Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 88/2001 du 21 juin 2001 Numéro du rôle : 1968 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 21, § 5, de la loi du 1 er avril 1969 instituant un revenu garanti aux personnes âgées, posée par le La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et H. Boel, et des juges L. François, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 88/2001 du 21 juin 2001 Numéro du rôle : 1968 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 21, § 5, de la loi du 1 er avril 1969 instituant un revenu garanti aux personnes âgées, posée par le La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et H. Boel, et des juges L. François, (...) Uittreksel uit arrest nr. 88/2001 van 21 juni 2001 Rolnummer 1968 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 21, § 5, van de wet van 1 april 1969 tot instelling van een gewaarborgd inkomen voor bejaarden, gesteld door de Arbeids Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, en de rechters L. Fran(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 88/2001 du 21 juin 2001 Uittreksel uit arrest nr. 88/2001 van 21 juni 2001
Numéro du rôle : 1968 Rolnummer 1968
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 21, § 5, de In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 21, § 5, van de
la loi du 1er avril 1969 instituant un revenu garanti aux personnes wet van 1 april 1969 tot instelling van een gewaarborgd inkomen voor
âgées, posée par le Tribunal du travail de Bruxelles. bejaarden, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et H. Boel, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, en de rechters
François, P. Martens, A. Arts, E. De Groot et J.-P. Snappe, assistée L. François, P. Martens, A. Arts, E. De Groot en J.-P. Snappe,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 28 avril 2000 en cause de F. Kitobo M'Buya contre Bij vonnis van 28 april 2000 in zake F. Kitobo M'Buya tegen de
l'Office national des pensions, dont l'expédition est parvenue au Rijksdienst voor Pensioenen, waarvan de expeditie ter griffie van het
greffe de la Cour d'arbitrage le 19 mai 2000, le Tribunal du travail Arbitragehof is ingekomen op 19 mei 2000, heeft de Arbeidsrechtbank te
de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 21, § 5, de la loi du 1er avril 1969 [instituant un revenu « Schendt artikel 21, § 5, van de wet van 1 april 1969 [tot instelling
garanti aux personnes âgées] viole-t-il les articles 10 et 11 de la van een gewaarborgd inkomen voor bejaarden] de artikelen 10 en 11 van
Constitution, en ce qu'il instaure une discrimination entre hommes et de Grondwet, doordat het een discriminatie invoert tussen mannen en
femmes, celles-ci pouvant bénéficier du revenu garanti aux personnes vrouwen, aangezien laatstgenoemden het gewaarborgd inkomen voor
âgées, à partir de 61 ans du 1er juillet 1997 au 1er décembre 1999, à bejaarden kunnen genieten, vanaf 61 jaar van 1 juli 1997 tot 1
partir de 62 ans du 1er janvier 2000 au 1er décembre 2002, à partir de december 1999, vanaf 62 jaar van 1 januari 2000 tot 1 december 2002,
63 ans du 1er janvier 2003 au 1er décembre 2005, à partir de 64 ans du vanaf 63 jaar van 1 januari 2003 tot 1 december 2005, vanaf 64 jaar
1er janvier 2006 au 1er décembre 2008 ? » van 1 januari 2006 tot 1 december 2008 ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 1er, § 1er, de la loi du 1er avril 1969 instituant un B.1. Artikel 1, § 1, van de wet van 1 april 1969 tot instelling van
revenu garanti aux personnes âgées, modifié par l'article 14 de een gewaarborgd inkomen voor bejaarden, gewijzigd bij artikel 14 van
l'arrêté royal du 23 décembre 1996 portant exécution des articles 15, het koninklijk besluit van 23 december 1996 tot uitvoering van de
16 et 17 de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la artikelen 15, 16 en 17 van de wet van 26 juli 1996 tot modernisering
sécurité sociale et assurant la viabilité des régimes légaux des van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de
pensions et confirmé par l'article 5, § 1er, de la loi du 12 juin 1997, dispose : wettelijke pensioenstelsels, bekrachtigd bij artikel 5, § 1, van de wet van 12 juni 1997, bepaalt :
« Un revenu garanti est accordé aux hommes et aux femmes qui ont « Een gewaarborgd inkomen wordt verzekerd aan de mannen en vrouwen die
atteint l'âge de 65 ans et qui satisfont aux conditions fixées par la ten minste vijfenzestig jaar oud zijn en die aan de door deze wet
présente loi. » gestelde voorwaarden voldoen. »
L'article 21, § 5, de la même loi, qui est issu du même arrêté et qui Artikel 21, § 5, van dezelfde wet, dat voortkomt uit hetzelfde besluit
fait l'objet de la question préjudicielle, dispose : en waarover de prejudiciële vraag is gesteld, bepaalt :
« Par dérogation à l'article 1er, § 1er, de la présente loi, un revenu « In afwijking van artikel 1, § 1, van deze wet wordt een gewaarborgd
garanti est assuré aux femmes qui satisfont aux conditions fixées par inkomen verzekerd aan de vrouwen die aan de door deze wet gestelde
cette loi et qui : voorwaarden voldoen en die :
1° ont atteint l'âge de 61 ans lorsque le revenu garanti produit ses 1° 61 jaar oud zijn indien het gewaarborgd inkomen voor de eerste keer
effets effectivement et pour la première fois au plus tôt le 1er uitwerking heeft ten vroegste op 1 juli 1997 en uiterlijk op 1
juillet 1997 et au plus tard le 1er décembre 1999; december 1999;
2° ont atteint l'âge de 62 ans lorsque le revenu garanti produit ses 2° 62 jaar oud zijn indien het gewaarborgd inkomen voor de eerste keer
effets effectivement et pour la première fois au plus tôt le 1er uitwerking heeft ten vroegste op 1 januari 2000 en uiterlijk op 1
janvier 2000 et au plus tard le 1er décembre 2002; december 2002;
3° ont atteint l'âge de 63 ans lorsque le revenu garanti produit ses 3° 63 jaar oud zijn indien het gewaarborgd inkomen voor de eerste keer
effets effectivement et pour la première fois au plus tôt le 1er uitwerking heeft ten vroegste op 1 januari 2003 en uiterlijk op 1
janvier 2003 et au plus tard le 1er décembre 2005; december 2005;
4° ont atteint l'âge de 64 ans lorsque le revenu garanti produit ses 4° 64 jaar oud zijn indien het gewaarborgd inkomen voor de eerste keer
effets effectivement et pour la première fois au plus tôt le 1er uitwerking heeft ten vroegste op 1 januari 2006 en uiterlijk op 1
janvier 2006 et au plus tard le 1er décembre 2008. » december 2008. »
Ces dispositions sont entrées en vigueur le 1er juillet 1997. Die bepalingen zijn in werking getreden op 1 juli 1997.
B.2. L'article 21, § 5, de la loi du 1er avril 1969 établit, à titre B.2. Artikel 21, § 5, van de wet van 1 april 1969 roept, bij wijze van
transitoire, une différence de traitement fondée sur le sexe. Un overgang, een verschil in behandeling in het leven dat op het geslacht
revenu garanti est accordé aux hommes comme aux femmes âgés d'au moins is gebaseerd. Een gewaarborgd inkomen wordt verzekerd aan mannen en
vrouwen die ten minste vijfenzestig jaar oud zijn en bovendien aan
soixante-cinq ans et en outre aux femmes dont l'âge varie de 61 à 64 vrouwen wier leeftijd tussen 61 en 64 jaar schommelt, op basis van een
ans en fonction d'une date, comprise entre le 1er juillet 1997 et le 1er datum gelegen tussen 1 juli 1997 en 1 december 2008; de gelijkheid van
décembre 2008; l'égalité entre hommes et femmes, telle qu'elle est
consacrée par le nouvel article 1er, § 1er, précité, ne deviendra mannen en vrouwen zoals die is verankerd in het nieuwe artikel 1, § 1,
effective qu'à partir de 2009. voormeld, zal pas effectief zijn vanaf 2009.
B.3. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.3. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.4.1. De in het geding zijnde bepaling is aangenomen naar aanleiding
B.4.1. La disposition en cause a été adoptée à l'occasion de la mise van de inwerkingstelling, door de Koning, van een door de wetgever
en oeuvre, par le Roi, d'une habilitation législative Lui permettant, verleende machtiging die Hem, wat betreft het gewaarborgd inkomen voor
en ce qui concerne le revenu garanti aux personnes âgées, de prendre bejaarden, toestaat alle nuttige maatregelen te nemen teneinde met
toutes mesures utiles afin, notamment, de « réaliser progressivement name « de gelijkberechtiging van mannen en vrouwen geleidelijk te
l'égalité des droits entre hommes et femmes, simultanément à la verwezenlijken, en dit gelijktijdig met het verwezenlijken van de
réalisation de l'égalité des droits dans la sécurité sociale » gelijkberechtiging in de sociale zekerheid » (artikel 17 van de
(article 17 de la loi du 26 juillet 1996 précitée). Le Roi était aussi voormelde wet van 26 juli 1996). De Koning werd ook ertoe gemachtigd
habilité à prendre toutes mesures utiles afin « de réaliser alle nuttige maatregelen te nemen ten einde « ter uitvoering van de
progressivement, en exécution de la Directive 79/7/CEE du 19 décembre Richtlijn 79/7/EEG van 19 december 1978 betreffende de geleidelijke
tenuitvoerlegging van het beginsel van gelijke behandeling van mannen
1978 concernant la mise en oeuvre progressive du principe de l'égalité en vrouwen, de gelijkberechtiging van mannen en vrouwen geleidelijk te
de traitement entre hommes et femmes dans le secteur de la sécurité verwezenlijken en dit gelijktijdig met de verwezenlijking van de
sociale, l'égalité des droits entre hommes et femmes, simultanément à
la réalisation de l'égalité dans les autres secteurs de la sécurité gelijkberechtiging in de andere takken van de sociale zekerheid »
sociale » (article 15 de la même loi) et l'arrêté royal précité prévoit un alignement progressif de l'âge auquel les femmes peuvent prétendre à une pension de retraite sur celui des hommes et ce, dans les mêmes termes que ceux retenus par la disposition en cause en ce qui concerne le revenu garanti aux personnes âgées. B.4.2. Le rapport au Roi précédant cet arrêté royal indique, quant au revenu garanti aux personnes âgées, que la disposition en cause instaure « un régime transitoire où, par analogie avec les pensions de retraite, la condition d'âge pour les bénéficiaires féminins est (artikel 15 van dezelfde wet) en het voormeld koninklijk besluit voorziet in een geleidelijke afstemming van de leeftijd waarop vrouwen aanspraak kunnen maken op een rustpensioen op die van de mannen en zulks onder dezelfde voorwaarden als diegene die in de in het geding zijnde bepaling in aanmerking zijn genomen wat betreft het gewaarborgd inkomen voor bejaarden. B.4.2. Het verslag aan de Koning dat het voormeld koninklijk besluit voorafgaat, geeft, wat betreft het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, aan dat de in het geding zijnde bepaling « een overgangsbepaling [instelt] waarbij naar analogie met de rustpensioenen de leeftijdvoorwaarde voor vrouwelijke gerechtigden stapsgewijze wordt
relevé, étape par étape, de 61 ans (à partir du 1er juillet 1997) à 65 verhoogd van 61 jaar (vanaf 1 juli 1997) tot 65 jaar (1 januari 2009)
ans (1er janvier 2009) » (Moniteur belge, 17 janvier 1997, p. 910). » (Belgisch Staatsblad, 17 januari 1997, p. 910).
B.5. Les mesures précitées établissent, entre hommes et femmes, une B.5. De voormelde maatregelen stellen voor mannen en vrouwen een
gelijke behandeling vast waarbij, bij wijze van overgang, verschillen
égalité de traitement tout en maintenant, à titre transitoire, des worden gehandhaafd die worden voorgesteld als voortvloeiende uit de
différences présentées comme procédant du souci de prendre en compte zorg om rekening te houden met de erfenis uit het verleden.
l'héritage du passé. B.6. Al is het zo dat de erfenis uit het verleden zou kunnen
B.6. S'il est vrai que l'héritage du passé pourrait justifier que des verantwoorden dat maatregelen worden genomen inzake arbeidsrecht of
mesures soient prises, en matière de droit du travail ou de sécurité socialezekerheidsrecht om progressief de ongelijkheid van vrouw en man
sociale, pour remédier progressivement à l'inégalité de la femme et de te verhelpen, toch zou dat argument, in tegenstelling tot wat de
l'homme, cet argument ne peut, contrairement à ce que soutient le Ministerraad betoogt, niet kunnen verantwoorden dat het gewaarborgd
Conseil des ministres, justifier que le revenu garanti aux personnes inkomen voor bejaarden op ongelijke wijze wordt toegekend aan mannen
âgées soit inégalement attribué aux hommes et aux femmes. En effet, le en aan vrouwen. Het gewaarborgd inkomen voor bejaarden wordt immers
revenu garanti aux personnes âgées est accordé indépendamment de la toegekend ongeacht de hoedanigheid van de gerechtigde als vroegere
qualité d'ancien travailleur du bénéficiaire, il n'est pas calculé en werknemer, het wordt niet berekend op basis van de bezoldigingen die
fonction des rétributions qu'il a gagnées pendant sa vie active et il hij tijdens zijn beroepsleven heeft genoten en het is niet afhankelijk
ne dépend pas des cotisations versées par lui ou pour lui. S'il est van de door hem of voor hem gestorte bijdragen. Hoewel verscheidene
vrai que plusieurs dispositions de la loi du 1er avril 1969 bepalingen van de wet van 1 april 1969 een verband vaststellen tussen
établissent un lien entre le droit au revenu garanti et le droit à une het recht op het gewaarborgd inkomen en het recht op een rustpensioen,
pension de retraite, notamment l'article 1er, § 2, 6°, l'article 11, § met name artikel 1, § 2, 6°, artikel 11, § 3, en artikel 15,
3, et l'article 15, les deux institutions correspondent à des beantwoorden de beide instellingen aan verschillende situaties en
situations et à des finalités différentes. doelstellingen.
B.7. Dès lors que, par l'effet de la loi, une personne a droit à des B.7. Aangezien, als gevolg van de wet, een persoon recht heeft op
moyens d'existence plus ou moins importants selon qu'elle est homme ou ruimere of minder ruimere bestaansmiddelen naargelang die persoon een
femme, toutes autres choses étant égales, la disposition en cause man of een vrouw is, alle andere gegevens gelijk blijvende, schendt de
viole les articles 10 et 11 de la Constitution. in het geding zijnde bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 21, § 5, de la loi du 1er avril 1969 instituant un revenu Artikel 21, § 5, van de wet van 1 april 1969 tot instelling van een
garanti aux personnes âgées viole les articles 10 et 11 de la gewaarborgd inkomen voor bejaarden schendt de artikelen 10 en 11 van
Constitution en ce qu'il admet le bénéfice du revenu garanti pour les de Grondwet, in zoverre het het voordeel van het gewaarborgd inkomen
femmes âgées de 61 à 64 ans en fonction d'une date comprise entre le 1er toekent aan vrouwen van 61 tot 64 jaar op basis van een datum gelegen
juillet 1997 et le 1er décembre 2008 et n'admet pas ce même bénéfice tussen 1 januari 1997 en 1 december 2008 en dit niet toekent aan
pour les hommes. mannen.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 21 juin 2001. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 21 juni 2001.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^