← Retour vers "Arrêt n° 54/99 du 26 mai 1999 Numéro du rôle : 1333 En cause : les questions préjudicielles
relatives aux articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance
terrestre, posées par le juge de paix du second La Cour d'arbitrage, composée
des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges L. Françoi(...)"
| Arrêt n° 54/99 du 26 mai 1999 Numéro du rôle : 1333 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre, posées par le juge de paix du second La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges L. Françoi(...) | Arrest nr. 54/99 van 26 mei 1999 Rolnummer 1333 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, gesteld door de vrederechter van het tweede k Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters L. (...) |
|---|---|
| COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
| Arrêt n° 54/99 du 26 mai 1999 | Arrest nr. 54/99 van 26 mei 1999 |
| Numéro du rôle : 1333 | Rolnummer 1333 |
| En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 127, | In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 127, 128 en |
| 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance | 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de |
| terrestre, posées par le juge de paix du second canton de Namur. | landverzekeringsovereenkomst, gesteld door de vrederechter van het |
| La Cour d'arbitrage, | tweede kanton Namen. |
| Het Arbitragehof, | |
| composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de |
| François, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans et M. Bossuyt, | rechters L. François, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans en M. |
| assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, | Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet des questions préjudicielles | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen |
| Par ordonnance du 30 avril 1998 en cause de F. D'Hooghe contre J.-M. | Bij beschikking van 30 april 1998 in zake F. D'Hooghe tegen J.-M. |
| Herbiet, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | Herbiet, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is |
| d'arbitrage le 6 mai 1998, le juge de paix du deuxième canton de Namur | ingekomen op 6 mei 1998, heeft de vrederechter van het tweede kanton |
| a posé les questions préjudicielles suivantes : | Namen de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
| 1. « Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi [du 25 juin 1992] | 1. « Veroorzaken de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet [van 25 |
| sur le contrat d'assurance terrestre introduisent-ils, à l'égard | juni 1992] op de landverzekeringsovereenkomst ten aanzien van |
| echtgenoten met gemeenschap van goederen die samen een | |
| d'époux communs en biens et ayant géré ensemble une exploitation | gemeenschappelijk landbouwbedrijf hebben beheerd, een discriminatie |
| agricole commune, une discrimination entre époux en ce que ces | tussen echtgenoten doordat die bepalingen geen onderscheid maken |
| dispositions omettent de distinguer entre, d'une part, une assurance | tussen een levensverzekering aangegaan wegens overlijden, dat aldus |
| vie souscrite pour cause de décès entraînant, par cela, dissolution de | leidt tot ontbinding van de gemeenschap, enerzijds, en, anderzijds, |
| la communauté et, d'autre part, une assurance vie `mixte' susceptible | een 'gemengde' levensverzekering die kapitaal kan opbrengen ten |
| d'apporter capital au bénéfice d'un époux toujours commun en biens ? » | voordele van één echtgenoot steeds in gemeenschap van goederen ? » |
| 2. « Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur | 2. « Veroorzaken de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 |
| le contrat d'assurance terrestre introduisent-ils une discrimination | juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst een discriminatie tussen |
| entre époux en ce qu'ils aboutissent à attribuer à un seul de ces | echtgenoten doordat zij ertoe leiden aan één van die echtgenoten het |
| époux le bénéfice d'un avantage constitué grâce à l'épargne commune | voordeel van gemeenschappelijk spaargeld toe te kennen, wanneer de |
| des deux, dès lors que les primes payées ne sont pas excessives ? » | betaalde premies de mogelijkheden niet te boven gaan ? » |
| 3. « Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur | 3. « Schenden de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 |
| le contrat d'assurance terrestre violent-ils les articles 10 et 11 de | juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst de artikelen 10 en 11 van |
| la Constitution en ce qu'ils introduisent, sans justification | de Grondwet doordat zij, zonder toelaatbare verantwoording, een |
| admissible, une différence de traitement entre deux catégories de | verschil in behandeling invoeren tussen twee vergelijkbare categorieën |
| personnes comparables, selon qu'elles ont atteint dans le régime de | van personen, naargelang zij onder de gelding van de vroegere |
| l'ancienne loi sur les assurances, l'âge de 65 ans avant récompense | verzekeringswet de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt vóór vergoeding |
| due à la communauté correspondant à l'import des primes payées, d'avec | verschuldigd aan de gemeenschap overeenstemmend met de inbreng van de |
| ce qui se passe à l'égard de la même communauté, à propos de primes de | betaalde premies, ten opzichte van wat gebeurt ten aanzien van |
| même ordre, après mise en vigueur des dispositions impératives de la | dezelfde gemeenschap, met soortgelijke premies, na de inwerkingtreding |
| nouvelle loi sur les assurances ? » | van de dwingende bepalingen van de nieuwe verzekeringswet ? » |
| II. Les faits et la procédure antérieure | II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil |
| Aan het verwijzende rechtscollege zijn diverse vorderingen voorgelegd | |
| La juridiction a quo est saisie de diverses demandes relatives à la | betreffende het beheer van het vermogen van in gemeenschap van |
| gestion du patrimoine d'époux communs en biens et, notamment, de la | goederen getrouwde echtgenoten, en met name de vraag wat de aard is |
| question de la nature du capital d'une assurance-vie que l'époux a | van het kapitaal van een levensverzekering die de echtgenoot te zijnen |
| souscrite à son profit afin de garantir les prêts - entre-temps | gunste heeft afgesloten om - ondertussen terugbetaalde - leningen te |
| remboursés - afférents à une exploitation agricole achetée avec son | waarborgen met betrekking tot een landbouwbedrijf dat hij met zijn |
| épouse. Il n'est pas contesté que les primes d'assurance ont été | echtgenote heeft verworven. Er wordt niet betwist dat de |
| payées par le produit de cette exploitation, c'est-à-dire par le | verzekeringspremies werden betaald met de opbrengst van die |
| exploitatie, dit wil zeggen door het gemeenschappelijk vermogen in de | |
| patrimoine commun au sens de l'article 1405 du Code civil. L'époux a | zin van artikel 1405 van het Burgerlijk Wetboek. De echtgenoot heeft |
| perçu le capital de l'assurance-vie lorsqu'il a atteint l'âge de 65 ans. L'épouse, demanderesse sur reconvention, fait valoir que les dispositions en cause établissent une discrimination entre époux en ce que, contrairement aux dispositions antérieures, elles ne prévoient pas de récompense au profit du patrimoine commun dans une telle situation. Le juge constate que ces dispositions ne distinguent pas l'assurance-vie « mixte » (garantissant la bonne fin de remboursement d'emprunts communs et le versement d'un capital lorsque le souscripteur aura atteint l'âge prévu, de manière à garantir au couple | het kapitaal van de levensverzekering ontvangen wanneer hij de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt. De echtgenote, wedereiseres, doet gelden dat de betwiste bepalingen een discriminerend onderscheid tussen de echtgenoten instellen doordat zij, in tegenstelling tot de vroegere bepalingen, in een dergelijke situatie niet voorzien in een vergoeding ten gunste van het gemeenschappelijk vermogen. De rechter stelt vast dat in die bepalingen geen onderscheid wordt gemaakt tussen de « gemengde » levensverzekering (die de goede afloop van terugbetaling van gemeenschappelijke leningen en de storting van een kapitaal wanneer de inschrijver de vastgestelde leeftijd zal hebben bereikt waarborgt, zodat het echtpaar bij de inrustestelling |
| à la retraite le maintien de son train de vie) de l'assurance-vie « | zijn levenspeil kan handhaven) en de « klassieke » levensverzekering |
| classique » (garantissant le paiement d'un capital au moment du décès | (die de betaling van een kapitaal op het tijdstip van overlijden, en |
| et, donc, de la dissolution de la communauté), alors qu'elles n'ont | dus van de ontbinding van de gemeenschap, waarborgt), terwijl zij niet |
| pas le même caractère, que le remboursement d'un prêt et le train de | hetzelfde karakter hebben en de terugbetaling van een lening en het |
| levenspeil van het echtpaar, die worden gewaarborgd door de « gemengde | |
| vie du couple, garantis par l'assurance-vie « mixte » concernent la | » levensverzekering, betrekking hebben op de gemeenschap, vermits |
| communauté puisque l'article 1408 du Code civil prévoit que les dettes | artikel 1408 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat de schulden |
| aangegaan ten behoeve van de huishouding deel uitmaken van het passief | |
| contractées pour les besoins du ménage relèvent du passif du | van het gemeenschappelijk vermogen; hij oordeelt dat een van de |
| patrimoine commun; il considère que l'un des époux pourrait être lésé | echtgenoten zou kunnen worden benadeeld, aangezien die bepalingen niet |
| puisque ces dispositions ne prévoient pas de récompense au profit de | voorzien in een vergoeding van de gemeenschap die bestond toen de |
| la communauté qui existait lors de la souscription de l'assurance | verzekering werd afgesloten (een tijdstip dat aan de goedkeuring van |
| (antérieure à l'adoption des dispositions en cause) et qui a supporté | de betwiste bepalingen voorafgaat) en die de betaling van de premies |
| le paiement des primes. | heeft gedragen. |
| Considérant que les nouvelles dispositions pouvaient, dès leur mise en | Van oordeel zijnde dat de nieuwe bepalingen, vanaf de inwerkingtreding |
| vigueur, créer un déséquilibre entre époux, le juge a adressé à la | ervan, een onevenwicht tussen de echtgenoten in het leven konden |
| Cour les trois questions reproduites plus haut. | roepen, heeft de rechter aan het Hof de drie hiervoor weergegeven |
| vragen gesteld. | |
| III. La procédure devant la Cour | III. De rechtspleging voor het Hof |
| Par ordonnance du 6 mai 1998, le président en exercice a désigné les | Bij beschikking van 6 mei 1998 heeft de voorzitter in functie de |
| juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale | rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 |
| du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. | van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. |
| Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application | De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was |
| des articles 71 ou 72 de la loi organique. | om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. |
| La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la | Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel |
| loi organique, par lettres recommandées à la poste le 8 juin 1998. | 77 van de organieke wet bij op 8 juni 1998 ter post aangetekende brieven. |
| L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au | Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is |
| Moniteur belge du 13 juin 1998. | bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 13 juni 1998. |
| Des mémoires ont été introduits par : | Memories zijn ingediend door : |
| - J.-M. Herbiet, demeurant à 5100 Naninne, rue de Cotibeau 42, par | - J.-M. Herbiet, wonende te 5100 Naninne, rue de Cotibeau 42, bij op 1 |
| lettre recommandée à la poste le 1er juillet 1998; | juli 1998 ter post aangetekende brief; |
| - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par | - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 24 juli 1998 ter |
| lettre recommandée à la poste le 24 juillet 1998. | post aangetekende brief. |
| Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi | Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de |
| organique, par lettres recommandées à la poste le 16 septembre 1998. | organieke wet bij op 16 september 1998 ter post aangetekende brieven. |
| J.-M. Herbiet a introduit un mémoire en réponse, par lettre recommandée à la poste le 9 octobre 1998. | J.-M. Herbiet heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 9 oktober 1998 ter post aangetekende brief. |
| Par ordonnances des 29 octobre 1998 et 28 avril 1999, la Cour a | Bij beschikkingen van 29 oktober 1998 en 28 april 1999 heeft het Hof |
| de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot | |
| prorogé respectivement jusqu'aux 6 mai 1999 et 6 novembre 1999 le | respectievelijk 6 mei 1999 en 6 november 1999. |
| délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. | |
| Par ordonnance du 13 janvier 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état | Bij beschikking van 13 januari 1999 heeft het Hof de zaak in |
| et fixé l'audience au 17 février 1999. | gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 17 |
| februari 1999. | |
| Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats | Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten |
| par lettres recommandées à la poste le 15 janvier 1999. | bij op 15 januari 1999 ter post aangetekende brieven. |
| A l'audience publique du 17 février 1999 : | Op de openbare terechtzitting van 17 februari 1999 : |
| - ont comparu : | - zijn verschenen : |
| . Me S. Toussaint loco Me A.-M. Servais et Me J. Detroux, avocats au | . Mr. S. Toussaint loco Mr. A.-M. Servais en Mr. J. Detroux, advocaten |
| barreau de Namur, pour J.-M. Herbiet; | bij de balie te Namen, voor J.-M. Herbiet; |
| . Me E. Maron loco Me M. Uyttendaele, avocats au barreau de Bruxelles, | . Mr. E. Maron loco Mr. M. Uyttendaele, advocaten bij de balie te |
| pour le Conseil des ministres; | Brussel, voor de Ministerraad; |
| - les juges-rapporteurs L. François et H. Coremans ont fait rapport; | - hebben de rechters-verslaggevers L. François en H. Coremans verslag uitgebracht; |
| - les avocats précités ont été entendus; | - zijn de voornoemde advocaten gehoord; |
| - l'affaire a été mise en délibéré. | - is de zaak in beraad genomen. |
| La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants | De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende |
| de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. | van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. |
| IV. En droit | IV. In rechte |
| - A - | - A - |
| Mémoire de J.-M. Herbiet | Memorie van J.-M. Herbiet |
| A.1.1. A l'époque du mariage des époux D'Hooghe-Herbiet, le régime | A.1.1. Op het tijdstip van het huwelijk van het echtpaar |
| légal - qu'ils n'ont pas souhaité maintenir par le biais de la | D'Hooghe-Herbiet was het wettelijke stelsel - dat zij niet hebben |
| déclaration prévue dans les dispositions transitoires de la loi du 14 | willen handhaven via de verklaring waarin de overgangsbepalingen van |
| juillet 1976 - était celui de la communauté des meubles et acquêts : | de wet van 14 juli 1976 voorzien - het stelsel van de gemeenschap van |
| goederen en aanwinsten : alles wat werd verworven tijdens het huwelijk | |
| tombaient dans la communauté tout ce qui était acquis pendant le | en alle roerende goederen van de echtgenoten, zelfs wanneer zij hun |
| mariage et tous les biens mobiliers des époux, même lorsqu'ils étaient | waren toegevallen door een schenking of een nalatenschap, vielen in de |
| échus par donation ou succession. L'assurance-vie souscrite par F. | gemeenschap. De levensverzekering die F. D'Hooghe heeft afgesloten, |
| bepaalde dat hij de begunstigde ervan was, vermits hij de landbouwer | |
| D'Hooghe stipulait qu'il en était le bénéficiaire, puisqu'il était | en zijn echtgenote de meewerkende echtgenote was. De voormelde wet van |
| l'agriculteur et son épouse l'aidante. La loi précitée de 1976 a | 1976 heeft in artikel 1400.7 van het Burgerlijk Wetboek het |
| maintenu, dans l'article 1400.7 du Code civil, le caractère commun du | gemeenschappelijke karakter van het voordeel van de levensverzekering |
| bénéfice de l'assurance-vie conclue dans de telles circonstances mais | die in dergelijke omstandigheden was afgesloten, gehandhaafd, maar de |
| la loi du 25 juin 1992, en abrogeant tacitement l'article 1400.7 du | wet van 25 juni 1992 heeft, door artikel 1400.7 van het Burgerlijk |
| Code civil, a adopté une solution opposée, sans prévoir de récompense | Wetboek stilzwijgend op te heffen, een tegenovergestelde oplossing |
| gekozen, zonder te voorzien in een vergoeding van het | |
| au profit du patrimoine commun du chef des primes payées, sauf si | gemeenschappelijk vermogen wegens de betaalde premies, behalve indien |
| elles sont excessives. | zij buitensporig zijn. |
| A.1.2. La loi de 1992 prive ainsi J.-M. Herbiet de la protection | A.1.2. De wet van 1992 ontneemt J.-M. Herbiet aldus de bescherming die |
| qu'elle avait recherchée en adoptant le régime de la communauté | zij had gezocht door het stelsel van de wettelijke gemeenschap te |
| légale, lequel se trouve vidé de sa substance puisque la nouvelle loi | kiezen, dat wordt uitgehold, vermits de nieuwe wet aan een echtgenoot |
| permet à un époux, en souscrivant une assurance-vie, de se constituer une épargne propre, nonobstant le paiement des primes par le patrimoine commun et, partant, de détourner l'article 1405, 2°, du Code civil. A.1.3. S'il est logique, quant à la première question, que le capital d'une assurance-vie classique, qui se borne à garantir un capital au moment du décès de la personne désignée, soit propre puisqu'elle est souscrite en considération de la dissolution future de la communauté par le décès, l'assurance-vie mixte constituée en garantie d'emprunts communs entraîne, en revanche, après le remboursement de ceux-ci, l'exigibilité au profit du souscripteur du capital convenu, alors même que le mariage perdure; le bénéfice de ce capital influence directement le train de vie du couple formé par le souscripteur-bénéficiaire et son conjoint, notamment la nature et l'ampleur des dettes contractées pour les besoins du ménage, toutes choses qui concernent directement la communauté puisque de telles | de mogelijkheid biedt, door een levensverzekering af te sluiten, eigen spaartegoeden op te bouwen hoewel de premies door het gemeenschappelijk vermogen worden betaald, en aldus artikel 1405, 2°, van het Burgerlijk Wetboek te omzeilen. A.1.3. Het is weliswaar logisch, met betrekking tot de eerste vraag, dat het kapitaal van een klassieke levensverzekering, die zich ertoe beperkt een kapitaal te waarborgen op het tijdstip van overlijden van de aangeduide persoon, eigen is, aangezien die verzekering is afgesloten met het oog op de toekomstige ontbinding van de gemeenschap door het overlijden, maar de gemengde levensverzekering, die wordt afgesloten om tot waarborg te dienen voor gemeenschappelijke leningen, brengt, na de terugbetaling van die leningen, daarentegen de opeisbaarheid ten voordele van de inschrijver op het overeengekomen kapitaal met zich mee, en dit terwijl het huwelijk blijft voortbestaan; het voordeel van dat kapitaal beïnvloedt rechtstreeks het levenspeil van het echtpaar dat gevormd wordt door de inschrijver-begunstigde en diens echtgenoot, namelijk de aard en de omvang van de schulden die zijn aangegaan ten behoeve van de huishouding, allemaal zaken die rechtstreeks de gemeenschap aanbelangen, vermits dergelijke schulden deel uitmaken van het passief |
| dettes relèvent du passif du patrimoine commun (article 1408 du Code civil); le capital devrait donc être logiquement commun. Le législateur de 1976 fut attentif à cette distinction. Celui de 1992 ne le fut pas et la règle qu'il a adoptée est discriminatoire. A.1.4. Quant à la seconde question, la loi de 1992, votée dans l'indifférence, trompe l'espérance légitime des conjoints et introduit une discrimination entre des individus que la loi avait voulu protéger en attribuant à un seul époux le bénéfice d'un avantage constitué grâce à l'épargne des deux. | van het gemeenschappelijk vermogen (artikel 1408 van het Burgerlijk Wetboek); het kapitaal zou dus logischerwijze gemeenschappelijk moeten zijn. De wetgever van 1976 heeft oog gehad voor dat onderscheid. De wetgever van 1992 niet, en de regel die hij heeft aangenomen is discriminerend. A.1.4. Ten aanzien van de tweede vraag moet worden opgemerkt dat de wet van 1992, die in de onverschilligheid is goedgekeurd, afbreuk doet aan de gewettigde verwachtingen van de echtgenoten en een discriminatie instelt onder de individuen die de wet had willen beschermen door aan de enkele echtgenoot een voordeel toe te kennen dat met de spaargelden van beide echtgenoten is opgebouwd. A.1.5. Met betrekking tot de derde vraag moet worden opgemerkt dat de |
| A.1.5. Quant à la troisième question, les articles 127, 128 et 148, § | artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 de |
| 3, de la loi du 25 juin 1992 violent les articles 10 et 11 de la | artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden, doordat zij, zonder |
| Constitution en ce qu'ils introduisent, sans justification admissible, | aanvaardbare verantwoording, een verschil in behandeling invoeren |
| une différence de traitement entre deux catégories de personnes | tussen twee vergelijkbare categorieën van personen, naargelang zij, in |
| comparables, selon qu'elles ont atteint, dans le régime de l'ancienne | het stelsel van de vroegere wet op de verzekeringen, de leeftijd van |
| loi sur les assurances, l'âge de 65 ans avant récompense due à la | 65 jaar hebben bereikt vóór de vergoeding aan de gemeenschap, die |
| communauté correspondant à l'import des primes payées ou qu'elles ont | overeenstemt met het bedrag van de betaalde premies, dan wel of zij |
| atteint cet âge, toutes choses étant égales par ailleurs, après mise | die leeftijd hebben bereikt, waarbij al het overige bovendien |
| en vigueur des dispositions impératives de la nouvelle loi sur les assurances. Mémoire du Conseil des ministres A.2.1. Le législateur, en adoptant l'article 127 de la loi du 25 juin 1992, a pu considérer que tous les types d'assurances-vie devaient être traités de la même manière quant à leur place dans l'actif d'époux communs en biens, en raison de certaines caractéristiques invariables de cette assurance. Le risque assuré étant soit la survie, soit le décès de l'assuré - qu'il s'agisse d'assurances en cas de décès (assurance-vie entière, temporaire, assurance de survie, assurance à terme fixe), d'assurances en cas de vie ou assurances-vie au sens étroit (assurance de capital différé, assurance de rente viagère) ou d'assurances mixtes, lesquelles ne sont que la juxtaposition d'une assurance en cas de décès et d'une assurance en cas de vie -, on ne peut nier que ce type d'assurance est lié intimement à la personne de l'assuré; il convenait donc d'en considérer le bénéfice comme bien propre par nature, indépendamment de | onveranderd blijft, na de inwerkingtreding van de dwingende bepalingen van de nieuwe wet op de verzekeringen. Memorie van de Ministerraad A.2.1. Door artikel 127 van de wet van 25 juni 1992 aan te nemen, heeft de wetgever kunnen oordelen dat alle soorten levensverzekeringen op dezelfde manier dienden te worden behandeld ten aanzien van hun plaats in de activa van de echtparen die met gemeenschap van goederen zijn gehuwd, wegens sommige onveranderlijke kenmerken die die verzekering vertoont. Vermits het verzekerde risico hetzij het overleven, hetzij het overlijden van de verzekerde is - ongeacht of het gaat om verzekeringen bij overlijden (levenslange overlijdensverzekering, tijdelijke levensverzekering, overlevingsverzekering, verzekering op vaste termijn), verzekeringen bij leven of levensverzekeringen in enge zin (verzekering met uitgesteld kapitaal, lijfrenteverzekering) of nog om gemengde verzekeringen, die slechts een verzekering bij overlijden en een verzekering bij leven naast elkaar doen bestaan -, kan niet worden geloochend dat die soort van verzekering nauw verbonden is met de persoon van de verzekerde; het voordeel ervan diende, door de aard ervan, bijgevolg te worden beschouwd als een eigen goed, los van de vervaldag van de verzekering en zelfs wanneer het |
| l'échéance de l'assurance et même lorsque le régime matrimonial est | huwelijksvermogensstelsel dat is van de algehele gemeenschap. Bij het |
| celui de la communauté universelle. Lors de l'élaboration des | uitwerken van de betwiste bepalingen, waarover in de rechtsleer |
| dispositions en cause, qui fit l'objet de controverses doctrinales, | controverses heersten, werd de theorie van de eigen goederen wegens |
| c'est la théorie des biens propres par nature qui fut prise en compte; | hun aard gevolgd; krachtens die theorie worden met name de goederen |
| en vertu de celle-ci, sont notamment considérés comme des biens | die op grond van hun economische bestemming aan de persoon worden |
| propres par nature, les biens qui sont affectés à la personne en | toegewezen, beschouwd als goederen die eigen goederen zijn wegens hun |
| raison de leur destination économique. Or, cette destination est la | aard. Die bestemming is echter dezelfde in het geval van een |
| même dans le cas de l'assurance-vie que dans le cas de l'indemnité | levensverzekering als in het geval van een vergoeding tot herstel van |
| réparant un dommage corporel : la subsistance malgré une diminution | lichamelijke schade : het voortleven ondanks afgenomen krachten. In |
| des forces. Dans le cas de telles indemnités réparant un dommage | het geval van dergelijke vergoedingen tot herstel van lichamelijke |
| corporel, il est unanimement admis qu'il convient de les exclure de la | letsels wordt eenparig aangenomen dat zij uit de gemeenschap moeten |
| communauté en raison de leur affectation et l'on n'aperçoit pas pour | worden gesloten wegens hun bestemming, en het is niet duidelijk waarom |
| quelles raisons la solution devrait être différente dans le cas des | de oplossing verschillend zou moeten zijn in het geval van |
| assurances en cas de vie et ce, qu'il s'agisse de l'assurance-vie « | verzekeringen bij leven, en dit ongeacht of het gaat om de « klassieke |
| classique » ou d'autres types d'assurance-vie, puisque la réalisation | » levensverzekering of om andere soorten levensverzekeringen, vermits |
| du risque est intimement liée à la durée de vie de l'assuré. | de verwerkelijking van het risico nauw verbonden is met de levensduur |
| van de verzekerde. | |
| A.2.2. L'article 128 de la loi du 25 juin 1992, inspiré par des | A.2.2. Artikel 128 van de wet van 25 juni 1992, dat geïnspireerd is op |
| dispositions plus anciennes, se justifie par le fait que le paiement | oudere bepalingen, vindt een verantwoording in het feit dat de |
| des primes par la communauté doit être considéré comme une libéralité | betaling van de premies door de gemeenschap moet worden beschouwd als |
| faite au conjoint, aucune récompense n'étant due à la communauté pour | een schenking aan de echtgenoot, vermits aan de gemeenschap geen |
| les primes d'assurance versées par elle pour une assurance-vie au | enkele vergoeding verschuldigd is wegens de verzekeringspremies die |
| profit de l'un des conjoints (sauf si les primes étaient excessives) | door de gemeenschap werden betaald voor een levensverzekering ten |
| et ce, que le capital soit versé pendant le mariage ou après la | gunste van een van de echtgenoten (behalve wanneer de premies |
| buitensporig zouden zijn), en zulks ongeacht of het kapitaal wordt | |
| dissolution de celui-ci. | gestort tijdens het huwelijk of na de ontbinding ervan. |
| Eu égard au postulat de la liberté contractuelle et de l'entente des | Gelet op het postulaat van de contractvrijheid en de verstandhouding |
| époux, il est en outre raisonnable de penser que l'autre époux a marqué son accord à cet égard ou, à tout le moins, était au courant, ne fût-ce que par la déclaration fiscale commune. Enfin, quelle que soit la nature du capital, propre ou commun, l'époux bénéficiaire sera toujours tenu de contribuer aux charges du ménage. Le capital de l'assurance doit, de ce point de vue, s'analyser de la même manière qu'une donation ou une succession d'un tiers. Aucune justification raisonnable ne permettrait d'ailleurs d'expliquer que, dans un cas, on considère que le patrimoine commun a droit à une récompense alors que dans un autre, une telle récompense ne serait pas due. | onder de echtgenoten, kan men bovendien redelijkerwijze aannemen dat de andere echtgenoot zijn instemming heeft betuigd, of tenminste op de hoogte was, alleen al door de gezamenlijke belastingaangifte. Tot slot moet worden opgemerkt dat, wat ook de aard moge zijn van het kapitaal, eigen of gemeenschappelijk, de begunstigde echtgenoot steeds ertoe zal zijn gehouden bij te dragen in de lasten van de huishouding. Het kapitaal van de verzekering moet uit dat oogpunt op dezelfde wijze worden opgevat als een schenking of een nalatenschap van een derde. Geen enkele redelijke verantwoording biedt overigens een verklaring voor het feit dat men in één geval oordeelt dat het gemeenschappelijk vermogen recht heeft op een vergoeding, terwijl een dergelijke vergoeding in een ander geval niet verschuldigd zou zijn. |
| A.2.3. L'article 148 de la loi du 25 juin 1992 est une disposition | A.2.3. Artikel 148 van de wet van 25 juni 1992 is een |
| transitoire selon laquelle cette loi s'applique aux contrats en cours | overgangsbepaling volgens welke die wet toepasselijk is op de lopende |
| dès son entrée en vigueur. | contracten vanaf haar inwerkingtreding. |
| La circonstance qu'une loi nouvelle soit moins favorable que la | De omstandigheid dat een nieuwe wet voor sommige personen minder |
| législation antérieure pour certaines personnes ne constitue | gunstig is dan de vroegere wetgeving, levert vanzelfsprekend als |
| évidemment pas en tant que telle une violation des principes d'égalité | dusdanig geen schending op van de beginselen van gelijkheid en |
| et de non-discrimination. | niet-discriminatie. |
| A.2.4. A supposer que les dispositions litigieuses traitent de manière | A.2.4. Gesteld dat de betwiste bepalingen twee verschillende situaties |
| identique deux situations différentes et, partant, soient contraires | identiek zouden behandelen en derhalve strijdig zouden zijn met de |
| aux articles 10 et 11 de la Constitution, encore faudrait-il conclure | artikelen 10 en 11 van de Grondwet, dan nog zou moeten worden |
| que les mesures adoptées par le législateur ne sont nullement | geconcludeerd dat de door de wetgever aangenomen maatregelen geenszins |
| disproportionnées : elles se justifient eu égard à la nature et à la finalité du contrat d'assurance-vie et, en outre, ne portent pas atteinte aux dispositions du contrat de mariage dans lequel il peut être prévu que le capital devenant exigible pendant le mariage tombera dans la communauté ou que celle-ci sera récompensée des primes payées par elle, même si elles ne sont pas exagérées. A.2.5. Le juge a quo interroge la Cour sur une discrimination entre époux. La circonstance que le conjoint du bénéficiaire s'estime lésé par la nouvelle législation n'implique toutefois nullement une | onevenredig zijn : zij zijn verantwoord op grond van de aard en de doelstelling van de levensverzekeringsovereenkomst en maken bovendien geen inbreuk op de bepalingen van het huwelijkscontract, waarin kan worden bepaald dat het tijdens het huwelijk opeisbaar geworden kapitaal in de gemeenschap zal vallen of dat kapitaal aanleiding zal geven tot een vergoeding wegens de door de gemeenschap betaalde premies, zelfs als zij niet buitensporig zijn. A.2.5. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over een discriminerend onderscheid tussen de echtgenoten. De omstandigheid dat de echtgenoot van de begunstigde zich geschaad acht door de nieuwe wetgeving, levert evenwel geenszins een discriminatie op in de zin van |
| discrimination au sens des articles 10 et 11 de la Constitution : en | de artikelen 10 en 11 van de Grondwet : te dezen kan de echtgenoot van |
| l'espèce, le conjoint du bénéficiaire d'une assurance-vie ne peut être | de begunstigde van een levensverzekering niet worden beschouwd als een |
| considéré comme une personne se trouvant dans une situation comparable | persoon die zich in een situatie bevindt die vergelijkbaar is met die |
| à celle du bénéficiaire lui-même parce que les règles qui s'appliquent | van de begunstigde zelf, omdat de regels die toepasselijk zijn op |
| au second ne concernent nullement le premier. Telles qu'elles sont | laatstgenoemde geenszins betrekking hebben op eerstgenoemde. Zoals zij |
| formulées, les questions appellent une réponse négative. | zijn geformuleerd, dienen de vragen ontkennend te worden beantwoord. |
| Mémoire en réponse de J.-M. Herbiet | Memorie van antwoord van J.-M. Herbiet |
| A.3.1. Les contrats d'assurance-vie « mixte » et « classique » se | A.3.1. De « gemengde » levensverzekeringscontracten onderscheiden zich |
| distinguent par leur finalité. L'assurance-vie « mixte » est en | van de « klassieke » levensverzekeringscontracten op grond van hun |
| réalité destinée à garantir la bonne fin du remboursement d'emprunts | doelstelling. De « gemengde » levensverzekering is in werkelijkheid |
| communs, et est donc liée autant à la personne de l'assuré qu'à la | bestemd om de goede afloop van de terugbetaling van gemeenschappelijke |
| nature du risque. Il faut enfin distinguer le caractère personnel des | leningen te waarborgen, en houdt dus evenzeer verband met de persoon |
| prérogatives liées à la qualité de souscripteur de l'assurance-vie (droit de désigner et révoquer le bénéficiaire, droit au rachat et à la réduction, droit de remise en vigueur, droit d'obtenir une avance sur contrat, droit de mise en gage du contrat et de cession des droits relatifs au contrat), lesquelles restent propres à celui-ci, du caractère propre ou personnel du capital constituant le bénéfice de l'assurance-vie. A.3.2. L'on peut certes admettre que le caractère propre d'une assurance-vie dite « classique » (souscrite par un époux au profit de l'autre et dont les primes sont payées par la communauté) dans le chef | van de verzekerde als met de aard van het risico. Tot slot moet een onderscheid worden gemaakt tussen het persoonlijke karakter van de voorrechten die gepaard gaan met de hoedanigheid van inschrijver op een levensverzekering (recht om de begunstigde aan te wijzen en die aanwijzing te herroepen, recht op afkoop en op vermindering, recht om de overeenkomst opnieuw te doen ingaan, recht om een voorschot op contract te verkrijgen, recht om het contract te verpanden en de rechten ervan over te dragen), die hem eigen blijven, en het eigen of persoonlijke karakter van het kapitaal dat het voordeel vormt van de levensverzekering. A.3.2. Er kan weliswaar worden aangenomen dat het eigen karakter van een zogeheten « klassieke » levensverzekering (waarop een echtgenoot heeft ingeschreven ten voordele van de andere echtgenoot en waarvan de premies door de gemeenschap werden betaald) ten aanzien van de |
| du bénéficiaire se justifie par l'intention manifeste d'un époux de | begunstigde verantwoord is door de klaarblijkelijke bedoeling van een |
| echtgenoot de andere echtgenoot te begunstigen; maar men moet ervan | |
| gratifier l'autre; mais l'on doit considérer, comme De Page et Laloux | uitgaan, zoals De Page en Laloux dat hebben gedaan, dat de verzekering |
| le firent, que l'assurance contractée par un époux pour lui-même et | die door een echtgenoot voor zichzelf is afgesloten en met |
| acquise à l'aide des deniers communs tombe en communauté, fût-ce parce | gemeenschappelijke gelden is verworven, in de gemeenschap valt, al was |
| que ladite assurance contractée au cours du mariage par l'un des époux | het maar omdat die verzekering, die in de loop van het huwelijk door |
| fait naître à son profit une créance mobilière, qui tombe en | één van de echtgenoten te zijnen gunste is afgesloten, een roerende |
| communauté en vertu de l'article 1401, 1°, du Code civil quelle que | schuldvordering doet ontstaan, die krachtens artikel 1401, 1°, van het |
| soit la date de son échéance. | Burgerlijk Wetboek in de gemeenschap valt, ongeacht de datum van het |
| A.3.3. L'article 148 de la loi du 25 juin 1992 doit être analysé en | vervallen ervan. A.3.3. Artikel 148 van de wet van 25 juni 1992 moet worden |
| conjugaison avec les articles 127 et 128. | geanalyseerd in samenhang met de artikelen 127 en 128. |
| Les questions préjudicielles sont relatives à la discrimination | De prejudiciële vragen hebben betrekking op het discriminerend |
| existant entre deux catégories de personnes comparables : deux | onderscheid dat bestaat tussen twee vergelijkbare categorieën van |
| conjoints, cosignataires de prêts importants garantis par une | personen : twee echtgenoten, die samen belangrijke leningen hebben |
| assurance-vie « mixte » dont les primes ont été payées par le | ondertekend, die gewaarborgd zijn door een « gemengde » |
| patrimoine commun; l'un bénéficiant en propre du capital, l'autre | levensverzekering, waarvan de premies werden betaald door het |
| gemeenschappelijke vermogen; vermits de ene op persoonlijke titel het | |
| n'ayant droit à rien, la distinction est discriminatoire. | kapitaal geniet en de andere recht heeft op niets, is het onderscheid |
| discriminerend. | |
| - B - | - B - |
| B.1. Bien que les questions soient formulées en termes généraux, il | B.1. Hoewel de vragen in algemene bewoordingen zijn geformuleerd, |
| ressort des motifs du jugement a quo que le problème posé par les deux | blijkt uit de motieven van het verwijzingsvonnis dat het door de |
| premières est celui de savoir si les articles 127, 128 et 148, § 3, de | eerste twee gestelde probleem erin bestaat te weten of de artikelen |
| la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre violent | 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de |
| les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'ils ont pour effet que lorsque deux époux sont communs en biens, que l'un d'eux a souscrit une assurance-vie pour garantir la bonne fin du remboursement d'emprunts communs et, ce remboursement étant fait, pour apporter un capital, non au conjoint survivant du souscripteur, mais uniquement à ce dernier au cas où il atteindrait un âge convenu, et qu'en outre, les primes ont été prélevées sur les biens communs, ce capital est propre et ne donne lieu à récompense que si les versements effectués à titre de primes et prélevés sur le patrimoine commun sont « manifestement exagérés eu égard aux facultés de celui-ci ». | landverzekeringsovereenkomst de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden doordat zij tot gevolg hebben dat, wanneer twee echtgenoten gemeenschap van goederen hebben, één van beiden een levensverzekering heeft aangegaan om de goede afloop van de terugbetaling van gemeenschappelijke leningen te waarborgen en, nadat die terugbetaling is gedaan, om een kapitaal op te leveren, niet voor de langstlevende echtgenoot van de verzekeringnemer, maar enkel voor deze laatste ingeval hij een overeengekomen leeftijd zou bereiken, en bovendien de premies ten laste van de gemeenschappelijke goederen zijn betaald, dat kapitaal eigen is en slechts aanleiding geeft tot vergoeding indien de premiebetalingen die ten laste van het gemeenschappelijk vermogen zijn gedaan « kennelijk de mogelijkheden ervan te boven gaan ». |
| B.2. Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur | B.2. De artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op |
| le contrat d'assurance terrestre disposent : | de landverzekeringsovereenkomst bepalen : |
| « Art. 127.Prestations d'assurance |
« Art. 127.Verzekeringsprestaties |
| Le bénéfice de l'assurance contractée par un époux commun en biens au | De aanspraken ontleend aan de verzekering die een in gemeenschap van |
| profit de l'autre ou à son profit constitue un bien propre de l'époux | goederen getrouwde echtgenoot ten behoeve van de andere of van |
| zichzelf heeft bedongen is een eigen goed van de begunstigde | |
| bénéficiaire. » | echtgenoot. » |
| « Art. 128.Récompense de primes |
« Art. 128.Vergoeding van premiebetalingen |
| Une récompense n'est due au patrimoine commun que dans la mesure où | Aan het gemeenschappelijk vermogen is geen vergoeding verschuldigd |
| les versements effectués à titre de primes et prélevés sur ce | behalve voor zover de premiebetalingen die ten laste van dat vermogen |
| patrimoine sont manifestement exagérés eu égard aux facultés de celui-ci. » | zijn gedaan, kennelijk de mogelijkheden ervan te boven gaan. » |
| « Art. 148.Dispositions transitoires |
« Art. 148.Overgangsbepalingen |
| [...] | [...] |
| § 3. En matière de contrats d'assurance sur la vie, les dispositions | § 3. De bepalingen van deze wet zijn op de lopende |
| de la présente loi s'appliquent aux contrats en cours dès son entrée | levensverzekeringsovereenkomsten van toepassing vanaf de |
| en vigueur. » | inwerkingtreding van de wet. » |
| B.3. Avant l'entrée en vigueur de la loi en cause, l'article 1400.7 du | B.3. Vóór de inwerkingtreding van de in het geding zijnde wet, |
| Code civil déclarait propres, sauf récompense s'il y a lieu, les | verklaarde artikel 1400.7 van het Burgerlijk Wetboek eigen, behoudens |
| droits résultant d'une assurance de personnes, souscrite par le | vergoeding indien daartoe aanleiding bestaat, de rechten verbonden aan |
| bénéficiaire lui-même, acquis par lui au décès de son conjoint ou | een personenverzekering door de begunstigde zelf gesloten, die hij |
| verkrijgt bij het overlijden van zijn echtgenoot of na de ontbinding | |
| après la dissolution du régime. Il s'en déduisait a contrario que, | van het stelsel. A contrario werd daaruit afgeleid dat, in het geval |
| dans l'hypothèse envisagée en B.1, le capital était commun. | beoogd in B.1, het kapitaal gemeenschappelijk was. |
| Revenant sur la position qu'il avait adoptée sur les régimes | Terugkomend van het standpunt dat hij had ingenomen betreffende de |
| matrimoniaux dans la loi du 14 juillet 1976 et l'article 1400.7 du | huwelijksvermogensstelsels in de wet van 14 juli 1976 en artikel |
| 1400.7 van het Burgerlijk Wetboek, dat die wet bevatte, heeft de | |
| Code civil que cette loi contenait, le législateur a décidé en 1992, | wetgever in 1992, zonder het voormelde artikel uitdrukkelijk op te |
| sans abroger expressément cet article, que le bénéfice de l'assurance | heffen, beslist dat het voordeel van de verzekering een eigen goed van |
| constitue un bien propre de l'époux bénéficiaire même lorsque le | de begunstigde echtgenoot is, zelfs als de verzekeringnemer die |
| souscripteur l'a contractée à son seul profit, que les époux sont | verzekering uitsluitend te zijnen bate heeft afgesloten, er tussen de |
| communs en biens et que la communauté n'est pas dissoute. Il ne s'en | echtgenoten een gemeenschap van goederen bestaat en de gemeenschap |
| niet is ontbonden. Hij heeft zich daarover niet anders verklaard dan | |
| est pas autrement expliqué que par le souci de « mettre fin à des | door de bezorgdheid te uiten om « een einde te maken aan de twijfels |
| hésitations qui existaient sous l'empire de la loi de 1874 » (Doc. | die onder de gelding van de wet van 1874 opkwamen » (Parl. St., Kamer, |
| parl., Chambre, 1990-1991, n° 1586/1, p. 104). | 1990-1991, nr. 1586/1, p. 104). |
| Il peut être pertinent de relever également le souci, exprimé à propos | Het kan pertinent zijn ook te verwijzen naar de bezorgdheid die is |
| de l'article 106 en projet de la loi en cause, de « fixer de façon | geuit ten aanzien van het in ontwerp zijnde artikel 106 van de in het |
| geding zijnde wet om « alle twijfels omtrent de rechten van de | |
| sûre les droits de l'assureur et du bénéficiaire désigné » en | verzekeraar en van de aangewezen begunstigde op te heffen » door te |
| précisant à quelles conditions le paiement fait par l'assurance est | bepalen onder welke voorwaarden de betaling door de verzekering |
| libératoire (ibid., p. 94). | bevrijdend is (ibid., p. 94). |
| B.4. Le souci de légiférer clairement, de façon que chacun connaisse à | B.4. De bezorgdheid om duidelijk wetgevend op te treden, zodat |
| tout moment l'étendue de ses droits et obligations, n'est en rien | eenieder op elk ogenblik de omvang van zijn rechten en verplichtingen |
| pertinent pour justifier une option législative plutôt qu'une autre, que rien n'empêcherait d'exprimer tout aussi clairement. Celle que le législateur a préférée s'explique d'autant moins par le but d'éviter l'insécurité juridique qu'elle recourt, pour déterminer s'il y a lieu à récompense, à une notion aussi imprécise que celle de « versements [...] manifestement exagérés eu égard aux facultés » du patrimoine commun (article 128). B.5. Pas plus que les travaux préparatoires, les mémoires n'apportent la justification recherchée, dans le cas où l'assurance garantit le paiement d'un capital au seul souscripteur. La Cour ne l'aperçoit pas davantage dans ce même cas. Une telle assurance, en effet, ne vise en aucune manière à la subsistance de l'époux survivant. La charge qu'impose au patrimoine commun le paiement des primes d'assurance crée un déséquilibre au détriment de cet époux : une retraite est garantie au seul souscripteur bénéficiaire, aux frais de la communauté et en principe sans récompense, sans que son conjoint ait pu en accepter l'éventualité en considération de celle de sa propre survie. Par ailleurs, en inscrivant la mesure en cause dans la loi sur le contrat d'assurance terrestre, alors que l'article 1400.7 du Code civil n'est pas expressément abrogé et que ce Code indique l'économie générale des régimes matrimoniaux en leur consacrant un titre entier avec lequel une telle solution est peu cohérente, le législateur a rendu possible que ce conjoint n'ait pas eu connaissance du caractère unilatéral de | kent, is geenszins pertinent om een bepaalde wetgevende keuze meer te verantwoorden dan een andere, waarbij niets zou beletten dat ze even duidelijk tot uiting wordt gebracht. De optie waaraan de wetgever de voorkeur heeft gegeven wordt des te minder verklaard door het doel rechtsonzekerheid te vermijden daar zij, om te bepalen of er aanleiding bestaat tot vergoeding, een beroep doet op een zo vaag begrip als « betalingen die [ . ] kennelijk de mogelijkheden [ . ] te boven gaan » van het gemeenschappelijk vermogen (artikel 128). B.5. De memories, evenmin als de parlementaire voorbereiding, leveren de gezochte verantwoording, in het geval waarin de verzekering de betaling van een kapitaal enkel aan de verzekeringnemer waarborgt. Het Hof ziet ze in hetzelfde geval evenmin. Een dergelijke verzekering beoogt immers in geen geval te voorzien in het levensonderhoud van de overlevende echtgenoot. De last die de betaling van de verzekeringspremies voor het gemeenschappelijk vermogen betekent, veroorzaakt een onevenwicht ten nadele van die echtgenoot : een pensioen wordt gegarandeerd aan de enkele verzekeringnemer-begunstigde, op kosten van de gemeenschap en in beginsel zonder vergoeding, zonder dat zijn echtgenoot de kansen ervan heeft kunnen aanvaarden, in aanmerking genomen zijn eigen kansen op overleven. Overigens, door die maatregel in te schrijven in de wet op de landverzekeringsovereenkomst, terwijl artikel 1400.7 van het Burgerlijk Wetboek niet uitdrukkelijk is opgeheven en dat Wetboek de algemene opzet van de huwelijksvermogensstelsels aangeeft door een volledige titel eraan te wijden waarmee een dergelijke oplossing weinig coherent is, heeft de wetgever het mogelijk gemaakt dat die echtgenoot geen kennis heeft gehad van het eenzijdige karakter van het voordeel dat door een dergelijk contract wordt opgeleverd na de |
| l'avantage produit par un tel contrat après le remboursement de | terugbetaling van de lening. Indien, volgens het wettelijke stelsel, |
| l'emprunt. Selon le régime légal, si l'effort de prévoyance des époux | de inspanning van voorzorg van de echtgenoten met gemeenschap van |
| communs en biens s'était plutôt manifesté par l'achat de titres ou | goederen veeleer tot uiting kwam door de aankoop van effecten of door |
| d'autres biens d'épargne, ceux-ci eussent été communs. Certes, les « | andere spaartegoeden, dan hadden die gemeenschappelijk moeten zijn. De |
| pensions, rentes viagères ou allocations de même nature, dont un seul | « pensioenen, lijfrenten of soortgelijke uitkeringen, die een der |
| des époux est titulaire » sont propres (article 1401, 4°) ainsi que « | echtgenoten alleen bezit » zijn weliswaar eigen (artikel 1401, 4°) |
| le droit à réparation d'un préjudice corporel ou moral personnel » | alsmede « het recht op herstel van persoonlijke lichamelijke of morele |
| (article 1401, 3°); mais de tels avantages proviennent généralement | schade » (artikel 1401, 3°), maar dergelijke voordelen komen in de |
| d'une activité ou d'un préjudice qui était propre à leur bénéficiaire. | regel voort uit een activiteit of een nadeel dat eigen was aan de |
| Dans de telles conditions, il ne se justifie pas d'affirmer que | begunstigde ervan. In dergelijke omstandigheden is het niet |
| l'assentiment et l'intention libérale de l'époux qui n'est pas | verantwoord te beweren dat de instemming en de bedoeling van schenking |
| bénéficiaire peuvent se présumer. | van de echtgenoot die niet de begunstigde is, kunnen worden vermoed. |
| Les dispositions en cause sont discriminatoires. | De in het geding zijnde bepalingen zijn discriminerend. |
| B.6.1. La Cour est invitée par la troisième question préjudicielle à | B.6.1. Het Hof wordt in de derde prejudiciële vraag verzocht de |
| comparer la situation de l'époux commun en biens qui bénéficiait, sous | situatie van de met gemeenschap van goederen gehuwde echtgenoot die |
| la législation ancienne, de l'avantage que constitue la récompense due | onder de vroegere wetgeving het voordeel genoot van de aan het |
| au patrimoine commun pour le paiement des primes d'une assurance sur | gemeenschappelijk vermogen verschuldigde vergoeding wegens de betaling |
| la vie dont son conjoint serait à la fois le souscripteur et le | van de premies van een levensverzekering waarvan diens echtgenoot |
| bénéficiaire, à la situation de l'époux qui, en vertu des articles 127 | terzelfder tijd de verzekeringnemer en de begunstigde was, te |
| vergelijken met de situatie van de echtgenoot die, krachtens de | |
| et 128 de la loi en cause, ne bénéficie pas de cet avantage, alors que | artikelen 127 en 128 van de betwiste wet, dat voordeel niet geniet, |
| la police d'assurance avait été souscrite sous l'empire de l'ancienne | terwijl de verzekeringspolis onder de gelding van de vroegere wet was |
| législation. | afgesloten. |
| B.6.2. En fixant le moment où elle entre en vigueur - comme le fait, | B.6.2. Door het tijdstip te bepalen waarop zij in werking treedt - |
| en l'espèce, l'article 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 -, la loi crée une distinction entre les rapports juridiques qui tombent dans son champ d'application (contrats en cours ou à venir) et les rapports qui y échappent (contrats qui ne sont plus en cours). Les dispositions en cause étant, pour les raisons indiquées plus haut, discriminatoires en elles-mêmes, il n'y a pas lieu d'examiner la circonstance qu'elles sont d'application immédiate. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : | zoals te dezen artikel 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 doet -, voert de wet een onderscheid in tussen de rechtsverhoudingen die binnen haar werkingssfeer vallen (lopende of toekomstige contracten) en de rechtsverhoudingen die eraan ontsnappen (contracten die niet langer lopen). Aangezien de in het geding zijnde bepalingen, om de hierboven aangegeven redenen, op zich discriminerend zijn, dient de omstandigheid dat zij van onmiddellijke toepassing zijn, niet te worden onderzocht. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : |
| Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur le | De artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de |
| contrat d'assurance terrestre violent les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'ils ont pour effet que lorsque deux époux sont communs en biens, que l'un d'eux a souscrit une assurance-vie pour garantir la bonne fin du remboursement d'emprunts communs et, ce remboursement étant fait, pour apporter un capital, non au conjoint survivant du souscripteur, mais uniquement à ce dernier au cas où il atteindrait un âge convenu, et qu'en outre, les primes ont été prélevées sur les biens communs, ce capital est propre et ne donne lieu à récompense que si les versements effectués à titre de primes et prélevés sur le patrimoine commun sont manifestement exagérés eu égard aux facultés de celui-ci. | landverzekeringsovereenkomst schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat zij tot gevolg hebben dat, wanneer twee echtgenoten gemeenschap van goederen hebben, één van beiden een levensverzekering heeft aangegaan om de goede afloop van de terugbetaling van gemeenschappelijke leningen te waarborgen en, nadat die terugbetaling is gedaan, om een kapitaal op te leveren, niet voor de langstlevende echtgenoot van de verzekeringnemer, maar enkel voor deze laatste ingeval hij een overeengekomen leeftijd zou bereiken, en bovendien de premies ten laste van de gemeenschappelijke goederen zijn betaald, dat kapitaal eigen is en slechts aanleiding geeft tot vergoeding indien de premiebetalingen die ten laste van het gemeenschappelijk vermogen zijn gedaan « kennelijk de mogelijkheden ervan te boven gaan ». |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 mai 1999. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 mei 1999. |
| Le greffier, Le président, | De griffier, De voorzitter, |
| L. Potoms. M. Melchior. | L. Potoms. M. Melchior. |