Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 154/2001 du 28 novembre 2001 Numéro du rôle : 2063 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 361, § 2, du Code civil, posée par la Cour d'appel de Bruxelles. La Cour d'arbitrage, composée des p après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par ar(...)"
Extrait de l'arrêt n° 154/2001 du 28 novembre 2001 Numéro du rôle : 2063 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 361, § 2, du Code civil, posée par la Cour d'appel de Bruxelles. La Cour d'arbitrage, composée des p après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par ar(...) Uittreksel uit arrest nr. 154/2001 van 28 november 2001 Rolnummer 2063 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 361, § 2, van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel. Het Arbitragehof, samenges wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij arrest van 1(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 154/2001 du 28 novembre 2001 Uittreksel uit arrest nr. 154/2001 van 28 november 2001
Numéro du rôle : 2063 Rolnummer 2063
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 361, § 2, du In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 361, § 2, van het
Code civil, posée par la Cour d'appel de Bruxelles. Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L.
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par arrêt du 13 octobre 2000 en cause de X.L., dont l'expédition est Bij arrest van 13 oktober 2000 in zake X.L., waarvan de expeditie ter
parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 26 octobre 2000, la Cour griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 26 oktober 2000, heeft
d'appel de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : het Hof van Beroep te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 361, § 2, du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 « Schendt artikel 361, § 2, van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10
de la Constitution en ce qu'il dispose que lorsque l'adopté est en 11 van de Grondwet doordat het bepaalt dat wanneer de geadopteerde
l'enfant ou l'enfant adoptif du conjoint de l'adoptant, les droits de een kind of adoptief kind is van de echtgenoot van de adoptant, de
rechten van het ouderlijk gezag door beide echtgenoten worden
l'autorité parentale sont exercés par les deux époux, sans étendre à uitgeoefend, zonder dat aan het huwelijk toegekende gevolg tot de
la cohabitation légale cet effet attribué au mariage ? » wettelijke samenwoning uit te breiden ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 361, § 2, alinéa 1er, du Code civil dispose : B.1. Artikel 361, § 2, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt :
« Lorsque l'adoption a été faite par deux époux ou que l'adopté est « Wanneer de adoptie is gedaan door twee echtgenoten of wanneer de
l'enfant ou l'enfant adoptif du conjoint de l'adoptant, les droits de geadopteerde een kind of adoptief kind is van de echtgenoot van de
adoptant, worden de rechten van het ouderlijk gezag door beide
la puissance paternelle sont exercés par les deux époux, conformément echtgenoten uitgeoefend overeenkomstig de regels die op de ouders van
aux règles applicables aux père et mère. » toepassing zijn. »
B.2.1. Le jugement frappé d'appel a refusé d'homologuer l'adoption B.2.1. Het vonnis waartegen hoger beroep is ingesteld, weigerde de
simple d'un enfant par un homme au motif, principalement, que la mère, eenvoudige adoptie van een kind door een man te homologeren met
qui vit avec cet homme en dehors des liens du mariage, ainsi qu'avec hoofdzakelijk als reden dat de moeder, die ongehuwd met die man
les enfants de l'un et de l'autre, perdrait, au détriment de l'intérêt samenwoont, alsmede met de kinderen van beiden, haar ouderlijk gezag
de l'enfant, son autorité parentale. zou verliezen, in strijd met het belang van het kind.
B.2.2. Saisie par la Cour d'appel de Bruxelles d'une question B.2.2. In antwoord op een door het Hof van Beroep te Brussel gestelde
préjudicielle relative à la compatibilité avec les articles 10 et 11 prejudiciële vraag betreffende de bestaanbaarheid met de artikelen 10
de la Constitution de l'article 361 du Code civil, portant sur le en 11 van de Grondwet van artikel 361 van het Burgerlijk Wetboek, meer
point de savoir si le législateur n'eût pas dû, en ce qui concerne les bepaald of de wetgever, wat de geadopteerden betreft, één van de
adoptés, étendre au concubinage un des effets qu'il a attribués au gevolgen die hij aan het huwelijk heeft toegekend niet had moeten
mariage, la Cour a, dans son arrêt n° 49/2000, répondu par la uitbreiden tot het ongehuwd samenwonen, heeft het Hof in zijn arrest
négative, tout en faisant abstraction de la question de savoir si nr. 49/2000 ontkennend geantwoord en daarbij de vraag buiten
l'exception doit être étendue à la cohabitation légale. beschouwing gelaten of de uitzondering moet worden uitgebreid tot de
wettelijke samenwoning.
B.3.1. Dans le même litige, la même Cour d'appel pose cette fois la B.3.1. In hetzelfde geschil stelt hetzelfde Hof van Beroep thans de
question de la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la vraag betreffende de bestaanbaarheid met de artikelen 10 en 11 van de
Constitution de l'article 361, § 2, du Code civil en ce qu'il n'étend Grondwet van artikel 361, § 2, van het Burgerlijk Wetboek in zoverre
pas ses effets à la cohabitation légale. het zijn gevolgen niet uitbreidt tot de wettelijke samenwoning.
B.3.2. Il ressort en effet de l'examen du dossier que, depuis le B.3.2. Uit het onderzoek van het dossier blijkt immers dat, sinds het
moment où la Cour avait été saisie de la première question, le ogenblik waarop de eerste vraag bij het Hof aanhangig werd gemaakt, de
requérant et la mère de l'enfant qui fait l'objet de la requête verzoeker en de moeder van het kind dat het voorwerp uitmaakt van de
d'adoption ont fait, le 5 janvier 2000, une déclaration de adoptieaanvraag, op 5 januari 2000 een verklaring van wettelijke
cohabitation légale conformément aux articles 1475 et suivants du Code samenwoning krachtens de artikelen 1475 en volgende van het Burgerlijk
civil. Wetboek hebben afgelegd.
B.3.3. Quoique la question soit libellée en termes généraux et porte B.3.3. Hoewel de vraag in algemene bewoordingen is gesteld en de
sur la cohabitation légale en général, la Cour limite son examen à wettelijke samenwoning in het algemeen betreft, beperkt het Hof zijn
l'hypothèse soumise au juge a quo, à savoir celle de deux personnes de onderzoek tot de aan de verwijzende rechter voorgelegde hypothese,
sexe différent qui ont fait une déclaration de cohabitation légale. namelijk die van twee personen van verschillend geslacht die een
verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd.
B.4. Au cours des travaux préparatoires de la loi du 27 avril 1987 qui B.4. Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 27 april
a modifié diverses dispositions législatives relatives à l'adoption, 1987 tot wijziging van een aantal bepalingen betreffende de adoptie,
il a été dit que « le législateur doit veiller à ce que l'enfant, werd gezegd dat « de wetgever [...] erop [moet] toezien dat het kind,
grâce à l'adoption, fasse son entrée dans un milieu qui garantit la via de adoptie, in een milieu komt waarin verwantschapsbanden tot
stand kunnen komen die vergelijkbaar zijn met de biologische
réalisation d'une filiation ressemblant à la filiation biologique ». afstamming ». Men deed eveneens gelden dat het in het belang van het
On a également fait valoir qu'il est de l'intérêt de l'enfant d'être kind is opgevoed te worden door een koppel om het psychologisch
éduqué par un couple pour garantir son équilibre psychologique (Doc. evenwicht van het kind te garanderen (Parl. St., Senaat, 1985-1986,
parl., Sénat, 1985-1986, n° 256-2 , p. 65). nr. 256-2, p. 65).
B.5. En décidant de faire acter dans le registre de la population, B.5. Personen die beslissen in het bevolkingsregister een verklaring
conformément aux articles 1475 et suivants du Code civil, une van wettelijke samenwoning krachtens de artikelen 1475 en volgende van
déclaration de cohabitation légale, les intéressés souscrivent à une het Burgerlijk Wetboek te laten opnemen, onderschrijven een wettelijke
institution légale qui, sans être identique à l'institution du instelling die, zonder identiek te zijn met de instelling van het
mariage, fait naître dans le chef des co-contractants des droits et huwelijk, voor de medecontractanten specifieke rechten en plichten
des obligations spécifiques. doet ontstaan.
Au rang de ces obligations figure celle, pour chaque cohabitant, de Daartoe behoort de verplichting voor elk van de samenwonenden bij te
contribuer aux charges de la vie commune en proportion de ses dragen in de lasten van het samenleven naar evenredigheid van hun
facultés, toute dette non excessive contractée par l'un des mogelijkheden, waarbij elke niet-buitensporige schuld aangegaan door
cohabitants légaux pour les besoins de la vie commune et des enfants één van de wettelijk samenwonenden ten behoeve van het samenleven en
qu'ils éduquent obligeant solidairement l'autre cohabitant (articles van de kinderen die door hen opgevoed worden de andere samenwonende
1477 et suivants du Code civil). hoofdelijk verbindt (artikelen 1477 en volgende van het Burgerlijk
B.6. Les cohabitants légaux se trouvent dans une situation juridique Wetboek). B.6. De wettelijk samenwonenden bevinden zich in een juridische
différente, à la fois, de celle des cohabitants de fait et de celle situatie die zowel verschilt van die van de feitelijk samenwonenden
des couples mariés. als van die van de gehuwde paren.
Toutefois, lorsqu'un homme et une femme font la déclaration prévue à
l'article 1475 du Code civil et prennent ainsi l'engagement de se Evenwel, wanneer een man en een vrouw de in artikel 1475 van het
Burgerlijk Wetboek bedoelde verklaring afleggen en aldus zich ertoe
soumettre aux devoirs mutuels décrits aux articles 1477 et suivants du verbinden zich te onderwerpen aan de in de artikelen 1477 en volgende
même Code, ils manifestent par là l'existence d'un projet de vie van hetzelfde Wetboek beschreven plichten, geven zij daardoor het
familiale commune. Lorsqu'un des cohabitants a un enfant, il est bestaan van een voornemen van een gemeenschappelijk gezinsleven te
conforme à l'intérêt de celui-ci de pouvoir considérer l'autre kennen. Wanneer één van de samenwonenden een kind heeft, is het in
cohabitant comme son père ou sa mère. overeenstemming met het belang van dat kind dat het de andere
samenwonende als zijn vader of zijn moeder zou kunnen beschouwen.
B.7. C'est pourtant ce qu'empêche l'article 361, § 2, alinéa 1er, du B.7. Dat wordt nochtans verhinderd door artikel 361, § 2, eerste lid,
Code civil. L'application de cette disposition fait produire des van het Burgerlijk Wetboek. De toepassing van die bepaling heeft, naar
effets différents à l'adoption selon la situation juridique de gelang van de rechtstoestand van de adoptant, een verschillend
l'adoptant : si l'adoptant est marié avec le parent de l'enfant rechtsgevolg voor de adoptie : indien de adoptant gehuwd is met de
adopté, les époux exercent tous les deux les droits de la puissance ouder van het geadopteerde kind, oefenen de beide echtgenoten de
paternelle « conformément aux règles applicables aux père et mère »; rechten van het ouderlijk gezag uit « overeenkomstig de regels die op
si l'adoptant n'est pas marié avec le parent de l'enfant adopté, ce de ouders van toepassing zijn »; indien de adoptant niet gehuwd is met
parent perdra les droits de puissance paternelle qu'il exerçait avant de ouder van het geadopteerde kind, zal die ouder de rechten van het
l'adoption, bien qu'il continue de vivre avec son enfant. ouderlijk gezag die hij vóór de adoptie uitoefende verliezen, hoewel
Une telle conséquence est à ce point déraisonnable qu'elle peut, comme hij blijft samenleven met zijn kind.
ce fut le cas dans l'espèce soumise au juge a quo, inciter le juge de Een dergelijk gevolg is dermate onredelijk dat het, zoals dat het
la jeunesse à refuser d'homologuer l'adoption, même s'il constate geval was in de zaak die is voorgelegd aan de verwijzende rechter, de
qu'elle servirait l'intérêt de l'enfant. jeugdrechter ertoe kan aanzetten de homologatie van de adoptie te
B.8. S'il existe une différence objective entre la situation des weigeren, zelfs indien hij vaststelt dat zij het belang van het kind
couples mariés et celle des cohabitants légaux, cette différence ne zou dienen. B.8. Hoewel er een objectief verschil bestaat tussen de situatie van
peut, en matière d'adoption, justifier le traitement inégal décrit en de gehuwde paren en die van de wettelijk samenwonenden, kan dat
B.7 : en ce qu'il condamne l'enfant à n'avoir qu'un parent, l'article verschil, inzake adoptie, de in B.7 beschreven ongelijke behandeling
361, § 2, alinéa 1er, du Code civil a des effets qui contredisent niet verantwoorden : in zoverre artikel 361, § 2, eerste lid, van het
Burgerlijk Wetboek het kind ertoe veroordeelt slechts één ouder te
l'objectif décrit en B.4 et qui sont hors de proportion avec le souci hebben, heeft het gevolgen die de in B.4 beschreven doelstelling
du législateur de privilégier l'institution du mariage. En cela, il tegenspreken en die onevenredig zijn met de zorg van de wetgever om
het instituut van het huwelijk te bevoorrechten. Daardoor is het niet
n'est pas compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
B.9. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. B.9. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 361, § 2, alinéa 1er, du Code civil viole les articles 10 et Artikel 361, § 2, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek schendt de
11 de la Constitution en ce qu'il n'étend pas ses effets à deux artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat het zijn gevolgen niet
personnes de sexe différent qui ont fait une déclaration de uitbreidt tot twee personen van verschillend geslacht die een
cohabitation légale. verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 novembre 2001, par le Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 november 2001, door
siège précité, dans lequel le juge J.-P. Snappe est légitimement de voormelde zetel, waarin rechter J.-P. Snappe wettig verhinderd is
empêché, le juge E. Derycke devant s'abstenir. en rechter E. Derycke zich moet onthouden.
Le greffier, Le président, De griffier, De voorzitter,
L. Potoms. M. Melchior. L. Potoms. M. Melchior.
^