Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 23/2000 du 23 février 2000 Numéro du rôle : 1616 En cause : le recours en annulation de la loi du 23 novembre 1998 instaurant la cohabitation légale, introduit par P. Beliën et autres. La Cour d'arbitrage, composée du président après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet du recours Par requête adressée à l(...)"
Arrêt n° 23/2000 du 23 février 2000 Numéro du rôle : 1616 En cause : le recours en annulation de la loi du 23 novembre 1998 instaurant la cohabitation légale, introduit par P. Beliën et autres. La Cour d'arbitrage, composée du président après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet du recours Par requête adressée à l(...) Arrest nr. 23/2000 van 23 februari 2000 Rolnummer 1616 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 23 november 1998 tot invoering van de wettelijke samenwoning, ingesteld door P. Beliën en anderen. Het Arbitragehof, samengestel wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van het beroep Bij verzoekschrift dat aan (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 23/2000 du 23 février 2000 Arrest nr. 23/2000 van 23 februari 2000
Numéro du rôle : 1616 Rolnummer 1616
En cause : le recours en annulation de la loi du 23 novembre 1998 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 23 november 1998
instaurant la cohabitation légale, introduit par P. Beliën et autres. tot invoering van de wettelijke samenwoning, ingesteld door P. Beliën en anderen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée du président G. De Baets et du juge L. François, faisant samengesteld uit voorzitter G. De Baets en rechter L. François,
fonction de président, et des juges H. Boel, P. Martens, J. Delruelle, waarnemend voorzitter, en de rechters H. Boel, P. Martens, J.
H. Coremans et M. Bossuyt, assistée de la référendaire B. Renauld, Delruelle, H. Coremans en M. Bossuyt, bijgestaan door referendaris B.
faisant fonction de greffier, présidée par le président G. De Baets, Renauld, waarnemend griffier, onder voorzitterschap van voorzitter G. De Baets,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours I. Onderwerp van het beroep
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 9 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 9 februari
février 1999 et parvenue au greffe le 10 février 1999, les époux P. 1999 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 10
februari 1999, hebben de echtgenoten P. Beliën en A. Colen,
Beliën et A. Colen, demeurant ensemble à 2018 Anvers, Lemméstraat 3, samenwonende te 2018 Antwerpen, Lemméstraat 3, de echtgenoten J.
les époux J. Laeremans et H. De Maertelaere, demeurant ensemble à 1852 Laeremans en H. De Maertelaere, samenwonende te 1852 Grimbergen, Hof
Grimbergen, Hof van Opbergenstraat 2A, les époux H. Staveaux et G. Van van Opbergenstraat 2A, de echtgenoten H. Staveaux en G. Van der Zeype,
der Zeype, demeurant ensemble à 1742 Ternat, Ternatstraat 18, et R. De samenwonende te 1742 Ternat, Ternatstraat 18, en R. De Muyt, wonende
Muyt, demeurant à 3000 Louvain, Mechelsestraat 161, boîte 1, ont te 3000 Leuven, Mechelsestraat 161, bus 1, beroep tot vernietiging
introduit un recours en annulation de la loi du 23 novembre 1998 ingesteld van de wet van 23 november 1998 tot invoering van de
instaurant la cohabitation légale (publiée au Moniteur belge du 12 janvier 1999). wettelijke samenwoning (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 12 januari 1999).
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnance du 10 février 1999, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 10 februari 1999 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 24 février 1999. organieke wet bij op 24 februari 1999 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 4 mars 1999. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 4 maart 1999.
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie
introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 26 mars ingediend bij op 26 maart 1999 ter post aangetekende brief.
1999. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettre recommandée à la poste le 26 avril 1999. organieke wet bij op 26 april 1999 ter post aangetekende brief.
Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse, par De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij
lettre recommandée à la poste le 20 mai 1999. op 20 mei 1999 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances des 29 juin 1999 et 27 janvier 2000, la Cour a prorogé Bij beschikkingen van 29 juni 1999 en 27 januari 2000 heeft het Hof de
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, respectievelijk
respectivement jusqu'aux 9 février 2000 et 9 août 2000 le délai dans verlengd tot 9 februari 2000 en 9 augustus 2000.
lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 2 décembre 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état Bij beschikking van 2 december 1999 heeft het Hof de zaak in
et fixé l'audience au 22 décembre 1999. gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 22
december 1999.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 2 décembre 1999. bij op 2 december 1999 ter post aangetekende brieven.
Par ordonnance du 22 décembre 1999, le juge L. François, faisant Bij beschikking van 22 december 1999 heeft rechter L. François,
fonction de président, a complété le siège par le juge P. Martens. waarnemend voorzitter, de zetel aangevuld met rechter P. Martens.
A l'audience publique du 22 décembre 1999 : Op de openbare terechtzitting van 22 december 1999 :
- a comparu Me K. Heremans loco Me D. Tillemans, avocats au barreau de - is verschenen : Mr. K. Heremans loco Mr. D. Tillemans, advocaten bij
Louvain, pour le Conseil des ministres; de balie te Leuven, voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs H. Coremans et L. François ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers H. Coremans en L. François verslag uitgebracht;
- l'avocat précité a été entendu; - is de voornoemde advocaat gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Quant à la recevabilité du recours Ten aanzien van de ontvankelijkheid van het beroep
A.1.1. Selon le Conseil des ministres, le recours en annulation est A.1.1. Volgens de Ministerraad is het beroep tot vernietiging
irrecevable parce que les requérants ne justifient pas de l'intérêt onontvankelijk omdat de verzoekers niet doen blijken van het rechtens
requis en droit et parce que la loi attaquée n'est pas encore entrée vereiste belang en omdat de bestreden wet nog niet in werking is
en vigueur. getreden.
A.1.2. Les requérants ne seraient pas affectés directement par la loi A.1.2. De verzoekers zouden niet rechtstreeks worden geraakt door de
attaquée, parce que celle-ci n'est pas applicable aux personnes bestreden wet aangezien zij niet op gehuwden en alleenstaanden van
mariées et aux isolés. Ils ne seraient pas non plus touchés toepassing is. Zij zouden naar het oordeel van de Ministerraad ook
indirectement - par l'absence de dispositions fiscales spécifiques -, niet onrechtstreeks - door het ontbreken van specifieke fiscale
estime le Conseil des ministres, étant donné que la loi attaquée n'a bepalingen - worden geraakt daar de bestreden wet geen aparte
pas créé une catégorie distincte de contribuables. Ils ne seraient pas categorie van belastingplichtigen in het leven heeft geroepen. Evenmin
davantage atteints défavorablement, puisque les normes relatives à zouden zij ongunstig worden geraakt aangezien de normen betreffende de
l'organisation, à la protection et au maintien de la cohabitation organisatie, de bescherming en de handhaving van de wettelijke
légale demeurent, « de par leur nature, sans aucun effet en ce qui samenwoning « uit hun aard zonder enig effect ten aanzien van
concerne les requérants ». verzoekers » blijven.
A.1.3. Le Conseil des ministres conclut des travaux préparatoires que A.1.3. Uit de parlementaire voorbereiding leidt de Ministerraad af dat
de uitgestelde inwerkingtreding van de aangevochten wet dient te
l'entrée en vigueur différée de la loi attaquée doit être située « worden gesitueerd tegen « de bredere achtergrond van de hangende
dans le contexte plus large des débats socio-politiques en cours ». La maatschappelijk-politieke discussies ». De rechtspraak van het Hof,
jurisprudence de la Cour, selon laquelle la norme attaquée ne doit pas volgens welke de bestreden norm op het ogenblik van het
encore être entrée en vigueur au moment de l'introduction du recours vernietigingsberoep nog niet in werking moet zijn getreden omdat de
en annulation, parce que la violation éventuelle existe déjà au moment eventuele schending reeds op het ogenblik van de bekendmaking bestaat,
de la publication, ne peut être suivie en l'espèce, estime le Conseil kan naar het oordeel van de Ministerraad in casu niet worden gevolgd.
des ministres. Les requérants ne sauraient démontrer qu'ils pourraient De verzoekers kunnen niet aantonen dat zij nu reeds rechtstreeks en
dès à présent être directement et défavorablement affectés. ongunstig zouden kunnen zijn geraakt.
A.2.1. Les requérants réfutent les exceptions d'irrecevabilité A.2.1. De verzoekers weerleggen de aangevoerde
soulevées par le Conseil des ministres. ontvankelijkheidsbezwaren van de Ministerraad.
A.2.2. En ce qui concerne leur intérêt à l'annulation de la loi A.2.2. Wat hun belang bij de vernietiging van de bestreden wet
attaquée, les requérants mariés répondent qu'ils sont directement et betreft, antwoorden de gehuwde verzoekers dat zij door een fiscaal
défavorablement affectés dans leur situation juridique par un nadelige behandeling rechtstreeks en ongunstig in hun rechtssituatie
traitement fiscal défavorable. Le requérant célibataire invoque sa worden geraakt. De niet-gehuwde verzoeker beroept zich op zijn
qualité de membre de l'Eglise catholique romaine. En raison de l'effet hoedanigheid van lid van de rooms-katholieke kerk. Door de
discriminatoire de la loi pour tous les membres de sociétés discriminerende werking van de wet tegenover alle leden van
religieuses, ceux-ci justifieraient chacun individuellement d'un godsdienstige gemeenschappen zou ieder afzonderlijk lid in rechte doen
intérêt en droit. blijken van een belang.
De l'avis des requérants, le fait que les dispositions attaquées ne leur sont pas directement applicables n'ôte rien à leur intérêt. Un recours en annulation peut être introduit par toute personne qui peut justifier d'un intérêt, indépendamment du fait que les dispositions lui sont applicables. En effet, même si les dispositions ne sont pas directement applicables aux parties requérantes, les intérêts de celles-ci peuvent être lésés. En l'espèce, les intérêts des requérants sont lésés parce qu'une autre catégorie de personnes reçoit un statut de droit civil à peu près identique au leur, alors que le statut fiscal de ces personnes est sensiblement plus avantageux que celui des requérants. Dat de bestreden bepalingen niet rechtstreeks op de verzoekers van toepassing zijn doet naar hun oordeel geen afbreuk aan hun belang. Een beroep tot vernietiging kan worden ingesteld door eenieder die van een belang kan doen blijken, ongeacht of de bepalingen op hem van toepassing zijn. Immers, ook indien de bepalingen niet rechtstreeks op de verzoekende partijen van toepassing zijn, kunnen hun belangen worden geschaad. In casu worden hun belangen geschaad omdat een andere categorie van personen burgerrechtelijk in een nagenoeg identieke situatie wordt geplaatst, terwijl het fiscaal statuut van die personen merkelijk gunstiger is dan dat van de verzoekers.
A.2.3. En ce qui concerne l'entrée en vigueur différée de la loi A.2.3. Wat de uitgestelde inwerkingtreding van de bestreden wet
attaquée, les parties requérantes renvoient à l'arrêt n° 27 du 22 betreft, verwijzen de verzoekende partijen naar het arrest nr. 27 van
octobre 1986 et allèguent que la publication de la loi est le point de 22 oktober 1986 en voeren zij aan dat de bekendmaking van de wet het
départ à partir duquel le délai de recours de six mois commence à startpunt is voor de beroepstermijn van zes maanden. Indien het belang
courir. Si l'intérêt naissait seulement au moment de l'entrée en slechts zou ontstaan bij de inwerkingtreding van een wet, dan zou het
vigueur d'une loi, tout recours en annulation d'une loi entrant en beroep tot vernietiging van een wet die meer dan zes maanden na de
vigueur plus de six mois après sa publication serait impossible. bekendmaking ervan in werking treedt onmogelijk zijn.
Quant aux griefs Ten aanzien van de grieven
A.3.1. Le recours en annulation est fondé sur les articles 10, 11 et A.3.1. Het beroep tot vernietiging steunt op de artikelen 10, 11 en
172 de la Constitution, lus conjointement avec l'article 21, alinéa 2, 172 van de Grondwet, in samenhang met artikel 21, tweede lid, van de
de celle-ci et avec les articles 8, 9, 12 et 14 de la Convention Grondwet en met de artikelen 8, 9, 12 en 14 van het Europees Verdrag
européenne des droits de l'homme. voor de Rechten van de Mens.
A.3.2. La loi attaquée crée un cadre légal pour la cohabitation hors A.3.2. De bestreden wet creëert een wettelijk kader voor het ongehuwd
mariage, qui s'inspire largement des dispositions légales qui règlent samenwonen, dat in ruime mate wordt geïnspireerd door de wettelijke
le mariage : formalités d'état civil et inscription au registre de la bepalingen die het huwelijk regelen : formaliteiten bij de burgerlijke
stand en inschrijving in de bevolkingsregisters (artikelen 1475 en
population (articles 1475 et 1476 du Code civil); protection du 1476 van het Burgerlijk Wetboek); bescherming van de gezinswoning
logement familial (articles 215, 220, § 1er, et 224, § 1er, 1, du Code (artikelen 215, 220, § 1, en 224, § 1, 1, van het Burgerlijk Wetboek);
civil); contribution aux charges de la vie commune (article 1477, § 3, bijdrage in de lasten van het samenleven (artikel 1477, § 3, van het
du Code civil); obligation solidaire pour toute dette contractée pour Burgerlijk Wetboek); hoofdelijke gehoudenheid voor alle schulden
les besoins de la vie commune et des enfants éduqués par les aangegaan ten behoeve van het samenleven en van de kinderen die door
cohabitants (article 1477, § 4, du Code civil); présomption hen worden opgevoed (artikel 1477, § 4, van het Burgerlijk Wetboek);
d'indivision des biens détenus en commun et des revenus que ceux-ci
procurent et présomption de libéralité à l'égard d'autres héritiers vermoeden van onverdeeldheid van de goederen in gemeenschappelijk
réservataires; possibilité pour les cohabitants de régler, par acte bezit en de inkomsten daaruit verkregen, alsmede een vermoeden van
notarié, comme ils le jugent à propos, les modalités de la schenking ten aanzien van overige reservataire erfgenamen;
cohabitation légale, sur le plan patrimonial, moyennant quelques mogelijkheid om het wettelijk samenwonen op het patrimoniale vlak naar
restrictions générales qui s'appliquent aussi aux personnes mariées goeddunken te regelen bij notariële akte, met enkele algemene
(article 1478 du Code civil); possibilité d'avoir recours au juge de beperkingen die tevens voor gehuwden gelden (artikel 1478 van het
paix, si l'entente entre les cohabitants légaux est sérieusement Burgerlijk Wetboek); mogelijkheid van beroep op de vrederechter om
perturbée, pour prendre les mesures urgentes et provisoires, non dringende en voorlopige maatregelen te nemen indien de verstandhouding
seulement pendant la cohabitation légale mais aussi après la cessation ernstig verstoord is, niet alleen gedurende het wettelijk samenwonen
de celle-ci (article 1478 du Code civil); assimilation du cohabitant maar ook bij de beëindiging ervan (artikel 1478 van het Burgerlijk
légal à l'époux de la personne incapable pour l'application de l'article 911, alinéa 2, du Code civil. A.3.3. Selon les parties requérantes, la cohabitation légale peut être considérée comme une solution de rechange à l'institution du mariage. Ceci a toutefois pour conséquence qu'il est créé une catégorie privilégiée de contribuables cohabitants légaux, le législateur ayant négligé d'attacher à l'institution de la cohabitation légale les mêmes effets, sur le plan fiscal, que ceux qui résultent de l'institution du mariage. Le législateur a notamment omis de déclarer applicables à la catégorie des cohabitants légaux certaines dispositions du Code des Wetboek); gelijkschakeling van de wettelijk samenwonende met de echtgenoot van de onbekwame voor de toepassing van artikel 911, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek. A.3.3. Volgens de verzoekende partijen kan het wettelijk samenwonen als een alternatief huwelijksinstituut worden beschouwd. Het gevolg is echter dat een bevoorrechte categorie van wettelijk samenwonende belastingplichtigen in het leven wordt geroepen doordat de wetgever heeft verzuimd dezelfde gevolgen op het fiscale vlak te verbinden aan het instituut der wettelijke samenwoning als die welke voortvloeien uit het instituut van het huwelijk. De wetgever heeft namelijk nagelaten een aantal bepalingen van het Wetboek van de
impôts sur les revenus 1992 (C.I.R. 1992) relatives à l'établissement inkomstenbelastingen 1992 (W.I.B. 1992) inzake vaststelling en
et au recouvrement de l'impôt des personnes physiques. invordering van de personenbelasting op de categorie van wettelijk
samenwonenden van toepassing te verklaren.
Quel que soit le régime matrimonial, les revenus des conjoints autres Ongeacht het huwelijksvermogensstelsel worden de andere inkomsten dan
que les revenus professionnels sont cumulés avec les revenus beroepsinkomsten van echtgenoten samengevoegd met de beroepsinkomsten
professionnels de celui des conjoints qui en a le plus. Aux revenus van de echtgenoot die de meeste beroepsinkomsten heeft. Bij het aldus
des parents mariés ainsi cumulés sont ajoutés ceux des enfants, aussi gecumuleerde inkomen van gehuwde ouders worden de inkomsten van de
longtemps que les parents ont la jouissance légale de ces revenus kinderen gevoegd zolang de ouders het wettelijk genot van die
(article 126 du C.I.R. 1992). inkomsten hebben (artikel 126 van het W.I.B. 1992).
L'imposition est établie au nom des deux conjoints et chacune des De aanslag wordt op naam van beide echtgenoten gevestigd en elk
gedeelte van de belasting in verband met de onderscheiden inkomsten
quotités de l'impôt afférentes aux revenus respectifs des conjoints van de echtgenoten mag, ongeacht het aangenomen huwelijksstelsel,
peut, quel que soit le régime matrimonial, être recouvrée sur tous les worden vervolgd op al de eigen en de gemeenschappelijke goederen van
biens propres et sur les biens communs des deux conjoints (article 394 beide echtgenoten (artikel 394 van het W.I.B. 1992).
du C.I.R. 1992).
Les deux partenaires, dans la cohabitation légale, sont considérés Beide partners in het wettelijk samenwoningsverband worden als «
comme des « isolés » pour le calcul de la quotité du revenu exemptée alleenstaanden » beschouwd voor de berekening van de belastingvrije
d'impôt (article 131, 1°, du C.I.R. 1992) et pour le calcul du som (artikel 131, 1°, van het W.I.B. 1992) en voor de berekening van
supplément pour personnes à charge dont est majorée la quotité de toeslag voor personen ten laste op die belastingvrije som (artikel
exemptée (article 132 du C.I.R. 1992). 132 van het W.I.B. 1992).
Chaque partenaire, dans la cohabitation légale, peut être considéré Elke partner in een wettelijk samenwoningsverband kan worden beschouwd
comme « un père ou une mère célibataire » pour obtenir un supplément als een « ongehuwde vader of moeder » om een verhoogde toeslag te
majoré pour enfants à charge (article 133, 1°, du C.I.R. 1992). verkrijgen voor de kinderen ten laste (artikel 133, 1°, van het W.I.B.
Les parents qui cohabitent légalement avec leurs enfants communs 1992). De ouders die wettelijk samenwonen met hun gemeenschappelijke kinderen
peuvent, fiscalement, prendre chacun séparément ces enfants à charge kunnen die kinderen ieder afzonderlijk fiscaal ten laste nemen en
et demander donc deux fois, pour chacun des enfants communs, aldus voor elk van de gemeenschappelijke kinderen tweemaal de
l'application de la majoration pour personne à charge de la quotité de toepassing van de toeslag voor personen ten laste vorderen op het
base exemptée, déjà plus élevée, visée à l'article 131 du C.I.R. 1992 reeds hogere belastingvrije basisbedrag van artikel 131 van het W.I.B.
(article 136 du C.I.R. 1992). 1992 (artikel 136 van het W.I.B. 1992).
Les deux partenaires, dans la cohabitation légale, sont considérés Beide partners in een wettelijk samenwoningsverband worden als «
comme des « isolés » pour le calcul de la réduction pour pensions et alleenstaanden » beschouwd voor de berekening van de vermindering voor
revenus de remplacement et peuvent donc obtenir ensemble, sur leurs pensioenen en vervangingsinkomsten en kunnen aldus samen een hogere
revenus de remplacement globaux, une déduction plus élevée que celle aftrek verkrijgen op hun gezamenlijk vervangingsinkomen dan de
des personnes mariées (article 147 du C.I.R. 1992). gehuwden (artikel 147 van het W.I.B. 1992).
Du fait de la prise en compte des revenus imposables globalement lors Door het gezamenlijk belastbaar inkomen in acht te nemen bij de
du calcul de la réduction pour pensions et revenus de remplacement, berekening van de vermindering voor pensioenen en vervangingsinkomsten
les personnes mariées atteindront la limite fixée, au-delà de laquelle zullen gehuwden veel sneller de vastgestelde grens bereiken waarboven
le crédit diminue ou disparaît, beaucoup plus rapidement que les het krediet wordt verminderd of wegvalt dan de partners in een
partenaires d'une cohabitation légale, dont les revenus sont wettelijk samenwoningsverband bij wie de inkomsten volledig
considérés de façon totalement séparée pour le calcul de la limitation afzonderlijk worden genomen voor de berekening van de beperking
(articles 150 à 154 du C.I.R. 1992). (artikelen 150 tot 154 van het W.I.B. 1992).
A.3.4. Les requérants considèrent que le principe d'égalité est violé A.3.4. De verzoekers menen dat het gelijkheidsbeginsel wordt
geschonden omdat er geen objectieve en redelijke verantwoording
parce qu'il n'existe pas de justification objective et raisonnable voorhanden is voor het onderscheid tussen de gehuwden en de wettelijk
pour la distinction entre les personnes mariées et les cohabitants samenwonenden. Laatstgenoemden worden voor de toepassing van de
légaux. Ces derniers sont considérés comme des « isolés » pour fiscale wetgeving als « alleenstaanden » beschouwd. Aan de categorie
l'application de la législation fiscale. La catégorie des van de gehuwde belastingplichtigen wordt aldus een onevenredige
contribuables mariés est donc soumise à une charge fiscale fiscale last opgelegd.
disproportionnée.
A.3.5. Selon les requérants, l'article 12 de la Convention européenne A.3.5. Artikel 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de
des droits de l'homme, qui garantit aux hommes et aux femmes, à partir Mens, dat het recht van mannen en vrouwen van huwbare leeftijd om te
de l'âge nubile, le droit de se marier et de fonder une famille, huwen en een gezin te stichten waarborgt, legt volgens de verzoekers,
impose aux Etats, conjointement avec l'article 8 de la même in samenhang met artikel 8 van hetzelfde Verdrag, aan de Staten de
Convention, l'obligation de protéger la famille et de sauvegarder verplichting op de familie te beschermen en de instelling van het
l'institution du mariage, quelle que puisse être l'évolution des huwelijk te vrijwaren, welke ook de evolutie van de zeden en gewoonten
moeurs et des coutumes, étant donné que le mariage est le fondement le mogen zijn, aangezien het huwelijk de meest zekere grondslag is voor
plus sûr de la famille. Ces dispositions interdisent aux Etats de de familie. Die bepalingen leggen de Staten het verbod op om het
discriminer le mariage et de détourner de celui-ci en établissant un huwelijk te discrimineren en te ontmoedigen door een belastingstelsel
régime d'imposition qui soumet les personnes mariées à des charges in te voeren dat aan gehuwden zwaardere fiscale lasten oplegt dan aan
fiscales plus lourdes que les personnes non mariées unies par des liens de cohabitation légale. niet-gehuwden die in een wettelijk samenwoningsverband verenigd zijn.
En outre, l'article 9 de la Convention européenne des droits de Bovendien verbiedt artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten
l'homme interdit de préjudicier fiscalement les personnes qui, en van de Mens personen fiscaal te benadelen die volgens hun geweten niet
conscience, ne peuvent accepter de vivre dans des liens de cohabitation légale. kunnen aanvaarden in een wettelijk samenwoningsverband te leven.
A.3.6. L'article 21, alinéa 2, de la Constitution dispose qu'un A.3.6. Artikel 21, tweede lid, van de Grondwet bepaalt dat een
mariage civil devra toujours précéder la bénédiction nuptiale burgerlijk huwelijk altijd aan de godsdienstige huwelijksinzegening
religieuse. Les membres d'une société religieuse ne peuvent donc faire moet voorafgaan. Leden van een godsdienstgemeenschap kunnen aldus aan
précéder leur bénédiction nuptiale religieuse d'une déclaration de hun religieuze huwelijksinzegening geen verklaring van wettelijke
cohabitation légale. Cela signifie, selon les requérants, que la samenwoning laten voorafgaan. Dit betekent volgens de verzoekers dat
législation a un effet discriminatoire pour tous les membres de sociétés religieuses qui souhaitent consacrer leur engagement réciproque à la vie commune par une bénédiction nuptiale religieuse. Ceux-ci sont en effet toujours obligés de contracter un mariage civil, étant donné que seul un mariage civil peut précéder la bénédiction nuptiale religieuse. Ils ne peuvent opter pour la forme plus souple de la cohabitation légale, en vue de régler, comme ils le jugent à propos, les conséquences patrimoniales de leur cohabitation, conformément au nouvel article 1478, alinéa 4, du Code civil et ils ne peuvent par conséquent éviter les effets défavorables et discriminatoires de ce mariage civil sur le plan fiscal. A.4.1. Le Conseil des ministres soutient que, selon la jurisprudence de la Cour, un recours en annulation n'est recevable qu'à l'encontre de dispositions concrètes contre lesquelles des moyens sont allégués. Ceux-ci doivent avoir un lien direct avec le contenu des normes attaquées. Il doit par conséquent être démontré en quoi et à l'égard de qui les dispositions attaquées établiraient une discrimination. La norme visée par le recours en annulation doit être contrôlée au regard de wetgeving een discriminerende werking heeft ten aanzien van alle leden van godsdienstige gemeenschappen die hun wederzijdse verbintenis tot samenleven door een religieuze huwelijksinzegening wensen te bekrachtigen. Zij worden namelijk steeds verplicht een burgerlijk huwelijk aan te gaan aangezien enkel een burgerlijk huwelijk de religieuze huwelijksinzegening kan voorafgaan. Zij kunnen niet opteren voor de soepeler vorm van het wettelijk samenwoningsverband om de patrimoniale gevolgen van hun samenwonen naar eigen goeddunken te regelen overeenkomstig het nieuwe artikel 1478, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek en kunnen derhalve onmogelijk de nadelige en discriminerende gevolgen van dat burgerlijk huwelijk op het fiscale vlak vermijden. A.4.1. De Ministerraad voert aan dat, volgens de rechtspraak van het Hof, een beroep tot vernietiging slechts ontvankelijk kan zijn ten aanzien van concrete bepalingen waartegen middelen worden aangevoerd. De aangevoerde middelen moeten in rechtstreeks verband staan met de inhoud van de bestreden normen. Er moet derhalve worden aangetoond in welk opzicht en ten aanzien van wie de bestreden bepalingen een discriminatie zouden instellen. De norm waaromtrent het beroep tot vernietiging wordt aangevoerd dient te worden getoetst aan de
des principes constitutionnels. La Cour n'est pas compétente pour grondwettelijke beginselen. Het Hof is niet bevoegd om een beroep tot
connaître d'un recours en annulation qui est directement dirigé contre vernietiging te behandelen dat rechtstreeks tegen het ontbreken van
l'absence d'une loi. een wet is gericht.
A.4.2. Selon le Conseil des ministres, le moyen qui dénonce un A.4.2. Het middel dat een verschillende fiscale behandeling van
traitement fiscal différencié des personnes mariées et des cohabitants gehuwden en samenwonenden aanvoert, staat naar het oordeel van de
n'a pas de lien direct avec le contenu des dispositions attaquées, Ministerraad niet in rechtstreeks verband met de inhoud van de
aangevochten bepalingen, aangezien daarin geen enkele
étant donné que celles-ci ne contiennent aucune mesure de droit fiscaalrechtelijke regeling is opgenomen, maar houdt verband met de
fiscal, mais ce moyen concerne l'absence d'un régime fiscal spécifique afwezigheid van een specifieke fiscale regeling ten aanzien van
pour les personnes qui ont fait une déclaration de cohabitation personen die de verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd.
légale. Le moyen serait irrecevable pour ce motif. Het middel zou om die reden onontvankelijk zijn.
Certes, dans un certain nombre d'arrêts, la Cour a jugé contraire au Het Hof heeft weliswaar in een aantal arresten het ontbreken van een
principe d'égalité l'absence d'une réglementation légale, mais chaque wettelijke regeling strijdig geacht met het gelijkheidsbeginsel, doch
fois en rapport avec une norme déterminée et spécifique. Faisant telkens in verhouding tot een welbepaalde en specifieke norm.
référence à l'arrêt n° 27/99 du 3 mars 1999, le Conseil des ministres Refererend aan het arrest nr. 27/99 van 3 maart 1999 stelt de
déclare que le fait de ne pas légiférer dans un domaine déterminé ne Ministerraad dat het ontbreken van een welbepaalde normering op
constitue pas en soi une violation des principes constitutionnels. « zichzelf de grondwettelijke beginselen niet schendt. « Het komt aan de
C'est au législateur qu'il appartient, dans le cadre du débat wetgever toe om vrij, in het kader van de politiek-maatschappelijke
politique de société qui gît à la base de tout travail législatif, de discussie, die de oorsprong vormt van elke wetgevende arbeid, [ . ] de
déterminer librement les choix de politique et de traduire ceux-ci beleidskeuzes te bepalen en te vertalen in haar wetgevend werk. » In
dans son oeuvre législative. » Les articles 10, 11 et 172 de la Constitution ne contiennent aucune exigence d'égalité absolue de traitement de situations apparemment et superficiellement semblables mais qui diffèrent de façon essentielle sur le plan juridique. A.4.3. Le Conseil des ministres estime par ailleurs que les personnes mariées et les cohabitants ne peuvent pas être comparés. La déclaration de cohabitation légale n'a pas d'influence sur l'état de la personne et n'impose pas le devoir d'habiter ensemble ni le devoir de fidélité, de secours et d'assistance. « La stabilité légale formelle du lien de communauté matrimoniale constitue du reste une justification objective et raisonnable, proportionnée à l'objectif poursuivi, pour un traitement fiscal différencié. » L'affirmation selon laquelle des charges fiscales plus lourdes sont imposées aux personnes mariées en comparaison des personnes non mariées qui cohabitent est inexacte dans sa généralité, dit le Conseil des ministres. Il fait référence, à cet égard, à certaines dispositions qui prévoient un traitement fiscal d'une sévérité disproportionnée à l'égard des cohabitants. Dès lors, si le traitement fiscal des personnes mariées et des cohabitants devait être examiné, il faudrait alors tenir compte de l'ensemble du système normatif fiscal dont font partie les dispositions attaquées. A.4.4. Selon le Conseil des ministres, les moyens qui, fondés sur la de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet ligt geen eis tot absolute gelijke behandeling van schijnbaar en oppervlakkig gelijkende doch juridisch essentieel verschillende toestanden besloten. A.4.3. Overigens is de Ministerraad van oordeel dat gehuwden en samenwonenden niet vergelijkbaar zijn. De verklaring van wettelijke samenwoning heeft geen invloed op de staat van de persoon en verplicht niet tot samenwoning, getrouwheid en hulp en bijstand. « De formeel wettelijke stabiliteit van het huwelijkse samenlevingsverband maakt trouwens een objectieve en redelijke verantwoording, in verhouding tot het nagestreefde doel, uit voor het verschil in fiscale behandeling. » De bewering dat aan gehuwde personen zwaardere fiscale lasten worden opgelegd in vergelijking tot de ongehuwd samenwonenden is volgens de Ministerraad in haar algemeenheid onjuist. Hij verwijst daarvoor naar een aantal bepalingen die een onevenredig zware fiscale behandeling ten aanzien van samenwonenden inhouden. Indien derhalve de fiscale behandeling van gehuwden en samenwonenden zou worden beoordeeld, dan dient rekening te worden gehouden met het gehele fiscale normenstelsel waarbinnen de bestreden bepalingen zijn opgenomen. A.4.4. De middelen die, steunend op een schending van de artikelen 8,
violation des articles 8, 9 et 12 de la Convention européenne des droits de l'homme, allèguent qu'un régime fiscal défavorable ne saurait être imposé aux personnes qui souhaitent contracter un mariage civil ou à l'égard des personnes qui, en raison de convictions religieuses, ne souhaitent pas cohabiter mais choisissent un mariage civil manquent en fait, étant donné que la loi attaquée n'impose aucune mesure fiscale défavorable aux personnes mariées ni ne lèse indirectement ou n'affecte défavorablement les personnes mariées. A.4.5. S'agissant du moyen pris de l'article 21, alinéa 2, de la Constitution, le Conseil des ministres déclare que la priorité du mariage civil sur le mariage religieux a été fixée constitutionnellement, dans un contexte historique précis, et que la Cour ne s'estime pas compétente pour apprécier un choix du Constituant. 9 en 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, aanvoeren dat geen fiscaal nadelig stelsel zou kunnen worden opgelegd ten aanzien van personen die een burgerlijk huwelijk wensen aan te gaan of ten aanzien van personen die vanwege godsdienstige overtuigingen niet wensen samen te leven doch opteren voor een burgerlijk huwelijk, missen volgens de Ministerraad feitelijke grondslag aangezien de bestreden wet geen fiscaal nadelige bepalingen oplegt aan gehuwden en evenmin de gehuwden onrechtstreeks benadeelt of ongunstig raakt. A.4.5. Wat het middel betreft dat aan artikel 21, tweede lid, van de Grondwet is ontleend, voert de Ministerraad aan dat de voorrang van het burgerlijke op het religieuze huwelijk grondwettelijk werd vastgelegd in een welbepaalde historische context en dat het Hof zich niet bevoegd acht om een door de Grondwetgever gemaakte keuze te beoordelen.
- B - - B -
B.1.1. La loi attaquée insère dans le livre III du Code civil de B.1.1. De bestreden wet voert in boek III van het Burgerlijk Wetboek
nouveaux articles 1475 à 1479, sous un titre Vbis intitulé « De la nieuwe artikelen 1475 tot 1479 in, onder een titel Vbis, met als
cohabitation légale ». opschrift « Wettelijke samenwoning ».
B.1.2. Par cohabitation légale, il y a lieu d'entendre la situation de B.1.2. Onder wettelijke samenwoning wordt verstaan de toestand van
vie commune de deux personnes ayant fait une déclaration écrite de samenleven van twee personen die een schriftelijke verklaring van
cohabitation légale (article 1475 du Code civil). wettelijke samenwoning hebben afgelegd (artikel 1475 van het
Burgerlijk Wetboek).
La déclaration est remise à l'officier de l'état civil du domicile De verklaring wordt overhandigd aan de ambtenaar van de burgerlijke
commun, qui vérifie si les deux parties ne sont pas liées par un stand van de gemeentelijke woonplaats, die nagaat of beide partijen
mariage ou par une autre cohabitation légale et sont capables de niet verbonden zijn door een huwelijk of door een andere wettelijke
samenwoning en bekwaam zijn om contracten aan te gaan overeenkomstig
contracter conformément aux articles 1123 et 1124 du Code civil. La de artikelen 1123 en 1124 van het Burgerlijk Wetboek. De verklaring
déclaration est actée dans le registre de la population. wordt vermeld in het bevolkingsregister.
La cohabitation légale cesse lorsque l'une des parties se marie ou De wettelijke samenwoning houdt op wanneer een van de partijen in het
décède. Il peut également être mis fin à la cohabitation légale par huwelijk treedt of overlijdt. Zij kan tevens door de samenwonenden
les cohabitants, soit de commun accord, soit unilatéralement, au moyen worden beëindigd, in onderlinge overeenstemming of eenzijdig, door
d'une déclaration écrite qui est remise à l'officier de l'état civil, middel van een schriftelijke verklaring bij de ambtenaar van de
qui acte la cessation de la cohabitation légale dans le registre de la burgerlijke stand, die daarvan melding maakt in het bevolkingsregister
population (article 1476 du Code civil). (artikel 1476 van het Burgerlijk Wetboek).
B.1.3. Les dispositions suivantes s'appliquent à la cohabitation B.1.3. Op de wettelijke samenwoning zijn de volgende bepalingen
légale : la protection légale du domicile familial (articles 215, 220, toepasselijk : de wettelijke bescherming van de gezinswoning
§ 1er, et 224, § 1er, 1, du Code civil) s'applique par analogie à la (artikelen 215, 220, § 1, en 224, § 1, 1, van het Burgerlijk Wetboek)
cohabitation légale; les cohabitants légaux contribuent aux charges de wordt van overeenkomstige toepassing verklaard op de wettelijke
samenwoning; de wettelijk samenwonenden dragen bij in de lasten van
la vie commune en proportion de leurs facultés et toute dette non het samenleven naar evenredigheid van hun mogelijkheden en iedere
excessive contractée par l'un des cohabitants légaux pour les besoins niet-buitensporige schuld die door een der wettelijk samenwonenden
wordt aangegaan ten behoeve van het samenleven en van de kinderen die
de la vie commune et des enfants qu'ils éduquent oblige solidairement door hen worden opgevoed, verbindt de andere partner hoofdelijk
l'autre cohabitant (article 1477 du Code civil). (artikel 1477 van het Burgerlijk Wetboek).
Pour le surplus, la loi attaquée prévoit un régime des biens des Voor het overige voorziet de bestreden wet in een regeling van de
cohabitants et la possibilité de régler par convention les modalités goederen van de samenwonenden en in de mogelijkheid om de wettelijke
de la cohabitation légale, pour autant que cette convention ne samenwoning door middel van een overeenkomst te regelen, voor zover
contienne aucune clause contraire à l'article 1477 du Code civil, à die geen beding bevat dat strijdig is met artikel 1477 van het
l'ordre public, aux bonnes moeurs ou aux règles relatives à l'autorité Burgerlijk Wetboek, met de openbare orde of de goede zeden, noch met
parentale, à la tutelle et aux règles déterminant l'ordre légal de la de regels betreffende het ouderlijk gezag en de voogdij, noch met de
succession. Cette convention est passée en la forme authentique devant regels die de wettelijke orde van de erfopvolging bepalen. Die
notaire, et fait l'objet d'une mention au registre de la population overeenkomst wordt in authentieke vorm verleden voor de notaris en
(article 1478 du Code civil). wordt in het bevolkingsregister vermeld (artikel 1478 van het
Burgerlijk Wetboek).
B.1.4. Si l'entente entre les cohabitants légaux est sérieusement B.1.4. Wanneer de verstandhouding tussen de wettelijk samenwonenden
perturbée, chacun des deux partenaires peut demander au juge de paix ernstig is verstoord, kan elk van beide partners de vrederechter
d'ordonner les mesures urgentes et provisoires relatives à vragen om dringende en voorlopige maatregelen te bevelen betreffende
l'occupation de la résidence commune, à la personne et aux biens des het betrekken van de gemeenschappelijke verblijfplaats, betreffende de
cohabitants et des enfants et aux obligations légales et persoon en de goederen van de samenwonenden en van de kinderen alsmede
contractuelles des deux cohabitants. Même après la cessation de la betreffende de wettelijke en contractuele verplichtingen van beide
cohabitation légale, pour autant que la demande ait été introduite samenwonenden. Ook na de beëindiging van de wettelijke samenwoning en
voor zover de vordering binnen drie maanden na de beëindiging is
dans les trois mois de la cessation, le juge de paix peut ordonner les ingesteld, kan de vrederechter de dringende en voorlopige maatregelen
mesures urgentes et provisoires justifiées par cette cessation gelasten die ingevolge de beëindiging gerechtvaardigd zijn (artikel
(article 1479 du Code civil). 1479 van het Burgerlijk Wetboek).
B.1.5. Il résulte de ce qui précède que la loi attaquée ne crée pas B.1.5. Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat de bestreden wet geen
une institution qui placerait les cohabitants légaux dans une « instituut in het leven roept dat de wettelijk samenwonenden zou
situation à peu près identique » à celle des mariés, ainsi que le plaatsen in een « nagenoeg identieke situatie » als die van gehuwden,
considèrent les parties requérantes, mais crée seulement une zoals de verzoekende partijen menen, doch slechts een beperkte
protection patrimoniale limitée qui s'inspire partiellement de vermogensrechtelijke bescherming creëert die gedeeltelijk is
dispositions applicables aux époux. geïnspireerd door bepalingen die gelden ten aanzien van echtgenoten.
B.2.1. Le Conseil des ministres allègue que les parties requérantes ne B.2.1. De Ministerraad voert aan dat de verzoekende partijen niet doen
justifient pas de l'intérêt requis à l'annulation de la loi attaquée blijken van het vereiste belang bij de vernietiging daar zij
parce qu'elle ne les affecte ni directement ni défavorablement. B.2.2. Les parties requérantes mariées invoquent leur état matrimonial et le traitement fiscal attaché à celui-ci, qui serait plus défavorable que celui applicable aux cohabitants légaux. B.2.3. Lorsqu'une disposition législative privilégie une catégorie de citoyens, ceux par rapport à qui cette catégorie est privilégiée peuvent avoir un intérêt suffisamment direct à l'attaquer. En l'espèce, la Cour constate toutefois que les personnes mariées ne bénéficient pas d'une protection patrimoniale moindre que celle instaurée dans la loi attaquée en faveur des cohabitants légaux. L'annulation éventuelle des dispositions attaquées ne peut donc avoir par elle-même aucun effet sur la situation des requérants. Le traitement fiscal plus défavorable auquel ils seraient soumis, par comparaison avec celui applicable aux cohabitants légaux, ne résulte pas de la loi présentement attaquée. Les parties requérantes mariées ne justifient dès lors pas de l'intérêt requis. B.2.4. Le requérant célibataire, qui invoque uniquement sa qualité de croyant, membre de l'Eglise catholique romaine, ne justifie pas davantage de l'intérêt requis. Le fait qu'un requérant désapprouve une loi, sur la base d'une appréciation personnelle, ne peut être retenu comme la justification de l'intérêt requis. rechtstreeks noch ongunstig door de bestreden wet worden geraakt. B.2.2. De gehuwde verzoekende partijen beroepen zich op hun huwelijkse staat en de daaraan verbonden fiscale behandeling die nadeliger zou zijn dan die van wettelijk samenwonenden. B.2.3. Wanneer wetsbepalingen een categorie van burgers bevoordelen, kunnen degenen die ten aanzien van die categorie van het voordeel van die bepalingen verstoken blijven, daarin een belang vinden dat voldoende rechtstreeks is om de bepalingen aan te vechten. Het Hof stelt te dezen echter vast dat de vermogensrechtelijke bescherming van de gehuwde personen niet geringer is dan die welke in de bestreden wet ten gunste van wettelijk samenwonenden wordt ingesteld. De mogelijke vernietiging van de bestreden bepalingen kan aldus op zich geen gevolg hebben op de situatie van de verzoekers. De nadeliger fiscale behandeling waaraan zij zouden zijn onderworpen, vergeleken met die van de wettelijk samenwonenden, vloeit niet voort uit de thans bestreden wet. De gehuwde verzoekende partijen doen derhalve niet blijken van het vereiste belang. B.2.4. De niet-gehuwde verzoeker, die zich enkel beroept op zijn hoedanigheid van gelovige, lid van de rooms-katholieke kerk, doet evenmin blijken van het vereiste belang. Het feit dat een verzoeker, op grond van een eigen appreciatie, een wet afkeurt, kan niet worden aangehouden ter verantwoording van het vereiste belang.
B.2.5. L'exception d'irrecevabilité est fondée. B.2.5. De exceptie van onontvankelijkheid is gegrond.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
rejette le recours. verwerpt het beroep.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits,
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 23 het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 23 februari 2000,
février 2000, par le siège précité, dans lequel le juge H. Coremans door de voormelde zetel, waarin rechter H. Coremans voor de uitspraak
est remplacé, pour le prononcé, par le juge E. De Groot, conformément à l'article 110 de la même loi. is vervangen door rechter E. De Groot, overeenkomstig artikel 110 van de voormelde wet.
Le greffier f.f., De wnd. griffier,
B. Renauld. B. Renauld
Le président, De voorzitter,
G. De Baets. G. De Baets.
^