Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 143/2003 du 5 novembre 2003 Numéros du rôle : 2466, 2472, 2547 et 2640 En cause : les recours en annulation - des articles 79 et 168 de la loi-programme du 30 décembre 2001, introduits par la province de Hainaut et - de l'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002, introduits par les communes de Schaerbeek et(...)"
Extrait de l'arrêt n° 143/2003 du 5 novembre 2003 Numéros du rôle : 2466, 2472, 2547 et 2640 En cause : les recours en annulation - des articles 79 et 168 de la loi-programme du 30 décembre 2001, introduits par la province de Hainaut et - de l'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002, introduits par les communes de Schaerbeek et(...) Uittreksel uit arrest nr. 143/2003 van 5 november 2003 Rolnummers 2466, 2472, 2547 en 2640 In zake : de beroepen tot vernietiging - van de artikelen 79 en 168 van de programmawet van 30 december 2001, ingesteld door de provincie Henegou - van artikel 134 van de programmawet van 2 augustus 2002, ingesteld door de gemeenten Schaarbeek e(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 143/2003 du 5 novembre 2003 Uittreksel uit arrest nr. 143/2003 van 5 november 2003
Numéros du rôle : 2466, 2472, 2547 et 2640 Rolnummers 2466, 2472, 2547 en 2640
En cause : les recours en annulation In zake : de beroepen tot vernietiging
- des articles 79 et 168 de la loi-programme du 30 décembre 2001, - van de artikelen 79 en 168 van de programmawet van 30 december 2001,
introduits par la province de Hainaut et par les communes de ingesteld door de provincie Henegouwen en door de gemeenten Schaarbeek
Schaerbeek et Saint-Josse-ten-Noode; en Sint-Joost-ten-Node;
- de l'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002, introduits par - van artikel 134 van de programmawet van 2 augustus 2002, ingesteld
les communes de Schaerbeek et Saint-Josse-ten-Noode et par la province door de gemeenten Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node en door de
de Hainaut. provincie Henegouwen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
François, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot et J.-P. Moerman, L. François, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot en J.-P. Moerman,
assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours et procédure I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging
a. Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la a. Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 27 en
poste les 27 et 28 juin 2002 et parvenues au greffe les 28 juin et 1er 28 juni 2002 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn
juillet 2002, la province de Hainaut, dont les bureaux sont établis à ingekomen op 28 juni en 1 juli 2002, hebben de provincie Henegouwen,
7000 Mons, avenue Général de Gaulle 102, la commune de Schaerbeek, met kantoren te 7000 Bergen, avenue Général de Gaulle 102, de gemeente
dont les bureaux sont établis à 1030 Bruxelles, place Colignon, et la Schaarbeek, met kantoren te 1030 Brussel, Colignonplein, en de
commune de Saint-Josse-ten-Noode, dont les bureaux sont établis à 1210 gemeente Sint-Joost-ten-Node, met kantoren te 1210 Brussel,
Bruxelles, avenue de l'Astronomie 13, ont introduit un recours en Sterrenkundelaan 13, beroep tot vernietiging ingesteld van de
annulation des articles 79 et 168 de la loi-programme du 30 décembre artikelen 79 en 168 van de programmawet van 30 december 2001
2001 (publiée au Moniteur belge du 31 décembre 2001). (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 december 2001).
Ces affaires sont inscrites sous les numéros 2466 et 2472 du rôle de Die zaken zijn ingeschreven onder de nummers 2466 en 2472 van de rol
la Cour. van het Hof.
b. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le b. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 24 oktober
24 octobre 2002 et parvenue au greffe le 25 octobre 2002, un recours 2002 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 25
oktober 2002, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 134 van
en annulation de l'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002 de programmawet van 2 augustus 2002 (bekendgemaakt in het Belgisch
(publiée au Moniteur belge du 29 août 2002, deuxième édition) a été Staatsblad van 29 augustus 2002, tweede uitgave), door de gemeente
introduit par la commune de Schaerbeek et la commune de Schaarbeek en de gemeente Sint-Joost-ten-Node.
Saint-Josse-ten-Noode.
Cette affaire est inscrite sous le numéro 2547 du rôle de la Cour. Die zaak is ingeschreven onder nummer 2547 van de rol van het Hof.
c. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le c. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 25
februari 2003 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen
25 février 2003 et parvenue au greffe le 27 février 2003, la province op 27 februari 2003, heeft de provincie Henegouwen beroep tot
de Hainaut a introduit un recours en annulation de l'article 134 de la vernietiging ingesteld van artikel 134 van voormelde programmawet van
loi-programme du 2 août 2002 précitée. 2 augustus 2002.
Cette affaire est inscrite sous le numéro 2640 du rôle de la Cour. Die zaak is ingeschreven onder nummer 2640 van de rol van het Hof.
Par ordonnances du 10 juillet 2002, du 31 octobre 2002 et du 9 avril Bij beschikkingen van 10 juli 2002, 31 oktober 2002 en 9 april 2003
2003, la Cour a joint les affaires. heeft het Hof de zaken samengevoegd.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à la recevabilité Ten aanzien van de ontvankelijkheid
B.1.1. Dans les affaires nos 2466 et 2472, la province de Hainaut et B.1.1. In de zaken nrs. 2466 en 2472 vorderen de provincie Henegouwen
les communes de Schaerbeek et de Saint-Josse-ten-Noode demandent en de gemeenten Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node de vernietiging van
l'annulation de l'article 168 de la loi-programme du 30 décembre 2001. artikel 168 van de programmawet van 30 december 2001. Uit de
Il apparaît toutefois des termes des requêtes que seul le 10e tiret de bewoordingen van de verzoekschriften blijkt evenwel dat de verzoekende
cette disposition est visé par les parties requérantes. Les recours partijen enkel het 10e streepje van die bepaling beogen. De beroepen
doivent, en conséquence, être limités à l'article 168, 10e tiret, de moeten bijgevolg worden beperkt tot artikel 168, 10e streepje, van de
la loi-programme du 30 décembre 2001. programmawet van 30 december 2001.
B.1.2.1. Le Conseil des ministres estime que les recours visant cette B.1.2.1. De Ministerraad is van mening dat de beroepen waarin die
disposition ont perdu leur objet. L'article 168, 10e tiret, de la bepaling wordt beoogd, hun voorwerp hebben verloren. Artikel 168, 10e
loi-programme du 30 décembre 2001 a en effet été remplacé par streepje, van de programmawet van 30 december 2001 is immers vervangen
l'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002. door artikel 134 van de programmawet van 2 augustus 2002.
B.1.2.2. L'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002 faisant B.1.2.2. Aangezien artikel 134 van de programmawet van 2 augustus 2002
l'objet des recours en annulation portant les numéros de rôle 2547 et het voorwerp is van de beroepen tot vernietiging met rolnummers 2547
2640, les recours nos 2466 et 2472 n'auront définitivement perdu leur en 2640, zullen de beroepen nrs. 2466 en 2472 hun voorwerp pas
objet que si la Cour rejette les recours nos 2547 et 2640. definitief verloren hebben indien het Hof de beroepen nrs. 2547 en
B.1.2.3. Dans l'affaire no 2472, les communes de Schaerbeek et de 2640 verwerpt. B.1.2.3. In de zaak nr. 2472 vorderen de gemeenten Schaarbeek en
Saint-Josse-ten-Noode demandent en outre l'annulation de l'article 79 Sint-Joost-ten-Node bovendien de vernietiging van artikel 79 van
de la même loi-programme. dezelfde programmawet.
B.1.3.1. Le Conseil des ministres et la s.a. Belgacom contestent B.1.3.1. De Ministerraad en de n.v. Belgacom betwisten het belang van
l'intérêt des parties requérantes à poursuivre l'annulation de cette de verzoekende partijen om de vernietiging van die bepaling te
disposition, qui abroge l'article 25 de la loi du 19 juillet 1930 vorderen, die artikel 25 van de wet van 19 juli 1930 tot oprichting
créant la Régie des télégraphes et des téléphones, lequel établissait van de Regie van Telegraaf en Telefoon opheft, dat de fiscale
les exemptions fiscales qui leur étaient préjudiciables. vrijstellingen bepaalde die voor hen nadelig waren.
B.1.3.2. Les parties requérantes soutiennent une argumentation qui se B.1.3.2. De verzoekende partijen voeren een argumentatie aan die is
base sur une interprétation des dispositions en cause en vertu de gebaseerd op een interpretatie van de in het geding zijnde bepalingen
laquelle l'article 25 aurait été implicitement abrogé avant l'adoption krachtens welke artikel 25 impliciet zou zijn opgeheven vooraleer
de l'article 79 de la loi-programme du 30 décembre 2001. Dans cette artikel 79 van de programmawet van 30 december 2001 werd aangenomen.
mesure, elles considèrent que l'article 79 attaqué a pour effet de In zoverre zijn zij van mening dat het bestreden artikel 79 tot gevolg
créer pour le passé l'exemption fiscale qu'elles critiquent. heeft dat het voor het verleden de fiscale vrijstelling in het leven
roept die zij aanvechten.
B.1.3.3. L'exception d'irrecevabilité, en tant qu'elle porte sur B.1.3.3. In zoverre de exceptie van onontvankelijkheid betrekking
l'article 79 de la loi-programme du 30 décembre 2001, est liée au fond heeft op artikel 79 van de programmawet van 30 december 2001 is zij
de l'affaire. verbonden met de grond van de zaak.
B.1.4.1. La s.a. Belgacom considère encore que les recours sont B.1.4.1. De n.v. Belgacom is ook van mening dat de beroepen
onontvankelijk zijn, want de verzoekende partijen zouden in
irrecevables, car les parties requérantes demanderaient en réalité à werkelijkheid aan het Hof vragen terug te komen op een beslissing van
la Cour de revenir sur une décision, prise par la Commission de Europese Gemeenschap die de in het geding zijnde fiscale
européenne, qualifiant l'exemption fiscale en cause d' « aide d'Etat vrijstelling als « bestaande staatssteun » kwalificeert.
existante ». B.1.4.2. L'exception d'irrecevabilité est liée à l'interprétation que B.1.4.2. De exceptie van onontvankelijkheid is verbonden met de
les parties donnent à la mesure en cause et doit être jointe à interpretatie die de partijen aan de in het geding zijnde maatregel
l'examen du fond de l'affaire. geven en moet bij het onderzoek van de zaak ten gronde worden gevoegd.
B.1.5.1. Le Conseil des ministres estime que les parties requérantes B.1.5.1. De Ministerraad is van mening dat de verzoekende partijen
n'ont pas d'intérêt à attaquer les dispositions visées par l'ensemble geen belang hebben om de in de diverse beroepen beoogde bepalingen aan
des recours, puisque l'éventuelle annulation de ces dispositions te vechten, vermits de eventuele vernietiging van die bepalingen tot
aurait pour effet de recréer l'exemption fiscale qu'elles critiquent, gevolg zou hebben dat de fiscale vrijstelling die zij bekritiseren,
et donc de les placer dans une situation moins favorable que celle qui opnieuw zou worden ingevoerd, en dat zij dus in een minder gunstige
est la leur actuellement. situatie worden geplaatst dan hun huidige toestand.
B.1.5.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la B.1.5.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
Cour d'arbitrage imposent à toute personne physique ou morale qui Arbitragehof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon
introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken van een belang.
justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie
pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden
entreprise. geraakt.
B.1.5.3. Les requérantes ont intérêt à demander l'annulation de B.1.5.3. De verzoekende partijen hebben belang bij het vorderen van de
dispositions qui abrogent, selon elles tardivement, une exemption vernietiging van bepalingen die, volgens hen te laat, een fiscale
fiscale qui leur porte préjudice. La circonstance qu'une éventuelle vrijstelling opheffen die hen nadeel berokkent. De omstandigheid dat
annulation ferait renaître cette exemption ne les prive pas de leur een eventuele vernietiging die vrijstelling opnieuw in het leven zou
intérêt car elles recouvreraient ainsi une chance de voir adopter une roepen, ontneemt hen niet hun belang want aldus zou er opnieuw een
disposition qui réglerait plus favorablement leur situation. kans ontstaan dat een bepaling wordt aangenomen die hun situatie
gunstiger zou regelen.
B.1.6.1. Le Conseil des ministres conteste enfin l'intérêt des B.1.6.1. Tot slot betwist de Ministerraad het belang van de gemeenten
communes de Schaerbeek et de Saint-Josse-ten-Noode à poursuivre Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node om de vernietiging van de bepalingen
l'annulation des dispositions qu'elles attaquent, parce qu'en vertu de die zij aanvechten na te streven, omdat, krachtens artikel 63, § 1,
l'article 63, § 1er, de la loi spéciale du 16 janvier 1989 relative au van de bijzondere wet van 16 januari 1989 betreffende de financiering
financement des communautés et des régions, elles pourraient voir leur van de gemeenschappen en de gewesten, hun verlies aan fiscale
perte de recettes fiscales compensée par le crédit spécial créé par ontvangsten zou kunnen worden gecompenseerd door het bijzonder krediet
cette disposition. dat door die bepaling is ingevoerd.
B.1.6.2. A supposer que les communes en cause puissent bénéficier de B.1.6.2. Gesteld dat de betrokken gemeenten dat bijzonder krediet
ce crédit spécial, il n'est pas prouvé que la perte de recettes zouden kunnen genieten, is het niet bewezen dat het verlies van
fiscales qu'elles ont subie en raison de l'exemption dont bénéficiait fiscale ontvangsten dat zij hebben geleden vanwege de vrijstelling die
la s.a. Belgacom puisse être totalement réparée par la mise en oeuvre de n.v. Belgacom genoot, volledig zou kunnen worden goedgemaakt door
de l'article 63, § 1er, précité. Elles conservent dès lors leur de inwerkingstelling van het voormelde artikel 63, § 1. Zij behouden
intérêt aux recours. derhalve hun belang bij de beroepen.
B.1.7. La s.a. Belgacom est directement concernée par l'exemption B.1.7. De n.v. Belgacom is rechtstreeks betrokken bij de fiscale
fiscale visée par les dispositions en cause. Elle justifie de vrijstelling bedoeld in de in het geding zijnde bepalingen. Zij doet
l'intérêt requis pour intervenir dans les présentes affaires. blijken van het vereiste belang om in onderhavige zaken tussen te komen.
Quant au fond Ten gronde
B.2. La Cour examine d'abord les affaires nos 2547 et 2640, qui B.2. Het Hof onderzoekt eerst de zaken nrs. 2547 en 2640, die
portent sur l'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002. betrekking hebben op artikel 134 van de programmawet van 2 augustus
B.3.1. L'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002 remplace 2002. B.3.1. Artikel 134 van de programmawet van 2 augustus 2002 vervangt
l'article 168, 10e tiret, de la loi-programme du 30 décembre 2001 par artikel 168, 10e streepje, van de programmawet van 30 december 2001
la disposition suivante : door de volgende bepaling :
« L'article 79 produit ses effets à partir du 1er janvier 2002, sauf « Artikel 79 heeft uitwerking met ingang van 1 januari 2002 behalve
en ce qui concerne l'exemption de tout impôt ou taxe au profit des
provinces et des communes, prélevés sous forme de décimes wat betreft de vrijstelling van alle belastingen of taksen ten gunste
additionnels, pour laquelle il est d'application à partir de van de provinciën en gemeenten die worden geheven onder de vorm van
l'exercice d'imposition 2002. » opcentiemen, waarvoor het uitwerking heeft vanaf het aanslagjaar 2002. »
B.3.2. L'article 168, 10e tiret, de la loi-programme du 30 décembre B.3.2. Artikel 168, 10e streepje, van de programmawet van 30 december
2001 fixait, dans les mêmes termes, l'entrée en vigueur de l'article 2001 stelde, in dezelfde bewoordingen, de inwerkingtreding van artikel
79 de la même loi au 1er janvier 2003 ainsi qu'à partir de l'exercice 79 van dezelfde wet vast op 1 januari 2003 alsmede vanaf het
d'imposition 2003. aanslagjaar 2003.
B.3.3. L'article 79 de la loi-programme du 30 décembre 2001 dispose : B.3.3. Artikel 79 van de programmawet van 30 december 2001 bepaalt :
« L'article 25 de la loi du 19 juillet 1930 créant la Régie des « Artikel 25 van de wet van 19 juli 1930 tot oprichting van de Regie
Télégraphes et des Téléphones, modifié par l'arrêté royal du 11 van Telegraaf en Telefoon, zoals gewijzigd bij het koninklijk besluit
novembre 1967, la loi du 21 mars 1991 et l'arrêté royal du 19 août van 11 november 1967, de wet van 21 maart 1991 en het koninklijk
1992, est abrogé. » besluit van 19 augustus 1992, wordt opgeheven. »
B.3.4. L'article 25 de la loi du 19 juillet 1930 disposait, au jour de B.3.4. Artikel 25 van de wet van 19 juli 1930 bepaalde op de dag van
l'entrée en vigueur de l'article 79 précité : de inwerkingtreding van het voormelde artikel 79 :
« Belgacom est assimilée à l'Etat pour l'application des lois sur les « Belgacom is met [de] Staat gelijkgesteld voor het toepassen van de
droits d'enregistrement, de timbre, de greffe, d'hypothèque et de wetten op de registratie-, zegel-, griffie-, hypotheek- en
succession. Elle est exempte de tous impôts ou taxes au profit des successierechten. Zij is vrij van alle belastingen of taksen ten
provinces et des communes. » gunste van de provinciën en gemeenten. »
Premier moyen dans l'affaire no 2640 Eerste middel in de zaak nr. 2640
B.4. La requérante soutient que l'article 134 de la loi-programme du 2 B.4. De verzoekende partij betoogt dat artikel 134 van de programmawet
août 2002 est contraire aux dispositions constitutionnelles et van 2 augustus 2002 in strijd zou zijn met de grondwets- en
conventionnelles qu'elle vise dans la mesure où il s'agit d'une verdragsbepalingen die zij beoogt, in zoverre het zou gaan om een
validation législative non justifiée par des circonstances wettelijke geldigverklaring die niet wordt verantwoord door
exceptionnelles et interférant dans des procédures judiciaires en uitzonderlijke omstandigheden en die interfereert met hangende
cours. Cette thèse repose sur le postulat que l'exemption fiscale au rechtsgedingen. Die bewering berust op de stelling dat de fiscale
profit de Belgacom aurait manqué de fondement légal depuis l'adoption, vrijstelling ten voordele van Belgacom elke wettelijke grondslag zou
le 21 mars 1991, de la loi transformant l'ancienne Régie des hebben gemist sedert de aanneming, op 21 maart 1991, van de wet
télégraphes et des téléphones en entreprise publique autonome, waarbij de vroegere Regie van Telegraaf en Telefoon wordt hervormd tot
l'article 25 de la loi du 19 juillet 1930 ayant été implicitement een autonoom overheidsbedrijf, vermits artikel 25 van de wet van 19
juli 1930 op die datum impliciet werd opgeheven door die wet alsmede
abrogé à cette date par cette loi ainsi que par les articles 87 et 88 door de artikelen 87 en 88 van het Verdrag tot oprichting van de
du Traité instituant la Communauté européenne qui prohibent les aides d'Etat. Europese Gemeenschap, die de staatssteun verbieden.
B.5.1. La loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises B.5.1. De wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige
publiques économiques abroge plusieurs dispositions de la loi du 19 economische overheidsbedrijven heft verschillende bepalingen op van de
juillet 1930, parmi lesquelles ne se trouve pas l'article 25 précité. wet van 19 juli 1930, waartoe het voormelde artikel 25 niet behoort.
Un amendement tendant à l'abrogation de cette disposition a été rejeté Een amendement strekkende tot de opheffing van die bepaling is tijdens
au cours des travaux préparatoires (Doc. parl ., Chambre, 1989-1990, no de parlementaire voorbereiding verworpen (Parl. St. , Kamer,
1287/10, pp. 103-104). L'arrêté royal du 19 août 1992 « portant 1989-1990, nr. 1287/10, pp. 103-104). Het koninklijk besluit van 19
approbation du premier contrat de gestion de la Régie des télégraphes augustus 1992 « tot goedkeuring van het eerste beheerscontract van de
et des téléphones et fixant des mesures en vue du classement de cette Regie van Telegrafie en Telefonie en betreffende de vaststelling van
Régie parmi les entreprises publiques autonomes » abroge l'alinéa 2 de de maatregelen tot rangschikking van bedoelde Regie bij de autonome
cette disposition, tout en laissant inchangé son alinéa 1er. Il overheidsbedrijven » heft het tweede lid van die bepaling op maar laat
apparaît dès lors que c'est volontairement que le législateur a laissé het eerste lid onveranderd. Derhalve blijkt dat de wetgever bewust het
subsister dans l'ordre juridique belge la disposition de l'article 25, artikel 25, eerste lid, van de wet van 19 juli 1930 in de Belgische
alinéa 1er, de la loi du 19 juillet 1930. rechtsorde heeft laten voortbestaan.
B.5.2. Par ailleurs, on ne peut considérer que la disposition de B.5.2. Er kan overigens niet van worden uitgegaan dat de bepaling van
l'article 25 soit à ce point incompatible avec les dispositions de la artikel 25 zodanig onverenigbaar zou zijn met de bepalingen van de wet
loi du 21 mars 1991 qui ont opéré la transformation de la Régie des van 21 maart 1991 die de hervorming van de Regie van Telegraaf en
télégraphes et des téléphones en l'entreprise publique autonome Telefoon tot het autonome overheidsbedrijf Belgacom tot stand hebben
Belgacom, qu'il aurait été impossible d'appliquer les deux lois gebracht, dat het onmogelijk zou zijn geweest beide wetten
simultanément. gelijktijdig toe te passen.
B.5.3. Il en résulte que l'on ne peut raisonnablement soutenir que B.5.3. Daaruit volgt dat men redelijkerwijze niet kan beweren dat
l'article 25 de la loi du 19 juillet 1930 aurait été implicitement artikel 25 van de wet van 19 juli 1930 impliciet zou zijn opgeheven
abrogé par l'adoption de la loi du 21 mars 1991. door de aanneming van de wet van 21 maart 1991.
B.6.1. Les articles 87 et 88 (anciens articles 92 et 93) du Traité instituant la Communauté européenne disposent que les aides accordées par les Etats sont incompatibles avec le marché commun. Ces dispositions prévoient une procédure suivant laquelle la Commission européenne est chargée de l'examen permanent des régimes d'aide existants dans les Etats. Si elle constate qu'une aide n'est pas compatible avec le marché commun, elle « décide que l'Etat intéressé doit la supprimer ou la modifier dans le délai qu'elle détermine ». Cette décision n'a pas d'effet rétroactif. En vertu des mêmes dispositions, les aides nouvelles doivent être notifiées à la Commission avant leur exécution, et la Commission juge B.6.1. De artikelen 87 en 88 (vroegere artikelen 92 en 93) van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap bepalen dat de door de Staten toegekende steunmaatregelen onverenigbaar zijn met de gemeenschappelijke markt. Die bepalingen voorzien in een procedure volgens welke de Europese Commissie belast is met een voortdurend onderzoek van de bestaande steunregelingen in de Staten. Indien zij vaststelt dat een steunmaatregel niet verenigbaar is met de gemeenschappelijk markt, « bepaalt zij dat de betrokken staat die steunmaatregel moet opheffen of wijzigen binnen de door haar vast te stellen termijn ». Die beslissing werkt niet terug. Krachtens dezelfde bepalingen moet van de nieuwe steunmaatregelen aan de Commissie kennis worden gegeven vóór de uitvoering ervan, en de
de leur compatibilité avec les dispositions de droit européen. En cas Commissie oordeelt over hun verenigbaarheid met de bepalingen van
de défaut de notification par l'Etat concerné, il appartient aussi, en Europees recht. Indien de betrokken Staat daarvan geen kennis geeft,
dernière instance, à la Commission, sous le contrôle des juridictions komt het, in laatste instantie, ook aan de Commissie toe om, onder
européennes, de décider de la compatibilité de cette aide avec le toezicht van de Europese rechtscolleges, te beslissen over de
verenigbaarheid van die steunmaatregel met de gemeenschappelijke
marché commun. markt.
B.6.2. Il résulte de cette procédure qu'une mesure qualifiée d'aide B.6.2. Uit die procedure vloeit voort dat een maatregel die in de zin
d'Etat au sens des articles 87 et 88 du Traité précité ne saurait être van de artikelen 87 en 88 van het voormelde Verdrag als staatssteun
wordt gekwalificeerd, zonder beslissing van de Europese Commissie niet
considérée a priori , sans décision de la Commission européenne, comme a priori als strijdig met de gemeenschappelijke markt kan worden
contraire au marché commun. Lorsque la Commission décide que tel est beschouwd. Wanneer de Commissie beslist dat zulks het geval is met
le cas concernant une aide existante, l'aide est supprimée ou modifiée betrekking tot een bestaande steunmaatregel, wordt die maatregel
dans un délai déterminé par elle. S'agissant d'une aide nouvelle, le opgeheven of gewijzigd binnen een door de Commissie bepaalde termijn.
seul défaut de notification préalable à la Commission ne la rend pas Een nieuwe steunmaatregel, waarvan niet vooraf kennis is gegeven aan
incompatible avec le marché commun. Lorsqu'une aide nouvelle mise à de Commissie, is daarom nog niet onverenigbaar met de
exécution sans notification est jugée contraire au marché commun par gemeenschappelijke markt. Wanneer een nieuwe steunmaatregel, die
la Commission, celle-ci en exige en principe la récupération. zonder kennisgeving ten uitvoer wordt gelegd, door de Commissie in
Etant donné qu'ils n'instaurent pas d'incompatibilité automatique strijd wordt geacht met de gemeenschappelijke markt, eist de Commissie
entre les mesures qualifiées d'aides d'Etat et le marché commun, les in beginsel de terugvordering van die staatssteun.
articles 87 et 88 du Traité précité ne peuvent avoir eu pour effet Aangezien de artikelen 87 en 88 van het voormelde Verdrag geen
automatische onverenigbaarheid instellen tussen de als staatssteun
gekwalificeerde maatregelen en de gemeenschappelijke markt, kunnen zij
d'abroger implicitement l'article 25 de la loi du 19 juillet 1930, niet tot gevolg hebben gehad dat artikel 25 van de wet van 19 juli
quelle que soit la qualification d'aide nouvelle ou existante qu'il 1930 impliciet werd opgeheven, ongeacht de kwalificatie van nieuwe of
convient de lui donner. bestaande steunmaatregel die eraan dient te worden gegeven.
B.7. Il résulte de ce qui précède que l'article 25 de la loi du 19 B.7. Uit wat voorafgaat volgt dat artikel 25 van de wet van 19 juli
juillet 1930 a été en vigueur dans l'ordre juridique belge jusqu'à son 1930 in de Belgische rechtsorde van kracht is geweest tot de
abrogation expresse par l'entrée en vigueur de l'article 79 de la uitdrukkelijke opheffing ervan door de inwerkingtreding van artikel 79
loi-programme du 30 décembre 2001. L'exemption fiscale litigieuse n'a van de programmawet van 30 december 2001. De bestreden fiscale
donc, à aucun moment, manqué de fondement légal. Les dispositions vrijstelling is dus op geen enkel ogenblik zonder wettelijke grondslag
attaquées ne sauraient dès lors être qualifiées de « validation geweest. De aangevochten bepalingen kunnen derhalve niet als «
législative ». wettelijke geldigverklaring » worden gekwalificeerd.
B.8. Le moyen est dépourvu de fondement. B.8. Het middel mist grondslag.
Moyen unique dans l'affaire no 2547 et deuxième moyen dans l'affaire no Enig middel in de zaak nr. 2547 en tweede middel in de zaak nr. 2640
2640 B.9. Les requérantes critiquent l'entrée en vigueur de l'article 79 de B.9. De verzoekende partijen hebben kritiek op de inwerkingtreding van
la loi-programme du 30 décembre 2001 à partir du 1er janvier 2002, artikel 79 van de programmawet van 30 december 2001 met ingang van 1
sauf en ce qui concerne l'exemption de tout impôt ou taxe au profit januari 2002 behalve wat betreft de vrijstelling van alle belastingen
des provinces et des communes, prélevés sous forme de décimes of taksen ten gunste van de provinciën en gemeenten die worden geheven
additionnels, pour laquelle il est d'application à partir de in de vorm van opcentiemen, waarvoor het uitwerking heeft vanaf het
l'exercice d'imposition 2002. aanslagjaar 2002.
D'après les moyens, le législateur, en ne prévoyant pas une entrée en Volgens de middelen heeft de wetgever, door niet in een retroactieve
inwerkingtreding te voorzien, onderscheiden behandelingen
vigueur rétroactive, a créé ou maintenu plusieurs distinctions de teweeggebracht of gehandhaafd die in strijd zijn met de artikelen 10
traitement contraires aux articles 10 et 11 de la Constitution. en 11 van de Grondwet.
En ce qui concerne la différence de traitement entre les provinces et Wat het verschil in behandeling tussen de provincies en de gemeenten,
les communes, d'une part, et les régions et l'Etat fédéral, d'autre part enerzijds, en de gewesten en de federale Staat, anderzijds, betreft
B.10.1. Le pouvoir fiscal attribué par l'article 170, §§ 3 et 4, de la B.10.1. De fiscale bevoegdheid die bij artikel 170, §§ 3 en 4, van de
Constitution, aux provinces et aux communes ne saurait être utilement Grondwet aan de provincies en de gemeenten wordt toegekend, kan niet
comparé au pouvoir fiscal de l'Etat fédéral ou à celui des régions : zinvol worden vergeleken met de fiscale bevoegdheid van de federale
d'une part, il ressort de la disposition constitutionnelle précitée Staat of van de gewesten : enerzijds, blijkt uit de voormelde
que la compétence des provinces et des communes est, en cette matière, grondwetsbepaling dat de bevoegdheid van de provincies en de gemeenten
subordonnée à celle de l'Etat fédéral, la loi pouvant restreindre leur in die aangelegenheid ondergeschikt is aan die van de federale Staat,
pouvoir d'établir certaines impositions; et d'autre part, le statut de waarbij hun bevoegdheid om bepaalde belastingen op te leggen bij wet
collectivité fédérée dont jouissent les régions emporte des kan worden beperkt; anderzijds, brengt het statuut van de gewesten als
conséquences spécifiques au plan de leur compétence fiscale qui les deelentiteit specifieke gevolgen met zich mee op het vlak van hun
place, à ce point de vue, dans une situation essentiellement fiscale bevoegdheid die hen, wat dat betreft, in een situatie plaatst
différente de celle des provinces et des communes, qui sont des die essentieel verschilt van die van de provincies en de gemeenten,
collectivités décentralisées. die gedecentraliseerde entiteiten zijn.
B.10.2. En cette branche, le moyen n'est pas fondé. B.10.2. Het middel is in dat onderdeel niet gegrond.
En ce qui concerne la différence de traitement entre la s.a. Belgacom Wat het verschil in behandeling tussen de n.v. Belgacom en andere
et d'autres entreprises publiques autonomes autonome overheidsbedrijven betreft
B.11.1. Sans qu'il soit nécessaire de rechercher si les autres B.11.1. Zonder dat het noodzakelijk is na te gaan of de andere
entreprises publiques autonomes ne bénéficient pas ou n'ont pas autonome overheidsbedrijven ook geen fiscale vrijstelling genieten of
bénéficié dans le passé, elles aussi, d'une exemption d'impôt, il in het verleden hebben genoten, dient te worden vastgesteld dat,
échet de constater que si les entreprises publiques autonomes sont hoewel de autonome overheidsbedrijven door een aantal
régies par un ensemble de règles communes, elles ne forment pas un gemeenschappelijke regels worden beheerd, zij geen voldoende homogeen
ensemble suffisamment homogène pour interdire au législateur d'établir geheel vormen om de wetgever te verbieden met name fiscale
des réglementations, notamment fiscales, différenciées en fonction de reglementeringen aan te nemen die verschillen op grond van hun eigen
leurs caractéristiques propres. Le critère de distinction est dès lors karakteristieken. Het criterium van onderscheid is derhalve objectief
objectif et pertinent. Par ailleurs, pour les raisons qui seront en pertinent. Om de redenen die bij het onderzoek van het derde
énoncées lors de l'examen de la troisième branche du moyen (B.18), la onderdeel van het middel (B.18) zullen worden vermeld, is de maatregel
mesure n'est pas disproportionnée. overigens niet onevenredig.
B.11.2. En cette branche, le moyen n'est pas fondé. B.11.2. Het middel is in dat onderdeel niet gegrond.
En ce qui concerne la différence de traitement entre la s.a. Belgacom Wat het verschil in behandeling tussen de n.v. Belgacom en de andere
et les autres opérateurs de télécommunication telecommunicatieoperatoren betreft
B.12. Les requérantes soutiennent qu'en créant et en maintenant B.12. De verzoekende partijen betogen dat de wetgever, door de
l'exemption fiscale litigieuse au profit de la s.a. Belgacom, le bestreden fiscale vrijstelling ten voordele van de n.v. Belgacom in te
législateur établit une discrimination au détriment des autres voeren en te handhaven, een discriminatie teweegbrengt ten nadele van
entreprises opérant dans le même secteur, depuis que le marché des de andere ondernemingen die in dezelfde sector actief zijn, sedert de
télécommunications a fait l'objet d'une libéralisation permettant à telecommunicatiemarkt geliberaliseerd is en privé-operatoren hun
des opérateurs privés de déployer des activités en ce domaine dans un activiteiten in die sector kunnen ontwikkelen in een sfeer van
contexte concurrentiel. Elles fondent leur moyen sur la violation des concurrentie. Zij gronden hun middel op de schending van de artikelen
articles 10 et 11 de la Constitution combinés avec les articles 87 et 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 87 en
88 du Traité instituant la Communauté européenne, dans la mesure où 88 van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, in
l'exemption fiscale en cause constituerait une aide d'Etat, nouvelle zoverre de in het geding zijnde fiscale vrijstelling een nieuwe of
ou existante, prohibée par ces dispositions. bestaande staatssteun zou zijn die door die bepalingen wordt verboden.
B.13. Il ressort du dossier soumis à la Cour que la Commission B.13. Uit het aan het Hof voorgelegde dossier blijkt dat de Europese
européenne, saisie de plaintes relatives à l'article 25 de la loi du Commissie, waar klachten aanhangig werden gemaakt betreffende artikel
19 juillet 1930, a classé celles-ci après avoir reçu des autorités 25 van de wet van 19 juli 1930, die klachten heeft geseponeerd nadat
belges l'assurance que cet article serait abrogé en date du 1er zij van de Belgische overheden de verzekering had gekregen dat het
janvier 2002 et, pour les impôts et taxes au profit des provinces et betrokken artikel op 1 januari 2002 zou worden opgeheven en, voor de
des communes, à partir de l'exercice d'imposition 2002. belastingen ten voordele van de provincies en de gemeenten, vanaf het aanslagjaar 2002.
B.14.1. Il se déduit du classement par la Commission européenne des B.14.1. Uit de seponering van de ontvangen klachten door de Europese
plaintes dont elle avait été saisie qu'elle a considéré qu'il Commissie kan worden afgeleid dat zij van mening is geweest dat het om
s'agissait d'une aide existante, dont l'abrogation, par l'entrée en een bestaande steunmaatregel ging, waarvan de opheffing, door de
vigueur de l'article 79 de la loi-programme du 30 décembre 2001 à la inwerkingtreding van artikel 79 van de programmawet van 30 december
date fixée par l'article 134 de la loi-programme du 2 août 2002, satisfaisait aux exigences du Traité. B.14.2. La Cour excéderait ses compétences si elle portait un jugement différent sur la qualification qu'il convient de donner à la mesure en cause au regard des dispositions du Traité précité, ainsi que sur sa compatibilité avec ces dispositions. B.14.3. Etant donné qu'il s'agit d'une aide existante, qui ne pourrait, le cas échéant, être considérée comme non conforme au marché commun qu'à partir de l'adoption d'une décision en ce sens par la Commission européenne, il se déduit de ce qui précède que les articles 2001 op de datum vastgesteld bij artikel 134 van de programmawet van 2 augustus 2002, voldeed aan de vereisten van het Verdrag. B.14.2. Het Hof zou zijn bevoegdheden overschrijden indien het een ander oordeel zou vellen over de kwalificatie die in het licht van de bepalingen van het voormelde Verdrag aan de in het geding zijnde maatregel moet worden gegeven, alsmede over de verenigbaarheid ervan met die bepalingen. B.14.3. Vermits het gaat om een bestaande steunmaatregel, die in voorkomend geval slechts als niet-conform met de gemeenschappelijke markt zou kunnen worden beschouwd vanaf het nemen van een beslissing in die zin door de Europese Commissie, kan uit wat voorafgaat worden
87 et 88 du Traité n'ont pas été violés durant la période litigieuse. afgeleid dat de artikelen 87 en 88 van het Verdrag tijdens de betwiste
periode niet zijn geschonden.
B.15. La Cour doit encore examiner si le maintien de l'exemption B.15. Het Hof moet nog onderzoeken of de handhaving van de
fiscale critiquée entre le moment où la Régie des télégraphes et des bekritiseerde fiscale vrijstelling tussen het ogenblik waarop de Regie
téléphones a été transformée en entreprise publique autonome dénommée van Telegraaf en Telefoon tot een autonoom overheidsbedrijf, genaamd «
« Belgacom » et les dates respectives auxquelles l'article 79 de la Belgacom », is omgevormd en de respectieve data waarop het artikel 79
loi-programme du 30 décembre 2001 produit ses effets, n'est pas van de programmawet van 30 december 2001 in werking treedt, niet in
contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution. strijd is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
B.16.1. L'article 1er, alinéa 2, de la loi du 19 juillet 1930 créant B.16.1. Artikel 1, tweede lid, van de wet van 19 juli 1930 tot
la Régie des télégraphes et des téléphones précisait que celle-ci oprichting van de Regie van Telegraaf en Telefoon preciseerde dat de
exploitait la télégraphie et la téléphonie « dans l'intérêt général ». Regie de telegraaf en telefoon exploiteerde « in het algemeen belang
Lors des travaux parlementaires précédant la loi du 21 mars 1991 ». Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 21 maart 1991
portant réforme de certaines entreprises publiques économiques, le betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven
ministre a justifié le maintien de l'exemption fiscale en cause par « heeft de minister de handhaving van de in het geding zijnde fiscale
les missions de service public imposées à la future entreprise vrijstelling verantwoord door « de opdrachten van openbare dienst die
publique autonome » (Doc. parl ., Chambre, 1989-1990, no 1287/10, p. het toekomstige autonome overheidsbedrijf opgelegd krijgt » (Parl. St.
104). , Kamer, 1989-1990, nr. 1287/10, p. 104).
B.16.2. L'abrogation de l'exemption fiscale litigieuse par l'article B.16.2. De opheffing van de betwiste fiscale vrijstelling bij artikel
79 de la loi-programme du 30 décembre 2001 s'inscrit dans le contexte 79 van de programmawet van 30 december 2001 valt binnen het kader van
de « l'ouverture récente du marché des télécommunications [qui] place de « recente opening van de telecommunicatiemarkt [die van] de
désormais la société anonyme de droit public Belgacom en concurrence naamloze vennootschap van publiek recht Belgacom een rechtstreekse
directe avec d'autres acteurs économiques, issus notamment du secteur concurrent [maakt] van andere economische deelnemers, in het bijzonder
privé » (Doc. parl. , Chambre, 2001-2002, DOC 50 1503/005, p. 11). Le uit de private sector » (Parl. St. , Kamer, 2001-2002, DOC 50
délai d'un an pour l'entrée en vigueur de l'article 79, fixé par 1503/005, p. 11). De termijn van een jaar voor de inwerkingtreding van
l'article 168, 10e tiret, de cette loi, était « prévu afin de artikel 79, vastgesteld bij artikel 168, 10e streepje, van die wet,
permettre à Belgacom d'assurer sa consolidation stratégique dans des was « bedoeld [...] om Belgacom de gelegenheid te geven zijn
conditions optimales au vu des évolutions du marché » (Doc. parl. , strategische consolidatie in optimale omstandigheden te waarborgen
Chambre, 2001-2002, DOC 50 1503/011, p. 6). gelet op de marktevoluties » (Parl. St. , Kamer, 2001-2002, DOC 50
B.16.3. Lors des travaux parlementaires ayant précédé l'adoption de la loi-programme du 2 août 2002, il fut précisé, au sujet de l'article 134 : « La Commission européenne (DG Concurrence) a fait savoir qu'elle est d'avis que cette exonération, parce qu'elle est en contradiction avec les règles du traité CE, fausse les règles de concurrence en matière d'aides d'Etat et, qu'elle juge pour cette raison que son abrogation doit intervenir immédiatement. Pour conserver un même cadre légal au sein du même exercice d'imposition et, pour des raisons fiscales et techniques, il est opportun de faire entrer en vigueur cette abrogation au début d'une période imposable. De cette manière, il ne 1503/011, p. 6). B.16.3. Tijdens de parlementaire voorbereiding van de programmawet van 2 augustus 2002 werd in verband met artikel 134 gepreciseerd : « De Europese Commissie (DG Concurrentie) heeft echter laten weten dat zij van mening is dat deze vrijstelling concurrentievervalsend is vermits zij in strijd is met de regels van het EG-verdrag inzake staatssteun en dat daarom de opheffing onmiddellijk moet gebeuren. Om een zelfde wettelijk kader te behouden voor een zelfde belastbare periode en om fiscaal technische redenen is het aangewezen deze opheffing te laten inwerking treden bij de aanvang van een belastbare
naît aucune discrimination entre les bénéficiaires de l'abrogation de periode. Op die manier ontstaat geen enkele discriminatie tussen de
l'exemption (in casu les communes et les provinces). » (Doc. parl. , begunstigden van de opheffing van de vrijstelling (in casu de
Chambre, 2001-2002, DOC 50 1823/001, p. 64) gemeenten en provincies). » (Parl. St. , Kamer, 2001-2002, DOC 50
B.17. Le respect des articles 10 et 11 de la Constitution n'impose pas 1823/001, p. 64) B.17. De inachtneming van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
que le législateur, lorsqu'il entend mettre fin à une situation jugée verplicht de wetgever niet, wanneer hij aan een onrechtvaardig geachte
inéquitable par l'entrée en vigueur immédiate de l'abrogation de situatie een einde wil maken door de onmiddellijke inwerkingtreding
l'exemption critiquée, doive nécessairement donner à cette abrogation van de opheffing van de bekritiseerde vrijstelling, aan die opheffing
un effet rétroactif. Il en est d'autant plus ainsi que la terugwerkende kracht te verlenen. Zulks geldt des te meer daar de
non-rétroactivité des lois est une garantie ayant pour but de prévenir niet-retroactiviteit van de wetten een waarborg is die tot doel heeft
l'insécurité juridique. rechtsonzekerheid te voorkomen.
B.18. En maintenant, pour une durée limitée, une différence de B.18. Door, voor een beperkte duur, een verschil in behandeling inzake
traitement en matière d'exemption fiscale entre la s.a. Belgacom et fiscale vrijstelling te handhaven tussen de n.v. Belgacom en de andere
les autres opérateurs économiques déployant des activités dans le même economische operatoren die activiteiten ontplooien in dezelfde sector
secteur dans un contexte concurrentiel, le législateur a pu in een concurrentiële context, heeft de wetgever redelijkerwijze
raisonnablement tenir compte du fait que la s.a. Belgacom étant rekening kunnen houden met het feit dat de n.v. Belgacom, als
l'héritière de la Régie des télégraphes et des téléphones, devait erfgenaam van de Regie van Telegraaf en Telefoon, enerzijds,
d'une part assumer des obligations de service public, et d'autre part, verplichtingen van openbare dienst op zich diende te nemen en,
ne jouissait pas d'une souplesse, en termes de gestion de son anderzijds, op het vlak van haar personeelsbeleid en het beheer van
personnel ainsi que de son parc immobilier, comparable à celle des haar onroerende goederen niet een soepelheid genoot die vergelijkbaar
sociétés nouvellement établies en Belgique qui peuvent adapter plus is met die van de in België nieuw opgerichte vennootschappen die hun
facilement leurs structures aux nécessités du marché concurrentiel. La structuren gemakkelijker kunnen aanpassen aan de noodwendigheden van
s.a. Belgacom devait avoir la possibilité de disposer du temps de concurrentiële markt. De n.v. Belgacom diende over de nodige tijd
nécessaire à son adaptation aux exigences d'un marché des te beschikken om zich aan te passen aan de vereisten van een
télécommunications libéralisé et concurrentiel. geliberaliseerde en concurrentiële telecommunicatiemarkt.
B.19. Le moyen, en cette branche, doit être rejeté. B.19. Dit onderdeel van het middel dient te worden verworpen.
B.20.1. Les recours nos 2547 et 2640 étant rejetés, les recours nos B.20.1. Aangezien de beroepen nrs. 2547 en 2640 worden verworpen,
2466 et 2472 ont perdu leur objet en ce qui concerne l'article 168, 10e hebben de beroepen nrs. 2466 en 2472 geen voorwerp meer met betrekking
tiret, de la loi-programme du 30 décembre 2001. B.20.2. Compte tenu de ce qui est dit en B.7, le recours no 2472 est irrecevable en tant qu'il vise l'article 79 de la loi-programme du 30 décembre 2001. Par ces motifs, la Cour rejette les recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 5 novembre 2003. Le greffier, L. Potoms. Le président, tot artikel 168, 10e streepje, van de programmawet van 30 december 2001. B.20.2. Rekening houdend met wat is gesteld in B.7 is het beroep nr. 2472 onontvankelijk in zoverre het betrekking heeft op artikel 79 van de programmawet van 30 december 2001. Om die redenen, het Hof verwerpt de beroepen. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 5 november 2003. De griffier, L. Potoms. De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^