Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 3/2005 du 12 janvier 2005 Numéro du rôle : 2907 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 133, § 1 er , du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première instance La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, M.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 3/2005 du 12 janvier 2005 Numéro du rôle : 2907 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 133, § 1 er , du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première instance La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, M.(...) Uittreksel uit arrest nr. 3/2005 van 12 januari 2005 Rolnummer 2907 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 133, § 1, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Aarlen.
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 3/2005 du 12 janvier 2005 Uittreksel uit arrest nr. 3/2005 van 12 januari 2005
Numéro du rôle : 2907 Rolnummer 2907
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 133, § 1er, In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 133, § 1, van het
du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Rechtbank
première instance d'Arlon. van eerste aanleg te Aarlen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman et J. Spreutels, assistée P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman en J. Spreutels,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 4 février 2004 en cause de B. Renard contre l'Etat Bij vonnis van 4 februari 2004 in zake B. Renard tegen de Belgische
belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
le 5 février 2004, le Tribunal de première instance d'Arlon a posé la ingekomen op 5 februari 2004, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te
question préjudicielle suivante : Aarlen de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 133, § 1er, du Code des impôts sur les revenus 1992 est-il « Is artikel 133, § 1, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen
contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il ne 1992 in strijd met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre
permet pas à chacun des parents célibataires de pouvoir bénéficier het het niet ieder van de ongehuwde ouders mogelijk maakt een deel van
d'une partie de l'exemption fiscale qu'il prévoit, indépendamment du de in dat artikel bepaalde belastingvrijstelling te genieten, los van
fait que l'enfant soit ou non domicilié chez ce parent ? » het feit of het kind al dan niet bij die ouder is gedomicilieerd ? »
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Artikel 133, § 1, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen
B.1. L'article 133, § 1er, du Code des impôts sur les revenus 1992 1992 (hierna W.I.B. 1992), waarvan het 1°, zoals de Ministerraad
(ci-après C.I.R. 1992), dont le 1° constitue, comme le relève le
Conseil des ministres, l'objet de la question préjudicielle, et les opmerkt, het voorwerp van de prejudiciële vraag uitmaakt, en de
articles 132bis et 136 du même Code disposaient, dans la rédaction qui artikelen 132bis en 136 van hetzelfde Wetboek bepaalden, in de
était la leur lors de l'exercice d'imposition 2001 sur lequel porte le redactie die gold voor het aanslagjaar 2001, waarop het bij de
litige dont est saisi le juge a quo : verwijzende rechter aanhangig gemaakte geschil betrekking heeft :
«

Art. 132bis.Lorsque les père et mère de l'enfant ou des enfants à

«

Art. 132bis.Wanneer de vader en de moeder van een of meer kinderen

charge donnant droit aux suppléments visés à l'article 132, alinéa 1er, ten laste, recht gevende op de toeslagen vermeld in artikel 132,
1° à 5°, ne font pas partie du même ménage mais qu'ils exercent eerste lid, 1° tot 5°, geen deel uitmaken van hetzelfde gezin, maar
conjointement leur autorité parentale sur leurs enfants communs et en ont la garde conjointe, les suppléments visés audit article, auxquels ces enfants donnent droit, sont répartis entre les parents à condition que ceux-ci en fassent conjointement la demande écrite qui doit être jointe à leur déclaration aux impôts sur les revenus. En ce cas, les suppléments auxquels lesdits enfants communs donnent droit, déterminés abstraction faite de l'existence éventuelle d'autres enfants dans le ménage dont ils font partie, sont attribués pour moitié à celui des père et mère chez lequel les enfants communs n'ont pas leur domicile fiscal, et le total des suppléments auxquels a droit l'autre parent est diminué d'un même montant. La demande visée à l'alinéa 1er ne vaut que pour un exercice d'imposition; elle est irrévocable. » gezamenlijk het ouderlijk gezag uitoefenen over hun gemeenschappelijke kinderen en er het gezamenlijke hoederecht over hebben, worden de in voormeld artikel bedoelde toeslagen waarop die kinderen recht geven, verdeeld over de beide ouders, op voorwaarde dat zij daartoe gezamenlijk een schriftelijke aanvraag indienen die bij hun aangifte van de inkomstenbelastingen dient te worden gevoegd. In dat geval worden de toeslagen waarop de gemeenschappelijke kinderen recht geven, en die vastgesteld worden ongeacht of er al of niet andere kinderen zijn in het gezin waarvan zij deel uitmaken, voor de helft toegekend aan de ouder bij wie de gemeenschappelijke kinderen hun fiscale woonplaats niet hebben, en wordt het totaal van de toeslagen waarop de andere ouder recht heeft, met eenzelfde bedrag verminderd. De in het eerste lid genoemde aanvraag geldt slechts voor één aanslagjaar; ze kan niet worden herroepen. »
«

Art. 133.§ 1er. La quotité du revenu exemptée d'impôt est, en

«

Art. 133.§ 1. De belastingvrije som wordt bovendien nog met de

outre, majorée des suppléments suivants : volgende toeslagen verhoogd :
1° 35 000 francs pour un veuf ou une veuve, non remarié, ainsi que 1° met 35 000 frank voor een niet-hertrouwde weduwnaar of weduwe,
pour un père ou une mère célibataire ayant un ou plusieurs enfants à alsook voor een ongehuwde vader of moeder die één of meer kinderen ten
charge; laste heeft;
2° 35 000 francs pour chaque contribuable atteint d'un handicap; 2° met 35 000 frank voor elk gehandicapte belastingplichtige;
3° 35 000 francs pour chaque personne à charge atteinte d'un handicap; 3° met 35 000 frank voor iedere gehandicapte andere persoon ten laste;
4° 35 000 francs pour un contribuable marié, pour l'année de son 4° met 35 000 frank voor een gehuwde belastingplichtige voor het jaar
mariage, si le conjoint n'a pas bénéficié de ressources d'un montant van zijn huwelijk indien de echtgenoot geen bestaansmiddelen heeft
net supérieur à 60 000 francs. » gehad die meer dan 60 000 frank netto bedragen. »
«

Art. 136.Sont considérés comme étant à charge des conjoints ou des

«

Art. 136.Als ten laste van echtgenoten of van alleenstaanden worden

isolés, à condition qu'ils fassent partie de leur ménage au 1er
janvier de l'exercice d'imposition et qu'ils n'aient pas bénéficié aangemerkt, mits zij deel uitmaken van hun gezin op 1 januari van het
personnellement, pendant la période imposable, de ressources d'un aanslagjaar en zij persoonlijk in het belastbare tijdperk geen
montant net supérieur à 60 000 francs : bestaansmiddelen hebben gehad die meer dan 60 000 frank netto bedragen :
1° leurs enfants; 1° hun kinderen;
2° leurs ascendants; 2° hun ascendenten;
3° leurs collatéraux jusqu'au deuxième degré inclusivement; 3° hun zijverwanten tot en met de tweede graad;
4° les personnes qui ont assumé la charge exclusive ou principale du 4° personen van wie de belastingplichtige als kind volledig of
contribuable pendant l'enfance de celui-ci. » hoofdzakelijk ten laste is geweest. »
B.2. Les articles 131 et suivants du C.I.R. 1992 déterminent des B.2. De artikelen 131 en volgende van het W.I.B. 1992 bepalen
quotités de revenus qui sont exemptées d'impôt. belastingvrije sommen.
L'article 132, alinéa 1er, 1° à 6°, détermine les quotités exemptées Artikel 132, eerste lid, 1° tot 6°, bepaalt de belastingvrije sommen
en raison d'enfants à charge. L'article 132bis, inséré par la loi du 4 voor kinderen ten laste. Artikel 132bis, ingevoegd bij de wet van 4
mai 1999 et applicable à partir de l'exercice d'imposition 2000, mei 1999 en van toepassing vanaf het aanslagjaar 2000, kent (onder de
accorde (aux conditions qu'il détermine) aux parents qui ne font pas daarin vastgestelde voorwaarden) aan de ouders die geen deel uitmaken
partie du même ménage mais exercent conjointement leur autorité van hetzelfde gezin, maar gezamenlijk het ouderlijk gezag over hun
parentale sur leurs enfants communs et en ont la garde conjointe, le gemeenschappelijke kinderen uitoefenen en het gezamenlijke hoederecht
bénéfice de la moitié de la quotité exemptée pour enfant à charge. over hen hebben, het genot van de helft van de belastingvrije som voor
L'article 133, § 1er, 1°, détermine la quotité exemptée supplémentaire dont bénéficie, notamment, le père ou la mère célibataire ayant un ou plusieurs enfants à charge. B.3. Il résulte des éléments contenus dans le jugement a quo que la question préjudicielle porte sur une différence de traitement entre les contribuables qui ne forment pas un ménage et qui ont des enfants communs, sur lesquels ils exercent conjointement leur autorité parentale et dont ils ont la garde conjointe, suivant que ces contribuables bénéficient des exonérations fiscales en cause en considération de ce qu'ils ont des enfants à charge ou de ce qu'ils sont père ou mère célibataire ayant un enfant à charge : alors que le kinderen ten laste toe. Artikel 133, § 1, 1°, bepaalt de toeslag op de belastingvrije som ten voordele van, onder meer, de ongehuwde vader of moeder met een of meer kinderen ten laste. B.3. Uit de elementen van het verwijzingsvonnis blijkt dat de prejudiciële vraag betrekking heeft op een verschil in behandeling onder de belastingplichtigen die geen gezin vormen en die gemeenschappelijke kinderen hebben, over wie zij hun ouderlijk gezag gezamenlijk uitoefenen en over wie zij het gezamenlijke hoederecht hebben, naargelang die belastingplichtigen de in het geding zijnde belastingvrijstellingen genieten rekening houdende met het feit dat zij kinderen ten laste hebben of een ongehuwde vader of moeder met een
bénéfice de l'exonération peut être partagé dans le premier cas kind ten laste zijn : terwijl het voordeel van de vrijstelling in het
(article 132bis ), il ne peut l'être dans le second (article 133, § 1er, eerste geval kan worden verdeeld (artikel 132bis ), kan dat niet in
1°) et est exclusivement attribué à celui des parents ayant l'enfant à het tweede geval (artikel 133, § 1, 1°) en wordt het uitsluitend
charge au 1er janvier de l'exercice d'imposition concerné (article toegekend aan die ouder die het kind op 1 januari van het betrokken
136). aanslagjaar ten laste heeft (artikel 136).
B.4. La disposition contenue à l'article 133, § 1er, 1°, est B.4. De bepaling vervat in artikel 133, § 1, 1°, dateert van vóór die
antérieure à celle contenue à l'article 132bis. La première fut welke is vervat in artikel 132bis. De eerste werd opgenomen in artikel
inscrite à l'article 81, § 1er, 9°, du Code des impôts sur les revenus 81, § 1, 9°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen (1964), dat,
(1964) qui, avant 1981, prévoyait l'octroi d'une réduction vóór 1981, voorzag in de toekenning van een bijkomende en forfaitaire
complémentaire et forfaitaire de 4 618 francs en faveur des vermindering van 4 618 frank ten behoeve van de niet-hertrouwde
contribuables veufs ou veuves non remariés qui ont un ou plusieurs belastingplichtige weduwnaars of weduwen die een of meerdere kinderen
enfants à charge. Cette disposition fut modifiée par la loi du 10 ten laste hebben. Die bepaling werd gewijzigd bij de wet van 10
février 1981 pour élargir le droit à la réduction complémentaire à une februari 1981 om het recht op de bijkomende vermindering uit te
breiden tot een nieuwe categorie van belastingplichtigen, namelijk tot
nouvelle catégorie de contribuables, à savoir au père célibataire ou à de alleenstaande vader of tot de alleenstaande moeder die één of
la mère célibataire qui a un ou plusieurs enfants à charge. (Doc. meerdere kinderen ten laste heeft (Parl. St., Senaat, 1980-1981, nr.
parl., Sénat, 1980-1981, n° 577/2, p. 15). Le partage de cet avantage 577/2, p. 15). Het verdelen van dat voordeel tussen de alleenstaande
entre père et mère célibataires ne fut pas évoqué à cette occasion. vader en de alleenstaande moeder werd bij die gelegenheid niet aan de
La seconde disposition a été inscrite à l'article 132bis du C.I.R. orde gesteld. De tweede bepaling is opgenomen in artikel 132bis van het W.I.B. 1992
1992 par la loi du 4 mai 1999, sur la base des considérations suivantes : bij de wet van 4 mei 1999, op grond van de volgende overwegingen :
« Conformément à l'article 374 du Code civil, lorsque les parents ne « Luidens artikel 374 van het Burgerlijk Wetboek blijven de ouders,
vivent pas ensemble, ils continuent à exercer conjointement l'autorité wanneer zij niet samenleven, gezamenlijk het ouderlijk gezag
parentale, sauf décision contraire du juge. uitoefenen, behalve wanneer de rechter er anders over beslist.
Dans ces circonstances et lorsque les parents ont la garde conjointe In dergelijke omstandigheden en wanneer de ouders het gezamenlijk
de leurs enfants, il n'est que juste que les suppléments de quotité de hoederecht over hun kinderen hebben, is het dan ook slechts billijk
revenu exemptée d'impôt auxquels ces enfants donnent droit soient dat de toeslagen op de belastingvrije som waarop die kinderen recht
répartis entre les deux parents. » (Doc. parl., Chambre, 1998-1999, geven, onder die beide ouders worden verdeeld. » (Parl. St., Kamer,
DOC 49-2073/001, pp. 1 et 2) 1998-1999, DOC 49-2073/001, pp. 1 en 2)
« Jusqu'à présent, le Code des impôts sur les revenus 1992 (CIR 92) ne « Tot op heden worden, in het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992
permet en général d'accorder les majorations de la quotité du revenu (WIB 92), toeslagen op de belastingvrije som voor kinderen ten laste,
qui est exemptée d'impôt pour enfants à charge qu'au seul parent chez gewoonlijk, alleen toegekend aan de ouder bij wie die kinderen
qui ces enfants sont domiciliés. Or, lorsque la garde est exercée gedomicilieerd zijn. Wanneer het hoederecht werkelijk en afwisselend
réellement et de manière alternée par chacun des parents, la charge door elk van de ouders wordt uitgeoefend, wordt de last van de
des enfants est supportée équitablement par chaque parent. kinderen echter door elke ouder billijk gedragen.
La disposition projetée vise donc à permettre de répartir la De beoogde bepaling heeft dus tot doel het mogelijk te maken dat de
majoration de la quotité exemptée pour enfants à charge dont la garde toeslag op de belastingvrije som voor kinderen ten laste van wie het
est assurée conjointement par ces parents, pour moitié dans le chef de hoederecht gezamenlijk door die ouders wordt uitgeoefend, door elke
chaque parent, moyennant accord écrit et irrévocable de ceux-ci » ouder voor de helft wordt gedeeld, mits zij beiden hun schriftelijk en
(ibid., DOC 49-2073/006, p. 2). onherroepelijk akkoord hebben gegeven » (ibid., DOC 49-2073/006, p.
B.5. L'avantage fiscal supplémentaire que constitue l'article 133, § 1er, 2). B.5. Het extra belastingvoordeel dat artikel 133, § 1, 1°, biedt,
1°, a pour but d'aider un parent qui doit assumer seul l'éducation et heeft tot doel een ouder te helpen die alleen moet instaan voor de
les charges financières des enfants. Dès lors que l'avantage fiscal opvoeding en de financiële lasten van de kinderen. Aangezien het in
prévu à l'article 132bis est aussi octroyé en considération de artikel 132bis bepaalde belastingvoordeel eveneens wordt toegekend
l'éducation et des charges financières des enfants, la simple rekening houdende met de opvoeding en de financiële lasten van de
circonstance que ceux-ci ne feraient pas partie du ménage d'un kinderen, verantwoordt het loutere gegeven dat deze laatsten geen deel
contribuable isolé - tel, en l'espèce, le père célibataire - à la date zouden uitmaken van het gezin van een alleenstaande belastingplichtige
visée à l'article 136 ne justifie pas que le premier avantage ne - zoals, te dezen, de ongehuwde vader - op de in artikel 136 bedoelde
puisse être partagé, alors que le second le peut, lorsque l'éducation et la charge des enfants sont supportées d'une manière égale par chaque parent, chacun d'eux exerçant, réellement et de manière alternée, la garde conjointe, et lorsque les parents en font conjointement la demande. La justification avancée par le Conseil des Ministres et selon laquelle il serait nécessaire de pouvoir donner une localisation unique à l'enfant en considération duquel l'avantage fiscal est consenti ne peut être retenue puisque cet élément n'a pas empêché le législateur d'adopter l'article 132bis et de partager l'avantage qui y est visé. datum, niet dat het eerste voordeel niet kan worden verdeeld, terwijl het tweede dat wel kan, wanneer beide ouders op gelijke wijze instaan voor de opvoeding en de last van de kinderen, waarbij beiden het gezamenlijke hoederecht werkelijk en afwisselend hebben en wanneer de ouders daartoe gezamenlijk een aanvraag indienen. De door de Ministerraad aangevoerde verantwoording volgens welke het noodzakelijk zou zijn om het kind op grond van wie het belastingvoordeel is toegekend, op één enkele plaats te kunnen lokaliseren, kan niet in aanmerking worden genomen, vermits dat gegeven de wetgever niet heeft belet om artikel 132bis aan te nemen en het daarin beoogde voordeel te verdelen.
B.6. La question préjudicielle appelle une réponse positive dans la B.6. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord in
mesure indiquée au B.5. de mate die is aangegeven in B.5.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 133, § 1er, 1°, du Code des impôts sur les revenus 1992 Artikel 133, § 1, 1°, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992
viole les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il ne permet schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre het niet
pas que l'avantage qu'il vise soit partagé entre un père célibataire toestaat dat het daarin beoogde voordeel wordt verdeeld tussen een
et une mère célibataire qui exercent la garde conjointe de leurs alleenstaande vader en een alleenstaande moeder die het gezamenlijke
enfants et qui en font conjointement la demande. hoederecht over hun kinderen hebben en die daartoe gezamenlijk een
aanvraag indienen.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 12 janvier 2005. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 12 januari 2005.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^