Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 62/2001 du 8 mai 2001 Numéro du rôle : 1889 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 31, § 4, de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleur La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et H. Boel, des juges L. François, R. H(...)"
Extrait de l'arrêt n° 62/2001 du 8 mai 2001 Numéro du rôle : 1889 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 31, § 4, de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleur La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et H. Boel, des juges L. François, R. H(...) Uittreksel uit arrest nr. 62/2001 van 8 mei 2001 Rolnummer 1889 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31, § 4, van de wet van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werkn Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, de rechters L. Françoi(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 62/2001 du 8 mai 2001 Uittreksel uit arrest nr. 62/2001 van 8 mei 2001
Numéro du rôle : 1889 Rolnummer 1889
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 31, § 4, de In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31, § 4, van de wet van
la loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het
intérimaire et la mise de travailleurs à la disposition ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers,
d'utilisateurs, posée par le Tribunal du travail de Bruxelles. gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et H. Boel, des juges L. François, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, de rechters L.
R. Henneuse et M. Bossuyt, et, conformément à l'article 60bis de la François, R. Henneuse en M. Bossuyt, en, overeenkomstig artikel 60bis
loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, du président van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, emeritus
émérite G. De Baets et du juge honoraire J. Delruelle, assistée du voorzitter G. De Baets en ererechter J. Delruelle, bijgestaan door de
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 8 février 2000 en cause de C. Vandemeulebroecke contre Bij vonnis van 8 februari 2000 in zake C. Vandemeulebroecke tegen de
la s.a. Euler Cobac Belgium et la s.a. Vedior Interim, dont n.v. Euler Cobac Belgium en de n.v. Vedior Interim, waarvan de
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 18 expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 18 februari
février 2000, le Tribunal du travail de Bruxelles a posé la question 2000, heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel de volgende prejudiciële
préjudicielle suivante : vraag gesteld :
"L'article 31, § 4, de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail « Schendt artikel 31, § 4, van de wet van 24 juli 1987 betreffende de
temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van
disposition d'utilisateurs, dans l'interprétation où il s'applique aux werknemers ten behoeve van gebruikers, in de interpretatie waarin het
personnes dont l'activité consiste à mettre des travailleurs à la van toepassing is op de personen wier werkzaamheid erin bestaat
disposition d'utilisateurs, à l'exception des entreprises de travail werknemers ter beschikking te stellen van gebruikers, met uitzondering
intérimaire, viole-t-il ou non les articles 10 et 11 de la van de uitzendbedrijven, al dan niet de artikelen 10 en 11 van de
Constitution belge : Belgische Grondwet :
1° en ce que des pourvoyeurs de main-d'oeuvre se trouvant dans une 1° in zoverre koppelbazen die zich in eenzelfde situatie van illegale
même situation d'occupation illégale de main-d'oeuvre, sont traités tewerkstelling van arbeidskrachten bevinden, verschillend worden
différemment sur le plan de la responsabilité; behandeld op het vlak van de aansprakelijkheid;
2° en ce que, vis-à-vis des utilisateurs, des travailleurs et des 2° in zoverre, ten aanzien van de gebruikers, de werknemers en derden,
tiers, il y a un seul débiteur lorsqu'il s'agit d'une occupation er één enkele schuldenaar is wanneer het gaat om een onwettige
illégale à l'intervention d'une entreprise de travail intérimaire et tewerkstelling door toedoen van een uitzendbedrijf en er twee
deux débiteurs lorsqu'il s'agit d'une occupation illégale à schuldenaars zijn wanneer het gaat om een onwettige tewerkstelling
l'intervention de tout autre employeur ou placeur; door toedoen van elke andere werkgever of bemiddelaar;
3° en ce que toute autre personne que l'entreprise de travail 3° in zoverre elke andere persoon dan het uitzendbedrijf, die
intérimaire et qui met des travailleurs à la disposition werknemers ter beschikking stelt van gebruikers, in tegenstelling tot
d'utilisateurs ne pourrait, au contraire de cette entreprise de dat uitzendbedrijf, niet zou kunnen ontsnappen aan de
travail intérimaire, échapper à la responsabilité lorsque l'illégalité aansprakelijkheid wanneer de onwettigheid toe te schrijven is aan een
est un fait de l'utilisateur auquel elle n'a en rien contribué; daad van de gebruiker waartoe die persoon geenszins heeft bijgedragen;
4° en ce que la personne tenue par l'article 31, § 4, de la loi du 24 4° in zoverre de aan artikel 31, § 4, van de wet van 24 juli 1987
onderworpen persoon op onvoldoende verantwoorde wijze in een
juillet 1987 se verrait, de manière insuffisamment justifiée, dans une rechtstoestand zou worden geplaatst die duidelijk ongunstiger is dan
situation juridique nettement plus défavorable que toute autre die van elke andere persoon die aansprakelijk is voor de daad van een
personne responsable du fait d'autrui ?" ander ?"
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle interroge la Cour sur la compatibilité
avec les articles 10 et 11 de la Constitution de l'article 31 de la B.1. In de prejudiciële vraag wordt het Hof gevraagd of artikel 31 van
loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail de wet van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de
uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten
intérimaire et la mise de travailleurs à la disposition behoeve van gebruikers bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de
d'utilisateurs. Grondwet.
La loi du 24 juillet 1987 réglemente, en son chapitre Ier, le travail De wet van 24 juli 1987 reglementeert in hoofdstuk I ervan de
temporaire - que définit l'article 1er - ainsi que le contrat de tijdelijke arbeid - die wordt gedefinieerd in artikel 1 - alsmede de
travail y relatif; le chapitre II définit (en son article 7) et desbetreffende arbeidsovereenkomst; hoofdstuk II definieert (in
réglemente le travail intérimaire; le chapitre III réglemente la mise artikel 7 ervan) en reglementeert de uitzendarbeid; hoofdstuk III
de travailleurs à la disposition des tiers. Enfin, les chapitres IV et reglementeert de terbeschikkingstelling van werknemers ten behoeve van
VI édictent des dispositions générale et finales et le chapitre V derden. Ten slotte bevatten de hoofdstukken IV en VI algemene en
prévoit des mesures de surveillance ainsi que des sanctions pénales. slotbepalingen en hoofdstuk V voorziet in maatregelen van toezicht
alsmede strafrechtelijke sancties.
Aux termes de l'article 31 de cette loi : Artikel 31 van die wet luidt :
« § 1er. Est interdite l'activité exercée, en dehors des règles fixées « § 1. Verboden is de activiteit die buiten de in de hoofdstukken I en
II voorgeschreven regels, door een natuurlijke persoon of een
aux chapitres Ier et II, par une personne physique ou morale qui rechtspersoon wordt uitgeoefend om door hen in dienst genomen
consiste à mettre des travailleurs qu'elle a engagés, à la disposition werknemers ter beschikking te stellen van derden die deze werknemers
de tiers qui utilisent ces travailleurs et exercent sur ceux-ci une gebruiken en over hen enig gedeelte van het gezag uitoefenen dat
part quelconque de l'autorité appartenant normalement à l'employeur. normaal aan de werkgever toekomt.
§ 2. Le contrat par lequel un travailleur a été engagé pour être mis à § 2. De overeenkomst waarbij een werknemer in dienst werd genomen om
la disposition d'un utilisateur en violation de la disposition du § 1er ter beschikking te worden gesteld van een gebruiker in strijd met de
est nul, à partir du début de l'exécution du travail chez celui-ci. bepaling van § 1, is nietig vanaf het begin der uitvoering van de
arbeid bij laatstgenoemde.
§ 3. Lorsqu'un utilisateur fait exécuter des travaux par des § 3. Wanneer een gebruiker arbeid laat uitvoeren door werknemers die
travailleurs mis à sa disposition en violation de la disposition du § te zijner beschikking werden gesteld in strijd met de bepaling van §
1er, cet utilisateur et ces travailleurs sont considérés comme engagés 1, worden die gebruiker en die werknemers beschouwd als verbonden door
dans les liens d'un contrat de travail à durée indéterminée dès le een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd vanaf het begin der
début de l'exécution des travaux. uitvoering van de arbeid.
Toutefois, les travailleurs peuvent mettre fin au contrat sans préavis De werknemers kunnen evenwel de overeenkomst beëindigen zonder
ni indemnité. Ce droit ne peut être exercé que jusqu'à la date où leur opzegging, noch vergoeding. Van dit recht kunnen zij gebruik maken tot
mise à la disposition de l'utilisateur aurait normalement pris fin. op de datum waarop zij normaal niet meer ter beschikking van de
gebruiker zouden zijn gesteld.
§ 4. L'utilisateur et la personne qui met des travailleurs à la § 4. De gebruiker en de persoon die werknemers ter beschikking stelt
disposition de l'utilisateur en violation de la disposition du § 1er van de gebruiker in strijd met de bepalingen van § 1, zijn hoofdelijk
sont solidairement responsables du paiement des cotisations sociales, aansprakelijk voor de betaling van de sociale bijdragen, lonen,
rémunérations, indemnités et avantages qui découlent du contrat visé vergoedingen en voordelen die uit de bij § 3 bedoelde overeenkomst
au § 3. » voortvloeien. »
Seul le quatrième paragraphe est visé par la question. De vraag beoogt enkel de vierde paragraaf.
B.2.1. Après avoir envisagé les trois interprétations susceptibles B.2.1. Nadat de verwijzende rechter de drie interpretaties in
d'être données, selon lui, à l'article 31, § 4, le juge a quo limite overweging heeft genomen die, volgens hem, aan artikel 31, § 4, kunnen
sa question à l'interprétation selon laquelle cette disposition s'applique aux personnes dont l'activité consiste à mettre des travailleurs à la disposition d'utilisateurs mais, par contre, ne s'applique pas aux entreprises intérimaires. B.2.2. La Cour est interrogée sur la constitutionnalité de l'article 31, § 4, en ce qu'il traite différemment, en cas d'occupation illégale de travailleurs, les personnes qui mettent des travailleurs à la disposition d'utilisateurs et les entreprises intérimaires ainsi que les autres personnes responsables du fait d'autrui. Selon les trois premières branches de la question, les personnes qui mettent des travailleurs à la disposition d'utilisateurs seraient traitées différemment, sur le plan de la responsabilité, des entreprises intérimaires. D'une part, les utilisateurs, travailleurs et tiers auraient à faire à deux débiteurs lorsque l'occupation illégale est le fait d'une personne autre qu'une entreprise intérimaire et à un seul débiteur dans l'autre cas. D'autre part, à l'inverse des entreprises intérimaires, les autres personnes qui mettent des travailleurs à la disposition d'utilisateurs ne pourraient échapper à la responsabilité lorsque l'illégalité est le seul fait de l'utilisateur. La dernière branche de la question soumet à la Cour le fait que la personne, autre qu'une entreprise de travail intérimaire, qui met des travailleurs à la disposition de tiers serait "dans une situation nettement plus défavorable que toute autre personne responsable du fait d'autrui". B.3.1. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 24 juillet worden gegeven, beperkt hij zijn vraag tot de interpretatie volgens welke die bepaling van toepassing is op de personen wier activiteit erin bestaat werknemers ter beschikking te stellen ten behoeve van gebruikers, maar daarentegen niet van toepassing is op de uitzendbedrijven. B.2.2. Het Hof wordt gevraagd naar de grondwettigheid van artikel 31, § 4, in zoverre het, in geval van onwettige tewerkstelling van werknemers, de personen die werknemers ter beschikking stellen ten behoeve van gebruikers, en de uitzendbedrijven, alsook de andere personen die aansprakelijk zijn voor de daad van een ander, anders behandelt. Volgens de eerste drie onderdelen van de vraag zouden de personen die werknemers ter beschikking stellen ten behoeve van gebruikers, op het vlak van aansprakelijkheid, anders worden behandeld dan de uitzendbedrijven. Enerzijds, zouden de gebruikers, de werknemers en derden te maken hebben met twee schuldenaars wanneer de onwettige tewerkstelling de daad is van een andere persoon dan een uitzendbedrijf, en met één schuldenaar in het andere geval. Anderzijds, zouden, in tegenstelling tot de uitzendbedrijven, de andere personen die werknemers ter beschikking stellen ten behoeve van gebruikers niet kunnen ontsnappen aan de aansprakelijkheid wanneer de onwettigheid de enkele daad van de gebruiker is. In het laatste onderdeel van de vraag wordt aan het Hof het feit voorgelegd dat een andere persoon dan een uitzendbedrijf, die werknemers ter beschikking stelt ten behoeve van derden, "in een rechtstoestand zou worden geplaatst die duidelijk ongunstiger is dan die van elke andere persoon die aansprakelijk is voor de daad van een ander". B.3.1. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 24 juli 1987
1987 (Doc. parl., Chambre, 1986-1987, n° 762/4, p. 2) que le (Parl. St., Kamer, 1986-1987, nr. 762/4, p. 2) blijkt dat de wetgever
législateur a voulu reprendre la plupart des dispositions de la loi
temporaire du 28 juin 1976 "portant réglementation provisoire du de meeste bepalingen van de voorlopige wet van 28 juni 1976 "houdende
travail temporaire, du travail intérimaire et de la mise de voorlopige regeling van de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het
travailleurs à la disposition d'utilisateurs". ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers"
heeft willen overnemen.
B.3.2. Selon les travaux préparatoires de cette loi, le législateur a B.3.2. Volgens de parlementaire voorbereiding van die wet heeft de
eu pour objectif de protéger les travailleurs, en particulier ceux mis wetgever tot doel gehad de werknemers te beschermen, in het bijzonder
à la disposition d'un tiers, ainsi que d'éviter les abus en encadrant diegenen die ter beschikking worden gesteld ten behoeve van een derde,
strictement cette forme de travail. Ainsi a-t-il été exposé (Doc. alsmede misbruiken te vermijden door die vorm van arbeid strikt te
parl., Chambre, 1974-1975, n° 627/1, p. 3) : omkaderen. Aldus is uiteengezet (Parl. St., Kamer, 1974-1975, nr. 627/1, p. 3) :
« Le projet édicte ensuite une réglementation spécifique du travail « Vervolgens wordt bij het ontwerp een specifieke reglementering van
intérimaire qui a pour but de protéger à la fois les travailleurs de uitzendarbeid vastgelegd, welke ten doel heeft de uitzendkrachten
intérimaires et les travailleurs permanents des entreprises et en de vaste werknemers van de ondernemingen te beschermen en tevens
d'assurer un contrôle efficace des entreprises de travail intérimaire. een doeltreffende controle op de uitzendbureaus te waarborgen.
Cette réglementation englobe à la fois les règles du contrat de Die reglementering omvat tegelijk de regels van de arbeidsovereenkomst
travail intérimaire, les obligations de l'utilisateur, les conditions voor uitzendkrachten, de verplichtingen van de gebruiker, de
d'agréation des entreprises de travail intérimaire, les limitations de voorwaarden tot erkenning van de uitzendbureaus, de beperkingen bij de
l'emploi d'intérimaires et l'institution d'une Commission paritaire tewerkstelling van uitzendkrachten en de oprichting van een Paritair
pour le travail intérimaire spécialement chargée de créer un Fonds de Comité voor de uitzendarbeid, speciaal belast met de instelling van
sécurité d'existence destiné à garantir le paiement de la rémunération een Fonds voor bestaanszekerheid dat de uitbetaling van het loon van
des intérimaires.
En vue de combattre les agissements des pourvoyeurs de main-d'oeuvre, de uitzendkrachten moet waarborgen.
le projet interdit la mise de travailleurs à la disposition Om de gedragingen van ronselaars van arbeidskrachten tegen te gaan,
d'utilisateurs en dehors des conditions fixées par la loi pour la verbiedt het ontwerp het ter beschikking stellen van werknemers ten
réglementation du travail intérimaire. Il n'y aura d'exception à cette behoeve van gebruikers, buiten de bij de wet gestelde voorwaarden
interdiction qu'en cas de prêt de main-d'oeuvre exceptionnel et dûment inzake de reglementering van de uitzendarbeid. Op dat verbod wordt
alleen dan uitzondering gemaakt, wanneer het gaat om een
uitzonderlijke en behoorlijke toegestane uitlening van
autorisé. » arbeidskrachten. »
De même a-t-il été exposé au Sénat (Doc. parl., Sénat, 1976-1976, n° Op dezelfde wijze is in de Senaat uiteengezet (Parl. St., Senaat,
831/2, p. 8) : 1976-1977, nr. 831/2, p. 8) :
« Corrélativement, les entreprises de travail intérimaire assumant la « Terzelfdertijd komt er een reglementering van de activiteiten van de
qualité d'employeur verront leur activité réglementée et devront uitzendbureaus die als werkgever optreden; bovendien moeten die
obtenir l'agréation du Ministre de l'Emploi et du Travail et se bureaus worden erkend door de Minister van Tewerkstelling en Arbeid en
soumettre à son contrôle. zijn zij aan diens controle onderworpen.
D'autre part, les agissements des pourvoyeurs de main-d'oeuvre seront Aan de andere kant zullen koppelbazen voortaan streng worden gestraft.
désormais sévèrement réprimés. Sauf en cas de travail intérimaire ou Behalve bij uitzendarbeid of uitzonderlijke uitlening van
de prêt exceptionnel de main-d'oeuvre [...], toute mise de arbeidskrachten [...], is de terbeschikkingstelling van werknemers ten
travailleurs à la disposition d'utilisateurs sera interdite et
passible de sanctions pénales et administratives tant dans le chef de gerieve van gebruikers verboden : hierop zijn strafrechterlijke en
celui qui met des travailleurs à la disposition d'un utilisateur que administratieve sancties gesteld zowel tegen hem die arbeidskrachten
dans le chef de cet utilisateur. » ter beschikking stelt van een gebruiker als tegen de gebruiker zelf. »
B.3.3. S'agissant plus particulièrement de l'article 31 de la loi du B.3.3. Wat meer in het bijzonder artikel 31 van de wet van 24 juli
24 juillet 1987, les travaux préparatoires de cette disposition (Doc. 1987 betreft, geeft de parlementaire voorbereiding van die bepaling
parl., Chambre, 1986-1987, n° 762/1, p. 10) indiquent la volonté du (Parl. St., Kamer, 1986-1987, nr. 762/1, p. 10) de wil aan van de
législateur de maintenir l'interdiction de la mise de travailleurs à wetgever om het verbod van het ter beschikking stellen van werknemers
la disposition d'utilisateurs qui n'est pas effectuée conformément à ten behoeve van gebruikers te handhaven buiten de regeling van de
la réglementation du travail intérimaire, interdiction déjà portée par uitzendarbeid om, een verbod dat reeds vervat was in de artikelen 32
les articles 32 et 33 de la loi précitée du 28 juin 1976. en 33 van de voormelde wet van 28 juni 1976.
B.4. L'article 31, § 4, en cause prévoit la responsabilité solidaire B.4. Het in het geding zijnde artikel 31, § 4, voorziet in de
de l'utilisateur et de la personne qui, en violation de l'interdiction hoofdelijke aansprakelijkheid van de gebruiker en van de persoon die,
édictée au paragraphe 1er de la même disposition, met des travailleurs met schending van het in paragraaf 1 van dezelfde bepaling
à sa disposition; cette responsabilité solidaire couvre le paiement uitgevaardigde verbod, werknemers te zijner beschikking stelt; die
hoofdelijke aansprakelijkheid dekt de betaling van de sociale
des cotisations sociales et des rémunérations, indemnités et avantages bijdragen en bezoldigingen, vergoedingen en voordelen die voortvloeien
découlant du contrat de travail à durée indéterminée entre le uit de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur tussen de werknemer en
travailleur et l'utilisateur, qu'instaure l'article 31, § 3, en cas de de gebruiker, ingevoerd bij artikel 31, § 3, in geval van
mise à disposition irrégulière. onregelmatige terbeschikkingstelling.
En ce qui concerne les trois premières branches de la question Wat de eerste drie onderdelen van de vraag betreft
B.5. Il est tout d'abord demandé à la Cour s'il est raisonnablement B.5. In de eerste plaats wordt aan het Hof gevraagd of het
justifié que la responsabilité solidaire mise à charge des personnes redelijkerwijze verantwoord is dat de hoofdelijke aansprakelijkheid
qui mettent des travailleurs à la disposition d'un utilisateur ne ten laste van de personen die werknemers ter beschikking stellen van
s'applique pas aux entreprises intérimaires, alors même que tant les een gebruiker niet van toepassing is op de uitzendbedrijven, terwijl
premières que les secondes seraient dans "une même situation illégale zowel de eerstgenoemden als de laatstgenoemden "in een onwettige
de main-d'oeuvre". situatie van tewerkstelling" zouden verkeren.
B.6. Comme il est exposé au B.4, le législateur, par l'adoption des B.6. Zoals uiteengezet in B.4, heeft de wetgever, met aanneming van de
lois du 28 juin 1976 et du 24 juillet 1987, a entendu réglementer wetten van 28 juni 1976 en 24 juli 1987, de activiteit willen
l'activité consistant à mettre des travailleurs à la disposition reglementeren die erin bestaat werknemers ter beschikking te stellen
d'utilisateurs afin de protéger les travailleurs et d'éviter les abus. van gebruikers teneinde de werknemers te beschermen en misbruiken te vermijden.
A cette fin, il a, d'une part, admis le travail intérimaire - et donc Daartoe heeft hij, enerzijds, de uitzendarbeid aangenomen - en dus de
les entreprises ayant cette activité pour objet - mais a réglementé de bedrijven welke die activiteit tot doel hebben - maar heeft hij op
façon stricte et détaillée les conditions au respect desquelles il strikte en gedetailleerde wijze de voorwaarden gereglementeerd aan de
subordonnait cette forme de travail. Ainsi, a-t-il précisé, aux naleving waarvan hij die vorm van tewerkstelling ondergeschikt maakt.
chapitres Ier et II de la loi du 24 juillet 1987, le travail - Aldus heeft hij in de hoofdstukken I en II van de wet van 24 juli 1987
exclusivement temporaire - qui pouvait faire l'objet d'un contrat de de - uitsluitend tijdelijke - arbeid gepreciseerd die het voorwerp kan
travail intérimaire (articles 1er et 7), les règles régissant ce uitmaken van een overeenkomst van uitzendarbeid (artikelen 1 en 7),
contrat, les droits - notamment en matière de rémunération - du alsmede de regels waarbij die overeenkomst is geregeld, de rechten -
travailleur intérimaire, les règles régissant le contrat entre met name inzake bezoldiging - van de uitzendkracht, de regels waarbij
l'entreprise de travail intérimaire et l'utilisateur et les de overeenkomst tussen het uitzendbedrijf en de gebruiker worden
obligations de ce dernier ainsi que les mesures de surveillance et les geregeld en de verplichtingen van laatstgenoemde alsmede de
sanctions destinées à assurer le respect de ces prescriptions. Les maatregelen van toezicht en de sancties die bestemd zijn om de
entreprises de travail intérimaire doivent en outre être agréées, les inachtneming van die voorschriften te waarborgen. De uitzendbedrijven
régions ayant en effet maintenu cette exigence, que prévoyait déjà la moeten bovendien erkend zijn en de gewesten hebben immers die vereiste
loi du 28 juin 1976 en son article 21; les différentes législations waarin reeds was voorzien in artikel 21 van de wet van 28 juni 1976
régionales lient l'octroi comme le retrait de l'agrément au respect de behouden; de verschillende gewestelijke wetgevingen verbinden de
la législation en matière de travail intérimaire, dont les toekenning en de intrekking van de erkenning aan de inachtneming van
de wetgeving inzake uitzendarbeid, waaronder de voormelde
prescriptions précitées. voorschriften.
Le législateur a par contre, comme l'indiquent les travaux De wetgever heeft daarentegen, zoals is aangegeven in de in B.4
préparatoires cités au B.4, entendu interdire toute forme de mise à geciteerde parlementaire voorbereiding, elke andere vorm van
disposition de travailleurs autre que le travail intérimaire - qu'il terbeschikkingstelling van werknemers dan de uitzendarbeid - die hij
enkel aanvaardde onder de voorwaarden en volgens de strikte
n'admettait que dans les conditions et selon les modalités strictes modaliteiten die hiervoor zijn beschreven - willen verbieden, wat
décrites ci-dessus -, ce que concrétise l'interdiction portée par geconcretiseerd wordt bij het verbod vervat in artikel 31, § 1, van de
l'article 31, § 1er, de la loi du 24 juillet 1987; il ne peut être wet van 24 juli 1987; van dat principiële verbod kan enkel worden
dérogé à cette interdiction de principe que dans le cadre strict du afgeweken binnen het strikte kader van het uitzonderlijk uitlenen van
prêt exceptionnel de main-d'oeuvre visé à l'article 32 de la même loi, arbeidskrachten bedoeld in artikel 32 van dezelfde wet, wat bovendien
lequel requiert de surcroît une autorisation administrative préalable. een voorafgaande administratieve toelating vereist.
B.7.1. L'article 31, § 4, en ce qu'il s'applique aux personnes qui B.7.1. In zoverre artikel 31, § 4, van toepassing is op personen die
mettent des travailleurs à la disposition d'utilisateurs et non aux werknemers ter beschikking stellen van gebruikers en niet op de
entreprises intérimaires, retient un critère qui repose sur les uitzendbedrijven, wordt daarin een criterium in aanmerking genomen dat
différences objectives, décrites ci-dessus, existant entre les deux berust op de hiervoor beschreven, objectieve verschillen die tussen de
formes d'activité. beide vormen van activiteit bestaan.
B.7.2. En considération de ces différences objectives - et en B.7.2. Rekening houdend met die objectieve verschillen - en in het
particulier du fait que le travail intérimaire est une activité bijzonder met het feit dat de uitzendarbeid een toegelaten activiteit
autorisée et soumise à agrément et que les autres formes de mises au is die is onderworpen aan een erkenning en dat de andere vormen van
travail sont, à l'inverse, en principe interdites - , il apparaît terbeschikkingstelling van werknemers daarentegen in beginsel verboden
pertinent, au regard des objectifs de protection des travailleurs et zijn - blijkt het relevant, ten aanzien van de door de wetgever
de prévention des abus poursuivis par le législateur, que celui-ci nagestreefde doelstellingen van bescherming van de werknemers en het
n'ait pas estimé nécessaire d'étendre aux entreprises de travail voorkomen van misbruiken, dat de wetgever het niet noodzakelijk heeft
intérimaire la responsabilité solidaire qu'il édictait à charge des geacht de hoofdelijke aansprakelijkheid die hij voorschreef ten laste
personnes mettant, en dehors du cadre légal du travail intérimaire, van personen die, buiten het wettelijk kader van de uitzendarbeid
des travailleurs à la disposition d'utilisateurs. werknemers ter beschikking stellen van gebruikers, uit te breiden tot
B.7.3. La Cour observe de surcroît que cela n'a pas pour effet de de uitzendbedrijven.
soustraire les entreprises de travail intérimaire à toute B.7.3. Het Hof merkt bovendien op dat zulks niet tot gevolg heeft dat
responsabilité en cas de non-respect par elles des règles qui de uitzendbedrijven worden onttrokken aan elke aansprakelijkheid in
régissent cette forme de travail; ainsi l'article 39, 1°, geval van niet-inachtneming van de regels waarbij die vorm van arbeid
sanctionne-t-il d'un emprisonnement de huit jours à un mois et/ou is geregeld; aldus bestraft artikel 39, lE, met een gevangenisstraf
d'une amende de 26 à 500 francs la violation, par l'exploitant d'une van acht dagen tot een maand en/of een boete van 26 tot 500 frank de
entreprise de travail intérimaire, de diverses dispositions de la loi schending, door de exploitant van een uitzendbedrijf, van verscheidene
du 24 juillet 1987; parmi celles-ci figure l'article 21, lequel bepalingen van de wet van 24 juli 1987; daaronder bevindt zich artikel
interdit de confier à un travailleur intérimaire un autre travail que 21, hetwelk verbiedt dat aan een uitzendkracht een ander werk wordt
le travail temporaire défini à l'article 1er de la même loi. En outre, toevertrouwd dan de in artikel 1 van dezelfde wet gedefinieerde
le non-respect de la législation réglementant le travail intérimaire tijdelijke arbeid. Bovendien kan de niet-inachtneming van de wetgeving
peut aboutir au retrait de l'agrément de l'entreprise concernée, tot reglementering van de uitzendarbeid leiden tot de intrekking van
sanction que, à l'inverse, ne peuvent aucunement encourir les de erkenning van het betrokken bedrijf, een sanctie die daarentegen
personnes mettant, de façon irrégulière, des travailleurs à la niet kan worden opgelopen door personen die op onregelmatige wijze
disposition d'utilisateurs, dès lors que, par hypothèse, elles werknemers ter beschikking stellen ten behoeve van gebruikers,
exercent ainsi une activité déjà interdite. aangezien zij per definitie aldus een reeds verboden activiteit
B.8. La troisième branche de la question évoque l'hypothèse où uitoefenen. B.8. Het derde onderdeel van de vraag haalt het geval aan waarin de
l'occupation illégale serait le seul "fait de l'utilisateur" et la onwettige tewerkstelling de enkele "daad van de gebruiker" zou zijn,
différence de traitement qui en résulterait entre les personnes qui en het verschil in behandeling dat daaruit zou voortvloeien tussen de
mettent des travailleurs à la disposition des tiers et les entreprises
de travail intérimaire B seules les premières étant tenues personen die werknemers ter beschikking stellen van derden en de
responsables, du fait de la solidarité mise à leur charge. uitzendbedrijven - waarbij enkel de eerstgenoemden aansprakelijk
La responsabilité solidaire instituée par l'article 31, § 4, de la loi worden geacht, door de hoofdelijke aansprakelijkheid te hunnen laste.
du 24 juillet 1987 sanctionne le non-respect du paragraphe 1er du même article, lequel interdit l'activité consistant à mettre des travailleurs à disposition de tiers utilisateurs en dehors des règles fixées aux chapitres Ier et II de la même loi; il s'ensuit dès lors que la responsabilité solidaire ainsi mise à charge d'une personne ayant mis des travailleurs à la disposition d'un utilisateur présuppose que celle-ci n'ait pas respecté l'interdiction de principe d'une telle mise à disposition, prévue par le paragraphe 1er précité, en sorte telle qu'apparaît peu plausible l'hypothèse selon laquelle De bij artikel 31, § 4, van de wet van 24 juli 1987 ingestelde hoofdelijke aansprakelijkheid bestraft de niet-inachtneming van paragraaf 1 van datzelfde artikel, die de activiteit verbiedt die erin bestaat werknemers ter beschikking te stellen ten behoeve van derden-gebruikers buiten de in de hoofdstukken I en II van dezelfde wet vastgestelde regels; daaruit volgt dat de hoofdelijke aansprakelijkheid die aldus ten laste wordt gelegd van een persoon die werknemers ter beschikking heeft gesteld van een gebruiker, vooronderstelt dat die gebruiker het principiële verbod op een dergelijke ter beschikkingstelling, bedoeld in de voormelde paragraaf 1, niet in acht heeft genomen, zodat de hypothese volgens welke hij
l'occupation illégale puisse lui être étrangère et être le seul fait niets te maken heeft met de onwettige tewerkstelling en die de enkele
de l'utilisateur. daad van de gebruiker is, weinig aannemelijk blijkt.
B.9. Il résulte de ce qui précède que la première question, en ses B.9. Hieruit volgt dat de vraag in haar eerste drie onderdelen
trois branches, appelle une réponse négative. ontkennend moeten worden beantwoord.
En ce qui concerne la quatrième branche de la question Wat het vierde onderdeel van de vraag betreft
B.10. Cette partie de la question évoque la "situation juridique B.10. Dat onderdeel haalt de "duidelijk ongunstigere rechtstoestand"
nettement plus défavorable" dans laquelle serait mise la personne aan waarin zich de persoon zou bevinden die hoofdelijk aansprakelijk
tenue solidairement responsable par l'article 31, § 4, par rapport à wordt gesteld bij artikel 31, § 4, vergeleken met "elke andere persoon
"toute autre personne responsable du fait d'autrui".
La question ne permet pas d'identifier de façon précise la catégorie die aansprakelijk is voor de daad van een ander".
de personnes avec laquelle sont comparées celles qui mettent des Die vraag maakt het niet mogelijk op precieze wijze de categorie van
travailleurs à la disposition de tiers ni davantage la différence de personen te identificeren waarmee diegenen die werknemers ter
traitement à laquelle donnerait lieu une "situation juridique beschikking stellen van derden worden vergeleken, noch het verschil in
nettement défavorable" dans laquelle se trouveraient ces dernières. Il behandeling waartoe een "duidelijk ongunstigere rechtstoestand" waarin
s'ensuit que la Cour n'est en mesure d'apprécier ni la comparabilité laatstgenoemden zich zouden bevinden, zou leiden. Daaruit volgt dat
des catégories de personnes entre lesquelles une différence de het Hof niet in staat is noch om de vergelijkbaarheid van de
traitement est alléguée, ni davantage le caractère justifié ou non de categorieën van personen onder wie een verschil in behandeling wordt
aangevoerd, noch het al dan niet verantwoord karakter ervan te
celle-ci. beoordelen.
Il n'y a pas lieu de répondre à la quatrième branche de la question. Het vierde onderdeel van de vraag moet niet worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 31, § 4, de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail Artikel 31, § 4, van de wet van 24 juli 1987 op de tijdelijke arbeid,
temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten
disposition d'utilisateurs ne viole pas les articles 10 et 11 de la behoeve van gebruikers schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Constitution. niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 8 mai 2001. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 8 mei 2001.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms L. Potoms
Le président, De voorzitter,
M. Melchior M. Melchior
^