Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 106/2003 du 22 juillet 2003 Numéros du rôle : 2548 et 2549 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, posée par le La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 106/2003 du 22 juillet 2003 Numéros du rôle : 2548 et 2549 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, posée par le La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, (...) Uittreksel uit arrest nr. 106/2003 van 22 juli 2003 Rolnummers 2548 en 2549 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, gestel Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 106/2003 du 22 juillet 2003 Uittreksel uit arrest nr. 106/2003 van 22 juli 2003
Numéros du rôle : 2548 et 2549 Rolnummers 2548 en 2549
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 57, § 2, de In zake : de prejudiciële vraag over artikel 57, § 2, van de organieke
la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor
posée par le Tribunal du travail de Bruxelles. maatschappelijk welzijn, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L.
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par deux jugements du 10 octobre 2002 en cause respectivement de I. Bij twee vonnissen van 10 oktober 2002 in zake respectievelijk I. Mata
Mata contre le centre public d'aide sociale de Saint-Josse-ten-Noode tegen het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn van
et de J. Obonga Kamonyonge contre le centre public d'aide sociale de Sint-Joost-ten-Node en J. Obonga Kamonyonge tegen het openbaar centrum
Saint-Gilles, dont les expéditions sont parvenues au greffe de la Cour voor maatschappelijk welzijn van Sint-Gillis, waarvan de expedities
d'arbitrage le 25 octobre 2002, le Tribunal du travail de Bruxelles a ter griffie van het Arbitragehof zijn ingekomen op 25 oktober 2002,
posé la question préjudicielle suivante : heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres « Schendt artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976
betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn de
publics d'aide sociale viole-t-il les articles 10 et 11 de la artikelen 10 en 11 van de Grondwet, afzonderlijk of in samenhang
Constitution, lus isolément ou conjointement avec : gelezen met :
- les articles 23 et 191 de la Constitution - de artikelen 23 en 191 van de Grondwet
- les articles 2, 3, 24, 26 et 27 de la Convention relative aux droits - de artikelen 2, 3, 24, 26 en 27 van het Verdrag inzake de rechten
de l'enfant adoptée à New York le 20 novembre 1989, lus isolément ou van het kind, gesloten te New York op 20 november 1989, afzonderlijk
en combinaison avec l'article 4 de la même Convention of in samenhang gelezen met artikel 4 van datzelfde Verdrag
- l'article 11.1 du Pacte international relatif aux droits - artikel 11.1 van het Internationaal Verdrag inzake economische,
économiques, sociaux et culturels fait à New York le 19 décembre 1966, sociale en culturele rechten, opgemaakt te New York op 19 december
lu isolément ou en combinaison avec l'article 2.1 du même Pacte 1966, afzonderlijk of in samenhang gelezen met artikel 2.1 van
- l'article 3 de la Convention européenne de sauvegarde des droits de datzelfde Verdrag - artikel 3 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten
l'homme et des libertés fondamentales signée à Rome le 4 novembre van de mens en de fundamentele vrijheden, ondertekend te Rome op 4
1950, november 1950,
en ce qu'il limite le droit à l'aide sociale à l'aide médicale urgente à l'égard d'étrangers mineurs séjournant illégalement sur le territoire du Royaume, et que ce faisant : 1o il traite différemment d'une part les étrangers mineurs séjournant illégalement sur le territoire, et d'autre part les Belges mineurs ainsi que les étrangers mineurs séjournant légalement sur le territoire, l'objectif poursuivi par cette différence de traitement étant d'inciter les étrangers séjournant illégalement sur le territoire à quitter volontairement celui-ci, ce que des mineurs se trouvent en principe dans l'impossibilité de faire en raison de leur jeune âge; 2o il traite de la même manière des personnes qui se trouvent dans des situations différentes, à savoir d'une part, des étrangers majeurs qui peuvent en principe quitter volontairement le territoire du Royaume et, d'autre part, des étrangers mineurs qui se trouvent en principe in zoverre het het recht op maatschappelijke dienstverlening beperkt tot de dringende medische hulp voor minderjarige buitenlanders die illegaal op het grondgebied van het Rijk verblijven, en het zodoende : 1o enerzijds, de minderjarige buitenlanders die illegaal op het grondgebied verblijven en, anderzijds, de minderjarige Belgen, alsook de minderjarige buitenlanders die legaal op het grondgebied verblijven, op verschillende wijze behandelt, waarbij het doel van dat verschil in behandeling erin bestaat de buitenlanders die illegaal op het grondgebied verblijven, ertoe aan te zetten vrijwillig dat grondgebied te verlaten, wat minderjarigen in principe onmogelijk kunnen doen, gelet op hun jonge leeftijd; 2o personen die zich in verschillende situaties bevinden, namelijk, enerzijds, meerderjarige buitenlanders die in principe het grondgebied van het Rijk vrijwillig kunnen verlaten en, anderzijds, minderjarige buitenlanders die dat in principe onmogelijk kunnen doen, gelet op hun
dans l'impossibilité de le faire en raison de leur jeune âge ? » jonge leeftijd, op gelijke wijze behandelt ? »
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 57, § 2, de B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 57, § 2,
la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra
remplacé par l'article 65 de la loi du 15 juillet 1996 « modifiant la voor maatschappelijk welzijn, vervangen door artikel 65 van de wet van
loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, le séjour, 15 juli 1996 « tot wijziging van de wet van 15 december 1980
betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging
l'établissement et l'éloignement des étrangers et la loi du 8 juillet en de verwijdering van vreemdelingen en van de organieke wet van 8
1976 organique des centres publics d'aide sociale », après l'arrêt de la Cour no 43/98 du 22 avril 1998, qui dispose : « Par dérogation aux autres dispositions de la présente loi, la mission du centre public d'aide sociale se limite à l'octroi de l'aide médicale urgente, à l'égard d'un étranger qui séjourne illégalement dans le Royaume. Le Roi peut déterminer ce qu'il y a lieu d'entendre par aide médicale urgente. Un étranger qui s'est déclaré réfugié et a demandé à être reconnu comme tel, séjourne illégalement dans le Royaume lorsque la demande d'asile a été rejetée et qu'un ordre de quitter le territoire a été notifié à l'étranger concerné. L'aide sociale accordée à un étranger qui était en fait bénéficiaire au moment où un ordre de quitter le territoire lui a été notifié, est arrêtée, à l'exception de l'aide médicale urgente, le jour où l'étranger quitte effectivement le territoire et, au plus tard, le jour de l'expiration du délai de l'ordre de quitter le territoire. Il est dérogé aux dispositions de l'alinéa précédent pendant le délai strictement nécessaire pour permettre à l'étranger de quitter le territoire, pour autant qu'il ait signé une déclaration attestant son intention explicite de quitter le plus vite possible le territoire, sans que ce délai ne puisse en aucun cas excéder un mois. La déclaration d'intention précitée ne peut être signée qu'une seule fois. Le centre informe sans retard le Ministre qui a l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des étrangers juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn », na het arrest nr. 43/98 van 22 april 1998 van het Hof, dat bepaalt : « In afwijking van de andere bepalingen van deze wet, is de taak van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn beperkt tot het verlenen van dringende medische hulp, wanneer het gaat om een vreemdeling die illegaal in het Rijk verblijft. De Koning kan bepalen wat onder dringende medische hulp begrepen moet worden. Een vreemdeling die zich vluchteling heeft verklaard en heeft gevraagd om als dusdanig te worden erkend, verblijft illegaal in het Rijk wanneer de asielaanvraag is geweigerd en aan de betrokken vreemdeling een bevel om het grondgebied te verlaten is betekend. De maatschappelijke dienstverlening aan een vreemdeling die werkelijk steuntrekkende was op het ogenblik dat hem een bevel om het grondgebied te verlaten werd betekend, wordt, met uitzondering van de dringende medische hulpverlening, stopgezet de dag dat de vreemdeling daadwerkelijk het grondgebied verlaat, en ten laatste de dag van het verstrijken van de termijn van het bevel om het grondgebied te verlaten. Van het bepaalde in het voorgaande lid wordt afgeweken gedurende de termijn die strikt noodzakelijk is om de vreemdeling in staat te stellen het grondgebied te verlaten, voor zover hij een verklaring heeft ondertekend die zijn uitdrukkelijke intentie het grondgebied zo snel mogelijk te willen verlaten, weergeeft; deze termijn mag in geen geval een maand overschrijden. De hierboven vermelde intentieverklaring kan slechts eenmaal worden ondertekend. Het centrum verwittigt zonder verwijl de Minister die bevoegd is voor de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de
dans ses compétences, ainsi que la commune concernée, de la signature vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, evenals de betrokken
de la déclaration d'intention. » gemeente, van de ondertekening van de intentieverklaring. »
B.1.2. Le juge a quo interroge la Cour sur l'éventualité d'une double B.1.2. De verwijzende rechter vraagt het Hof zich uit te spreken over
discrimination : d'une part, cette disposition établit une différence de mogelijkheid van een tweevoudige discriminatie : enerzijds, voert
die bepaling, wat het recht op maatschappelijke dienstverlening
de traitement, en ce qui concerne le droit à l'aide sociale, entre les betreft, een verschil in behandeling in tussen de minderjarige
étrangers mineurs en situation de séjour irrégulière et les autres vreemdelingen die illegaal op het grondgebied verblijven en de andere
mineurs, belges ou étrangers en situation régulière; d'autre part, minderjarigen, Belgen of vreemdelingen die legaal op het grondgebied
elle traite de manière identique les étrangers en séjour irrégulier majeurs et les étrangers en séjour irrégulier mineurs, alors qu'ils se trouvent dans des situations essentiellement différentes au regard de la mesure considérée. B.1.3. Les questions préjudicielles portent uniquement sur le droit à l'aide sociale des mineurs, et non sur le droit à l'aide sociale des familles comprenant des enfants mineurs. Il ressort des jugements de renvoi que le juge n'envisage pas d'accorder une aide à la famille entière, mais uniquement une aide aux enfants, soit par référence au montant des allocations familiales ou des prestations familiales garanties, soit par une intervention de l'aide sociale limitée aux frais occasionnés par la scolarisation des enfants. verblijven; anderzijds, behandelt die bepaling de meerderjarige vreemdelingen die illegaal op het grondgebied verblijven en de minderjarige vreemdelingen die illegaal op het grondgebied verblijven op identieke wijze, terwijl zij zich ten aanzien van de betrokken maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden. B.1.3. De prejudiciële vragen hebben alleen betrekking op het recht op maatschappelijke dienstverlening voor de minderjarigen en niet op het recht op maatschappelijke dienstverlening voor de gezinnen met minderjarige kinderen. Uit de verwijzingsvonnissen blijkt dat de rechter niet overweegt dienstverlening toe te kennen aan het volledige gezin, maar wel alleen aan de kinderen, ofwel onder verwijzing naar het bedrag van de kinderbijslag of de gewaarborgde gezinsbijslag, ofwel via een vorm van maatschappelijke dienstverlening beperkt tot de kosten voor de scholing van de kinderen.
B.1.4. La Cour est invitée à contrôler la disposition en cause par B.1.4. Het Hof wordt verzocht de in het geding zijnde bepaling te
rapport aux articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou toetsen aan de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in
conjointement avec ses articles 23 et 191, avec les articles 2, 3, 24, samenhang gelezen met de artikelen 23 en 191 ervan, met de artikelen
26 et 27 de la Convention relative aux droits de l'enfant adoptée à 2, 3, 24, 26 en 27 van het Verdrag inzake de rechten van het kind,
New York le 20 novembre 1989, avec les articles 2.1 et 11.1 du Pacte goedgekeurd te New York op 20 november 1989, met de artikelen 2.1 en
international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels 11.1 van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en
fait à New York le 19 décembre 1966, et avec l'article 3 de la culturele rechten, opgemaakt te New York op 19 december 1966, en met
Convention européenne des droits de l'homme. artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
B.2. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée générale. B.2. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene
Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit l'origine : draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong
les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de
sont applicables à l'égard de tous les droits et de toutes les niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en
libertés, en ce compris ceux résultant des conventions internationales alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit
liant la Belgique. internationale verdragen die België binden.
B.3.1. La Convention relative aux droits de l'enfant a été adoptée le B.3.1. Het Verdrag inzake de rechten van het kind is aangenomen op 20
20 novembre 1989. Elle a été approuvée par le décret flamand du 15 mai november 1989. Het werd goedgekeurd bij het Vlaamse decreet van 15 mei
1991, le décret de la Communauté germanophone du 9 août 1991, le 1991, het decreet van de Duitstalige Gemeenschap van 9 augustus 1991,
décret de la Communauté française du 3 juillet 1991 et la loi du 25 het decreet van de Franse Gemeenschap van 30 juli 1991 en de wet van
novembre 1991. Elle est entrée en vigueur à l'égard de la Belgique le 25 november 1991. Het is ten aanzien van België in werking getreden op
15 janvier 1992. 15 januari 1992.
B.3.2. L'article 2 de la Convention relative aux droits de l'enfant B.3.2. Artikel 2 van het Verdrag inzake de rechten van het kind
dispose : bepaalt :
« 1. Les Etats parties s'engagent à respecter les droits qui sont « 1. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag, eerbiedigen en
énoncés dans la présente Convention et à les garantir à tout enfant
relevant de leur juridiction, sans distinction aucune, indépendamment waarborgen de in het Verdrag beschreven rechten voor ieder kind onder
de toute considération de race, de couleur, de sexe, de langue, de hun rechtsbevoegdheid zonder discriminatie van welke aard ook,
religion, d'opinion politique ou autre de l'enfant ou de ses parents ongeacht ras, huidskleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of
ou représentants légaux, de leur origine nationale, ethnique ou andere overtuiging, nationale, etnische of maatschappelijke afkomst,
sociale, de leur situation de fortune, de leur incapacité, de leur welstand, handicap, geboorte of andere omstandigheid van het kind of
naissance ou de toute autre situation. van zijn of haar ouder of wettige voogd.
2. Les Etats parties prennent toutes les mesures appropriées pour que 2. De Staten die partij zijn, nemen alle passende maatregelen om te
l'enfant soit effectivement protégé contre toutes formes de waarborgen dat het kind wordt beschermd tegen alle vormen van
discrimination ou de sanction motivées par la situation juridique, les discriminatie of bestraffing op grond van de omstandigheden of de
activités, les opinions déclarées ou les convictions de ses parents, activiteiten van, de meningen geuit door of de overtuigingen van de
de ses représentants légaux ou des membres de sa famille. » ouders, wettige voogden of familieleden van het kind. »
Selon l'article 3 de la Convention, « l'intérêt supérieur de l'enfant Volgens artikel 3 van het Verdrag moeten « de belangen van het kind »
» doit être une considération primordiale dans toutes les décisions qui le concernent. de eerste overweging vormen bij alle maatregelen betreffende kinderen.
L'article 24.1 de la même Convention dispose que « les Etats parties Artikel 24.1 van hetzelfde Verdrag bepaalt dat « de Staten die partij
reconnaissent le droit de l'enfant de jouir du meilleur état de santé zijn, [...] het recht van het kind op het genot van de grootst
possible et de bénéficier de services médicaux et de rééducation. Ils mogelijke mate van gezondheid en op voorzieningen voor de behandeling
s'efforcent de garantir qu'aucun enfant ne soit privé du droit d'avoir van ziekte en het herstel van de gezondheid [erkennen]. De Staten die
partij zijn, streven ernaar te waarborgen dat geen enkel kind zijn of
haar recht op toegang tot deze voorzieningen voor gezondheidszorg
accès à ces services ». wordt onthouden ».
L'article 26.1 de la même Convention dispose que « les Etats parties Artikel 26.1 van hetzelfde Verdrag bepaalt dat « de Staten die partij
reconnaissent à tout enfant le droit de bénéficier de la sécurité zijn, [...] voor ieder kind het recht [erkennen] de voordelen te
sociale, y compris les assurances sociales, et prennent les mesures genieten van voorzieningen voor sociale zekerheid, met inbegrip van
nécessaires pour assurer la pleine réalisation de ce droit en sociale verzekering, en [...] de nodige maatregelen [nemen] om de
algehele verwezenlijking van dit recht te bewerkstelligen in
conformité avec leur législation nationale ». overeenstemming met hun nationale recht ».
Enfin, les paragraphes 1er à 3 de l'article 27 de la même Convention Ten slotte bepalen de paragrafen 1 tot 3 van artikel 27 van datzelfde
énoncent : Verdrag :
« 1. Les Etats parties reconnaissent le droit de tout enfant à un « 1. De Staten die partij zijn, erkennen het recht van ieder kind op
niveau de vie suffisant pour permettre son développement physique, mental, spirituel, moral et social. 2. C'est aux parents ou autres personnes ayant la charge de l'enfant qu'incombe au premier chef la responsabilité d'assurer, dans les limites de leurs possibilités et de leurs moyens financiers, les conditions de vie nécessaires au développement de l'enfant. 3. Les Etats parties adoptent les mesures appropriées, compte tenu des conditions nationales et dans la mesure de leurs moyens, pour aider les parents et autres personnes ayant la charge de l'enfant à mettre een levensstandaard die toereikend is voor de lichamelijke, geestelijke, intellectuele, zedelijke en maatschappelijke ontwikkeling van het kind. 2. De ouder(s) of anderen die verantwoordelijk zijn voor het kind, hebben de primaire verantwoordelijkheid voor het waarborgen, naar vermogen en binnen de grenzen van hun financiële mogelijkheden, van de levensomstandigheden die nodig zijn voor de ontwikkeling van het kind. 3. De Staten die partij zijn, nemen, in overeenstemming met de nationale omstandigheden en met de middelen die hun ten dienste staan, passende maatregelen om ouders en anderen die verantwoordelijk zijn voor het kind te helpen dit recht te verwezenlijken, en voorzien,
en oeuvre ce droit et offrent, en cas de besoin, une assistance indien de behoefte daaraan bestaat, in programma's voor materiële
matérielle et des programmes d'appui, notamment en ce qui concerne bijstand en ondersteuning, met name wat betreft voeding, kleding en
l'alimentation, le vêtement et le logement. » huisvesting. »
Quant aux exceptions soulevées par le Conseil des ministres Ten aanzien van de door de Ministerraad aangevoerde excepties
B.4.1. Le Conseil des ministres soutient tout d'abord que la B.4.1. De Ministerraad voert in de eerste plaats aan dat het Verdrag
Convention relative aux droits de l'enfant n'a pas d'effet direct dans inzake de rechten van het kind geen rechtstreekse werking in de
l'ordre interne car elle n'impose d'obligations qu'à charge des Etats interne rechtsorde heeft, vermits het alleen aan de verdragspartijen
parties. verplichtingen oplegt.
B.4.2. Compétente pour apprécier si une norme législative viole les B.4.2. Het Hof, dat bevoegd is om te oordelen of een wettelijke norm
articles 10 et 11 de la Constitution, la Cour doit, lorsqu'elle est de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, moet, wanneer het wordt
interrogée sur une violation de ces dispositions combinées avec une ondervraagd over een schending van die bepalingen, in samenhang
convention internationale, non pas examiner si celle-ci a effet direct gelezen met een internationaal verdrag, niet nagaan of dat verdrag een
dans l'ordre interne, mais apprécier si le législateur n'a pas méconnu rechtstreekse werking in de interne rechtsorde heeft, maar het moet
de manière discriminatoire les engagements internationaux de la oordelen of de wetgever niet op discriminerende wijze de
Belgique. internationale verbintenissen van België heeft miskend.
L'exception soulevée par le Conseil des ministres manque en droit. De door de Ministerraad aangevoerde exceptie faalt naar recht.
B.5.1. Le Conseil des ministres déduit ensuite de la déclaration B.5.1. Uit de interpretatieve verklaring van de Belgische Staat over
interprétative faite par l'Etat belge à propos de l'article 2.1 de la artikel 2.1 van het Verdrag leidt de Ministerraad vervolgens af dat
Convention qu'il n'aurait pas l'obligation de garantir d'office aux hij niet de verplichting zou hebben aan de vreemdelingen ambtshalve
étrangers les mêmes droits qu'à ses nationaux. dezelfde rechten te waarborgen als aan de eigen onderdanen.
B.5.2. Lors de la ratification de la Convention, l'Etat belge a émis B.5.2. Bij de ratificatie van het Verdrag heeft de Belgische Staat de
la déclaration interprétative suivante : volgende interpretatieve verklaring gedaan :
« Concernant le paragraphe 1er de l'article 2, le Gouvernement belge « In verband met artikel 2, eerste lid, legt de Belgische Regering
interprète la non-discrimination fondée sur l'origine nationale comme niet-discriminatie op grond van nationale afkomst uit als niet
noodzakelijk de verplichting voor de Staten inhouden om aan
n'impliquant pas nécessairement l'obligation pour les Etats de vreemdelingen dezelfde rechten te waarborgen als aan de eigen
garantir d'office aux étrangers les mêmes droits qu'à leurs nationaux. onderdanen. Dit begrip moet worden verstaan als ertoe strekkende
Ce concept doit s'entendre comme visant à écarter tout comportement iedere willekeurige gedraging uit te bannen, doch niet verschillen in
arbitraire mais non des différences de traitement fondées sur des behandeling, stoelend op objectieve en redelijke overwegingen,
considérations objectives et raisonnables, conformes aux principes qui overeenstemmend met de beginselen die in democratische samenlevingen
prévalent dans les sociétés démocratiques. » gelden. »
B.5.3. Cette déclaration interprétative doit être lue à la lumière de B.5.3. Die interpretatieve verklaring moet worden gelezen in het licht
l'article 191 de la Constitution, qui dispose : van artikel 191 van de Grondwet, dat bepaalt :
« Tout étranger qui se trouve sur le territoire de la Belgique jouit « Iedere vreemdeling die zich op het grondgebied van België bevindt,
de la protection accordée aux personnes et aux biens, sauf les geniet de bescherming verleend aan personen en aan goederen, behoudens
exceptions établies par la loi. » de bij de wet gestelde uitzonderingen. »
B.5.4. En vertu de cette disposition, une différence de traitement qui B.5.4. Op grond van die bepaling kan een verschil in behandeling dat
défavorise un étranger ne peut être établie que par une norme een vreemdeling benadeelt alleen bij een wetgevende norm worden
législative. Cette disposition n'a pas pour objet d'habiliter le ingevoerd. Die bepaling heeft niet tot doel de wetgever ertoe te
législateur à se dispenser, lorsqu'il établit une telle différence, machtigen, wanneer hij een dergelijk verschil in het leven roept, zich
d'avoir égard aux principes fondamentaux consacrés par la eraan te onttrekken de in de Grondwet verankerde fundamentele
Constitution. Il ne découle donc en aucune façon de l'article 191 que le législateur puisse, lorsqu'il établit une différence de traitement au détriment d'étrangers, ne pas veiller à ce que cette différence ne soit pas discriminatoire, quelle que soit la nature des principes en cause. B.6.1. Le Conseil des ministres souligne enfin que la Convention ne s'applique qu'aux enfants relevant de la juridiction des Etats parties, ce qui ne serait pas le cas des enfants en séjour illégal. B.6.2. En disposant, à l'article 2.1, que les Etats parties s'engagent à respecter les droits énoncés dans la Convention et à les garantir à tout enfant relevant de leur juridiction, les auteurs de la Convention ont indiqué qu'un lien devait exister entre celui qui se prévaut de la beginselen in acht te nemen. Uit artikel 191 vloeit dus geenszins voort dat de wetgever, wanneer hij een verschil in behandeling ten nadele van vreemdelingen invoert, niet erover moet waken dat dit verschil niet discriminerend is, ongeacht de aard van de in het geding zijnde beginselen. B.6.1. De Ministerraad beklemtoont ten slotte dat het Verdrag alleen van toepassing is op de kinderen die onder de rechtsbevoegdheid van de verdragspartijen ressorteren, wat niet het geval zou zijn voor de kinderen die illegaal op het grondgebied verblijven. B.6.2. Door in artikel 2.1 te bepalen dat de verdragspartijen zich ertoe verbinden de in het Verdrag beschreven rechten te eerbiedigen en ze te waarborgen aan ieder kind dat onder hun rechtsbevoegdheid ressorteert, hebben de auteurs van het Verdrag aangegeven dat een band
Convention et l'Etat partie qui en aurait méconnu les dispositions. moest bestaan tussen diegene die zich op het Verdrag beroept en de
B.6.3. Cette disposition doit s'analyser à la lumière de l'ensemble de verdragspartij die de bepalingen ervan zou hebben miskend.
la Convention et, plus particulièrement, en prenant en considération B.6.3. Die bepaling moet worden gelezen in het licht van het volledige
les différences de traitement qu'elle interdit et qui sont énoncées Verdrag en, meer in het bijzonder, rekening houdend met de verschillen
dans les autres dispositions de l'article 2. in behandeling die bij die bepaling zijn verboden en die in de andere
bepalingen van artikel 2 worden genoemd.
Le point de savoir si les enfants qui se trouvent dans la situation De vraag of de kinderen die zich bevinden in de situatie zoals
décrite dans les jugements a quo relèvent de la juridiction de l'Etat beschreven in de verwijzingsbeslissingen, onder de rechtsbevoegdheid
belge se confond avec l'examen de la discrimination alléguée et ne van de Belgische Staat ressorteren, valt samen met het onderzoek van
peut être tranché séparément. de aangevoerde discriminatie en kan niet afzonderlijk worden beslecht.
Quant aux différences de traitement mentionnées dans la question Ten aanzien van de in de prejudiciële vraag vermelde verschillen in
préjudicielle behandeling
B.7.1. Les litiges soumis au juge a quo concernent des enfants dont B.7.1. De aan de verwijzende rechter voorgelegde geschillen betreffen
les parents ne peuvent, parce qu'ils se trouvent en séjour illégal, kinderen wier ouders in de behoeften van hun door hen begeleide
subvenir aux besoins de leurs enfants qui les accompagnent. kinderen niet kunnen voorzien omdat zij illegaal op het grondgebied verblijven.
B.7.2. L'obligation de veiller à ce qu'un enfant bénéficie des B.7.2. In de eerste plaats zijn het de ouders die verantwoordelijk
conditions de vie nécessaires à son développement incombe au premier zijn voor het waarborgen van de levensomstandigheden die nodig zijn
chef à ses parents, ainsi que le précise l'article 27.2 de la voor de ontwikkeling van het kind, zoals wordt gepreciseerd in artikel
Convention relative aux droits de l'enfant. 27.2 van het Verdrag inzake de rechten van het kind.
B.7.3. En raison du caractère illégal de leur séjour, ces parents B.7.3. Wegens het illegale karakter van hun verblijf, hebben die
n'ont pas droit aux prestations familiales garanties. En effet, en ce ouders geen recht op de gewaarborgde gezinsbijslag. Wat de in België
qui concerne les enfants séjournant en Belgique, la loi du 20 juillet verblijvende kinderen betreft, vereist de wet van 20 juli 1971 tot
1971 instituant des prestations familiales garanties exige que la instelling van gewaarborgde gezinsbijslag immers dat de natuurlijke
personne physique en charge de l'enfant au profit duquel des persoon van wie het kind ten behoeve van wie gezinsbijslag wordt
prestations familiales sont accordées ait résidé effectivement en toegekend ten laste is, gedurende minstens de laatste vijf jaar die de
Belgique de manière ininterrompue pendant au moins les cinq dernières indiening van de aanvraag voorafgaan, werkelijk en ononderbroken
années qui précèdent l'introduction de la demande. Les citoyens de verbleven heeft in België. De burgers van de Europese Unie, de
l'Union européenne, les réfugiés et les apatrides sont toutefois vluchtelingen en de staatlozen worden evenwel van die voorwaarde
dispensés de cette condition. Conformément à l'article 1er, alinéa 6, vrijgesteld. Overeenkomstig artikel 1, zesde lid, van die wet worden
de cette loi, les étrangers qui ne sont pas admis ou autorisés à séjourner en Belgique ou à s'y établir sont en revanche exclus du droit aux prestations familiales. B.7.4. Ainsi que le constate le juge a quo , ces parents n'ont pas droit, pour eux-mêmes, à l'aide sociale autre que l'aide médicale urgente. Ils ne pourraient davantage l'obtenir indirectement en invoquant l'état de besoin de leurs enfants. Il ne serait en effet pas raisonnable de traiter différemment les étrangers qui ne se sont pas comportés conformément à la réglementation de séjour existante parce qu'ils n'ont pas donné suite à un ordre de quitter le territoire ou n'ont pas obtenu un permis de séjour, selon qu'ils sont ou non accompagnés de leurs enfants mineurs. Même si elle est accordée en n'ayant égard qu'à l'état de besoin de l'enfant, une telle aide irait à l'encontre de l'objectif du législateur qui est, ainsi qu'il est exposé notamment dans l'arrêt no 51/94, d'inciter l'étranger qui séjourne illégalement sur le territoire à obéir à l'ordre qu'il a reçu de le quitter. vreemdelingen die niet toegelaten of gemachtigd zijn in België te verblijven of zich er te vestigen daarentegen uitgesloten van het recht op gezinsbijslag. B.7.4. Zoals de verwijzende rechter vaststelt, hebben die ouders voor zichzelf geen recht op maatschappelijke dienstverlening, andere dan dringende medische hulpverlening. Zij kunnen die ook niet indirect verkrijgen door de staat van behoeftigheid van hun kinderen aan te voeren. Het zou immers niet redelijk zijn de vreemdelingen die zich niet hebben gedragen overeenkomstig de bestaande verblijfsreglementering, doordat ze geen gevolg hebben gegeven aan een bevel het grondgebied te verlaten of geen verblijfsvergunning hebben verkregen, verschillend te behandelen naargelang zij al dan niet door hun minderjarige kinderen zijn vergezeld. Zelfs wanneer een dergelijke dienstverlening wordt toegekend door enkel rekening te houden met de staat van behoeftigheid van het kind, zou zij indruisen tegen de doelstelling van de wetgever, die, zoals met name is uiteengezet in het arrest nr. 51/94, erin bestaat de vreemdeling die illegaal op het grondgebied verblijft ertoe aan te zetten in te gaan op het bevel tot het verlaten ervan. B.7.5. De zorg om te beletten dat de maatschappelijke dienstverlening
B.7.5. Le souci de ne pas permettre que l'aide sociale soit détournée van haar doel wordt afgewend, zou evenwel niet kunnen verantwoorden
de son objet ne pourrait toutefois justifier qu'elle soit totalement dat ze volledig en in alle gevallen wordt geweigerd aan een kind,
et dans tous les cas refusée à un enfant alors qu'il apparaîtrait que terwijl zou blijken dat die weigering het ertoe verplicht te leven in
ce refus l'oblige à vivre dans des conditions qui nuiraient à sa santé omstandigheden die schadelijk zijn voor zijn gezondheid en zijn
et à son développement et alors qu'il n'existerait aucun risque de ontwikkeling en terwijl er geen enkel gevaar zou bestaan dat ouders
voir bénéficier de cette aide des parents qui n'y ont pas droit. die geen recht erop hebben, die dienstverlening zouden genieten.
L'article 2.2 de la Convention oblige en effet les Etats parties à Artikel 2.2 van het Verdrag verplicht de Staten die partij zijn immers
prendre « toutes les mesures appropriées pour que l'enfant soit « alle passende maatregelen [te nemen] om te waarborgen dat het kind
effectivement protégé contre toutes formes de discrimination ou de wordt beschermd tegen alle vormen van discriminatie of bestraffing op
sanction motivées par la situation juridique [...] de ses parents ». grond van de status [...] van de ouders [...] van het kind ».
B.7.6. Il importe donc de concilier les objectifs énumérés aux articles 2, 3, 24.1, 26 et 27 de la Convention, qui concernent exclusivement les enfants, avec l'objectif de ne pas inciter des adultes en séjour illégal à se maintenir sur le territoire. B.7.7. Une aide sociale doit pouvoir être accordée à la triple condition que les autorités compétentes aient constaté que les parents n'assument pas ou ne sont pas en mesure d'assumer leur devoir d'entretien, qu'il soit établi que la demande concerne des dépenses indispensables au développement de l'enfant au bénéfice duquel elle est formulée et que le centre s'assure que l'aide sera exclusivement consacrée à couvrir ces dépenses. Il appartient donc au centre - sous réserve d'une intervention du législateur qui adopterait d'autres modalités appropriées - d'accorder une telle aide mais à la condition qu'elle le soit dans la limite des besoins propres à l'enfant, et sous la forme d'une aide en nature ou d'une prise en charge de dépenses au profit de tiers qui fournissent une telle aide afin d'exclure tout détournement éventuel au profit des parents, étant entendu que cette aide ne fait pas obstacle à ce que la mesure d'éloignement des parents et de leurs enfants soit exécutée. B.7.8. A la condition que l'aide envisagée satisfasse aux conditions exprimées en B.7.7, elle ne pourrait être refusée sans méconnaître les B.7.6. De doelstellingen opgesomd in de artikelen 2, 3, 24.1, 26 en 27 van het Verdrag, die uitsluitend betrekking hebben op de kinderen, dienen dus te worden verzoend met de doelstelling die erin bestaat volwassenen die illegaal op het grondgebied verblijven, niet ertoe aan te zetten er te blijven. B.7.7. Maatschappelijke dienstverlening moet kunnen worden toegekend onder de drievoudige voorwaarde dat de bevoegde overheden hebben vastgesteld dat de ouders hun onderhoudsplicht niet nakomen of niet in staat zijn die na te komen, dat vaststaat dat de aanvraag betrekking heeft op onontbeerlijke uitgaven voor de ontwikkeling van het kind ten voordele van wie die dienstverlening wordt aangevraagd en dat het centrum zich ervan vergewist dat de dienstverlening uitsluitend zal dienen om die uitgaven te dekken. Het staat dus aan het centrum - onder voorbehoud van een optreden van de wetgever die een andere gepaste regeling zou aannemen - een dergelijke dienstverlening toe te kennen, op voorwaarde evenwel dat die valt binnen de perken van de specifieke behoeften van het kind, dat zij wordt verleend in de vorm van een dienstverlening in natura of een tenlasteneming van uitgaven ten behoeve van derden die een dergelijke dienst verlenen, teneinde elk mogelijk misbruik in het voordeel van de ouders uit te sluiten en met dien verstande dat die dienstverlening niet belet dat de maatregel inzake de verwijdering van de ouders en hun kinderen wordt uitgevoerd. B.7.8. Op voorwaarde dat de beoogde dienstverlening voldoet aan de in B.7.7 vermelde voorwaarden, zou zij niet kunnen worden geweigerd
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec les articles 2, 3, zonder de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met
24.1, 26 et 27 de la Convention des droits de l'enfant. Dans ces de artikelen 2, 3, 24.1., 26 en 27 van het Verdrag inzake de rechten
limites, la question préjudicielle appelle une réponse positive. van het kind, te schenden. Binnen die perken dient de prejudiciële
vraag bevestigend te worden beantwoord.
B.7.9. Il n'y a pas lieu d'examiner si l'article 57, § 2, de la loi du B.7.9. Er dient niet te worden onderzocht of artikel 57, § 2, van de
8 juillet 1976 contrevient aux autres dispositions mentionnées dans la wet van 8 juli 1976 inbreuk pleegt op de andere in de vragen vermelde
question, leur éventuelle violation ne pouvant conduire à une autre bepalingen, vermits de eventuele schending ervan niet tot een andere
conclusion. conclusie kan leiden.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres Artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de
publics d'aide sociale viole les articles 10 et 11 de la Constitution, openbare centra voor maatschappelijk welzijn schendt de artikelen 10
en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 2, 3,
combinés avec les articles 2, 3, 24.1, 26 et 27 de la Convention 24.1, 26 en 27 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, in
relative aux droits de l'enfant, en ce que, à l'égard de mineurs dont zoverre het, ten aanzien van minderjarigen wier ouders illegaal op het
les parents séjournent illégalement sur le territoire du Royaume, il grondgebied van het Rijk verblijven, zelfs de maatschappelijke
exclut même l'aide sociale qui satisferait aux conditions exprimées en dienstverlening die zou voldoen aan de in B.7.7 vermelde voorwaarden,
B.7.7. uitsluit.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 22 juillet 2003. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 22 juli 2003.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^