Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 114/2001 du 20 septembre 2001 Numéro du rôle : 1990 En cause : le recours en annulation de l'article 29 de la loi du 7 mai 1999 sur les jeux de hasard, les établissements de jeux de hasard et la protection des joueurs, introduit par La Cour d'arbitrage, composée du président M. Melchior, des juges P. Martens, R. Henneuse, E. De(...)"
Arrêt n° 114/2001 du 20 septembre 2001 Numéro du rôle : 1990 En cause : le recours en annulation de l'article 29 de la loi du 7 mai 1999 sur les jeux de hasard, les établissements de jeux de hasard et la protection des joueurs, introduit par La Cour d'arbitrage, composée du président M. Melchior, des juges P. Martens, R. Henneuse, E. De(...) Arrest nr. 114/2001 van 20 september 2001 Rolnummer 1990 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 op de kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de spelers, ingesteld door de gemeente Lon Het Arbitragehof, samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters P. Martens, R. Henneuse, (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 114/2001 du 20 septembre 2001 Arrest nr. 114/2001 van 20 september 2001
Numéro du rôle : 1990 Rolnummer 1990
En cause : le recours en annulation de l'article 29 de la loi du 7 mai In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 29 van de wet van 7
1999 sur les jeux de hasard, les établissements de jeux de hasard et mei 1999 op de kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming
la protection des joueurs, introduit par la commune de Lontzen. van de spelers, ingesteld door de gemeente Lontzen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée du président M. Melchior, des juges P. Martens, R. Henneuse, samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters P. Martens, R.
E. De Groot et L. Lavrysen, et, conformément à l'article 60bis de la Henneuse, E. De Groot en L. Lavrysen, en, overeenkomstig artikel 60bis
loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, du président van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, emeritus
émérite H. Boel et du juge émérite E. Cerexhe, assistée du greffier L. voorzitter H. Boel en emeritus rechter E. Cerexhe, bijgestaan door de
Potoms, présidée par le président M. Melchior, griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours I. Onderwerp van het beroep
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 27 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 27 juni 2000
juin 2000 et parvenue au greffe le 28 juin 2000, la commune de ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 28 juni
Lontzen, maison communale, 4710 Lontzen, a introduit un recours en 2000, heeft de gemeente Lontzen, gemeentehuis, 4710 Lontzen, beroep
annulation de l'article 29 de la loi du 7 mai 1999 sur les jeux de tot vernietiging ingesteld van artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 op
hasard, les établissements de jeux de hasard et la protection des de kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de
joueurs (publiée au Moniteur belge du 30 décembre 1999). spelers (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 30 december 1999).
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnance du 28 juin 2000, le président en exercice a désigné les Bij beschikking van 28 juni 2000 heeft de voorzitter in functie de
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé qu'il n'y avait pas lieu de faire De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
application des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Par ordonnance du 12 juillet 2000, la Cour a décidé que l'instruction Bij beschikking van 12 juli 2000 heeft het Hof beslist dat het
aurait lieu en français. onderzoek in het Frans wordt gevoerd.
Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 28 août 2000. organieke wet bij op 28 augustus 2000 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 5 septembre 2000. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 5 september 2000.
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie
introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 9 octobre ingediend bij op 9 oktober 2000 ter post aangetekende brief.
2000. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettre recommandée à la poste le 21 novembre 2000. organieke wet bij op 21 november 2000 ter post aangetekende brief.
La partie requérante a introduit un mémoire en réponse par lettre De verzoekende partij heeft een memorie van antwoord ingediend bij op
recommandée à la poste le 20 décembre 2000. 20 december 2000 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances des 29 novembre 2000 et 29 mai 2001, la Cour a prorogé Bij beschikkingen van 29 november 2000 en 29 mei 2001 heeft het Hof de
respectivement jusqu'aux 27 juin 2001 et 27 décembre 2001 le délai termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 27
dans lequel l'arrêt doit être rendu. juni 2001 en 27 december 2001.
Par ordonnance du 6 février 2001, la Cour a complété le siège par le Bij beschikking van 6 februari 2001 heeft het Hof de zetel aangevuld
juge L. Lavrysen. met rechter L. Lavrysen.
Par ordonnance du 7 mars 2001, la Cour a déclaré l'affaire en état et Bij beschikking van 7 maart 2001 heeft het Hof de zaak in gereedheid
fixé l'audience au 28 mars 2001. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 28 maart 2001.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 8 mars 2001. bij op 8 maart 2001 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 28 mars 2001 : Op de openbare terechtzitting van 28 maart 2001 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me G. Zians, avocat au barreau d'Eupen, pour la partie requérante; . Mr. G. Zians, advocaat bij de balie te Eupen, voor de verzoekende partij;
. Me O. Vanhulst, qui plaide également loco Me P. Hofströssler, . Mr. O. Vanhulst, tevens loco Mr. P. Hofströssler, advocaten bij de
avocats au barreau de Bruxelles, pour le Conseil des ministres; balie te Brussel, voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs E. Cerexhe et L. Lavrysen ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers E. Cerexhe en L. Lavrysen verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Quant à l'intérêt Ten aanzien van het belang
A.1. A l'appui de sa requête, la commune de Lontzen fait valoir qu'il A.1. De gemeente Lontzen doet tot staving van haar verzoekschrift
n'a pas été tenu compte d'elle pour attribuer les neuf casinos alors gelden dat met haar geen rekening werd gehouden bij de toewijzing van
qu'un casino était établi sur son territoire de 1935 à 1947. de negen casino's, ofschoon op haar grondgebied een casino heeft bestaan van 1935 tot 1947.
L'intérêt de la commune de Lontzen est aussi légitime, compte tenu de Het belang van de gemeente Lontzen is eveneens wettig, rekening
la loi du 7 mai 1999. Il n'est pas exact que le principe de houdend met de wet van 7 mei 1999. Het is niet correct dat het
l'existence de droits historiques ne pourrait pas entrer en ligne de principe van het bestaan van historische rechten niet in aanmerking
compte pour assurer la légitimité de son intérêt. zou kunnen komen om de wettigheid van haar belang aan te tonen.
A.2. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt à agir de la partie A.2. De Ministerraad stelt dat de verzoekende partij geen oorbaar en
requérante à défaut de l'existence d'un intérêt licite et suffisant. voldoende belang heeft om in rechte te treden.
La commune de Lontzen n'accueillant pas à ce jour de casino, le fait Aangezien de gemeente Lontzen op dit ogenblik geen casino heeft, wordt
que la disposition litigieuse lui interdise d'en accueillir un ne ze niet op rechtstreekse en vaststaande wijze in haar situatie geraakt
l'affecte pas de façon directe et certaine dans sa situation. doordat de bestreden bepaling haar verbiedt er één te hebben.
L'intérêt dont se prévaut la partie requérante est par ailleurs Het belang dat de verzoekende partij doet gelden is overigens
illicite compte tenu d'une série de dispositions législatives qui ongeoorloofd, rekening houdend met een reeks wetsbepalingen die de
interdisent les jeux de hasard et l'ouverture d'un casino. La partie kansspelen en het openen van een casino verbieden. De verzoekende
requérante admet d'ailleurs que le casino établi sur son territoire ne partij geeft overigens toe dat het casino gevestigd op haar
faisait l'objet que d'une tolérance qui lui fut enlevée par une grondgebied slechts het voorwerp uitmaakte van een tolerantie die werd
décision du procureur général de Liège, le 7 juillet 1947. opgeheven bij een beslissing van de procureur-generaal te Luik op 7
A.3. Au Conseil des ministres qui fait valoir qu'elle n'a pas juli 1947. A.3. Aan de Ministerraad, die doet gelden dat zij geen concreet belang
d'intérêt concret, la partie requérante réplique qu'elle est située à heeft, antwoordt verzoekende partij dat zij zich op een geografische
un endroit géographique (les "trois frontières") propice pour attirer plek (het "drielandenpunt") bevindt die gunstig is voor het aantrekken
du public. Plusieurs démarches témoignent d'ailleurs de l'intérêt des van publiek. Verschillende stappen die werden ondernomen getuigen
investisseurs et des responsables politiques locaux pour la overigens van de belangstelling van investeerders en van plaatselijk
réouverture d'un casino. politiek verantwoordelijken voor de heropening van een casino.
Quant au premier moyen Ten aanzien van het eerste middel
A.4.1. Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 A.4.1. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen
de la Constitution ainsi que des articles 52 et suivants du Traité 10 en 11 van de Grondwet alsmede van de artikelen 52 en volgende van
C.E. het E.G.-Verdrag.
A.4.2. Le choix des neuf communes autorisées à exploiter un casino n'a pas été dicté par des considérations historiques et l'on n'a pas tenu compte du passé de Lontzen : à cet égard, Bruxelles n'a aucun passé en la matière alors qu'elle pourra exploiter un casino. La légitimation a posteriori par le législateur de situations jusque-là illégales a pour conséquence de réserver un traitement plus favorable aux communes qui étaient dans ces situations illégales. On aurait pu fixer des critères objectifs sur la base desquels n'importe quelle commune belge aurait pu obtenir une licence d'exploitation par arrêté royal. Par ailleurs, le fait que l'attribution d'un casino sur la base de critères objectifs n'est envisagée que par rapport aux dix-neuf communes de la Région de Bruxelles-Capitale et non pas par rapport aux autres communes du Royaume cause préjudice à ces dernières. Même si l'on pouvait, à juste titre, estimer qu'il fallait limiter le nombre de communes pouvant exploiter un casino, on aurait dû faire les choix sur la base de critères objectifs applicables à toutes les communes. Le législateur n'a pas tenu compte non plus de l'éventualité de la fermeture d'un casino : on a donc en ce sens créé une discrimination à l'égard de la situation actuelle comme à l'égard de la situation future. A.5.1. Le Conseil des ministres tient d'abord à constater que le premier moyen est irrecevable en tant qu'il invoque la violation des A.4.2. De keuze van de negen gemeenten gemachtigd tot het uitbaten van een casino werd niet ingegeven door historische overwegingen en er werd geen rekening gehouden met het verleden van Lontzen : in dit opzicht heeft Brussel geen enkel verleden ter zake, terwijl het wel een casino zal kunnen uitbaten. Het door de wetgever a posteriori legitimeren van voorheen bestaande illegale situaties heeft tot gevolg dat een gunstiger behandeling wordt voorbehouden voor gemeenten die zich in die illegale situaties bevonden. Men had objectieve criteria kunnen vastleggen op grond waarvan welke Belgische gemeente ook bij koninklijk besluit een uitbatingsvergunning had kunnen verkrijgen. Overigens wordt door het feit dat in de toewijzing van een casino op grond van objectieve criteria slechts wordt voorzien ten aanzien van de negentien gemeenten van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en niet voor de andere gemeenten van het Rijk, aan laatstgenoemde nadeel berokkend. Zelfs indien men terecht van mening had kunnen zijn dat het aantal gemeenten dat een casino kan uitbaten moest worden beperkt, had men keuzes moeten maken op grond van objectieve criteria, van toepassing op alle gemeenten. De wetgever heeft eveneens geen rekening gehouden met een eventuele sluiting van een casino : in die zin werd bijgevolg een discriminatie in het leven geroepen ten aanzien van de huidige situatie maar ook ten aanzien van de toekomstige situatie. A.5.1. De Ministerraad stelt allereerst vast dat het eerste middel
articles 52 et suivants du Traité de Rome à défaut d'indiquer en quoi onontvankelijk is in zoverre het de schending van de artikelen 52 en
volgende van het Verdrag van Rome aanvoert, aangezien niet is
ces articles seraient violés. aangegeven hoe die artikelen zouden zijn geschonden.
A.5.2. Er dient te worden gewezen op de twee principes van de wet van
A.5.2. Il faut rappeler les deux principes de la loi du 7 mai 1999. 7 mei 1999. Allereerst blijft het uitbaten van kansspelen a priori
D'abord, l'exploitation de jeux de hasard reste a priori interdite. La verboden. Vervolgens betreft de enige uitzondering die spelen of
seule exception, ensuite, concerne les jeux ou établissements inrichtingen die door de wet of door haar uitvoeringsbesluiten, mits
autorisés par la loi ou ses arrêtés d'exécution, moyennant une licence voorafgaande schriftelijke vergunning, zijn toegestaan.
écrite préalable.
Les objectifs recherchés par la loi relèvent tous de l'intérêt général De door de wet beoogde doelstellingen vallen alle onder het algemeen
et de la protection de la santé publique (Doc. parl., Sénat, belang en de bescherming van de volksgezondheid (Parl. St., Senaat,
1997-1998, n° 1-419/4, pp. 24-25). En ce qui concerne plus 1997-1998, nr. 1-419/4, pp. 24-25). Wat meer bepaald de casino's
particulièrement les casinos, le législateur a estimé que "la
limitation du nombre de casinos doit permettre d'endiguer de manière betreft was de wetgever van mening dat "de beperking van [het] aantal
raisonnable le danger social que peuvent représenter ces [casino's] [...] op redelijke wijze het sociaal gevaar [moet] indijken
établissements de jeux de hasard par rapport à l'importance de la die deze kansspelinrichtingen kunnen opleveren in verhouding tot het
population nationale" (Doc. parl., ibid., p. 26). La Cour a d'ailleurs nationaal bevolkingscijfer" (Parl. St., ibid., p. 26). Het Hof heeft
rappelé ces objectifs dans son arrêt n° 52/2000. overigens die doelstellingen in herinnering gebracht in zijn arrest nr. 52/2000.
C'est par la voie d'un consensus avec les communautés et les régions Door middel van een consensus met de gemeenschappen en gewesten werd
que le nombre de casinos a été fixé à neuf (Doc. parl., Chambre, het aantal casino's bepaald op negen (Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr.
1998-1999, n° 1795/8, p. 52). Par ailleurs, le législateur a estimé 1795/8, p. 52). De wetgever was overigens van mening dat de gemeenten
devoir accorder aux communes qui avaient déjà un casino sur leur die al een casino op hun grondgebied hadden de mogelijkheid moesten
territoire la possibilité de régulariser leur situation (Doc. parl., krijgen om hun situatie te regulariseren (Parl. St., Senaat,
Sénat, 1997-1998, n° 1-419/4, p. 35). 1997-1998, nr. 1-419/4, p. 35).
A.5.3. Le moyen manque en droit en tant qu'il reproche à la loi de ne A.5.3. Het middel faalt in rechte in zoverre het de wet verwijt
retenir que neuf communes qui peuvent accueillir un casino sur leur slechts negen gemeenten te erkennen die een casino op hun grondgebied
territoire. Le législateur s'est expliqué sur la nécessité d'une kunnen openen. De wetgever heeft zich nader verklaard over de noodzaak
limitation, d'une part, et sur le fait, d'autre part, que les communes van een beperking, enerzijds, en over het feit, anderzijds, dat de
qui bénéficiaient d'une tolérance auraient un privilège dans la gemeenten die een tolerantie genoten een privilege zouden hebben in de
législation compte tenu de ce qu'elles disposaient déjà de wetgeving, rekening houdend met het feit dat zij al over de
l'infrastructure nécessaire ainsi que du personnel compétent. noodzakelijke infrastructuur alsook over bekwaam personeel beschikten.
A.5.4. En ce qui concerne l'illégitimité invoquée d'une légalisation a posteriori d'une situation tolérée, il faut considérer que le législateur peut abroger les lois et les remplacer par d'autres. A.5.5. Le législateur n'a pas voulu prendre de risque en permettant à n'importe quelle commune de solliciter l'ouverture d'un casino : c'est pourquoi il a retenu les huit communes qui accueillent déjà un casino. En ce qui concerne le casino qui peut voir le jour à Bruxelles, la disposition entreprise prescrit des avis et études afin d'éviter les effets non désirés. De manière plus précise, non seulement le législateur a retenu des critères objectifs aux termes desquels une des dix-neuf communes de la A.5.4. Wat de aangevoerde onwettigheid van een a posteriori legalisering van een gedoogde situatie betreft, moet ervan worden uitgegaan dat de wetgever wetten kan opheffen en ze door andere kan vervangen. A.5.5. De wetgever heeft geen risico willen nemen door welke gemeente ook toe te staan zich kandidaat te stellen voor het openen van een casino : daarom heeft hij de acht gemeenten in aanmerking genomen die al een casino hebben. Wat het casino betreft dat in Brussel kan worden geopend, schrijft de bestreden bepaling adviezen en studies voor om ongewenste effecten te vermijden. Meer bepaald heeft de wetgever niet alleen objectieve criteria vastgelegd volgens welke een van de negentien gemeenten van het
Région de Bruxelles-Capitale pourra être éventuellement retenue - ce Brusselse Hoofdstedelijke Gewest eventueel zal kunnen worden gekozen -
que reconnaît d'ailleurs la partie requérante -, mais en outre, la wat overigens de verzoekende partij erkent - maar bovendien bevinden
commune de Lontzen et celle de la Région de Bruxelles-Capitale qui de gemeente Lontzen en de gemeente uit het Brusselse Hoofdstedelijke
pourra accueillir un casino ne se trouvent pas dans une situation Gewest die een casino zal kunnen openen zich niet in een vergelijkbare
comparable. La loi entreprise prévoit expressément que les casinos exercent des activités socioculturelles pour lesquelles il est nécessaire de pouvoir s'adresser à un large public. A.5.6. Le reproche qui est fait à la loi de ne pas tenir compte de la fermeture d'un casino est irrecevable à défaut de l'existence d'un intérêt né et actuel, aucun casino visé n'étant aujourd'hui fermé. Il manque aussi en droit dans la mesure où, en cas de fermeture d'un établissement, il est prévu que la commune puisse conclure avec un autre candidat une nouvelle convention d'exploitation. Quant au second moyen situatie. De bestreden wet bepaalt uitdrukkelijk dat de casino's sociaal-culturele activiteiten uitoefenen waarvoor het noodzakelijk is zich tot een ruim publiek te kunnen richten. A.5.6. Het verwijt dat de wet geen rekening zou houden met de sluiting van een casino, is onontvankelijk bij ontstentenis van het bestaan van een verkregen en actueel belang, aangezien geen enkel beoogd casino vandaag is gesloten. Het faalt eveneens in rechte, aangezien is bepaald dat in geval van sluiting van een inrichting de gemeente een nieuwe exploitatieovereenkomst kan sluiten met een andere kandidaat. Ten aanzien van het tweede middel A.6.1. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen
A.6.1. Le second moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 10 en 11 van de Grondwet, gelezen in samenhang met de artikelen 48,
de la Constitution combinés avec les articles 48, 52, 66, 85, 86 et 90 52, 66, 85, 86 en 90 van het E.G.-Verdrag.
du Traité C.E. A.6.2. La disposition entreprise viole les dispositions du Traité, A.6.2. De bestreden bepaling schendt de bepalingen van het Verdrag,
puisqu'elle interdit à tous les citoyens de l'Union européenne de aangezien zij alle burgers van de Europese Unie verbiedt zich op haar
s'établir librement sur son territoire pour y exploiter un casino. grondgebied vrij te vestigen om er een casino uit te baten. Zo zou
Ainsi, aucun citoyen d'un autre Etat membre ne pourrait-il venir geen enkele burger van een andere Lid-Staat een casino kunnen openen
ouvrir un casino sur le territoire de la commune de Lontzen. op het grondgebied van de gemeente Lontzen.
A.6.3. La disposition entreprise a aussi pour effet de faire naître A.6.3. De bestreden bepaling heeft eveneens tot gevolg dat
des positions monopolistiques inadmissibles au regard des articles 85 ontoelaatbare monopolieposities ontstaan in de zin van de artikelen 85
et 86 du Traité C.E. en 86 van het E.G.-Verdrag.
A.6.4. Dans son mémoire en réponse, la partie requérante suggère de A.6.4. In haar memorie van antwoord stelt de verzoekende partij voor
poser une question préjudicielle à la Cour de justice des Communautés een prejudiciële vraag te stellen aan het Hof van Justitie van de
européennes. Europese Gemeenschappen.
A.7.1. Le Conseil des ministres tient d'abord à relever que le moyen A.7.1. De Ministerraad stelt allereerst dat het middel onontvankelijk
est irrecevable en tant qu'il invoque l'interdiction pour un
ressortissant de l'Union européenne de s'établir sur son territoire. is in zoverre het het verbod aanvoert voor een onderdaan van de
La requérante ne démontre pas, en effet, en quoi la disposition Europese Unie om zich op het grondgebied te vestigen. De verzoekende
entreprise lui causerait un préjudice; elle n'établit pas qu'un partij toont immers niet aan hoe de bestreden bepaling haar nadeel zou
ressortissant de l'Union européenne souhaite s'établir sur le berokkenen; zij toont niet aan dat een onderdaan van de Europese Unie
territoire de la commune. zich op het grondgebied van de gemeente wil vestigen.
A titre subsidiaire, le moyen manque en droit : la partie requérante In ondergeschikte orde faalt het middel in rechte : de verzoekende
ne démontre pas, en effet, en quoi la mesure violerait le Traité C.E. partij toont immers niet aan hoe de maatregel het E.G.-Verdrag zou
La disposition entreprise ne contient en effet aucune discrimination schenden. De bestreden bepaling bevat immers geen enkele rechtstreekse of
directe ou indirecte sur la base de la nationalité du onrechtstreekse discriminatie op grond van de nationaliteit van de
candidat-exploitant d'un établissement de jeux de hasard. La liberté kandidaat-exploitant van een kansspelinrichting. De door het Verdrag
d'établissement garantie par le Traité n'est d'ailleurs pas absolue : gewaarborgde vestigingsvrijheid is overigens niet absoluut : artikel
l'article 39 prévoit que des limitations peuvent être justifiées à des 39 bepaalt dat beperkingen kunnen worden verantwoord om redenen van
fins d'ordre public, de sécurité publique et de santé publique, ce que openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid, wat de
le Conseil des ministres a démontré dans l'examen du premier moyen. Ministerraad in het onderzoek van het eerste middel heeft aangetoond.
A.7.2. Pour les mêmes motifs, le moyen est également irrecevable en A.7.2. Het middel is om dezelfde redenen eveneens onontvankelijk in
tant qu'il invoque la violation du principe de la liberté zoverre het de schending van het beginsel van de vestigingsvrijheid
d'établissement. A titre subsidiaire, il est non fondé puisque l'objectif de santé publique recherché par le législateur justifie qu'on limite le nombre de casinos. A.7.3. Sur la naissance de positions monopolistiques liées à l'application de la disposition entreprise, non seulement le moyen est irrecevable en cette branche pour les mêmes motifs que pour les deux autres "branches" précédentes, mais il est également non fondé dans la mesure où la loi entreprise ne constitue nullement une mesure qui entend favoriser de quelque façon que ce soit les établissements de jeux de hasard. aanvoert. In ondergeschikte orde is het niet gegrond, aangezien de door de wetgever nagestreefde doelstelling van volksgezondheid verantwoordt dat het aantal casino's wordt beperkt. A.7.3. Wat het ontstaan van monopolieposities betreft die gebonden zijn aan de toepassing van de bestreden bepaling, is het middel niet alleen in dat onderdeel onontvankelijk om dezelfde redenen als voor de twee voorgaande "onderdelen", maar het is eveneens ongegrond in zoverre de bestreden wet geenszins een maatregel vormt die op welke manier dan ook de kansspelinrichtingen wil begunstigen.
- B - - B -
La disposition en cause De in het geding zijnde bepaling
B.1. L'article 29 attaqué de la loi du 7 mai 1999 sur les jeux de B.1. Het bestreden artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 op de
hasard, les établissements de jeux de hasard et la protection des kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de spelers
joueurs dispose : bepaalt :
« Le nombre total des établissements de jeux de hasard de classe I « Het totaal aantal toegestane kansspelinrichtingen klasse I is
autorisés est limité à 9. beperkt tot 9.
Un établissement de jeux de hasard de classe I ne peut être exploité Een kansspelinrichting klasse I kan slechts worden geëxploiteerd op
que sur le territoire des communes de Blankenberge, Chaudfontaine, het grondgebied van de gemeenten Blankenberge, Chaudfontaine, Dinant,
Dinant, Knokke-Heist, Middelkerke, Namur, Ostende, Spa ainsi que sur
le territoire d'une des 19 communes de la Région de Knokke-Heist, Middelkerke, Namen, Oostende, Spa en een van de 19
Bruxelles-Capitale. Après avis du gouvernement de la Région de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Na advies van de
Bruxelles-Capitale et sur la base des possibilités d'implantation et Brusselse Hoofdstedelijke regering, duidt de Koning, bij een in de
d'infrastructure ainsi que sur la base de l'impact social de Ministerraad overlegd besluit, op basis van de vestigings- en
l'implantation d'un établissement de jeux de hasard de classe I, le infrastructuurmogelijkheden, alsook van de sociale impact van de
Roi désigne, par un arrêté délibéré en Conseil des ministres, la vestiging van een kansspelinrichting klasse I, de gemeente aan tussen
commune, parmi les communes de la Région de Bruxelles-Capitale qui ont de gemeenten van het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest die zich daarvoor
posé leur candidature par lettre recommandée à la poste adressée au kandidaat hebben gesteld en dit bij een ter post aangetekend
ministre de la Justice dans les trois mois à compter de l'entrée en schrijven, gericht aan de minister van Justitie, binnen drie maanden
vigueur de la présente loi. na de inwerkingtreding van deze wet.
Un seul établissement de jeux de hasard de classe I peut être exploité par commune. A cette fin, chaque commune conclut une convention de concession avec le candidat exploitant. Le Roi peut déterminer par arrêté délibéré en Conseil des ministres les conditions auxquelles doit répondre la convention de concession. » Quant à la recevabilité B.2.1. Le Conseil des ministres considère que la requérante ne justifie pas d'un intérêt concret à agir. N'accueillant pas, à ce jour, de casino, elle ne serait pas affectée directement et de façon certaine par la disposition attaquée. Par ailleurs, l'intérêt dont se Per gemeente kan slechts één kansspelinrichting klasse I worden geëxploiteerd. Daartoe zal elke gemeente een concessieovereenkomst afsluiten met een kandidaat-exploitant. De Koning kan bij een in de Ministerraad overlegd besluit de voorwaarden bepalen waaraan de concessieovereenkomst dient te voldoen. » Ten aanzien van de ontvankelijkheid B.2.1. De Ministerraad is van mening dat de verzoekende partij geen concreet belang aantoont om in rechte te treden. Aangezien ze op dit ogenblik geen casino heeft, zou ze niet rechtstreeks en zeker door de bestreden bepaling worden geraakt. Overigens zou het belang dat de
prévaut la requérante serait illicite, l'exploitation des jeux de verzoekende partij doet gelden onwettig zijn, aangezien de uitbating
hasard étant passible de sanctions pénales conformément à la loi du 24 van kansspelen met strafrechtelijke sancties kan worden bestraft
octobre 1902 concernant le jeu. krachtens de wet van 24 oktober 1902 op het spel.
B.2.2. La disposition attaquée par la partie requérante énumère de B.2.2. De door de verzoekende partij bestreden bepaling somt op
manière limitative les neuf communes sur le territoire desquelles un beperkende wijze de negen gemeenten op, op wier grondgebied een casino
casino pourra être exploité. La partie requérante est une commune qui zal kunnen worden uitgebaat. De verzoekende partij is een gemeente die
ne figure pas sur un des neuf territoires définis par la loi. Elle a zich niet op een van de negen door de wet bepaalde grondgebieden
donc un intérêt suffisant pour attaquer la disposition litigieuse. bevindt. Zij heeft bijgevolg een voldoende belang om de bestreden
bepaling aan te vechten.
Quant à la licéité de l'intérêt, la Cour constate que la loi du 7 mai Ten aanzien van de rechtmatigheid van het belang stelt het Hof vast
1999 précitée dont l'article 29 est en l'espèce attaqué maintient le dat de voormelde wet van 7 mei 1999 waarvan artikel 29 te dezen wordt
principe de l'interdiction des jeux de hasard mais l'assortit de bestreden, het principe handhaaft van het verbod van de kansspelen,
dérogations, parmi lesquelles l'article 29 attaqué autorise neuf maar daar afwijkingen mee verbindt, waaronder het bestreden artikel 29
communes à exploiter un casino sur leur territoire. Dès lors que le législateur admet de telles dérogations, l'intérêt de la partie requérante ne peut être tenu pour illicite. L'exception n'est pas fondée. Quant au premier moyen B.3. Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la Constitution ainsi que "des articles 52 et suivants du Traité C.E. » . Non seulement le choix des neuf communes autorisées à exploiter un casino n'aurait pas été dicté par des considérations historiques mais, en outre, la légitimation a posteriori par le législateur de dat negen gemeenten de toelating geeft op hun grondgebied een casino uit te baten. Aangezien de wetgever dergelijke afwijkingen toestaat, kan het belang van de verzoekende partij niet als onrechtmatig worden beschouwd. De exceptie is niet gegrond. Ten aanzien van het eerste middel B.3. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet alsmede van "de artikelen 52 en volgende van het E.G.-Verdrag". Niet alleen zou de keuze van de negen gemeenten, gemachtigd tot het uitbaten van een casino, niet zijn ingegeven door historische overwegingen, maar bovendien zou het door de wetgever a posteriori legitimeren van voorheen bestaande illegale situaties tot gevolg
situations jusque-là illégales aurait pour conséquence de réserver un hebben dat een gunstiger behandeling wordt voorbehouden voor gemeenten
traitement plus favorable aux communes qui étaient dans des situations die zich in die illegale situaties bevonden. De verzoekende partij is
illégales. La partie requérante considère aussi que le fait que le eveneens van mening dat het feit dat de keuze van een gemeente die een
choix d'une commune pouvant accueillir un casino n'est envisagé sur la casino kan uitbaten, slechts wordt beoogd op grond van objectieve
base de critères objectifs qu'en ce qui concerne les dix-neuf communes criteria ten aanzien van de negentien gemeenten van het Brusselse
de la Région de Bruxelles-Capitale et non en ce qui concerne les Hoofdstedelijke Gewest en niet voor de andere gemeenten van het Rijk,
autres communes du Royaume lui causerait préjudice alors que cette haar nadeel berokkent, terwijl die manier had kunnen en moeten worden
manière de faire aurait pu et dû être décidée pour la désignation de gekozen voor de toewijzing van alle casino's. Tot slot zou de wetgever
l'ensemble des casinos. Enfin, le législateur n'aurait pas tenu compte geen rekening hebben gehouden met een eventuele sluiting van een
de l'éventualité de la fermeture d'un casino, ce qui aurait pour effet casino, wat tot gevolg zou hebben dat een toekomstige discriminatie
de permettre une discrimination dans l'avenir. mogelijk wordt gemaakt.
B.4. En tant que le moyen est pris de la violation directe de B.4. In zoverre het middel op rechtstreekse wijze een schending
dispositions du Traité C.E., la Cour n'est pas compétente pour en aanvoert van sommige bepalingen van het E.G.-Verdrag, is het Hof niet
connaître. bevoegd daarvan kennis te nemen.
B.5.1. L'article 29 attaqué de la loi du 7 mai 1999 vise à endiguer de B.5.1. Het bestreden artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 wil op
manière raisonnable par rapport à l'importance de la population redelijke wijze in verhouding tot het nationaal bevolkingscijfer het
nationale, le danger social que peuvent représenter les établissements sociale gevaar indijken dat de kansspelinrichtingen kunnen opleveren.
de jeux de hasard. Outre cet objectif de protection sociale, le Naast dat doel van sociale bescherming wilde de wetgever via een
législateur a souhaité, par la voie d'un contrôle efficace, doeltreffende controle "[de] mogelijke en ongewenste neveneffecten
identifier, éviter et combattre "[les] possibles effets secondaires [van kansspelen] (spelverslaving, witwassen van geld, criminaliteit,
indésirables [des jeux de hasard] (dépendance, blanchiment d'argent, financiële en fiscale fraude)" op een efficiënte wijze in kaart
criminalité, fraude fiscale et financière)" (Doc. parl., Sénat, brengen, voorkomen en bestrijden (Parl. St., Senaat, 1997-1998, nr.
1997-1998, n° 1-419/4, pp. 25, 26 et 36; id., n° 1-419/7, pp. 5 et 6; 1-419/4, pp. 25, 26 en 36; id., nr. 1-419/7, pp. 5 en 6; Parl. St.,
Doc. parl., Chambre, 1998-1999, n° 1795/8, p. 4). Kamer, 1998-1999, nr. 1795/8, p. 4).
B.5.2. A la lumière de tels objectifs, la limitation à neuf du nombre B.5.2. In het licht van dergelijke doelstellingen is de beperking van
de casinos procède d'une appréciation qui n'est pas déraisonnable, het aantal casino's tot negen het gevolg van een beoordeling die niet
fondée à la fois sur un rapport au nombre de la population, sur une onredelijk is, gebaseerd tegelijk op een verhouding tot het
répartition géographique des casinos sur tout le territoire du bevolkingsaantal, op een geografische spreiding van de casino's over
Royaume, répartition établie en consensus avec les communautés et les het hele grondgebied van het Rijk, spreiding ingevoerd in consensus
régions (Doc. parl., Chambre, op. cit., p. 52), et sur des met de gewesten en gemeenschappen (Parl. St., Kamer, op. cit., p. 52),
considérations historiques et de rentabilité justifiées notamment en en op historische en rentabiliteitsoverwegingen, die met name als
ces termes : volgt zijn verantwoord :
"Le Gouvernement a choisi d'énumérer dans la loi les communes où un « De regering heeft ervoor geopteerd om in de wet zelf te voorzien in
welke gemeenten een casino kan worden geëxploiteerd. De keuze voor de
casino peut être exploité. Le choix des 8 communes citées dans cet 8 genoemde gemeenten en één gemeente in het Brussels Hoofdstedelijk
article et d'une seule commune pour la Région de Bruxelles-Capitale Gewest wordt objectief verantwoord door de historische rechten welke
s'explique de manière objective par les droits historiques nés à zijn ontstaan ten aanzien van een aantal gemeenten en ten aanzien van
l'égard d'un certain nombre de communes ainsi qu'à l'égard de la 's Rijks hoofdstad (cf. de algemene toelichting). Deze rechten zijn
capitale du Royaume (cf. exposé général). Ces droits sont d'ailleurs immers innig verbonden met de ligging of de functie van deze gemeenten
étroitement liés à la situation géographique ou à la fonction de ces en een specifieke vorm van toerisme welke er voor zorgt dat er een
communes, ainsi qu'à une forme particulière de tourisme qui agit comme aantrekkingskracht is voor het cliënteel van de casino's. Dit zorgt er
une force d'attraction sur la clientèle des casinos, ce qui entraîne voor dat er een aangepaste infrastructuur en bekwaam personeel
la présence d'une infrastructure adaptée et d'un personnel compétent.
» (Doc. parl., Sénat, 1997-1998, n° 1-419/4, p. 35) aanwezig is. » (Parl. St., Senaat, 1997-1998, nr. 1-419/4, p. 35)
B.5.3. Il résulte de ce qui précède que, contrairement à ce que B.5.3. Uit wat voorafgaat blijkt dat in tegenstelling tot wat de
soutient la partie requérante, le législateur a tenu compte de verzoekende partij stelt, de wetgever rekening heeft gehouden met
considérations historiques pour déterminer les huit communes sur le historische overwegingen om de acht gemeenten te bepalen op wier
territoire desquelles il autorise l'exploitation d'un casino, et qu'il grondgebied hij de uitbating van een casino toestaat, en dat hij
a raisonnablement pu avoir égard à d'autres considérations tenant redelijkerwijs rekening heeft kunnen houden met andere overwegingen,
notamment à la rentabilité, à l'existence de l'infrastructure met name in verband met de rentabiliteit en met de aanwezigheid van de
nécessaire et à celle d'un personnel compétent. noodzakelijke infrastructuur en van bekwaam personeel.
B.5.4. En ce qui concerne le choix de la neuvième commune, celle qui, B.5.4. Ten aanzien van de keuze van de negende gemeente, die zich om
pour des raisons d'équilibre sociologique et géographique, devait se redenen van sociologisch en geografisch evenwicht in het Brusselse
situer dans la Région de Bruxelles-Capitale, le législateur a pu Hoofdstedelijke Gewest moest bevinden, kon de wetgever redelijkerwijs
raisonnablement retenir un autre mode de choix que pour les huit een andere keuzemethode toepassen dan voor de acht gemeenten die
communes expressément énumérées dans l'article 29 attaqué de la loi uitdrukkelijk zijn opgesomd in het bestreden artikel 29 van de
précitée dans la mesure où il ne pouvait, en l'occurrence, être fait voormelde wet, in zoverre in onderhavig geval niet kon worden
référence, en ce qui concerne l'existence de casinos sur le territoire verwezen, voor wat het bestaan van casino's op het grondgebied van dat
de cette Région, à des considérations historiques de même nature Gewest betreft, naar historische overwegingen van dezelfde aard
(B.5.2). En revanche, la Cour constate, ce que la partie requérante ne (B.5.2). Daarentegen stelt het Hof vast, wat de verzoekende partij
conteste d'ailleurs pas, que le législateur a retenu des critères overigens niet betwist, dat de wetgever objectieve criteria heeft
objectifs sur la base desquels serait déterminée laquelle des dix-neuf vastgesteld op grond waarvan zou worden bepaald welke van de negentien
communes bruxelloises serait retenue, prescrivant de surcroît que Brusselse gemeenten zou worden gekozen, waarbij bovendien werd
soient rendus des avis et que soient faites des études d'incidence voorgeschreven dat adviezen zouden worden ingewonnen en dat
afin d'éviter les effets particuliers non désirés par l'établissement effectstudies zouden worden uitgevoerd om ongewenste effecten te
d'un casino. vermijden bij de oprichting van een casino.
B.5.5. En ce qui concerne la critique selon laquelle les critères qui B.5.5. Wat betreft de kritiek dat de criteria die worden gebruikt om
sont employés pour choisir la commune de la Région de de gemeente van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te selecteren
Bruxelles-Capitale où un casino peut être exploité ne sont pas waar een casino kan worden geëxploiteerd niet gelden buiten dat
applicables en dehors de cette Région, il faut observer que, Gewest, dient te worden opgemerkt dat, in tegenstelling tot de andere
contrairement aux autres régions, aucun casino n'était jusqu'à présent gewesten, in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest tot dusver geen
exploité dans la Région de Bruxelles-Capitale. casino wordt geëxploiteerd.
Le législateur, qui a entendu limiter à neuf le nombre total de De wetgever, die het totaal aantal casino's in België wilde beperken
casinos en Belgique, pouvait, sans violer les articles 10 et 11 de la tot negen, kon, zonder de artikelen 10 en 11 van de Grondwet te
Constitution, fonder le choix des huit communes des deux autres schenden, de keuze van de acht gemeenten in de twee andere gewesten
régions sur la situation de fait, qui est le résultat d'une évolution baseren op de feitelijke, historisch gegroeide toestand en de
historique, et faire dépendre d'autres critères la désignation de la aanwijzing van de gemeente binnen het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest
commune de la Région de Bruxelles-Capitale, puisqu'aucun casino laten afhangen van andere criteria, nu er in dat Gewest tot dusver
n'avait jusqu'à présent été exploité dans cette Région. geen casino werd geëxploiteerd.
Le premier moyen n'est pas fondé. Het eerste middel is niet gegrond.
Quant au second moyen Ten aanzien van het tweede middel
B.6. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen
B.6. Le second moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de 10 en 11 van de Grondwet in samenhang gelezen met de artikelen 39, 43,
la Constitution combinés avec les articles 39, 43, 55, 81, 82 et 86
(ex-articles 48, 52, 66, 85, 86 et 90) du Traité C.E. 55, 81, 82 en 86 (ex artikelen 48, 52, 66, 85, 86 en 90) van het
L'article 29 attaqué établirait des discriminations prohibées par les E.G.-Verdrag. Het bestreden artikel 29 zou discriminaties invoeren die strijdig zijn
articles précités du Traité C.E., parce qu'il interdirait à tous les met de voormelde artikelen van het E.G.-Verdrag omdat het alle burgers
citoyens de l'Union européenne de s'établir librement sur le van de Europese Unie zou verbieden zich vrij te vestigen op het
territoire de la commune de la partie requérante pour y exploiter un grondgebied van de gemeente van de verzoekende partij om er een casino
casino et parce qu'il ferait naître des positions monopolistiques uit te baten en omdat het monopolieposities zou doen ontstaan in
contraires aux articles 85 et 86 du Traité précité. strijd met de artikelen 85 en 86 van het voormelde Verdrag.
La partie requérante demande aussi qu'une question préjudicielle soit De verzoekende partij vraagt ook dat aan het Hof van Justitie van de
posée à la Cour européenne de justice de Luxembourg. Europese Gemeenschappen een prejudiciële vraag zou worden gesteld.
B.7. L'article 39 (ex-article 48) du Traité C.E. porte sur la libre B.7. Artikel 39 (ex artikel 48) van het E.G.-Verdrag betreft het vrij
circulation des travailleurs à l'intérieur de la Communauté. La Cour verkeer van werknemers binnen de Gemeenschap. Het Hof ziet niet in in
n'aperçoit pas en quoi la disposition entreprise - qui se borne à
limiter à neuf le nombre de casinos pouvant être exploités en welk opzicht de bestreden bepaling - die zich ertoe beperkt het aantal
Belgique, à indiquer les communes où ceux-ci peuvent être exploités et casino's die in België mogen worden geëxploiteerd te beperken tot
à habiliter les administrations communales concernées à conclure les negen, de gemeenten aan te geven waar die mogen worden geëxploiteerd
conventions de concession requises - porterait atteinte de manière en aan de betrokken gemeentebesturen het recht te geven de daarvoor
directe ou indirecte aux droits garantis par cette disposition, en vereiste concessieovereenkomsten af te sluiten - op rechtstreekse of
particulier l'interdiction de discrimination fondée sur la nationalité onrechtstreekse wijze afbreuk zou doen aan de door die bepaling
des travailleurs des Etats membres en ce qui concerne l'emploi, la gewaarborgde rechten, inzonderheid het verbod van discriminatie op
rémunération et les autres conditions de travail. grond van de nationaliteit van de werknemers der Lid-Staten wat
Dès lors que la disposition entreprise n'implique nullement que les betreft de werkgelegenheid, de beloning en de overige arbeidsvoorwaarden.
casinos en question ne puissent être exploités que par des Belges ou Nu de bestreden bepaling geenszins inhoudt dat bedoelde casino's enkel
par des entreprises belges, l'on n'aperçoit pas davantage en quoi kunnen worden geëxploiteerd door Belgen of door Belgische
l'article 43 (ex-article 52) du Traité C.E., relatif au droit ondernemingen, valt evenmin in te zien in welk opzicht artikel 43 (ex
artikel 52) van het E.G.-Verdrag betreffende het recht van vestiging
d'établissement, et l'article 55 (ex-article 66), relatif à la libre en artikel 55 (ex artikel 66) betreffende het vrij verrichten van
prestation des services, seraient violés. diensten zouden zijn geschonden.
Les articles 81 (ex-article 85) et 82 (ex-article 86) du Traité C.E., De artikelen 81 (ex artikel 85) en 82 (ex artikel 86) van het
dans la mesure où ils visent des accords entre entreprises ou un E.G.-Verdrag zijn, in zoverre zij betrekking hebben op overeenkomsten
comportement abusif d'une ou de plusieurs entreprises en position tussen ondernemingen of op misbruik van een machtspositie van een of
dominante, sont aussi entièrement étrangers au régime entrepris. meer ondernemingen, eveneens volkomen vreemd aan de bestreden regeling.
L'article 86 (ex-article 90) du Traité C.E., qui concerne les Artikel 86 (ex artikel 90) van het E.G.-Verdrag, dat betrekking heeft
entreprises auxquelles sont accordés des droits spéciaux ou exclusifs, op ondernemingen waaraan bijzondere of uitsluitende rechten worden
pourrait quant à lui s'appliquer en l'espèce, mais la partie verleend, zou te dezen wel van toepassing kunnen zijn, doch aangezien
requérante n'indiquant pas en quoi cette disposition, combinée avec de verzoekende partij verzuimt aan te geven in welk opzicht die
les articles 10 et 11 de la Constitution, serait violée, le second moyen sous cet aspect est irrecevable. Il n'y a donc pas lieu de poser une question préjudicielle à la Cour de justice des Communautés européennes. B.8. Le moyen ne peut être accueilli. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 20 bepaling, in samenhang gelezen met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, geschonden zou zijn, is het tweede middel in dit opzicht niet ontvankelijk. Er is derhalve geen aanleiding tot het stellen van een prejudiciële vraag aan het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen. B.8. Het middel kan niet worden aangenomen. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 20 september 2001,
septembre 2001, par le siège précité, dans lequel le juge émérite E. door de voormelde zetel, waarin rechter emeritus E. Cerexhe voor de
Cerexhe est remplacé, pour le prononcé, par le juge L. François, uitspraak is vervangen door rechter L. François, overeenkomstig
conformément à l'article 110 de la même loi. artikel 110 van de voormelde wet.
Le greffier, Le président, De griffier, De voorzitter,
L. Potoms M. Melchior L. Potoms M. Melchior
^