Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 5/2002 du 9 janvier 2002 Numéro du rôle : 2082 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 135, § 2, du Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été modifié par l'article 30 de la loi du 12 mars 1998 La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 5/2002 du 9 janvier 2002 Numéro du rôle : 2082 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 135, § 2, du Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été modifié par l'article 30 de la loi du 12 mars 1998 La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, (...) Uittreksel uit arrest nr. 5/2002 van 9 januari 2002 Rolnummer 2082 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 135, § 2, van het Wetboek van Strafvordering, zoals gewijzigd bij artikel 30 van de wet van 12 maart 1998, gesteld doo Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. Fran(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 5/2002 du 9 janvier 2002 Uittreksel uit arrest nr. 5/2002 van 9 januari 2002
Numéro du rôle : 2082 Rolnummer 2082
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 135, § 2, du In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 135, § 2, van het
Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été modifié par l'article Wetboek van Strafvordering, zoals gewijzigd bij artikel 30 van de wet
30 de la loi du 12 mars 1998, posée par la Cour d'appel de Gand. van 12 maart 1998, gesteld door het Hof van Beroep te Gent.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters
François, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée L. François, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman en E. Derycke,
du greffier L. Potoms, présidée par le président A. Arts, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par arrêt du 23 novembre 2000 en cause du ministère public contre J. Bij arrest van 23 november 2000 in zake het openbaar ministerie tegen
Goekint et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour J. Goekint en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het
d'arbitrage le 28 novembre 2000, la Cour d'appel de Gand a posé la Arbitragehof is ingekomen op 28 november 2000, heeft het Hof van
question préjudicielle suivante : Beroep te Gent de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 135, § 2, du Code d'instruction criminelle, modifié par « Schendt artikel 135, § 2, van het Wetboek van Strafvordering, zoals
l'article 30 de la loi du 12 mars 1968 (lire : 1998) (Moniteur belge gewijzigd bij artikel 30 van de wet van 12 maart 1968 (lees : 1998)
du 2 avril 1998, errata Moniteur belge du 7 août 1998), viole-t-il les (Belgisch Staatsblad van 2 april 1998; erratum, Belgisch Staatsblad
articles 10 et 11 de la Constitution coordonnée du 17 février 1994 et van 7 augustus 1998) de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme en tant Grondwet van 17 februari 1994 en artikel 6 van het Europees Verdrag
voor de Rechten van de Mens in zoverre het, buiten het geval van
qu'il ne permet pas à l'inculpé, en dehors du cas de l'article 539 du artikel 539 van het Wetboek van Strafvordering, de
Code d'instruction criminelle, d'interjeter appel d'une ordonnance de inverdenkinggestelde niet toelaat hoger beroep in te stellen tegen een
la chambre du conseil qui l'a renvoyé au tribunal correctionnel s'il beschikking van de raadkamer waarbij hij naar de correctionele
n'a pas déposé de conclusions écrites au sujet des irrégularités, rechtbank wordt verwezen ingeval hij geen geschreven conclusies heeft
omissions ou causes de nullité visées à l'article 131, § 1er, du Code neergelegd met betrekking tot de onregelmatigheden, verzuimen of
d'instruction criminelle, alors que l'appel dirigé contre les nietigheden als bedoeld in artikel 131, § 1, van het Wetboek van
ordonnances de la chambre du conseil prises en vertu des articles 128, Strafvordering, terwijl dit hoger beroep tegen de beschikkingen van de
129 et 130 du Code d'instruction criminelle est ouvert de manière raadkamer die krachtens de artikelen 128, 129 en 130 van het Wetboek
van Strafvordering zijn genomen, wel onvoorwaardelijk openstaat voor
inconditionnelle au ministère public et à la partie civile ? » het openbaar ministerie en de burgerlijke partij ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 135 du Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été B.1. Artikel 135 van het Wetboek van Strafvordering, zoals gewijzigd
modifié par la loi du 12 mars 1998 relative à l'amélioration de la bij de wet van 12 maart 1998 tot verbetering van de strafrechtspleging
procédure pénale au stade de l'information et de l'instruction, in het stadium van het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk
dispose : onderzoek, bepaalt :
« § 1er. Le ministère public et la partie civile peuvent interjeter « § 1. Het openbaar ministerie en de burgerlijke partij kunnen hoger
appel de toutes les ordonnances de la chambre du conseil. beroep instellen tegen alle beschikkingen van de raadkamer.
§ 2. En cas d'irrégularités, d'omissions ou de causes de nullité § 2. De inverdenkinggestelde kan in geval van onregelmatigheden,
visées à l'article 131, § 1er, ou relatives à l'ordonnance de renvoi, verzuimen of nietigheden als bedoeld in artikel 131, § 1, of met
l'inculpé peut interjeter appel des ordonnances de renvoi prévues aux betrekking tot de verwijzingsbeschikking, beroep instellen tegen de
articles 129 et 130, sans préjudice de l'appel visé à l'article 539 du verwijzingsbeschikkingen bepaald in de artikelen 129 en 130,
onverminderd het in artikel 539 van dit Wetboek beoogde hoger beroep.
présent Code. Il en va de même pour les causes d'irrecevabilité ou Hetzelfde geldt voor de gronden van niet-ontvankelijkheid of van
d'extinction de l'action publique. En cas d'irrégularités, d'omissions verval van de strafvordering. Het hoger beroep is in geval van
ou de causes de nullité visées à l'article 131, § 1er, l'appel n'est onregelmatigheden, verzuimen of nietigheden als bedoeld in artikel
recevable que si le moyen a été invoqué par conclusions écrites devant 131, § 1, slechts ontvankelijk indien het middel bij schriftelijke
la chambre du conseil. Il en va de même pour les causes conclusie is ingeroepen voor de raadkamer. Hetzelfde geldt voor de
d'irrecevabilité ou d'extinction de l'action publique, sauf lorsque gronden van niet-ontvankelijkheid of van verval van de strafvordering,
ces causes sont acquises postérieurement aux débats devant la chambre du conseil. behalve wanneer ze zijn ontstaan na de debatten voor de raadkamer.
[...] » [...] »
Les articles 128 à 131, § 1er, et l'article 539 du même Code disposent De artikelen 128 tot 131, § 1, en artikel 539 van hetzelfde Wetboek
: bepalen :
«

Art. 128.Si la chambre du conseil est d'avis que le fait ne

«

Art. 128.Indien de raadkamer van oordeel is dat het feit noch een

présente ni crime, ni délit, ni contravention, ou qu'il n'existe misdaad, noch een wanbedrijf, noch een overtreding oplevert, of dat
aucune charge contre l'inculpé, elle déclare qu'il n'y a pas lieu à tegen de inverdenkinggestelde generlei bezwaar bestaat, verklaart zij
poursuivre. dat er geen reden is tot vervolging.

Art. 129.Si elle est d'avis que le fait n'est qu'une simple

Art. 129.Indien zij van oordeel is dat het feit slechts een

contravention de police ou l'un des délits prévus à l'article 138, overtreding of een van de in artikel 138 bedoelde wanbedrijven is,
l'inculpé sera renvoyé devant le tribunal de police. wordt de inverdenkinggestelde naar de politierechtbank verwezen.
Les dispositions du présent article et de l'article précédent ne De bepalingen van dit artikel en van het vorige artikel kunnen geen
pourront préjudicier aux droits de la partie civile ou de la partie afbreuk doen aan de rechten van de burgerlijke partij of van de
publique, ainsi qu'il sera expliqué ci-après. openbare partij, zoals hierna wordt bepaald.

Art. 130.Si le délit est reconnu de nature à être puni par des peines

Art. 130.Indien het misdrijf strafbaar blijkt te zijn met

correctionnelles, à l'exception du cas prévu à l'article 129, alinéa 1er, correctionele straffen, wordt de inverdenkinggestelde behoudens het
l'inculpé sera renvoyé au tribunal correctionnel. geval bedoeld in artikel 129, eerste lid, naar de correctionele
rechtbank verwezen.

Art. 131.§ 1er. La chambre du conseil prononce, s'il y a lieu, la

Art. 131.§ 1. De raadkamer spreekt, als daartoe grond bestaat, de

nullité de l'acte et de tout ou partie de la procédure subséquente nietigheid uit van de handeling en van een deel of het geheel van de
lorsqu'elle constate une irrégularité, une omission ou une cause de erop volgende rechtspleging, wanneer zij een onregelmatigheid, verzuim
nullité affectant : of nietigheid vaststelt die invloed heeft op :
1° un acte d'instruction; 1° een handeling van het onderzoek;
2° l'obtention de la preuve. 2° de bewijsverkrijging.
[...] » [...] »
«

Art. 539.Lorsque l'inculpé, le prévenu ou l'accusé, l'officier

«

Art. 539.Wanneer de verdachte, de beklaagde of de beschuldigde, de

chargé du ministère public ou la partie civile, aura excipé de ambtenaar belast met het openbaar ministerie of de burgerlijke partij
l'incompétence d'un tribunal de première instance ou d'un juge hetzij de exceptie van onbevoegdheid van een rechtbank van eerste
aanleg of van een onderzoeksrechter, hetzij een declinatoire exceptie
d'instruction, ou proposé un déclinatoire, soit que l'exception ait heeft opgeworpen, kan niemand zich tot het Hof van Cassatie wenden om
été admise ou rejetée, nul ne pourra recourir à la Cour de cassation regeling van rechtsgebied te verkrijgen, onverschillig of de exceptie
pour être réglé de juges; sauf à se pourvoir devant la cour d'appel aangenomen dan wel verworpen is; onverminderd het recht om voor het
contre la décision portée par le tribunal de première instance ou le hof van beroep hoger beroep in te stellen tegen de beslissing van de
juge d'instruction, et à se pourvoir en cassation, s'il y a lieu, rechtbank van eerste aanleg of van de onderzoeksrechter, en het recht
om zich in cassatie te voorzien tegen het arrest van het hof van
contre l'arrêt rendu par la cour d'appel. » beroep, indien daartoe grond bestaat. »
B.2. L'article 135, § 2, du Code d'instruction criminelle soumet B.2. Artikel 135, § 2, van het Wetboek van Strafvordering onderwerpt
l'appel formé par l'inculpé contre l'ordonnance de renvoi de la het hoger beroep van de inverdenkinggestelde tegen de
chambre du conseil à une condition de recevabilité. En cas verwijzingsbeschikking van de raadkamer aan een
d'irrégularités, d'omissions ou de causes de nullité visées à ontvankelijkheidsvoorwaarde. Hij kan op grond van onregelmatigheden,
l'article 131, § 1er, l'inculpé ne peut interjeter appel de manière verzuimen of nietigheden als bedoeld in artikel 131, § 1, slechts op
recevable que si le moyen a été invoqué par conclusions écrites devant ontvankelijke wijze hoger beroep instellen indien het middel bij
la chambre du conseil. La même condition de recevabilité ne s'applique schriftelijke conclusie werd aangevoerd voor de raadkamer. Eenzelfde
ontvankelijkheidsvoorwaarde geldt niet voor het hoger beroep van het
pas à l'appel formé par le ministère public et par la partie civile openbaar ministerie en de burgerlijke partij tegen de beschikkingen
contre les ordonnances de la chambre du conseil. van de raadkamer.
La question préjudicielle interroge la Cour sur le point de savoir si De prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te vernemen of dat
la différence de traitement concernant la recevabilité de l'appel verschil in behandeling inzake ontvankelijkheid van het hoger beroep
constitue une violation des articles 10 et 11 de la Constitution et de een schending inhoudt van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en van
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme. artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
B.3. Ni l'article 142 de la Constitution, ni la loi spéciale du 6 B.3. Noch artikel 142 van de Grondwet, noch de bijzondere wet van 6
janvier 1989 n'ont conféré à la Cour le pouvoir de contrôler januari 1989 hebben het Hof de bevoegdheid verleend om wettelijke
directement des dispositions législatives au regard de traités normen rechtstreeks te toetsen aan een verdragsbepaling.
internationaux. B.4. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.5. Il existe, entre le ministère public et l'inculpé, une différence B.4. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.5. Tussen het openbaar ministerie en de inverdenkinggestelde bestaat
fondamentale qui repose sur un critère objectif : le premier een fundamenteel verschil dat op een objectief criterium steunt : het
accomplit, dans l'intérêt de la société, les missions de service openbaar ministerie vervult, in het belang van de gemeenschap, de
public relatives à la recherche et à la poursuite des infractions opdrachten van openbare dienst met betrekking tot de opsporing en de
(articles 22 à 47bis du Code d'instruction criminelle) et il exerce vervolging van de misdrijven (artikelen 22 tot 47bis van het Wetboek
van Strafvordering) en vordert de toepassing van de strafwet (artikel
l'action publique (article 138 du Code judiciaire); le second défend 138 van het Gerechtelijk Wetboek); de inverdenkinggestelde verdedigt
son intérêt personnel. Cette différence justifie raisonnablement que, zijn persoonlijk belang. Dat verschil biedt een redelijke
jusqu'à la saisine de la chambre du conseil, le ministère public verantwoording voor het feit dat het openbaar ministerie, totdat de
jouisse de prérogatives dont la constitutionnalité ne peut être zaak voor de raadkamer wordt gebracht, prerogatieven geniet waarvan de
appréciée en procédant à une comparaison de sa situation avec celle de l'inculpé. grondwettigheid niet kan worden beoordeeld door zijn situatie te
B.6. Toutefois, dès lors que le législateur instaure à l'issue de vergelijken met die van de inverdenkinggestelde.
l'instruction une procédure devant la chambre du conseil nettement B.6. Aangezien evenwel de wetgever na afloop van het onderzoek een
distincte de celle qui se déroule devant la juridiction de jugement, procedure voor de raadkamer invoert die grondig verschilt van die voor
qu'il permet un débat contradictoire entre le ministère public et het vonnisgerecht, hij een debat op tegenspraak mogelijk maakt tussen
l'inculpé, qu'il permet à la partie civile, qui défend des intérêts het openbaar ministerie en de inverdenkinggestelde, hij aan de
privés, de prendre part à ce débat et qu'enfin il organise un recours burgerlijke partij, die particuliere belangen verdedigt, de
mogelijkheid biedt om aan dat debat deel te nemen en hij tot slot een
contre la décision de la chambre du conseil, les conditions de beroep organiseert tegen de beslissing van de raadkamer, kunnen de
recevabilité de ce recours ne peuvent varier selon la personne qui ontvankelijkheidsvereisten van dat beroep alleen verschillen naar
l'exerce que si cette différence de traitement est objectivement et gelang van de persoon die het instelt, ingeval die verschillende
raisonnablement justifiée. behandeling objectief en redelijk is verantwoord.
B.7. Il n'existe pas de principe général de droit du double degré de B.7. Een algemeen rechtsbeginsel van de dubbele aanleg bestaat niet.
juridiction. Toutefois, lorsque le législateur prévoit la voie de Wanneer de wetgever evenwel in het rechtsmiddel van hoger beroep
recours de l'appel, il doit à cette occasion garantir un déroulement équitable de la procédure. Le droit d'accès au juge, qui constitue un aspect du droit à un procès équitable, peut être soumis à des conditions de recevabilité, notamment en ce qui concerne l'usage d'une voie de recours. Ces conditions ne peuvent toutefois restreindre le droit de manière telle que celui-ci s'en trouve atteint dans sa substance même. Tel serait le cas si les restrictions imposées ne tendaient pas vers un but légitime ou s'il n'existait pas un rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. Le principe d'égalité des armes, qui constitue également un aspect du droit à un procès équitable, implique l'obligation d'offrir à chaque partie la possibilité de faire valoir ses arguments dans des conditions qui ne la désavantagent pas d'une manière manifeste par rapport à la partie adverse. B.8. La possibilité d'interjeter appel devant la chambre des mises en accusation, sur la base d'irrégularités, d'omissions ou de causes de nullité qui auraient une influence sur un acte d'instruction ou sur voorziet, moet hij daarbij een eerlijk verloop van de procedure waarborgen. Het recht op toegang tot de rechter, dat een onderdeel is van het recht op een eerlijk proces, kan worden onderworpen aan ontvankelijkheidsvoorwaarden, met name wat betreft het instellen van een rechtsmiddel. Die voorwaarden mogen echter niet ertoe leiden dat het recht op zodanige wijze wordt beperkt dat de kern ervan wordt aangetast. Dit zou het geval zijn wanneer de beperkingen geen wettig doel nastreven of indien er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het nagestreefde doel. Het beginsel van de wapengelijkheid, dat eveneens een onderdeel is van het recht op een eerlijk proces, houdt de verplichting in om aan elke partij de mogelijkheid te bieden om haar argumenten te doen gelden in omstandigheden die haar niet kennelijk benadelen ten aanzien van de tegenpartij. B.8. De mogelijkheid om bij de kamer van inbeschuldigingstelling hoger beroep in te stellen op grond van onregelmatigheden, verzuimen of nietigheden die invloed hebben op een handeling van het onderzoek of
l'obtention de la preuve, vise à purger l'instruction de ces op de bewijsverkrijging, beoogt de zuivering van de onregelmatigheden
irrégularités avant que l'affaire soit déférée à la juridiction de uit het onderzoek te laten plaatsvinden vooraleer de zaak naar de
jugement. vonnisrechter wordt verwezen.
Selon les travaux préparatoires, la condition en vertu de laquelle le Naar luid van de parlementaire voorbereiding is de voorwaarde dat het
moyen doit avoir été invoqué devant la chambre du conseil pour qu'il middel moet zijn aangevoerd voor de raadkamer opdat op ontvankelijke
puisse être interjeté appel de manière recevable contre l'ordonnance wijze hoger beroep kan worden ingesteld tegen de
de renvoi a été instaurée afin d'éviter que des moyens soient soulevés verwijzingsbeschikking, ingevoerd om te vermijden dat voor de
inconsidérément devant la chambre du conseil. Le fait d'exiger que le raadkamer lichtvaardige middelen worden opgeworpen. Het vereiste dat
moyen soit invoqué par conclusions écrites vise à éviter les problèmes het middel bij schriftelijke conclusie moet zijn aangevoerd, is
de preuve concernant la recevabilité de l'appel (Doc. parl., Chambre, bedoeld om bewijsproblemen aangaande de ontvankelijkheid van het hoger
1996-1997, n° 857/1, p. 64, et n° 857/17, p. 16). beroep te vermijden (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 857/1, p. 64, en nr. 857/17, p. 16).
B.9. Vu cette préoccupation, la mesure en cause n'est pas B.9. Gelet op die bezorgdheid is de in het geding zijnde maatregel
déraisonnable. Elle n'impose pas à l'inculpé une obligation niet onredelijk. Hij legt geen onevenredige verplichting op aan de
disproportionnée puisqu'il sait, à l'avance, qu'il doit déposer des inverdenkinggestelde omdat die vooraf weet dat hij schriftelijke
conclusions écrites s'il veut se réserver la faculté d'interjeter conclusies moet neerleggen wanneer hij de mogelijkheid wil behouden om
appel de l'ordonnance de la chambre du conseil. hoger beroep in te stellen tegen de beschikking van de raadkamer.
B.10. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.10. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 135, § 2, du Code d'instruction criminelle, en tant qu'il In zoverre artikel 135, § 2, van het Wetboek van Strafvordering
dispose que l'appel interjeté par l'inculpé contre l'ordonnance de bepaalt dat de inverdenkinggestelde tegen de verwijzingsbeschikking
renvoi de la chambre du conseil, sur la base des irrégularités, van de raadkamer, op grond van onregelmatigheden, verzuimen of
omissions ou causes de nullité visées à l'article 131, § 1er, n'est nietigheden als bedoeld in artikel 131, § 1, slechts op ontvankelijke
wijze hoger beroep kan instellen indien hij het middel bij
recevable que si le moyen a été invoqué par conclusions écrites devant schriftelijke conclusie heeft aangevoerd voor de raadkamer, schendt
la chambre du conseil, ne viole pas les articles 10 et 11 de la het de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 9 janvier 2002. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 9 januari 2002.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
A. Arts. A. Arts.
^