← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 117/2002 du 3 juillet 2002 Numéro du rôle : 2126 En cause :
la question préjudicielle concernant l'article 17, § 1 er , de la loi du 6 février
1987 relative aux réseaux de radiodistribution et de télédistri La Cour d'arbitrage, composée
des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, P(...)"
Extrait de l'arrêt n° 117/2002 du 3 juillet 2002 Numéro du rôle : 2126 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 17, § 1 er , de la loi du 6 février 1987 relative aux réseaux de radiodistribution et de télédistri La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, P(...) | Uittreksel uit arrest nr. 117/2002 van 3 juli 2002 Rolnummer 2126 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 17, § 1, van de wet van 6 februari 1987 betreffende de radiodistributie- en teledistributienetten en betreffende de handelspub Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 117/2002 du 3 juillet 2002 | Uittreksel uit arrest nr. 117/2002 van 3 juli 2002 |
Numéro du rôle : 2126 | Rolnummer 2126 |
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 17, § 1er, | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 17, § 1, van de wet van 6 |
de la loi du 6 février 1987 relative aux réseaux de radiodistribution | februari 1987 betreffende de radiodistributie- en |
et de télédistribution et à la publicité commerciale à la radio et à | teledistributienetten en betreffende de handelspubliciteit op radio en |
la télévision, posée par la Cour d'appel de Bruxelles. | televisie, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters |
François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, | L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. |
J.-P. Snappe et E. Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, | Alen, J.-P. Snappe en E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. |
présidée par le président M. Melchior, | Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag |
Par arrêt du 31 janvier 2001 en cause de l'a.s.b.l. Association belge | Bij arrest van 31 januari 2001 in zake de v.z.w. Belgische Vereniging |
des éditeurs de journaux contre la Radio-Télévision belge de la | van de Dagbladuitgevers tegen de « Radio-Télévision belge de la |
Communauté française (RTBF), dont l'expédition est parvenue au greffe | Communauté française (RTBF) », waarvan de expeditie ter griffie van |
de la Cour d'arbitrage le 5 février 2001, la Cour d'appel de Bruxelles | het Arbitragehof is ingekomen op 5 februari 2001, heeft het Hof van |
a posé la question préjudicielle suivante : | Beroep te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 17, § 1er, de la loi du 6 février 1987 relative aux | « Schendt artikel 17, § 1, van de wet van 6 februari 1987 betreffende |
réseaux de radiodistribution et de télédistribution et à la publicité | de radiodistributie- en teledistributienetten en betreffende de |
commerciale à la radio et à la télévision, en ce qu'il établit un | handelspubliciteit op radio en televisie doordat het een belasting |
impôt à la charge de la RTBF, Radio-Télévision belge de la Communauté | vaststelt ten laste van de RTBF (' Radio-Télévision belge de la |
française et de RTL-TVI, ne viole-t-il pas les articles 10 et 11 de la | Communauté française ') en van RTL-TVI, de artikelen 10 en 11 van de |
Constitution lus en combinaison avec l'article 170 de celle-ci, dès | Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 170 ervan, aangezien die |
lors que cette disposition de la loi du 6 février 1987 confie au Roi | bepaling van de wet van 6 februari 1987 aan de Koning de zorg |
le soin de déterminer les modalités selon lesquelles une partie des | toevertrouwt om de modaliteiten vast te stellen volgens welke een |
revenus bruts provenant de la publicité commerciale peut être affectée | gedeelte van de bruto-inkomsten uit de handelspubliciteit aan de |
à la presse écrite en tant que compensation forfaitaire de la perte de | geschreven pers kan worden toegekend als forfaitaire tegemoetkoming |
voor het verlies aan inkomsten ten gevolge van de invoering van | |
revenus due à l'introduction de la publicité commerciale à la radio et | handelspubliciteit op radio en televisie, terwijl de artikelen 10, 11 |
à la télévision, alors que les articles 10, 11 et 170 de la | en 170 van de Grondwet impliceren dat ten aanzien van alle |
Constitution impliquent que tous les contribuables à l'impôt ne | belastingplichtigen de belasting slechts kan worden vastgesteld |
peuvent voir celui-ci établi que conformément à l'article 170 de la | overeenkomstig artikel 170 van de Grondwet, dat zonder uitzondering |
Constitution qui garantit, sans exception, à tout citoyen qu'il ne | elke burger garandeert dat hij niet aan een belasting zal worden |
sera pas soumis à un impôt sans que celui-ci ait été décidé par une | onderworpen zonder dat daartoe is beslist door een democratisch |
assemblée délibérante démocratiquement élue ? » | verkozen beraadslagende vergadering ? » |
(...) | (...) |
IV. En droit | IV. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. L'article 17, § 1er, de la loi du 6 février 1987 relative aux | B.1. Artikel 17, § 1, van de wet van 6 februari 1987 betreffende de |
réseaux de radiodistribution et de télédistribution et à la publicité | radiodistributie- en teledistributienetten en betreffende de |
commerciale à la radio et à la télévision, telle qu'elle est | handelspubliciteit op radio en televisie, zoals van toepassing in de |
applicable en Communauté française et modifiée par le décret du 19 | Franse Gemeenschap en gewijzigd bij het decreet van 19 juli 1991, |
juillet 1991, dispose : | bepaalt : |
« Le Roi [lire : le Gouvernement de la Communauté française] détermine | « De Koning [lees : de Franse Gemeenschapsregering] bepaalt [...] de |
[...] les modalités selon lesquelles une partie des revenus bruts | modaliteiten volgens welke een gedeelte van de bruto-inkomsten uit de |
provenant de la publicité commerciale peut être affectée à la presse | handelspubliciteit aan de geschreven pers kan worden toegekend als |
écrite en tant que compensation forfaitaire de la perte de revenus due | forfaitaire tegemoetkoming voor het verlies aan inkomsten ingevolge de |
à l'introduction de la publicité commerciale à la radio et à la | invoering van de handelspubliciteit op radio en televisie. |
télévision. | |
[...] » | [...] » |
B.2. La Cour d'appel de Bruxelles, après avoir jugé que cette | B.2. Het Hof van Beroep te Brussel vraagt, nadat het heeft geoordeeld |
disposition établissait un impôt à charge de la RTBF et de RTL-TVI, | dat die bepaling een belasting vaststelde ten laste van de RTBF en |
demande à la Cour si, en confiant au Gouvernement de la Communauté | RTL-TVI, aan het Hof of de wetgever, doordat hij aan de Franse |
française le soin d'en déterminer les modalités, le législateur n'a | Gemeenschapsregering de zorg toevertrouwde om de modaliteiten vast te |
pas violé les articles 10 et 11, combinés avec l'article 170, de la | stellen, niet de artikelen 10 en 11, in samenhang gelezen met artikel |
Constitution. | 170, van de Grondwet heeft geschonden. |
B.3. L'article 170 de la Constitution dispose : | B.3. Artikel 170 van de Grondwet bepaalt : |
« § 1er. Aucun impôt au profit de l'Etat ne peut être établi que par | « § 1. Geen belasting ten behoeve van de Staat kan worden ingevoerd |
une loi. | dan door een wet. |
§ 2. Aucun impôt au profit de la communauté ou de la région ne peut | § 2. Geen belasting ten behoeve van de gemeenschap of het gewest kan |
être établi que par un décret ou une règle visée à l'article 134. | worden ingevoerd dan door een decreet of een in artikel 134 bedoelde regel. |
[...] » | [...] » |
B.4. Cette disposition garantit, sans exception, à tout citoyen qu'il | B.4. Die bepaling waarborgt, zonder uitzondering, aan iedere burger |
ne sera pas soumis à un impôt sans que celui-ci ait été décidé par une | dat hij niet zal worden onderworpen aan een belasting waarover niet is |
assemblée délibérante démocratiquement élue. Il s'ensuit qu'une | beslist door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering. |
disposition législative établissant un impôt qui attribuerait au | Daaruit volgt dat een wetsbepaling waarbij een belasting wordt |
pouvoir exécutif la compétence d'en fixer des éléments essentiels tels | vastgesteld die aan de uitvoerende macht de bevoegdheid zou toekennen |
que l'identité des redevables, l'assiette et le montant de l'impôt, | om essentiële elementen daarvan vast te stellen, zoals de identiteit |
créerait, au détriment d'une catégorie de contribuables, une | van de belastingplichtigen, de belastinggrondslag en het bedrag van de |
belasting, ten nadele van een categorie van belastingplichtigen een | |
verschil in behandeling in het leven zou roepen dat, rekening houdend | |
différence de traitement qui, compte tenu de l'article 170 de la | met artikel 170 van de Grondwet, niet kan worden verantwoord. |
Constitution, est insusceptible de justification. | B.5. De wetten waarvan de toepassing aan een rechter wordt gevraagd, |
B.5. Les lois dont l'application est demandée à un juge sont en règle | worden in de regel door hem geïnterpreteerd en niet door het |
interprétées par lui et non par la Cour d'arbitrage. La Cour serait | Arbitragehof. Het Hof zou onbevoegd zijn om te antwoorden op een vraag |
incompétente pour répondre à une question qui lui demanderait | waarin het zou worden verzocht de bepalingen te interpreteren van de |
d'interpréter les dispositions des lois, décrets et ordonnances dont | wetten, decreten en ordonnanties waarvan aan een rechter de toepassing |
l'application est demandée à un juge. | wordt gevraagd. |
Lorsqu'il est allégué qu'une disposition législative viole les | |
articles 10 et 11 de la Constitution dans l'interprétation qui lui est | Wanneer wordt aangevoerd dat een wetsbepaling de artikelen 10 en 11 |
donnée par la jurisprudence, il peut être demandé à la Cour si cette | van de Grondwet schendt in de interpretatie die eraan wordt gegeven in |
disposition, dans cette interprétation, est discriminatoire. | de rechtspraak, kan aan het Hof worden gevraagd of die bepaling, in |
die interpretatie, discriminatoir is. | |
B.6. En vertu de l'article 26, § 1er, 3°, de la loi spéciale du 6 | B.6. Krachtens artikel 26, § 1, 3°, van de bijzondere wet van 6 |
janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, la Cour statue, par voie d'arrêt | januari 1989 op het Arbitragehof doet het Hof, bij wege van |
préjudiciel, sur la violation, par une loi, un décret ou une | prejudicieel arrest, uitspraak over de schending door een wet, een |
ordonnance, des articles 10, 11 et 24 de la Constitution. Quand elle | decreet of een ordonnantie, van de artikelen 10, 11 en 24 van de |
Grondwet. Wanneer het vaststelt dat een wetsbepaling, in de | |
constate qu'une disposition législative, dans l'interprétation que lui | interpretatie die een rechter eraan geeft, de genoemde artikelen |
donne un juge, viole lesdits articles, la Cour examine s'il existe une | schendt, onderzoekt het Hof of er een andere interpretatie bestaat die |
autre interprétation qui rendrait la norme en cause compatible avec | de in het geding zijnde normen met die artikelen bestaanbaar zou |
ces articles. | maken. |
B.7. En l'espèce, aux termes de l'interprétation qu'il a donnée à la | B.7. Te dezen heeft de verwijzende rechter, krachtens de interpretatie |
disposition dont l'application lui est demandée, le juge a quo a | die hij heeft gegeven aan de bepaling waarvan de toepassing wordt |
gevraagd, de bij die bepaling ingevoerde « tegemoetkoming » | |
qualifié d'impôt, au sens de l'article 170 de la Constitution, la « | gekwalificeerd als een belasting in de zin van artikel 170 van de |
compensation » qu'elle instaure. Il a interrogé la Cour sur | Grondwet. Hij heeft het Hof gevraagd naar de mogelijke |
l'éventuelle incompatibilité de cet « impôt » avec les articles 10 et | onbestaanbaarheid van die « belasting » met de artikelen 10 en 11, in |
11, combinés avec l'article 170, de la Constitution. | samenhang gelezen met artikel 170, van de Grondwet. |
B.8. Si le juge a quo a exercé sa compétence en interprétant l'article | B.8. De verwijzende rechter heeft weliswaar zijn bevoegdheid |
17, § 1er, de la loi du 6 février 1987 et en déterminant les droits et | uitgeoefend door artikel 17, § 1, van de wet van 6 februari 1987 te |
obligations qui en découlent, la Cour doit exercer la sienne en | interpreteren en de daaruit voortvloeiende rechten en verplichtingen |
vérifiant si cette qualification d'impôt est exacte puisqu'elle est | vast te stellen, maar het Hof dient zijn bevoegdheid uit te oefenen |
door te onderzoeken of die kwalificatie als belasting juist is, | |
interrogée sur la compatibilité de cette disposition avec les articles | vermits wordt gevraagd naar de bestaanbaarheid van die bepaling met de |
10 et 11, combinés avec l'article 170, de la Constitution. En effet, | artikelen 10 en 11, in samenhang gelezen met artikel 170, van de |
le terme « impôt » est utilisé à l'article 170 de la Constitution, | Grondwet. De term « belasting » wordt immers gebruikt in artikel 170 |
c'est-à-dire dans une des normes au regard desquelles la Cour est | van de Grondwet, dit wil zeggen in een van de normen ten aanzien |
invitée à exercer son contrôle. Par ailleurs, pour interpréter cette | waarvan het Hof wordt verzocht zijn toetsing uit te oefenen. Om die |
disposition constitutionnelle, le juge a quo se prévaut de la | grondwetsbepaling te interpreteren beroept de verwijzende rechter zich |
jurisprudence de la Cour. | overigens op de rechtspraak van het Hof. |
B.9. La compensation instaurée par l'article 17, § 1er, de la loi du 6 février 1987 se présente comme un prélèvement pratiqué par voie d'autorité par l'Etat ou par les communautés. En ce qui concerne la Communauté française, les fonds prélevés sont inscrits à son budget pour être ensuite répartis par elle entre les éditeurs de journaux. Le juge a quo a déduit de ces éléments qu'il ne s'agissait ni d'un prélèvement parafiscal, ni d'une redevance mais d'un impôt, se référant notamment à l'analyse de la notion d'impôt faite par la Cour dans ses arrêts nos 64/95 et 21/97. Il appartient à la Cour de vérifier si cette qualification est exacte dans la mesure où elle | B.9. De bij artikel 17, § 1, van de wet van 6 februari 1987 ingevoerde tegemoetkoming doet zich voor als een heffing die gezagshalve wordt opgelegd door de Staat of door de gemeenschappen. Wat de Franse Gemeenschap betreft, worden de aldus verkregen fondsen ingeschreven in haar begroting om vervolgens door haar verdeeld te worden onder de dagbladuitgevers. De verwijzende rechter heeft uit die elementen afgeleid dat het noch om een parafiscale heffing, noch om een retributie ging maar om een belasting, waarbij hij in het bijzonder verwijst naar de door het Hof in zijn arresten nrs. 64/95 en 21/97 gemaakte analyse van het begrip belasting. Het staat aan het Hof te onderzoeken of die kwalificatie juist is in zoverre zij bepalend is |
conditionne l'application de l'article 170 de la Constitution, au | voor de toepassing van artikel 170 van de Grondwet, ten aanzien |
regard duquel la Cour est invitée à effectuer son contrôle d'égalité. | waarvan het Hof wordt verzocht zijn toetsing aan het gelijkheidsbeginsel uit te oefenen. |
B.10. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 6 février 1987 | B.10. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 6 februari |
que le législateur fédéral, qui était encore compétent à l'époque en | 1987 volgt dat de federale wetgever, die destijds nog bevoegd was |
matière de publicité commerciale, voulait qu'une compensation soit | inzake handelspubliciteit, wilde dat een tegemoetkoming werd opgelegd, |
prélevée, sans distinguer si la communauté compétente avait donné | zonder onderscheid of de bevoegde gemeenschap aan een publiek- of een |
l'autorisation de diffuser de la publicité commerciale à une personne | privaatrechtelijke persoon de toelating had gegeven om |
de droit public ou à une personne de droit privé, afin d'éviter que | handelspubliciteit uit te zenden, teneinde te vermijden dat een van de |
l'une des communautés ne soit privée des ressources de cette publicité | gemeenschappen inkomsten uit die publiciteit zou worden ontzegd (zie |
(voir les avis de la section de législation du Conseil d'Etat, Doc. | de adviezen van de afdeling wetgeving van de Raad van State, Parl. |
parl., Chambre, 1984-1985, 1222, n° 1, p. 20; Doc. parl., Sénat, | St., Kamer, 1984-1985, 1222, nr. 1, p. 20; Parl. St., Senaat, |
1986-1987, 397, n° 14, pp. 12 et 13). Cette préoccupation justifiait | 1986-1987, 397, nr. 14, pp. 12 en 13). Die bekommernis verantwoordde |
qu'un fonds budgétaire fût prévu, à l'époque, par communauté, au | dat destijds per gemeenschap werd voorzien in een begrotingsfonds op |
budget des Services du Premier ministre, étant entendu que | de begroting van de Diensten van de Eerste Minister, met dien |
l'intervention en faveur de la presse écrite pourrait différer par | verstande dat de tegemoetkoming ten gunste van de geschreven pers per |
gemeenschap zou kunnen verschillen op basis van de in elke gemeenschap | |
communauté en fonction des pertes subies dans chacune d'elles et | geleden verliezen en dat een raming van die verliezen slechts mogelijk |
qu'une évaluation de ces pertes ne serait possible qu'après un certain | zou zijn na een zekere termijn (Parl. St., Kamer, 1984-1985, 1222, nr. |
délai (Doc. parl., Chambre, 1984-1985, 1222, n° 19, p. 25). | 19, p. 25). |
B.11. La mesure en cause - d'ailleurs appelée « compensation » dans | B.11. De in het geding zijnde maatregel - overigens « tegemoetkoming » |
l'article 17, § 1er, précité - s'analyse toutefois comme un mécanisme | genoemd in het voormelde artikel 17, § 1 - moet echter worden |
beschouwd als een compensatiemechanisme tussen twee sectoren van de | |
de compensation entre deux secteurs de la presse dont le déséquilibre | pers waarvan het economisch onevenwicht de grondwettelijke |
économique pourrait mettre en péril la liberté constitutionnelle de la | persvrijheid en het pluralisme van de geschreven pers in gevaar zou |
presse et le pluralisme de la presse écrite (voir l'avis de la section | kunnen brengen (zie het advies van de afdeling wetgeving van de Raad |
de législation du Conseil d'Etat du 4 avril 1985, Doc. parl., Chambre, | van State van 4 april 1985, Parl. St., Kamer, 1984-1985, 1222, nr. 1, |
1984-1985, 1222, n° 1, p. 18). | p. 18). |
Elle vise à maintenir le jeu concurrentiel dans l'exercice d'une | Hij strekt ertoe de concurrentie te handhaven bij de uitoefening van |
liberté fondamentale qui ne peut relever que du secteur privé, le | een fundamentele vrijheid die enkel aan de privé-sector kan toekomen, |
législateur souhaitant « que le service public soit soucieux de ne pas | aangezien de wetgever wenste « dat de openbare dienst niet de |
saborder un secteur dont on s'accorde sur le fait qu'il ne peut vivre | doodsteek toebrengt aan een sector die - en daarover is iedereen het |
eens - alleen met de inbreng van de handelsreclame het hoofd boven | |
que grâce à l'apport de la publicité commerciale », les autres « | water kan houden », aangezien de andere « steunmechanismen [...] niet |
mécanismes d'aides ne suffisant pas à maintenir les plus faibles en | toereikend blijken om de zwaksten in leven te houden » (Parl. St., |
vie » (Doc. parl., Chambre, 1984-1985, 1222, n° 19, p. 44). | Kamer, 1984-1985, 1222, nr. 19, p. 44). |
B.12. Si la compensation en cause s'apparente à un impôt par la | B.12. Hoewel de in het geding zijnde tegemoetkoming op een belasting |
manière dont elle est prélevée, il s'agit essentiellement d'une mesure | lijkt door de wijze waarop ze wordt geïnd, gaat het in wezen om een |
destinée au financement d'un secteur de la presse - la presse écrite - | maatregel die bestemd is voor de financiering van een sector van de |
en obligeant un autre secteur - la presse audiovisuelle - à participer | pers - de geschreven pers - door een andere sector - de audiovisuele - |
te verplichten deel te nemen aan die financiering, om reden van de | |
à ce financement, en raison des bénéfices que celui-ci retire et des | voordelen die laatstgenoemde geniet en de daarmee gepaard gaande |
pertes corrélatives que celui-là subit depuis que le deuxième peut | verliezen die eerstgenoemde lijdt sinds laatstgenoemde |
diffuser de la publicité commerciale. Une telle mesure de compensation | handelspubliciteit mag uitzenden. Een dergelijke compensatiemaatregel |
n'est pas un impôt au sens de l'article 170 de la Constitution. | is geen belasting in de zin van artikel 170 van de Grondwet. |
B.13. Il s'ensuit que la question préjudicielle appelle une réponse | B.13. Daaruit volgt dat de prejudiciële vraag ontkennend dient te |
négative. | worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 17, § 1er, de la loi du 6 février 1987 relative aux réseaux | Artikel 17, § 1, van de wet van 6 februari 1987 betreffende de |
de radiodistribution et de télédistribution et à la publicité | radiodistributie- en teledistributienetten en betreffende de |
commerciale à la radio et à la télévision ne viole pas les articles 10 | handelspubliciteit op radio en televisie schendt de artikelen 10 en |
et 11, combinés avec l'article 170, de la Constitution. | 11, in samenhang gelezen met artikel 170, van de Grondwet niet. |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 3 juillet 2002. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 3 juli 2002. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior | M. Melchior |