← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 96/2003 du 2 juillet 2003 Numéro du rôle : 2497 En cause
: la question préjudicielle relative aux articles 301, 307bis et 1134 du Code civil et à l'article 1288
du Code judiciaire, posée par le Tribunal de première i La Cour d'arbitrage, composée
des juges M. Bossuyt et L. François, faisant fonction de président(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 96/2003 du 2 juillet 2003 Numéro du rôle : 2497 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 301, 307bis et 1134 du Code civil et à l'article 1288 du Code judiciaire, posée par le Tribunal de première i La Cour d'arbitrage, composée des juges M. Bossuyt et L. François, faisant fonction de président(...) | Uittreksel uit arrest nr. 96/2003 van 2 juli 2003 Rolnummer 2497 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 301, 307bis en 1134 van het Burgerlijk Wetboek en artikel 1288 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Rechtba Het Arbitragehof, samengesteld uit de rechters M. Bossuyt en L. François, waarnemend voorzitters(...) |
|---|---|
| COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
| Extrait de l'arrêt n° 96/2003 du 2 juillet 2003 | Uittreksel uit arrest nr. 96/2003 van 2 juli 2003 |
| Numéro du rôle : 2497 | Rolnummer 2497 |
| En cause : la question préjudicielle relative aux articles 301, 307bis | In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 301, 307bis |
| et 1134 du Code civil et à l'article 1288 du Code judiciaire, posée | en 1134 van het Burgerlijk Wetboek en artikel 1288 van het |
| par le Tribunal de première instance de Turnhout. | Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Turnhout. |
| La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
| composée des juges M. Bossuyt et L. François, faisant fonction de | samengesteld uit de rechters M. Bossuyt en L. François, waarnemend |
| présidents, et des juges P. Martens, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. | voorzitters, en de rechters P. Martens, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. |
| Moerman et E. Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée | Moerman en E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, |
| par le juge M. Bossuyt, | onder voorzitterschap van rechter M. Bossuyt, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par jugement du 24 juin 2002 en cause de J. Van der Linden contre A. | Bij vonnis van 24 juni 2002 in zake J. Van der Linden tegen A. Leysen, |
| Leysen, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op |
| d'arbitrage le 4 juillet 2002, le Tribunal de première instance de | 4 juli 2002, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Turnhout de |
| Turnhout a posé la question préjudicielle suivante : | volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « Les articles 301, 307bis et 1134 du Code civil et l'article 1288 du | « Schenden de artikelen 301, 307bis en 1134 van het Burgerlijk Wetboek |
| Code judiciaire violent-ils les articles 10 et 11 de la Constitution, | en 1288 van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10 en 11 van de |
| interprétés en ce sens que la modification d'une pension alimentaire | Grondwet, geïnterpreteerd in die zin dat de wijziging van een |
| entre époux après un divorce par consentement mutuel n'est possible | onderhoudsuitkering tussen echtgenoten na echtscheiding door |
| que par le biais d'un accord entre les époux divorcés ou par | onderlinge toestemming slechts mogelijk is met wederzijds akkoord van |
| application des règles du droit commun des obligations, cependant | de gescheiden echtgenoten of toepassing van de regels van het algemeen |
| qu'une telle modification est possible en droit et sans accord entre | verbintenissenrecht, terwijl een dergelijke wijziging in rechte en |
| époux : | zonder wederzijds akkoord wel mogelijk is : |
| 1o pour la pension alimentaire entre époux après un divorce pour cause | 1o voor de onderhoudsuitkering tussen echtgenoten na echtscheiding op |
| déterminée ou pour cause de séparation de fait, moyennant le respect | grond van feiten of feitelijke scheiding, mits voldaan is aan het |
| du prescrit de l'article 301, § 3, ou 307bis du Code civil; | bepaalde in artikel 301, § 3, of 307bis van het Burgerlijk Wetboek; |
| 2o pour la contribution à l'entretien des enfants après un divorce par | 2o voor de onderhoudsbijdrage voor de kinderen na echtscheiding door |
| consentement mutuel, moyennant le respect du prescrit de l'article | onderlinge toestemming, mits voldaan is aan het bepaalde in artikel |
| 1288, alinéa 2, du Code judiciaire ? » | 1288, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek ? » |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité des articles 301, | B.1. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid, met de |
| 307bis et 1134 du Code civil et de l'article 1288 du Code judiciaire avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant qu'une modification de la pension alimentaire à payer par l'un des époux à l'autre, après un divorce par consentement mutuel, n'est possible que de l'accord des époux divorcés ou en application des règles du droit commun des obligations, alors qu'une telle modification est possible sous certaines conditions, par voie judiciaire et sans accord, pour la pension alimentaire à payer par l'un des époux à l'autre, après un divorce pour cause déterminée ou pour cause de séparation de fait, et pour la contribution à l'entretien des enfants, après un divorce par consentement mutuel. | artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de artikelen 301, 307bis en 1134 van het Burgerlijk Wetboek en artikel 1288 van het Gerechtelijk Wetboek, in zoverre een wijziging van een onderhoudsuitkering tussen echtgenoten na echtscheiding door onderlinge toestemming slechts mogelijk is met akkoord van de gescheiden echtgenoten of met toepassing van de regels van het algemeen verbintenissenrecht, terwijl een dergelijke wijziging, onder bepaalde voorwaarden, bij rechterlijke beslissing en zonder akkoord mogelijk is voor de onderhoudsuitkering tussen echtgenoten na echtscheiding op grond van bepaalde feiten of feitelijke scheiding, en voor de onderhoudsuitkering voor de kinderen na echtscheiding door onderlinge toestemming. |
| B.2. Les dispositions en cause sont libellées comme suit : | B.2. De in het geding zijnde artikelen luiden : |
| Article 301 du Code civil : | Artikel 301 van het Burgerlijk Wetboek : |
| « § 1er. Le tribunal peut accorder à l'époux qui a obtenu le divorce, | « § 1. De rechtbank kan aan de echtgenoot die de echtscheiding heeft |
| sur les biens et les revenus de l'autre époux, une pension pouvant | verkregen, uit de goederen en de inkomsten van de andere echtgenoot, |
| permettre au bénéficiaire, compte tenu de ses revenus et possibilités, | een uitkering toekennen die, rekening houdend met zijn inkomsten en |
| d'assurer son existence dans des conditions équivalentes à celles dont | mogelijkheden, hem in staat stellen kan in zijn bestaan te voorzien op |
| il bénéficiait durant la vie commune. | een gelijkwaardige wijze als tijdens het samenleven. |
| § 2. Le tribunal qui accorde la pension constate que celle-ci est | § 2. De rechtbank die de uitkering toekent stelt vast dat deze van |
| adaptée de plein droit aux fluctuations de l'indice des prix à la | rechtswege aangepast wordt aan de schommelingen van het indexcijfer |
| consommation. | van de consumptieprijzen. |
| Het basisbedrag van de uitkering stemt overeen met het indexcijfer van | |
| Le montant de base de la pension correspond à l'indice des prix à la | de consumptieprijzen van de maand gedurende welke het vonnis of het |
| consommation du mois au cours duquel le jugement ou l'arrêt prononçant | arrest dat de echtscheiding uitspreekt, kracht van gewijsde heeft |
| le divorce est coulé en force de chose jugée, à moins que le tribunal | verkregen, tenzij de rechtbank er anders over beslist. Om de twaalf |
| en décide autrement. Tous les 12 mois, le montant de la pension est | maanden wordt het bedrag van de uitkering van rechtswege aangepast in |
| adapté en fonction de la hausse ou de la baisse de l'indice des prix à | verhouding tot de verhoging of de verlaging van het indexcijfer van de |
| la consommation du mois correspondant. | consumptieprijzen van de overeenstemmende maand. |
| Ces modifications sont appliquées à la pension dès l'échéance qui suit | Deze wijzigingen worden op de uitkeringen toegepast vanaf de vervaldag |
| la publication au Moniteur belge de l'indice nouveau à prendre en | die volgt op de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het in |
| considération. | aanmerking te nemen nieuwe indexcijfer. |
| Le tribunal peut, dans certains cas, appliquer un autre système | De rechtbank kan nochtans in bepaalde omstandigheden een ander systeem |
| d'adaptation de la pension au coût de la vie. | van aanpassing van de uitkering aan de kosten van levensonderhoud |
| § 3. Si, par suite de circonstances indépendantes de la volonté du | toepassen. § 3. Indien de uitkering, ingevolge omstandigheden onafhankelijk van |
| bénéficiaire de la pension, celle-ci n'est plus suffisante et ce dans | de wil van de uitkeringsgerechtigde, in ruime mate ontoereikend is |
| une mesure importante, pour sauvegarder la situation prévue au § 1er, | geworden om de in § 1 bedoelde toestand te waarborgen, kan de |
| le tribunal peut augmenter la pension. | rechtbank de uitkering verhogen. |
| Si, par suite d'une modification sensible de la situation du | Indien de toestand van de uitkeringsgerechtigde een ingrijpende |
| bénéficiaire, le montant de la pension ne se justifie plus, le | wijziging heeft ondergaan zodat het bedrag van de uitkering niet meer |
| tribunal peut réduire ou supprimer la pension. | verantwoord is, kan de rechtbank de uitkering verminderen of opheffen. |
| Ceci vaut également en cas de modification sensible de la situation du | Dit geldt eveneens bij ingrijpende wijziging van de toestand van de |
| débiteur de la pension par suite de circonstances indépendantes de sa | uitkeringsplichtige ingevolge omstandigheden onafhankelijk van zijn |
| volonté. | wil. |
| § 4. En aucun cas, le montant de la pension ne peut excéder le tiers | § 4. Het bedrag van de uitkering mag in geen geval hoger zijn dan een |
| des revenus de l'époux débiteur de la pension. | derde van de inkomsten van de tot uitkering gehouden echtgenoot. |
| § 5. La pension peut à tout moment être remplacée par un capital, de | § 5. De uitkering kan te allen tijde door een kapitaal worden |
| l'accord des parties, homologué par le tribunal. A la demande de | vervangen op grond van een overeenkomst tussen de partijen |
| l'époux débiteur de la pension, le tribunal peut également accorder, à | gehomologeerd door de rechtbank. De rechtbank kan ook de kapitalisatie |
| tout moment, la capitalisation. | te allen tijde toekennen op aanvraag van de tot uitkering gehouden |
| § 6. La pension n'est plus due au décès de l'époux débiteur, mais le | echtgenoot. § 6. De uitkering is niet meer verschuldigd bij het overlijden van de |
| tot uitkering gehouden echtgenoot, maar de echtgenoot aan wie de | |
| créancier peut demander des aliments à charge de la succession, et ce | uitkering toekwam mag levensonderhoud vorderen ten bezware van de |
| aux conditions prévues à l'article 205, §§ 2, 3, 4 et 5, du Code | nalatenschap, dit volgens de voorwaarden voorzien in artikel 205, §§ |
| civil. » | 2, 3, 4 en 5 van het Burgerlijk Wetboek. » |
| Article 307bis du Code civil : | Artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek : |
| « La pension alimentaire accordée en vertu des articles 306 et 307 | « De uitkering tot levensonderhoud krachtens de artikelen 306 en 307 |
| mag een derde gedeelte van de inkomsten van de schuldenaar te boven | |
| pourra excéder le tiers des revenus du débiteur et être adaptée ou | gaan en wordt aangepast of afgeschaft al naar de wijzigingen in de |
| supprimée selon les modifications des besoins et des ressources des | behoeften en de bestaansmiddelen van partijen. De nalatenschap van de |
| parties. La succession du débiteur prédécédé sans laisser d'enfants de | schuldenaar, vooroverleden zonder kinderen uit zijn huwelijk met de |
| son mariage avec le survivant, doit des aliments à ce dernier selon | overlevende achter te laten, is aan de laatstgenoemde levensonderhoud |
| les règles de l'article 205. » | verschuldigd volgens de regels van artikel 205. » |
| Article 1134 du Code civil : | Artikel 1134 van het Burgerlijk Wetboek : |
| « Les conventions légalement formées tiennent lieu de loi à ceux qui | « Alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, strekken degenen die |
| les ont faites. | deze hebben aangegaan, tot wet. |
| Elles ne peuvent être révoquées que de leur consentement mutuel, ou | Zij kunnen niet herroepen worden dan met hun wederzijdse toestemming |
| pour les causes que la loi autorise. | of op de gronden door de wet erkend. |
| Elles doivent être exécutées de bonne foi. » | Zij moeten te goeder trouw worden ten uitvoer gebracht. » |
| Article 1288 du Code judiciaire : | Artikel 1288 van het Gerechtelijk Wetboek : |
| « Ils sont tenus de constater par écrit leur convention visant : | « Zij zijn ertoe gehouden hun overeenkomst omtrent de volgende punten |
| 1o la résidence de chacun des époux pendant le temps des épreuves; 2o l'autorité sur la personne et l'administration des biens des enfants et le droit aux relations personnelles visé à l'article 374, alinéa 4, du Code civil en ce qui concerne les enfants visés à l'article 1254, tant pendant le temps des épreuves qu'après le divorce; 3o la contribution de chacun des époux à l'entretien, à l'éducation et à la formation adéquate desdits enfants, sans préjudice des droits qui leur sont reconnus par le Chapitre V, Titre V, Livre premier, du Code civil; 4o le montant de l'éventuelle pension à payer par l'un des époux à l'autre pendant les épreuves et après le divorce, la formule de son éventuelle adaptation au coût de la vie, les circonstances dans lesquelles et les modalités selon lesquelles ce montant pourra être révisé après le divorce. | bij geschrift vast te leggen : 1o de verblijfplaats van elk van beide echtgenoten gedurende de proeftijd; 2o het gezag over de persoon en het beheer van de goederen van de kinderen en het recht op persoonlijk contact zoals bedoeld in artikel 374, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek wat betreft de kinderen bedoeld in artikel 1254, zowel gedurende de proeftijd als na de echtscheiding; 3o de bijdrage van elk van beide echtgenoten in het levensonderhoud, de opvoeding en de passende opleiding van voornoemde kinderen, onverminderd de rechten hen door Hoofdstuk V van Titel V van Boek I van het Burgerlijk Wetboek toegekend; 4o het bedrag van de eventuele uitkering te betalen door de ene echtgenoot aan de andere, gedurende de proeftijd en na de echtscheiding, de formule voor de eventuele aanpassing van die uitkering aan de kosten van levensonderhoud, de omstandigheden waaronder dit bedrag na de echtscheiding kan worden herzien en de nadere bepalingen ter zake. |
| Lorsque des circonstances nouvelles et indépendantes de la volonté des | Wanneer nieuwe omstandigheden buiten de wil van de partijen hun |
| parties modifient sensiblement leur situation ou celle des enfants, | toestand of die van de kinderen ingrijpend wijzigen, kunnen de |
| les dispositions visées aux 2o et 3o de l'alinéa précédent peuvent | beschikkingen bedoeld in het 2o en het 3o van het voorgaande lid na de |
| être révisées après le divorce, par le juge compétent. » | echtscheiding worden herzien door de bevoegde rechter. » |
| Quant à la différence de traitement concernant une modification | Wat betreft het verschil in behandeling met betrekking tot een |
| éventuelle de la pension alimentaire entre époux divorcés, en fonction | eventuele wijziging van de onderhoudsuitkering tussen uit de echt |
| de la nature du divorce | gescheiden echtgenoten, naar gelang van de aard van de echtscheiding |
| B.3.1. La différence de traitement évoquée dans la première partie de | B.3.1. Het in het eerste onderdeel van de prejudiciële vraag |
| la question préjudicielle, concernant une éventuelle modification de | aangehaalde verschil in behandeling met betrekking tot een eventuele |
| la pension alimentaire entre époux divorcés, est fondée sur un critère | wijziging van de onderhoudsuitkering tussen uit de echt gescheiden |
| objectif, à savoir la nature du divorce. Le divorce pour cause | echtgenoten steunt op een objectief criterium, namelijk de aard van de |
| déterminée et le divorce pour cause de séparation de fait reposent en effet sur une faute prouvée ou présumée d'un des deux conjoints. Ils donnent lieu, en vue d'assurer l'obligation légale d'entretien, à la fixation d'une pension alimentaire en faveur de l'époux innocent. Toute notion de faute est en revanche absente dans le cas du divorce par consentement mutuel : celui-ci repose sur un accord persistant des époux de mettre un terme au mariage et il n'entraîne aucune obligation légale ultérieure d'entretien entre les ex-époux, sans préjudice du | echtscheiding. De echtscheiding op grond van bepaalde feiten en de echtscheiding op grond van een feitelijke scheiding berusten immers op een bewezen of een vermoede schuld van één van de beide echtgenoten. Zij geven aanleiding tot de vaststelling van een onderhoudsuitkering voor de onschuldige echtgenoot tot concretisering van de wettelijke onderhoudsverplichting. Aan de echtscheiding door onderlinge toestemming is daarentegen elk schuldcriterium vreemd : zij berust op een volgehouden akkoord van de echtgenoten om het huwelijk te beëindigen en brengt geen verdere wettelijke onderhoudsverplichting tussen gewezen echtgenoten teweeg, onverminderd hun recht om met toepassing van de regels van het verbintenissenrecht een |
| droit qu'ils ont de s'accorder, en application des règles du droit des | onderhoudsuitkering te bedingen waarvan de uit de echt scheidende |
| obligations, sur une pension alimentaire dont ils déterminent | partijen zelf vrijelijk de modaliteiten bepalen. Met toepassing van |
| eux-mêmes librement les modalités. En application de l'article 1134 du | artikel 1134 van het Burgerlijk Wetboek strekt de ter zake bedongen |
| Code civil, la convention formée en la matière tient lieu de loi entre | overeenkomst de partijen tot wet. |
| les parties. B.3.2. Compte tenu du caractère conventionnel du divorce par consentement mutuel, il n'est pas disproportionné que le législateur n'ait pas prévu les conditions particulières dans lesquelles, après le divorce, la pension alimentaire fixée conventionnellement par les ex-époux pourrait être modifiée d'une manière dérogeant au droit commun des obligations qui régit l'adoption de leur convention. En effet, les conjoints ont toujours la possibilité - et l'ont toujours eue - d'indiquer dans leur convention, si celle-ci prévoit une pension alimentaire, les conditions et les modalités quant à la révision du montant de celle-ci. | B.3.2. Gelet op het conventioneel karakter van de echtscheiding door onderlinge toestemming, is het niet onevenredig dat de wetgever niet heeft voorzien in bijzondere voorwaarden waaronder, na de echtscheiding, een conventioneel bedongen onderhoudsuitkering tussen gewezen echtgenoten zou kunnen worden gewijzigd op een manier die afwijkt van het gemeen verbintenissenrecht dat de totstandkoming van hun overeenkomst beheerst. De echtgenoten hebben immers steeds de mogelijkheid - en hebben die ook steeds gehad - om in hun overeenkomst, indien die voorziet in een onderhoudsuitkering, de voorwaarden en de modaliteiten te bepalen volgens welke het bedrag ervan voor herziening vatbaar zou zijn. |
| B.4.1. L'appelant devant le juge a quo ne conteste ni les principes | B.4.1. De appellant voor het verwijzende rechtscollege betwist noch de |
| précités de ce régime spécifique ni son caractère non discriminatoire. | voormelde beginselen van die specifieke regeling noch het |
| Selon lui, une discrimination découle toutefois de l'article 1288, | niet-discriminerende karakter ervan. Volgens hem vloeit een |
| alinéa 1er, 4o, du Code judiciaire, qui dispose désormais | discriminatie evenwel voort uit artikel 1288, eerste lid, 4o, van het |
| explicitement - et contrairement à ce qui était le cas avant la | Gerechtelijk Wetboek, dat thans - en anders dan vóór de wijziging van |
| modification de cette disposition par l'article 27, 3o, de la loi du | die bepaling bij artikel 27, 3o, van de wet van 30 juni 1994 houdende |
| 30 juin 1994 modifiant l'article 931 du Code judiciaire et les | wijziging van artikel 931 van het Gerechtelijk Wetboek en van de |
| dispositions relatives aux procédures du divorce - que les époux sont | bepalingen betreffende de procedures van echtscheiding - uitdrukkelijk |
| bepaalt dat de echtgenoten ertoe zijn gehouden, naast het bedrag van | |
| tenus de constater par écrit, outre le montant de l'éventuelle pension | de eventuele uitkering te betalen door de ene echtgenoot aan de |
| à payer par l'un des époux à l'autre, « la formule de son éventuelle | andere, « de formule voor de eventuele aanpassing van die uitkering |
| adaptation au coût de la vie, les circonstances dans lesquelles et les | aan de kosten van levensonderhoud, de omstandigheden waaronder dit |
| modalités selon lesquelles ce montant pourra être révisé après le | bedrag na de echtscheiding kan worden herzien en de nadere bepalingen |
| divorce ». C'est seulement depuis l'entrée en vigueur de la loi | ter zake » bij geschrift vast te leggen. Pas sedert de |
| précitée du 30 juin 1994 qu'existerait, dans le régime du divorce par consentement mutuel, un équivalent concernant la possibilité de modifier la pension alimentaire consentie entre les ex-époux. L'appelant estime dès lors être discriminé par l'ancien article 1288, 4o, du Code judiciaire qui, au moment où la convention préalable à son divorce par consentement mutuel a été établie, prévoyait seulement de fixer « le montant de la pension éventuelle à payer par l'un des époux à l'autre, pendant le temps des épreuves et après le divorce ». B.4.2. L'article 1288, alinéa 1er, 4o, du Code judiciaire, tel qu'il a | inwerkingtreding van de voornoemde wet van 30 juni 1994 zou er, in het kader van de regeling van de echtscheiding door onderlinge toestemming, een equivalent bestaan met betrekking tot de wijzigbaarheid van de onderhoudsuitkering tussen gewezen echtgenoten. De appellant meent dan ook gediscrimineerd te zijn door het vroegere artikel 1288, 4o, van het Gerechtelijk Wetboek dat, ten tijde van de vaststelling van de overeenkomst in het kader van zijn echtscheiding door onderlinge toestemming, slechts voorzag in het vastleggen van « het bedrag van de eventuele uitkering te betalen door de ene echtgenoot aan de andere, gedurende de proeftijd en na de echtscheiding ». B.4.2. Artikel 1288, eerste lid, 4o, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals het werd vervangen bij artikel 27, 3o, van de voormelde wet van |
| été remplacé par l'article 27, 3o, de la loi précitée du 30 juin 1994, | 30 juni 1994, « heeft tot doel onder de aandacht van de echtgenoten te |
| « vise à attirer l'attention des époux sur la nécessité de prévoir des | brengen dat het, indien zulks strookt met hun wensen, noodzakelijk is |
| om te voorzien in een beding tot herziening van het onderhoudsgeld. | |
| clauses de révisibilité de la pension, si telle est bien sûr leur | Bij ontstentenis van dergelijk beding kunnen de echtgenoten, gelet op |
| volonté. A défaut de telles clauses et en vertu de la nature | de contractuele aard van de echtscheiding door onderlinge toestemming, |
| contractuelle du divorce par consentement mutuel, un ex-époux ne | geen herziening van het onderhoudsgeld voor de rechtbank vorderen. De |
| pourra solliciter cette révision en justice. Les parties pourront | partijen kunnen voorzien in een indexeringsbeding en aangeven onder |
| prévoir une clause d'indexation et les circonstances dans lesquelles | welke omstandigheden het onderhoudsgeld kan worden gewijzigd » |
| la pension pourra être modifiée » (justification de l'amendement no | (verantwoording van het amendement nr. 165, Parl. St. , Kamer, B.Z. |
| 165, Doc. parl. , Chambre, S.E. 1991-1992, no 545/13, p. 2). Il | 1991-1992, nr. 545/13, p. 2). Uit de parlementaire bespreking ervan |
| ressort des débats parlementaires que le principe fondamental du droit | blijkt dat het grondbeginsel van het contractenrecht, namelijk artikel |
| des contrats, à savoir l'article 1134 du Code civil, devait être | 1134 van het Burgerlijk Wetboek, diende te worden gerespecteerd. Het |
| respecté. L'amendement en cause tentait de remédier au fait que « dans | desbetreffende amendement poogde te verhelpen dat « in vele gevallen, |
| de nombreux cas les ex-époux oublient de mentionner dans quelles | [de echtgenoten], nalaten te vermelden onder welke omstandigheden de |
| conditions la pension alimentaire peut être modifiée. La mention ab | uitkering na echtscheiding kan worden gewijzigd. Door ab initio te |
| initio des cas et des conditions [dans lesquelles cette pension pourra | vermelden in welke gevallen en onder welke omstandigheden herziening |
| être révisée] permettra d'éviter tout contentieux à cet égard » (Doc. | mogelijk is, kunnen geschillen worden voorkomen » (Parl. St. , Kamer, |
| parl. , Chambre, S.E. 1991-1992, no 545/14, p. 109). Lors de la | B.Z. 1991-1992, nr. 545/14, p. 109). Bij de bespreking werd |
| discussion, il a été explicitement décidé que le nouveau texte | uitdrukkelijk besloten dat de nieuwe tekst de volgende beginselen |
| consacre les principes suivants : « En ce qui concerne la pension à | heeft vastgesteld : « voor het onderhoudsgeld tussen echtgenoten wordt |
| payer par l'un des époux à l'autre, le caractère contractuel de la | het contractueel karakter van de overeenkomst gerespecteerd[;] de |
| convention est respecté[;] les parties peuvent prévoir une clause | partijen kunnen voorzien in een beding tot indexering en aangeven |
| d'indexation et spécifier les circonstances dans lesquelles la pension | onder welke omstandigheden dat onderhoudsgeld kan gewijzigd worden[;] |
| pourra être modifiée[;] à défaut de telles clauses, aucun des ex-époux | bij ontstentenis van dergelijk beding kunnen de echtgenoten geen |
| ne pourra demander une révision de la pension en justice[;] les | herziening van het onderhoudsgeld voor de rechtbank vorderen[;] de |
| dispositions relatives aux enfants seraient, en principe, révisables » | beschikkingen betreffende de kinderen kunnen in beginsel herzien |
| (ibid. , p. 113). | worden » (ibid. , p. 113). |
| B.4.3. En adoptant l'article 27, 3o, de la loi précitée du 30 juin | B.4.3. Met artikel 27, 3o, van de voormelde wet van 30 juni 1994 heeft |
| de wetgever aan de echtgenoten die door onderlinge toestemming uit de | |
| 1994, le législateur n'a pas attribué aux époux qui souhaitent | echt willen scheiden, ter zake van de wijzigbaarheid van een |
| divorcer par consentement mutuel un autre pouvoir que celui dont ils | overeengekomen onderhoudsuitkering, geen andere bevoegdheid toegekend |
| disposaient en vertu de l'article 1134 du Code civil, en ce qui | dan die waarover zij reeds beschikten op grond van artikel 1134 van |
| concerne le caractère révisable de la pension alimentaire convenue. En | het Burgerlijk Wetboek. Door de mogelijkheid tot vaststelling van |
| modaliteiten tot herziening uitdrukkelijk in te schrijven in artikel | |
| faisant figurer explicitement dans l'article 1288, alinéa 1er, 4o, du | 1288, eerste lid, 4o, van het Gerechtelijk Wetboek heeft hij slechts |
| Code judiciaire la possibilité de fixer des modalités de révision, il | beoogd de partijen bij het sluiten van hun overeenkomst waarin een |
| vise seulement à inviter les parties à réfléchir aussi à cet aspect et | onderhoudsuitkering tussen echtgenoten wordt bedongen, uit te nodigen |
| à le régler, le cas échéant, lorsqu'elles concluent une convention | ook hierover na te denken en dit in voorkomend geval te regelen, |
| fixant une pension alimentaire entre époux, sans préjudice de la | onverminderd de vaststelling van de gevolgen die uit de afwezigheid |
| constatation des effets résultant de l'absence de telles dispositions. | hiervan voortvloeien. Daaruit volgt dat die bepaling uit haar aard |
| Il s'ensuit que cette disposition, de par sa nature même, ne pouvait | zelf slechts kon gelden voor de overeenkomsten gesloten na de |
| s'appliquer qu'aux conventions conclues après l'entrée en vigueur de la loi. Etant donné que, sur le fond, aucune modification n'a été apportée aux possibilités dont les époux disposaient déjà auparavant, le législateur, en adoptant la nouvelle disposition de l'article 1288, alinéa 1er, 4o, du Code judiciaire, n'a pas pris une mesure qui serait disproportionnée à l'objectif d'informer explicitement sur ces possibilités. B.5. La première partie de la question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la différence de traitement concernant une éventuelle modification de la pension alimentaire, selon le bénéficiaire de celle-ci, en cas de divorce par consentement mutuel B.6.1. La différence de traitement évoquée dans la deuxième partie de la question préjudicielle, concernant la possibilité de modifier la pension alimentaire en cas de divorce par consentement mutuel, repose sur un critère objectif, à savoir le lien avec le bénéficiaire de la pension et la nature des obligations du débiteur d'aliments. Si les époux qui ont divorcé par consentement mutuel n'ont plus aucune obligation légale d'entretien l'un envers l'autre après le divorce, ils sont en revanche, en tant que parents, tenus envers leurs enfants à une obligation d'entretien qui est d'ordre public. | inwerkingtreding van de wet. Aangezien ten gronde geen wijzigingen werden aangebracht in de mogelijkheden waarover de echtgenoten voordien reeds beschikten, heeft de wetgever met de nieuwe bepaling van artikel 1288, eerste lid, 4o, van het Gerechtelijk Wetboek geen maatregel genomen die onevenredig zou zijn met de doelstelling om op die mogelijkheden uitdrukkelijk te wijzen. B.5. Het eerste onderdeel van de prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Wat betreft, in het geval van een echtscheiding door onderlinge toestemming, het verschil in behandeling met betrekking tot een eventuele wijziging van de onderhoudsuitkering, naar gelang van de begunstigde B.6.1. Het in het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag aangehaalde verschil in behandeling, wat betreft de mogelijkheid tot wijziging van de onderhoudsuitkering in het geval van een echtscheiding door onderlinge toestemming, berust op een objectief criterium, namelijk de band met de uitkeringsgerechtigde en de aard van de verplichtingen van de uitkeringsplichtige. Al hebben echtgenoten die door onderlinge toestemming uit de echt scheiden, na de echtscheiding jegens elkaar niet langer een wettelijke onderhoudsverplichting, toch blijven zij als ouders tegenover hun kinderen gehouden tot een onderhoudsverplichting die van openbare orde is. |
| B.6.2. En adoptant l'article 1288, alinéa 2, du Code judiciaire, tel | B.6.2. Met artikel 1288, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, |
| qu'il a été inséré par la loi précitée du 30 juin 1994, le | zoals ingevoegd bij de voormelde wet van 30 juni 1994, heeft de |
| législateur, compte tenu de l'obligation d'entretien existant, dans le | wetgever de mogelijkheid gecreëerd om, gelet op de jegens de |
| chef des époux divorcés, en faveur des enfants bénéficiaires visés à | |
| l'article 1254 du Code judiciaire, a donné la possibilité de modifier | uitkeringsgerechtigde kinderen, bedoeld in artikel 1254 van het |
| la contribution de chacun des époux à l'entretien, à l'éducation et à | Gerechtelijk Wetboek, bestaande onderhoudsverplichting van de uit de |
| la formation adéquate desdits enfants, lorsque des circonstances | echt gescheiden echtgenoten, de bijdrage van elk van beide echtgenoten |
| nouvelles et indépendantes de la volonté des parties modifient sensiblement leur situation ou celle des enfants. N'est pas disproportionnée à cet objectif, la mesure qui, contrairement à ce qui concerne les ex-époux divorcés eux-mêmes, inscrit dans la loi la possibilité de réviser la pension alimentaire et confie au juge compétent la révision du montant de la contribution de chacun des époux. En effet, l'article 1290, alinéa 2, du Code judiciaire a aussi confié au juge un contrôle sur le règlement de la convention relative aux enfants mineurs. | in het levensonderhoud, de opvoeding en de passende opleiding van die kinderen, te laten wijzigen wanneer nieuwe omstandigheden buiten de wil van de partijen hun toestand of die van hun kinderen ingrijpend wijzigen. Het is een met die doelstelling niet onevenredige maatregel, anders dan wat de gewezen echtgenoten zelf betreft, wettelijk te voorzien in de mogelijkheid tot herziening van de onderhoudsuitkering en de herziening van de bijdrage van elk van beide echtgenoten toe te vertrouwen aan de bevoegde rechter. Artikel 1290, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek heeft immers ook aan de rechter de bevoegdheid toegekend toezicht uit te oefenen op de regeling van de overeenkomst met betrekking tot de minderjarige kinderen. |
| B.7. La deuxième partie de la question préjudicielle appelle une | B.7. Het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag dient ontkennend |
| réponse négative. | te worden beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| Les articles 301, 307bis et 1134 du Code civil et l'article 1288 du | De artikelen 301, 307bis en 1134 van het Burgerlijk Wetboek en artikel |
| Code judiciaire ne violent pas les articles 10 et 11 de la | 1288 van het Gerechtelijk Wetboek schenden de artikelen 10 en 11 van |
| Constitution, en tant qu'une modification de la pension alimentaire à | de Grondwet niet, in zoverre een wijziging van een onderhoudsuitkering |
| payer par l'un des époux à l'autre, après un divorce par consentement | tussen echtgenoten na echtscheiding door onderlinge toestemming |
| mutuel, n'est possible que de l'accord des époux divorcés ou en | slechts mogelijk is met akkoord van de uit de echt gescheiden |
| application des règles du droit commun des obligations. | echtgenoten of met toepassing van de regels van het algemeen |
| verbintenissenrecht. | |
| Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 2 juillet 2003. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 2 juli 2003. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| Le président f.f., | De wnd. voorzitter, |
| M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |