Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 112/98 du 4 novembre 1998 Numéro du rôle : 1244 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 63, 64, alinéa 2, 182 et 479 à 503 du Code d'instruction criminelle, posées par la Cour d'appel de Liège. La Cour d'arb composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L. François, G. De Baets,(...)"
Arrêt n° 112/98 du 4 novembre 1998 Numéro du rôle : 1244 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 63, 64, alinéa 2, 182 et 479 à 503 du Code d'instruction criminelle, posées par la Cour d'appel de Liège. La Cour d'arb composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L. François, G. De Baets,(...) Arrest nr. 112/98 van 4 november 1998 Rolnummer 1244 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 63, 64, tweede lid, 182 en 479 tot 503 van het Wetboek van Strafvordering, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Arbitrag samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. Boel, L. François, G.(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 112/98 du 4 novembre 1998 Arrest nr. 112/98 van 4 november 1998
Numéro du rôle : 1244 Rolnummer 1244
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 63, 64, In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 63, 64,
alinéa 2, 182 et 479 à 503 du Code d'instruction criminelle, posées tweede lid, 182 en 479 tot 503 van het Wetboek van Strafvordering,
par la Cour d'appel de Liège. gesteld door het Hof van Beroep te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe et R. Henneuse, assistée du rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe en R. Henneuse,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles I. Onderwerp van de prejudiciële vragen
Par arrêt du 24 novembre 1997 en cause de B. de Bonvoisin contre J.-F. Bij arrest van 24 november 1997 in zake B. de Bonvoisin tegen J.-F.
Godbille, dont l'expédition est parvenue au greffe le 12 décembre Godbille, waarvan de expeditie ter griffie is ingekomen op 12 december
1997, la Cour d'appel de Liège a posé les questions préjudicielles 1997, heeft het Hof van Beroep te Luik de volgende prejudiciële vragen
suivantes : gesteld :
« 1. Les articles 63, 479, 480, 481, 482, 483 jusque y compris « 1. Schenden de artikelen 63, 479, 480, 481, 482 en 483 tot en met
l'article 503 du Code d'instruction criminelle violent-ils les
articles 10 et 11 de la Constitution au motif que la partie qui se 503 van het Wetboek van Strafvordering de artikelen 10 en 11 van de
prétend lésée par un délit commis par une personne visée à l'article Grondwet, om reden dat de partij die zich geschaad acht door een
479 du Code d'instruction criminelle - nonobstant sa constitution de misdrijf gepleegd door een persoon bedoeld in artikel 479 van het
Wetboek van Strafvordering - niettegenstaande haar burgerlijke
partie civile chez un juge d'instruction sur base de l'article 63 du partijstelling bij een onderzoeksrechter op grond van artikel 63 van
hetzelfde Wetboek - voor het gevolg dat aan haar vordering zal worden
même Code - dépendra quant à la suite de son action de la seule gegeven, afhankelijk is van de enkele beslissing van de
procureur-generaal, zonder enige jurisdictionele toetsing van de
décision du procureur général sans aucun contrôle juridictionnel quant beslissing om te dagvaarden, terwijl een partij die zich geschaad acht
à la décision de citer, alors qu'une partie qui se prétend lésée par door een misdrijf gepleegd door een persoon die niet bedoeld is in
un délit commis par une personne non reprise à l'article 479 du Code artikel 479 van het Wetboek van Strafvordering, de aan elke klager
d'instruction criminelle bénéficie de droits et garanties reconnus à verleende rechten en waarborgen geniet om zich burgerlijke partij te
tout plaignant de se constituer partie civile et d'initier par là des stellen en zodoende de vervolging in te stellen waarover, in de regel,
poursuites devant, en règle, faire l'objet d'une décision de justice ? een rechterlijke beslissing moet worden genomen ?
2. Les articles 64, alinéa 2, 182, 479, 481, 482, 483 jusque et y 2. Schenden de artikelen 64, tweede lid, 182, 479, 481, 482 en 483 tot
compris l'article 503 du Code d'instruction criminelle violent-ils les
articles 10 et 11 de la Constitution au motif qu'il n'est prévu aucun en met 503 van het Wetboek van Strafvordering de artikelen 10 en 11
recours contre la décision du procureur général de ne pas citer du van de Grondwet, om reden dat niet is voorzien in enig beroep tegen de
chef d'un délit une des personnes visées à l'article 479 du Code beslissing van de procureur-generaal om één van de in artikel 479 van
het Wetboek van Strafvordering bedoelde personen niet te dagvaarden
wegens een misdrijf, terwijl de geschade partij zich in
d'instruction criminelle, alors que dans les matières du ressort de la aangelegenheden die tot de bevoegdheid van correctionele politie
police correctionnelle, la partie lésée peut s'adresser directement au behoren, zich rechtstreeks tot de correctionele rechtbank kan wenden
tribunal correctionnel par citation directe ? » met een rechtstreekse dagvaarding ? »
II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
1. B. de Bonvoisin s'est constitué partie civile, le 7 mars 1997, 1. B. de Bonvoisin heeft zich op 7 maart 1997 voor onderzoeksrechter
entre les mains du juge d'instruction Connerotte de Neufchâteau contre Connerotte te Neufchâteau tegen J.-F. Godbille, eerste substituut van
J.-F. Godbille, premier substitut du procureur du Roi, domicilié à de procureur des Konings, wonende te Brussel, burgerlijke partij
Bruxelles, « du chef de diffamations, faux serment, incitation au gesteld wegens « laster, meineed, aanzetten tot moord en belediging
meurtre et injures envers magistrat », principalement en raison de van een magistraat », hoofdzakelijk wegens uitspraken die
propos que celui-ci aurait tenus le 25 février 1997, en qualité de laatstgenoemde op 25 februari 1997 zou hebben gedaan als getuige voor
témoin, devant la commission d'enquête des tueries du Brabant wallon de Bendecommissie zetelend te Brussel.
siégeant à Bruxelles. 2. Le juge d'instruction lui ayant transmis ce procès-verbal, le 2. Nadat de onderzoeksrechter hem het desbetreffende proces-verbaal
procureur du Roi de Neufchâteau a saisi la chambre du conseil, le 6 had overgezonden, heeft de procureur des Konings te Neufchâteau op 6
mai 1997, de réquisitions visant à faire déclarer la constitution de mei 1997 de zaak bij de raadkamer aanhangig gemaakt met een vordering
partie civile irrecevable parce que dirigée contre une personne die ertoe strekt de burgerlijke partijstelling onontvankelijk te laten
bénéficiant du privilège de juridiction. verklaren, omdat zij gericht is tegen een persoon die voorrecht van
rechtsmacht geniet.
3. Par une ordonnance du 20 juin 1997, la chambre du conseil de 3. Bij een beschikking van 20 juni 1997 heeft de raadkamer van
Neufchâteau a sursis à statuer et a décidé de poser à la Cour Neufchâteau de uitspraak opgeschort en beslist om aan het Arbitragehof
d'arbitrage une question préjudicielle dont la Cour n'a pas été een prejudiciële vraag te stellen, die niet bij het Hof aanhangig is
saisie. gemaakt.
4. En effet, l'arrêt de la chambre des mises en accusation de la Cour 4. De voormelde beschikking van Neufchâteau was immers vernietigd door
d'appel de Liège avait annulé l'ordonnance précitée de Neufchâteau, het arrest van de kamer van inbeschuldigingstelling van het Hof van
recevait l'appel du ministère public et posait les deux questions Beroep te Luik, waarbij het hoger beroep van het openbaar ministerie
ontvankelijk werd verklaard en de twee hiervoor weergegeven
préjudicielles mentionnées ci-dessus. prejudiciële vragen werden gesteld.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 12 décembre 1997, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 12 december 1997 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 27 janvier 1998. 77 van de organieke wet bij op 27 januari 1998 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 31 janvier 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 januari 1998.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- B. de Bonvoisin, demeurant à 1040 Bruxelles, avenue des Nerviens 7, - B. de Bonvoisin, wonende te 1040 Brussel, Nerviërslaan 7, bij op 10
par lettre recommandée à la poste le 10 mars 1998; maart 1998 ter post aangetekende brief;
- J.-F. Godbille, demeurant à 1030 Bruxelles, avenue des Capucines 9, - J.-F. Godbille, wonende te 1030 Brussel, Kapucijnbloemenlaan 9, bij
par lettre recommandée à la poste le 13 mars 1998; op 13 maart 1998 ter post aangetekende brief;
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 13 maart 1998
lettre recommandée à la poste le 13 mars 1998. ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 25 mars 1998. organieke wet bij op 25 maart 1998 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
- B. de Bonvoisin, par lettre recommandée à la poste le 24 avril 1998; - B. de Bonvoisin, bij op 24 april 1998 ter post aangetekende brief;
- J.-F. Godbille, par lettre recommandée à la poste le 24 avril 1998; - J.-F. Godbille, bij op 24 april 1998 ter post aangetekende brief;
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 24 avril 1998. - de Ministerraad, bij op 24 april 1998 ter post aangetekende brief.
Par ordonnance du 27 mai 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 12 décembre Bij beschikking van 27 mei 1998 heeft het Hof de termijn waarbinnen
1998 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 12 december 1998.
Par ordonnance du 8 juillet 1998, la Cour a déclaré l'affaire en état Bij beschikking van 8 juli 1998 heeft het Hof de zaak in gereedheid
et fixé l'audience au 30 septembre 1998. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 30 september
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats 1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 10 juillet 1998. bij op 10 juli 1998 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 30 septembre 1998 : Op de openbare terechtzitting van 30 september 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. B. de Bonvoisin, assisté de Me J. Baudoin, avocat au barreau de . B. de Bonvoisin, bijgestaan door Mr. J. Baudoin, advocaat bij de
Neufchâteau, et de Me I. Traest, avocat au barreau de Gand; balie te Neufchâteau, en door Mr. I. Traest, advocaat bij de balie te
. Me E. Jakhian et Me E. Van Nuffel, avocats au barreau de Bruxelles, Gent; . Mr. E. Jakhian en Mr. E. Van Nuffel, advocaten bij de balie te
pour J.-F. Godbille; Brussel, voor J.-F. Godbille;
. Me N. Cahen loco Me R. Verstraeten, avocats au barreau de Bruxelles, . Mr. N. Cahen loco Mr. R. Verstraeten, advocaten bij de balie te
pour le Conseil des ministres; Brussel, voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs E. Cerexhe et H. Boel ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers E. Cerexhe en H. Boel verslag
uitgebracht;
- les avocats précités et B. de Bonvoisin ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten en B. de Bonvoisin gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. Objet des dispositions en cause IV. Onderwerp van de in het geding zijnde bepalingen
Les articles du Code d'instruction criminelle qui font l'objet des De artikelen van het Wetboek van Strafvordering waarover de
questions préjudicielles disposent en ces termes : prejudiciële vragen handelen, luiden als volgt :
«

Art. 63.Toute personne qui se prétendra lésée par un crime ou délit

 «

Art. 63.Hij die beweert door een misdaad of een wanbedrijf te zijn
pourra en rendre plainte et se constituer partie civile devant le juge benadeeld, kan daarover bij de bevoegde onderzoeksrechter klacht doen
d'instruction compétent. » en zich burgerlijke partij stellen. »
«

Art. 64.[...]

 «

Art. 64.[...]
Dans les matières du ressort de la police correctionnelle, la partie In correctionele zaken kan de benadeelde partij zich rechtstreeks tot
lésée pourra s'adresser directement au tribunal correctionnel, dans la de correctionele rechtbank wenden in de vorm die hierna geregeld
forme qui sera ci-après réglée. » wordt. »
«

Art. 182.Le tribunal sera saisi, en matière correctionnelle, de la

 «

Art. 182.De zaken die tot de bevoegdheid van de correctionele
connaissance des délits de sa compétence, soit par le renvoi qui lui rechtbank behoren, worden bij haar aanhangig gemaakt, hetzij door de
en sera fait d'après les articles 130 et 160 ci-dessus, soit par la verwijzing naar die rechtbank overeenkomstig de artikelen 130 en 160
citation donnée directement à l'inculpé et aux personnes civilement hiervoren, hetzij door een dagvaarding, rechtstreeks aan de verdachte
responsables du délit par la partie civile, et, dans tous les cas, par en aan de voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijke personen
gedaan door de burgerlijke partij en, in alle gevallen, door de
le procureur du Roi, soit par la convocation de l'inculpé par procureur des Konings, hetzij door de oproeping van de verdachte bij
procès-verbal, conformément à l'article 216quater. » proces-verbaal, conform artikel 216quater. »
Le principe du privilège de juridiction d'où résultent les questions Het beginsel van het voorrecht van rechtsmacht, waaruit de door het
posées par la Cour d'appel de Liège est contenu dans les articles 479 Hof van Beroep te Luik gestelde vragen voortvloeien, is vervat in de
et 483 du Code d'instruction criminelle, qui énoncent : artikelen 479 en 483 van het Wetboek van Strafvordering, die bepalen :
«

Art. 479.Lorsqu'un juge de paix, un juge au tribunal de police, un

 «

Art. 479.Wanneer een vrederechter, een rechter in de
juge au tribunal de première instance, au tribunal du travail ou au tribunal de commerce, un conseiller à la cour d'appel ou à la cour du travail, un conseiller à la Cour de cassation, un magistrat du parquet près un tribunal ou une cour, un membre de la Cour des comptes, un membre du Conseil d'Etat, de l'auditorat ou du bureau de coordination près le Conseil d'Etat, un membre de la Cour d'arbitrage, un référendaire près cette Cour, un général commandant une division, un gouverneur de province est prévenu d'avoir commis, hors de ses fonctions, un délit emportant une peine correctionnelle, le procureur général près la cour d'appel le fait citer devant cette cour, qui politierechtbank, een rechter in de rechtbank van eerste aanleg, in de arbeidsrechtbank of in de rechtbank van koophandel, een raadsheer in het hof van beroep of in het arbeidshof, een raadsheer in het Hof van Cassatie, een magistraat van het parket bij een rechtbank of een hof, een lid van het Rekenhof, een lid van de Raad van State, van het auditoraat of van het coördinatiebureau bij de Raad van State, een lid van het Arbitragehof, een referendaris bij dat Hof, een generaal die het bevel voert over een divisie, een provinciegouverneur, ervan beschuldigd wordt buiten zijn ambt een misdrijf gepleegd te hebben dat een correctionele straf meebrengt, laat de procureur-generaal bij het hof van beroep hem dagvaarden voor dat hof, dat uitspraak doet, zonder
prononce sans qu'il puisse y avoir appel. » dat beroep kan worden ingesteld. »
«

Art. 483.Lorsqu'un juge de paix, un juge au tribunal de police, un

 «

Art. 483.Wanneer een vrederechter, een rechter in de
juge au tribunal de première instance, au tribunal du travail ou au politierechtbank, een rechter in de rechtbank van eerste aanleg, in de
tribunal de commerce, un conseiller à la cour d'appel ou à la cour du arbeidsrechtbank of in de rechtbank van koophandel, een raadsheer in
het hof van beroep of in het arbeidshof, een raadsheer in het Hof van
travail, un conseiller à la Cour de cassation, un magistrat du parquet Cassatie, een magistraat van het parket bij een rechtbank of een hof,
près un tribunal ou une cour, un membre de la Cour des comptes, un een lid van het Rekenhof, een lid van de Raad van State, van het
membre du Conseil d'Etat, de l'auditorat ou du bureau de coordination auditoraat of van het coördinatiebureau bij de Raad van State, een lid
près le Conseil d'Etat, un membre de la Cour d'arbitrage, un van het Arbitragehof, een referendaris bij dat Hof, een generaal die
référendaire près cette Cour, un général commandant une division, un het bevel voert over een divisie, een provinciegouverneur, ervan
gouverneur de province est prévenu d'avoir commis, dans l'exercice de beschuldigd wordt in zijn ambt een misdrijf gepleegd te hebben dat een
ses fonctions, un délit emportant une peine correctionnelle, ce délit correctionele straf meebrengt, dan wordt dat misdrijf vervolgd en
est poursuivi et jugé comme il est dit à l'article 479. » gevonnist zoals in artikel 479 is bepaald. »
Les articles 479 jusqu'à 503 du Code d'instruction criminelle règlent De artikelen 479 tot 503 van het Wetboek van Strafvordering regelen de
la poursuite et le jugement de crimes ou délits commis notamment par vervolging en de berechting van misdaden of wanbedrijven die onder
des magistrats du tribunal de première instance. meer zijn gepleegd door magistraten van de rechtbank van eerste aanleg.
V. En droit V. In rechte
- A - - A -
Mémoire de B. de Bonvoisin Memorie van B. de Bonvoisin
A.1. Les deux questions préjudicielles appellent une réponse A.1. De twee prejudiciële vragen dienen bevestigend te worden
affirmative. beantwoord.
Les modalités particulières de mise en accusation des magistrats et de De nadere regelen voor inbeschuldigingstelling van de magistraten en
certains fonctionnaires prévues par les articles 479 et suivants du van sommige ambtenaren, waarin de artikelen 479 en volgende van het
Code d'instruction criminelle établissent une discrimination, voire un Wetboek van Strafvordering voorzien, voeren een discriminatie, en
traitement différent, de deux catégories de personnes lésées par des zelfs een verschillende behandeling in van twee categorieën van
infractions pénales en ce que ces modalités ne permettent pas à la personen die schade hebben geleden door misdrijven, in zoverre die
partie lésée par une infraction commise par l'une des personnes visées nadere regelen de partij die schade heeft geleden ten gevolge van een
par ces dispositions de se constituer partie civile entre les mains misdrijf gepleegd door een van de in die bepalingen bedoelde personen
d'un juge d'instruction ou de citer l'auteur des faits directement niet toestaan zich bij een onderzoeksrechter burgerlijke partij te
devant le tribunal compétent, alors que la partie lésée par le fait stellen of de dader van de feiten rechtstreeks voor de bevoegde
d'une personne qui ne bénéficie pas de la protection de ces rechtbank te dagvaarden, terwijl de partij die schade heeft geleden
dispositions peut user de ces correctifs au pouvoir du ministère door een misdrijf van een persoon die de bescherming van die
public de classer la plainte sans suite. bepalingen niet geniet, wel gebruik kan maken van dat correctief op de
Cette différence de traitement n'est pas justifiée par rapport à bevoegdheid van het openbaar ministerie om de klacht te seponeren.
l'objectif poursuivi par ces dispositions (notamment, prémunir le Dat verschil in behandeling is niet verantwoord ten opzichte van de
magistrat ou le fonctionnaire mis en cause des poursuites doelstelling die met die bepalingen wordt nagestreefd (en die er met
intempestives initiées par une partie mue par l'esprit de vengeance) name in bestaat de betrokken magistraat of ambtenaar te vrijwaren van
parce que le législateur aurait pu utiliser d'autres moyens, tels que ongepaste vervolgingen op gang gebracht door een partij die uit is op
la citation directe devant la cour d'appel, juridiction compétente en wraak), omdat de wetgever andere middelen had kunnen aanwenden, zoals
de rechtstreekse dagvaarding voor het hof van beroep, het
application des articles 479 et suivants du Code d'instruction rechtscollege dat bevoegd is met toepassing van de artikelen 479 en
criminelle, l'obligation de consignation en cas de citation directe devant un tribunal ou, à tout le moins, aurait pu prévoir un droit de recours contre la décision du procureur général près la cour d'appel de classer la plainte sans suite. Le critère de différence n'est ni un critère objectif ni un critère adéquat. Une personne lésée par une infraction pénale devrait disposer d'un correctif au pouvoir du ministère public de classer une plainte sans suite, c'est-à-dire du pouvoir de mettre en mouvement l'action publique afin d'assurer l'implication d'un juge dans l'affaire. volgende van het Wetboek van Strafvordering, of de consignatieverplichting in geval van rechtstreekse dagvaarding voor een rechtbank, of tenminste had kunnen voorzien in een recht van beroep tegen de door de procureur-generaal bij het hof van beroep genomen beslissing om de klacht te seponeren. Het criterium van onderscheid is noch een objectief, noch een adequaat criterium. Een persoon die schade lijdt door een misdrijf, zou moeten beschikken over een correctief op de bevoegdheid van het openbaar ministerie om een klacht te seponeren, meer bepaald over de bevoegdheid om de strafvordering op gang te brengen om ervoor te zorgen dat een rechter bij de zaak wordt betrokken.
Mémoire de J.-F. Godbille Memorie van J.-F. Godbille
A.2.1. La première question préjudicielle appelle une réponse A.2.1. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden
négative. En effet, la compétence exclusive du procureur général près beantwoord. De exclusieve bevoegdheid van de procureur-generaal bij
het hof van beroep om vervolging in te stellen tegen een magistraat
la cour d'appel pour exercer les poursuites contre un magistrat, si ontneemt de burgerlijke partij weliswaar de invloed die zij normaal
elle ôte à la partie civile l'influence qu'elle peut exercer gesproken op de strafvordering kan uitoefenen door zich bij de
d'ordinaire sur l'action publique en se constituant partie civile onderzoeksrechter burgerlijke partij te stellen, maar zij schendt de
devant le juge d'instruction, ne viole pas les articles 10 et 11 de la artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. Het verschil in behandeling
Constitution. La différence de traitement est, en effet, proportionnée is immers evenredig met de nagestreefde doelstelling, die het
à l'objectif poursuivi reconnu comme légitime par la Cour d'arbitrage Arbitragehof in het arrest nr. 66/94 legitiem heeft bevonden. Aan de
dans l'arrêt n° 66/94. La partie civile n'est d'ailleurs pas privée du burgerlijke partij wordt overigens niet het recht ontnomen om voor de
droit de demander la réparation de son dommage devant les juridictions strafgerechten het herstel te vorderen van haar schade. Enerzijds, zal
répressives. D'une part, en effet, le procureur général près la cour de procureur-generaal bij het hof van beroep immers over het algemeen
d'appel sera généralement saisi à la suite de la plainte de la worden geadieerd naar aanleiding van een klacht van de benadeelde.
personne lésée. La partie lésée, en règle générale, est donc à Algemeen gesproken ligt de benadeelde partij dus aan de oorsprong van
l'origine de l'action publique et, à cet égard, sa situation n'est de strafvordering, en in dat opzicht is haar situatie nauwelijks
guère différente de celle de la partie lésée dans la procédure de verschillend van die van de benadeelde partij in de gemeenrechtelijke
droit commun. rechtspleging.
Le procureur général près la cour d'appel instruit ensuite les faits De procureur-generaal bij het hof van beroep onderzoekt vervolgens de
de la cause pour déterminer si les faits semblent établis, s'ils sont feiten van de zaak om te bepalen of de feiten bewezen lijken te zijn,
imputables au magistrat mis en cause et justifient sa mise en of zij kunnen worden toegeschreven aan de betrokken magistraat en of
jugement. Dans l'affirmative, la partie lésée voit donc sa plainte zij verantwoorden dat hij moet terechtstaan. Indien zulks het geval
aboutir devant une juridiction de jugement et elle peut se constituer is, krijgt de klacht van de benadeelde partij bijgevolg haar beslag
voor een vonnisgerecht en kan die partij zich op regelmatige wijze
régulièrement partie civile contre l'auteur de l'infraction. burgerlijke partij stellen tegen de dader van het misdrijf.
Ce n'est seulement que si les faits ne sont pas établis ou qu'ils ne Enkel indien de feiten niet zijn bewezen of niet aan de betrokken
sont pas imputables au magistrat mis en cause que le procureur général magistraat kunnen worden toegeschreven, kan de procureur-generaal
peut décider de classer la plainte sans suite. beslissen de klacht te seponeren.
Sans doute la partie lésée ne dispose-t-elle pas du moyen d'éviter une Weliswaar beschikt de benadeelde partij niet over een middel om een
telle décision, ni de la contester. Mais l'absence de poursuite, pour dergelijke beslissing te voorkomen, noch om ze te betwisten. Maar de
la partie lésée, à la suite d'une décision de classement sans suite ontstentenis van vervolging, omdat de procureur-generaal heeft beslist
par le procureur général, a la même incidence qu'une ordonnance de non-lieu prononcée par une juridiction d'instruction ou un jugement d'acquittement prononcé par une juridiction de jugement. Dans l'un et l'autre cas, l'auteur des faits dont elle se prétend victime ne sera pas condamné parce que les faits ou la culpabilité de l'auteur ne sont pas établis. Plus fondamentalement, le classement sans suite de la plainte par le procureur général près la cour d'appel n'a pas pour conséquence de priver définitivement la partie lésée de toute réparation. de zaak te seponeren, heeft voor de benadeelde partij dezelfde weerslag als een beschikking van buitenvervolgingstelling gewezen door een onderzoeksgerecht of een vonnis van vrijspraak gewezen door een vonnisgerecht. Zowel in het ene als in het andere geval zal de dader van de feiten waarvan die partij zich het slachtoffer acht, niet worden veroordeeld omdat de feiten of de schuld van de dader niet zijn bewezen. Meer fundamenteel moet worden opgemerkt dat de seponering van de klacht door de procureur-generaal bij het hof van beroep niet tot gevolg heeft dat de benadeelde partij definitief ieder herstel wordt ontnomen.
La partie lésée, en effet, dispose toujours du droit de demander la De benadeelde partij beschikt immers nog steeds over het recht om voor
réparation de son préjudice devant les juridictions civiles. Dès lors, de burgerlijke rechtbanken het herstel van haar schade te vorderen.
l'absence de maîtrise de la partie lésée sur la mise en oeuvre de Bijgevolg is de omstandigheid dat de benadeelde partij geen vat heeft
l'action publique n'est pas une mesure excessive au regard des op de inwerkingstelling van de strafvordering geen buitensporige
principes d'égalité et de non-discrimination. maatregel ten aanzien van de beginselen van gelijkheid en
A.2.2. La seconde question préjudicielle appelle, elle aussi, une niet-discriminatie. A.2.2. Ook de tweede prejudiciële vraag moet ontkennend worden
réponse négative. beantwoord.
Dans le mécanisme de mise en accusation des magistrats et de certains In het mechanisme van inbeschuldigingstelling van de magistraten en
fonctionnaires prévu par les articles 479 et suivants du Code van sommige ambtenaren, waarin de artikelen 479 en volgende van het
d'instruction criminelle, la partie lésée ne dispose pas des moyens de Wetboek van Strafvordering voorzien, beschikt de benadeelde partij
faire obstacle à la décision du procureur général de ne pas niet over de middelen om de beslissing van de procureur-generaal om
poursuivre, en particulier en exerçant un recours contre cette niet te vervolgen, te verhinderen, door met name tegen die beslissing
décision, alors que, dans la procédure de droit commun, la partie een beroep in te stellen, terwijl de benadeelde partij in de
lésée peut éviter cet obstacle en citant directement l'auteur de gemeenrechtelijke rechtspleging die hindernis kan ontwijken door de
l'infraction devant le tribunal compétent. dader van het misdrijf rechtstreeks voor de bevoegde rechtbank te
Cependant, l'absence de recours contre la décision de classement sans dagvaarden. De ontstentenis van beroep tegen de beslissing van seponering is
suite n'est pas la conséquence des dispositions visées dans les evenwel niet het gevolg van de in de prejudiciële vragen beoogde
questions préjudicielles mais de l'article 128 du Code d'instruction bepalingen, maar wel van artikel 128 van het Wetboek van
criminelle (aux termes duquel « si les juges sont d'avis que le fait Strafvordering (naar luid waarvan « indien de rechters van oordeel
zijn dat het feit noch een misdaad, noch een wanbedrijf, noch een
ne présente ni crime, ni délit, ni contravention, ou qu'il n'existe overtreding oplevert, of dat tegen de verdachte generlei bezwaar
aucune charge contre l'inculpé, il sera déclaré qu'il n'y a pas lieu à bestaat, [...] zij [verklaren] dat er geen reden is tot vervolging »
poursuivre ») et de l'article 135 du même Code (relatif aux voies de en van artikel 135 van datzelfde Wetboek (dat betrekking heeft op de
recours à l'encontre d'une ordonnance de non-lieu). rechtsmiddelen tegen een beschikking van buitenvervolgingstelling).
A titre subsidiaire, il faut considérer que cette absence de recours Subsidiair moet worden geoordeeld dat die ontstentenis van beroep
est justifiée par un objectif légitime - celui d'éviter des mises en wordt verantwoord door een legitieme doelstelling - voorkomen dat
cause inopportunes de magistrats et de certains fonctionnaires devant magistraten en sommige ambtenaren op ongepaste wijze voor de
les juridictions répressives - et cette absence de recours est strafgerechten worden gedaagd - en dat zij in een redelijke verhouding
proportionnée aux motifs qui la fondent, ce que la Cour a rappelé dans staat tot de motivering waarop zij is gegrondvest, hetgeen het Hof in
son arrêt n° 43/95 du 6 juin 1995 en considérant que « la voie de zijn arrest nr. 43/95 van 6 juni 1995 in herinnering heeft gebracht
recours offerte [...] par l'article 135 du Code d'instruction door te oordelen dat « het rechtsmiddel dat krachtens artikel 135 van
criminelle est une exception à la règle selon laquelle l'action het Wetboek van Strafvordering [...] openstaat [...] een uitzondering
publique est exercée par le ministère public. Le législateur a pu [is] op de regel volgens welke het openbaar ministerie de toepassing
redouter que la partie civile n'abuse de son droit d'appel et ne nuise van de strafwet vordert. De wetgever vermocht te vrezen dat de
à l'inculpé en prolongeant l'instruction, pour des motifs étrangers à burgerlijke partij misbruik maakt van haar recht van hoger beroep en
l'intérêt général, par une opposition intempestive. La mesure de verdachte schaadt door het onderzoek te verlengen, om redenen die
critiquée est la contrepartie du droit exceptionnel donné à la partie geen verband houden met het algemeen belang, door een ongepast verzet.
Tegenover de bestreden maatregel staat het uitzonderlijke recht van de
civile de prolonger l'action publique » (point B.3 de l'arrêt) et en burgerlijke partij om de strafvordering aan te houden » (overweging
jugeant que la mesure critiquée « ne limite pas de manière excessive B.3 van het arrest) en dat de betwiste maatregel « [...] niet op
buitensporige wijze de rechten van de [benadeelde] persoon [beperkt]
les droits de la personne [...] lésée : celle-ci a la faculté de [...] : die heeft de mogelijkheid zijn vordering voor de burgerlijke
porter sa demande devant le juge civil » (point B.4 de l'arrêt). rechter te brengen » (overweging B.4 van het arrest).
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.3. Les deux questions préjudicielles appellent une réponse négative. A.3. De twee prejudiciële vragen moeten ontkennend worden beantwoord.
Celles-ci ne concernent pas le privilège de juridiction en soi, mais Die vragen hebben geen betrekking op het voorrecht van rechtsmacht als
portent sur la privation, dans le chef des victimes d'un crime ou d'un dusdanig, maar wel op het feit dat aan de slachtoffers van een misdaad
délit commis par une personne bénéficiant de ce privilège de of een wanbedrijf gepleegd door een persoon die dat voorrecht van
juridiction, de la possibilité de se constituer partie civile entre rechtsmacht geniet, de mogelijkheid wordt ontnomen zich burgerlijke
les mains du juge d'instruction ou de citer un prévenu devant le partij te stellen bij de onderzoeksrechter of een beklaagde voor de
tribunal correctionnel. correctionele rechtbank te dagvaarden.
Les articles 10 et 11 de la Constitution interdisent seulement De artikelen 10 en 11 van de Grondwet verbieden alleen dat een
d'instaurer une différence de traitement lorsque celle-ci est verschil in behandeling wordt ingevoerd wanneer dat verschil verstoken
dépourvue de justification, devenant ainsi discriminatoire. is van verantwoording, zodat het aldus discriminerend wordt.
Tel n'est pas le cas pour la différence soulevée par les questions Dat is niet het geval met het verschil dat in de prejudiciële vragen
préjudicielles. is opgeworpen.
Il a été constamment souligné, tant par le législateur que par la Er is voortdurend beklemtoond, zowel door de wetgever als in
doctrine et la jurisprudence, que les articles 479 et suivants du Code rechtsleer en rechtspraak, dat de artikelen 479 en volgende van het
d'instruction criminelle ont été instaurés dans un but d'intérêt Wetboek van Strafvordering werden ingevoerd met een oogmerk van
général, et que la raison d'être de ces dispositions légales est algemeen belang en dat de bestaansreden van die wettelijke bepalingen
étrangère à tout intérêt ou avantage personnel. vreemd is aan ieder persoonlijk belang of voordeel.
Met het stelsel van het voorrecht van rechtsmacht wordt een dubbele
Le régime du privilège de juridiction poursuit un double but : d'une doelstelling nagestreefd : enerzijds, voorkomen dat de magistraten
part, il faut éviter que les magistrats puissent être jugés par des kunnen worden beoordeeld door collega's die zich in een positie zouden
collègues se trouvant dans une position telle qu'elle pourrait prêter kunnen bevinden waarin zij geneigd zouden kunnen zijn tot een
à une indulgence excessive ou à une sévérité extrême; d'autre part, il buitensporige toegeeflijkheid of een te verregaande strengheid;
faut empêcher que les magistrats puissent devenir l'objet anderzijds, vermijden dat de magistraten het voorwerp zouden gaan
d'accusations téméraires ou malveillantes à cause des fonctions uitmaken van roekeloze of kwaadwillige beschuldigingen, wegens het
publiques qu'ils occupent. ambt dat zij waarnemen.
Il échet de souligner que les motifs qui sont à la base des articles Beklemtoond moet worden dat de motivering die ten grondslag ligt aan
479 et suivants du Code d'instruction criminelle n'ont nullement de artikelen 479 en volgende van het Wetboek van Strafvordering, de
conduit le législateur à créer un régime de faveur pour les personnes wetgever er geenszins toe heeft gebracht een gunstregeling in te
qui y sont soumises : le « privilège de juridiction » prive cette voeren ten aanzien van de personen die eraan zijn onderworpen : het «
voorrecht van rechtsmacht » ontneemt die categorie van personen een
catégorie de personnes d'un degré de juridiction dans l'appréciation aanleg in de beoordeling van de gegrondheid van een beschuldiging die
du bien-fondé d'une inculpation portée contre elles. tegen hen is gericht.
La Cour d'arbitrage a déjà explicitement rappelé ces principes dans Het Arbitragehof heeft die beginselen reeds uitdrukkelijk in
ses arrêts du 14 juillet 1994 et du 7 novembre 1996. S'il n'existe pas de recours qui puisse être exercé directement par la personne qui se prétend lésée, celle-ci pourra dénoncer l'infraction, afin qu'une initiative puisse être prise par le ministre de la Justice ou par la cour d'appel. Il faut souligner que la partie préjudiciée pourra toujours introduire une action civile devant les juridictions civiles pour réclamer des dommages et intérêts résultant de l'infraction dont elle estime être la victime. herinnering gebracht in zijn arresten van 14 juli 1994 en 7 november 1996. Weliswaar bestaan geen beroepen die rechtstreeks zouden kunnen worden ingesteld door de persoon die zich benadeeld acht, maar die persoon zal het misdrijf kunnen aanklagen opdat de Minister van Justitie of het hof van beroep een initiatief kan nemen. Beklemtoond dient te worden dat de benadeelde partij steeds een burgerlijke rechtsvordering zal kunnen instellen voor de burgerlijke rechtbanken om schadevergoeding te vorderen voor de schade die voortvloeit uit het misdrijf waarvan zij het slachtoffer meent te zijn.
Mémoire en réponse de B. de Bonvoisin Memorie van antwoord van B. de Bonvoisin
A.4.1. La portée des arrêts de la Cour d'arbitrage des 14 juillet 1994 A.4.1. De draagwijdte van de arresten van het Arbitragehof van 14 juli
et 7 novembre 1996 ne peut être contestée; elle ne doit pas cependant, même pas implicitement, comme tendent à le présenter les parties adverses, être élargie de façon incorrecte. Ces deux arrêts ne se sont pas prononcés sur les questions préjudicielles qui font l'objet de la présente cause. La Cour ne s'est prononcée que sur la question d'une éventuelle discrimination des personnes bénéficiant du privilège de juridiction. Il ne peut donc être prétendu, même implicitement, que les réponses que donnera la Cour aux présentes questions préjudicielles seraient les mêmes que celles des deux arrêts précités. A.4.2. La question ne concerne pas le contenu du droit dont est dépourvue la victime d'un délit commis par une personne bénéficiant du privilège de juridiction, mais a pour objet de savoir si le critère employé peut justifier la différence de traitement, et donc la privation dans le chef d'une catégorie de personnes lésées, du correctif au pouvoir du ministère public. Il y a bien une différence entre, d'une part, les moyens d'obtenir réparation du dommage et, d'autre part, la possibilité de faire entamer l'action publique. Cette dernière possibilité est une protection supplémentaire des victimes qui subissent un dommage, causé 1994 en 7 november 1996 kan niet worden betwist; zij kan evenwel niet, zelfs niet impliciet, zoals de tegenpartijen geneigd zijn te betogen, op een onjuiste manier worden verruimd. In die twee arresten werd geen uitspraak gedaan over de prejudiciële vragen die in deze zaak aan de orde zijn. Het Hof heeft zich enkel uitgesproken over het bestaan van een eventuele discriminatie van de personen die het voorrecht van rechtsmacht genieten. Er kan dus niet worden betoogd, zelfs niet impliciet, dat de antwoorden die het Hof op de voorliggende prejudiciële vragen zal geven, dezelfde zouden zijn als die welke in de twee voormelde arresten werden gegeven. A.4.2. De vraag heeft geen betrekking op de inhoud van het recht dat ontzegd is aan het slachtoffer van een wanbedrijf gepleegd door een persoon die voorrecht van rechtsmacht geniet, maar heeft tot doel te weten of het aangewende criterium een verantwoording kan bieden voor het verschil in behandeling, en dus voor het feit dat aan een categorie van benadeelde personen het correctief op de bevoegdheid van het openbaar ministerie wordt ontnomen. Er bestaat wel degelijk een verschil tussen de middelen om herstel te krijgen voor de schade, enerzijds, en de mogelijkheid om de strafvordering op gang te laten brengen, anderzijds. Die laatste mogelijkheid is een bijkomende bescherming van de slachtoffers die
par une faute civile (article 1382 du Code civil) qui est également, schade lijden ten gevolge van een burgerlijke fout (artikel 1382 van
et en même temps, une infraction punissable. C'est de cette dernière het Burgerlijk Wetboek) die tevens een misdrijf is. Van die laatste
protection supplémentaire que sont dépourvues les victimes d'un délit bijkomende bescherming zijn de slachtoffers van een wanbedrijf
commis par une personne bénéficiant du privilège de juridiction, et gepleegd door een persoon die voorrecht van rechtsmacht geniet
ceci de façon injustifiable. verstoken, en zulks op onverantwoorde wijze.
La constatation que les personnes lésées par un délit commis par une De vaststelling dat de personen die benadeeld zijn door een wanbedrijf
personne bénéficiant du privilège de juridiction disposent toujours de gepleegd door een persoon die voorrecht van rechtsmacht geniet, steeds
leur droit d'action devant les tribunaux civils et ne sont pas privées beschikken over hun vorderingsrecht voor de burgerlijke rechtbanken en
de la possibilité d'obtenir la réparation de leur dommage, n'est point niet verstoken zijn van de mogelijkheid het herstel van hun schade te
relevante. krijgen, is geenszins relevant.
Mémoire en réponse de J.-F. Godbille Memorie van antwoord van J.-F. Godbille
A.5. La partie prétendument lésée - qui ne conteste pas que la A.5. De zogezegd benadeelde partij - die niet betwist dat het
distinction entre les parties lésées selon qu'elles ont été victimes onderscheid onder de benadeelde partijen naargelang zij het
d'une infraction commise par un magistrat ou un fonctionnaire ou ont slachtoffer zijn geworden van een misdrijf gepleegd door een
été victimes d'une infraction commise par une personne ne bénéficiant magistraat of een ambtenaar, dan wel van een misdrijf gepleegd door
pas de la protection des articles 479 et suivants du Code een persoon die niet de bescherming geniet van de artikelen 479 en
volgende van het Wetboek van Strafvordering, op een objectief
d'instruction criminelle repose sur un critère objectif - n'établit criterium steunt - toont niet aan dat het aangeklaagde verschil in
pas que la différence de traitement dénoncée serait excessive par behandeling buitensporig zou zijn ten opzichte van het doel dat met
rapport au but visé par ces dispositions. Au contraire, dans la die bepalingen wordt nagestreefd. Integendeel, in de kritiek op het
critique du mécanisme mis en place par les articles 479 et suivants du mechanisme dat door de artikelen 479 en volgende van het Wetboek van
Code d'instruction criminelle, elle évite la discussion du caractère Strafvordering is ingevoerd, gaat zij de discussie over het evenredige
proportionné de cette différence de traitement, alors que cet examen karakter van dat verschil in behandeling uit de weg, terwijl op grond
permet précisément de conclure à l'absence de violation des principes van dat onderzoek precies kan worden geconcludeerd dat de beginselen
d'égalité et de non-discrimination. van gelijkheid en niet-discriminatie niet zijn geschonden.
D'autre part, les mesures évoquées comme « correctifs » au pouvoir du Anderzijds, gaan de maatregelen die zijn aangehaald als « correctief »
procureur général près la cour d'appel de décider de ne pas poursuivre op de bevoegdheid van de procureur-generaal bij het hof van beroep om
le magistrat ou le fonctionnaire mis en cause contredisent l'objectif de betrokken magistraat of ambtenaar niet te vervolgen, in tegen de
poursuivi par le législateur, soit parce qu'elles ne sont pas de door de wetgever nagestreefde doelstelling, hetzij omdat zij de
nature à empêcher l'action intempestive de la partie civile (la ongepaste vordering van de burgerlijke partij niet kunnen voorkomen
(de rechtstreekse dagvaarding voor het hof van beroep en het recht
citation directe devant la cour d'appel et le droit de recours contre beroep in te stellen tegen de beslissing van de procureur-generaal om
la décision du procureur général de ne pas poursuivre) soit parce niet te vervolgen), hetzij omdat zij het beginsel van het voorrecht
qu'elles remettent en cause le principe du privilège de juridiction et van rechtsmacht en de exclusieve bevoegdheid van het hof van beroep
la compétence exclusive de la cour d'appel (l'obligation de (de consignatieverplicht ing in geval van rechtstreekse dagvaarding
consignation en cas de citation directe devant le tribunal voor de correctionele rechtbank) opnieuw in het geding brengen. Wegens
correctionnel). En raison de leurs effets et de la contradiction de gevolgen ervan en de fundamentele strijdigheid die zij in het leven
fondamentale qu'elles apportent aux principes à la base du mécanisme roepen met de beginselen die ten grondslag liggen aan het mechanisme
mis en place par les articles 479 et suivants du Code d'instruction dat bij de artikelen 479 en volgende van het Wetboek van
criminelle, ces mesures sont insuffisantes à établir que, en ne les Strafvordering is ingesteld, zijn die maatregelen ontoereikend om te
adoptant pas, le législateur aurait violé les articles 10 et 11 de la bewijzen dat de wetgever, door ze niet te nemen, de artikelen 10 en 11
Constitution. van de Grondwet zou hebben geschonden.
Le fait que le procureur général près la cour d'appel ait seul le Dat de procureur-generaal bij het hof van beroep als enige de
pouvoir de mettre en oeuvre l'action publique à l'encontre des bevoegdheid zou hebben om de strafvordering op gang te brengen tegen
magistrats et de certains fonctionnaires pour les infractions qu'ils de magistraten en bepaalde ambtenaren wegens misdrijven die zij in of
commettent dans ou en dehors de l'exercice de leur fonction, sans que buiten de uitoefening van hun ambt plegen, zonder dat de benadeelde
la partie préjudiciée puisse elle-même mettre en mouvement l'action partij de strafvordering zelf op gang zou kunnen brengen door zich
publique en se constituant partie civile ou en citant l'auteur du burgerlijke partij te stellen of de dader van het wanbedrijf
délit directement devant le tribunal compétent ou puisse contester la rechtstreeks voor de bevoegde rechtbank te dagvaarden, en zonder dat
décision de ne pas poursuivre, ne méconnaît pas les principes zij de beslissing om niet te vervolgen zou kunnen betwisten, is geen
d'égalité et de non-discrimination. schending van de beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie.
La différence de traitement qui est ainsi établie entre les parties Het verschil in behandeling dat aldus onder de benadeelde partijen
lésées, selon que l'auteur du délit bénéficie ou non des modalités de wordt ingesteld, naargelang de dader van het wanbedrijf al dan niet de
mise en accusation établies par les articles 479 et suivants du Code bij de artikelen 479 en volgende van het Wetboek van Strafvordering
d'instruction criminelle, repose sur un critère objectif et poursuit ingevoerde regeling van inbeschuldigingstelling geniet, steunt op een
un but légitime. objectief criterium en beoogt een legitiem doel.
Dans son arrêt n° 66/94 du 14 juillet 1994, la Cour d'arbitrage a In zijn arrest nr. 66/94 van 14 juli 1994 heeft het Arbitragehof aldus
ainsi rappelé, à la manière d'un obiter dictum, que « le privilège de bij wijze van obiter dictum in herinnering gebracht dat « het
juridiction, applicable aux magistrats, y compris les magistrats voorrecht van rechtsmacht, dat van toepassing is op de magistraten,
suppléants, et à certains autres titulaires de fonctions publiques, a met inbegrip van de plaatsvervangende magistraten, en op bepaalde
andere ambtsdragers, is ingesteld met het oog op het verzekeren van
été instauré en vue de garantir à l'égard de ces personnes une een onpartijdige en serene rechtsbedeling ten aanzien van die
administration de la justice impartiale et sereine. Les règles personen. De bijzondere regels op het gebied van onderzoek, vervolging
spécifiques en matière d'instruction, de poursuite et de jugement en berechting die het voorrecht van rechtsmacht inhoudt, beogen te
qu'implique le privilège de juridiction entendent éviter, d'une part, vermijden dat, enerzijds, ondoordachte, onverantwoorde of tergende
que des poursuites téméraires, injustifiées ou vexatoires soient vervolgingen jegens de ambtsdragers op wie dat stelsel van toepassing
intentées contre les personnes auxquelles ce régime est applicable et, is, op gang zouden worden gebracht, anderzijds, die ambtsdragers
d'autre part, que ces mêmes personnes soient traitées avec trop de hetzij te streng, hetzij met te veel toegevendheid zouden worden
sévérité ou trop de clémence » (point B.2 de l'arrêt; en ce sens, voy. behandeld » (overweging B.2 van het arrest; in die zin, zie ook arrest
également l'arrêt n° 60/96 du 7 novembre 1996, point B.3). nr. 60/96 van 7 november 1996, overweging B.3).
Mémoire en réponse du Conseil des ministres Memorie van antwoord van de Ministerraad
A.6. Contrairement à ce que fait valoir la partie prétendument visée, A.6. In tegenstelling tot hetgeen de partij die zich geviseerd acht
le législateur, en instaurant le régime des articles 479 et suivants doet gelden, heeft de wetgever, door de regeling van de artikelen 479
du Code d'instruction criminelle, n'a pas seulement eu égard au point en volgende van het Wetboek van Strafvordering in te stellen, niet
de vue des magistrats. Le fait qu'une personne qui s'estime lésée par alleen oog gehad voor het standpunt van de magistraten. Het feit dat
een persoon die zich benadeeld acht door een misdrijf dat een
une infraction commise par un magistrat n'a pas la faculté de mettre magistraat heeft gepleegd, niet over de mogelijkheid beschikt om de
en mouvement l'action publique résulte de la raison d'être même du strafvordering op gang te brengen, vloeit voort uit de bestaansreden
régime de privilège de juridiction. En évitant l'exercice direct de poursuites, qui peuvent revêtir un caractère téméraire ou malveillant, par la prétendue victime de l'infraction et en soumettant la mise en mouvement de l'action publique à une initiative du procureur général, le législateur a garanti l'indépendance et l'impartialité des magistrats. Il n'est pas exact que, pour obtenir le même résultat que celui assuré par le système actuel, le législateur aurait pu utiliser d'autres moyens. En effet, le législateur a précisément voulu éviter que la personne s'estimant lésée par une infraction commise par un magistrat puisse saisir directement une autorité juridictionnelle, qui devrait alors statuer sur les poursuites à l'égard de la personne bénéficiant du privilège de juridiction. Sur ce point, il convient de souligner qu'une jurisprudence constante de la Commission européenne des droits de l'homme à Strasbourg décide que le droit pour une partie préjudiciée de mettre en mouvement une action publique, soit par une citation directe, soit en forçant le ministère public à introduire une zelf van de regeling van het voorrecht van rechtsmacht. Door te voorkomen dat de vervolging, die een roekeloos of kwaadwillig karakter kan hebben, rechtstreeks op gang kan worden gebracht door het beweerde slachtoffer van het misdrijf, en door het initiatief om de strafvordering op gang te brengen over te laten aan de procureur-generaal, heeft de wetgever de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van de magistraten gevrijwaard. Het is onjuist dat de wetgever, om hetzelfde resultaat te bereiken als datgene dat door de huidige regeling wordt gewaarborgd, andere middelen had kunnen aanwenden. De wetgever heeft immers precies willen voorkomen dat de persoon die zich benadeeld acht door een misdrijf gepleegd door een magistraat rechtstreeks een jurisdictionele overheid kan adiëren, die dan uitspraak zou moeten doen over de vervolging ten aanzien van de persoon die het voorrecht van rechtsmacht geniet. In dat verband moet worden beklemtoond dat, volgens een vaste rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens te Straatsburg, het recht waarover de benadeelde partij beschikt om de strafvordering op gang te brengen, hetzij door een rechtstreekse dagvaarding, hetzij door het openbaar
procédure pénale, n'est pas compris dans les droits garantis par la ministerie te verplichten een strafrechtspleging in te leiden, niet
Convention européenne des droits de l'homme. behoort tot de rechten die door het Europees Verdrag voor de Rechten
Finalement, pour autant que de besoin, c'est à tort qu'il est soutenu van de Mens worden gewaarborgd.
que l'impossibilité de mettre en mouvement une action publique par une constitution de partie civile ou une citation directe pour les infractions relevant de la compétence du tribunal de la jeunesse ou des juridictions militaires n'a trait qu'aux compétences de ces juridictions spécifiques. Comme c'est le cas pour le régime de privilège de juridiction, c'est pour des raisons objectives et d'une manière raisonnablement justifiée que le législateur a limité les possibilités de mettre en mouvement l'action publique. Quant aux délinquants mineurs, le législateur, en réservant au ministère public le droit d'intenter une action pénale, a voulu veiller à ce que seules des considérations de nature pédagogique et relatives à l'intérêt du mineur soient déterminantes. Quant aux personnes relevant de la juridiction militaire, le Tot slot, en ten overvloede, is het ten onrechte dat beweerd wordt dat de onmogelijkheid een strafvordering op gang te brengen door een burgerlijke partijstelling of een rechtstreekse dagvaarding wegens misdrijven die tot de bevoegdheid van de jeugdrechtbank of van de militaire rechtscolleges behoren, enkel betrekking heeft op de bevoegdheden van die specifieke rechtscolleges. Zoals dat het geval is met het stelsel van voorrecht van rechtsmacht, heeft de wetgever om objectieve redenen en op een in redelijkheid verantwoorde wijze de mogelijkheden beperkt om de strafvordering op gang te brengen. Met betrekking tot de minderjarige delinquenten heeft de wetgever, door aan het openbare ministerie het recht voor te behouden een strafvordering in te stellen, erover willen waken dat enkel overwegingen van opvoedkundige aard en overwegingen die verband houden met het belang van de minderjarige doorslaggevend zijn. Met betrekking tot de personen die onder de militaire rechtsmacht
législateur a également estimé que des raisons de discipline et vallen, heeft de wetgever eveneens geoordeeld dat redenen van
d'organisation militaire nécessitent que soit exclue la possibilité discipline en militaire organisatie vergen dat de mogelijkheid wordt
pour toute personne se prétendant lésée par une infraction de mettre uitgesloten dat een ieder die zich benadeeld acht door een misdrijf,
en mouvement une action publique. een strafvordering op gang kan brengen.
- B - - B -
B.1. Les deux questions préjudicielles portent sur le point de savoir B.1. De twee prejudiciële vragen handelen over de vraag of de
si la compétence exclusive et sans appel que détient le procureur exclusieve bevoegdheid waarover de procureur-generaal bij het hof van
général près la cour d'appel d'exercer les poursuites contre un beroep beschikt om vervolging in te stellen tegen een magistraat, een
magistrat ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution en ce beslissing waartegen geen hoger beroep mogelijk is, de artikelen 10 en
qu'elle ne permet pas à une partie qui se prétend lésée par une 11 van de Grondwet niet schendt, doordat zij een partij die zich door
infraction de mettre l'action publique en mouvement en se constituant een misdrijf benadeeld acht, niet toestaat de strafvordering op gang
te brengen door zich burgerlijke partij te stellen bij een
partie civile dans les mains d'un juge d'instruction ou en citant onderzoeksrechter of door rechtstreeks voor de strafrechter te
directement devant le juge pénal, contrairement aux autres personnes dagvaarden, zulks in tegenstelling tot de andere personen die zich
qui se prétendent lésées par une infraction commise par une personne benadeeld achten door een misdrijf gepleegd door een niet in artikel
non visée à l'article 479 du Code d'instruction criminelle. 479 van het Wetboek van Strafvordering vermelde persoon.
B.2. Il résulte des termes des questions que le problème posé réside B.2. Uit de bewoordingen van de vraag blijkt dat het gestelde probleem
essentiellement dans l'article 479 du Code d'instruction criminelle, in hoofdzaak ligt in artikel 479 van het Wetboek van Strafvordering,
qui dispose : dat bepaalt :
« Lorsqu'un juge de paix, un juge au tribunal de police, un juge au « Wanneer een vrederechter, een rechter in de politierechtbank, een
tribunal de première instance, au tribunal du travail ou au tribunal de commerce, un conseiller à la cour d'appel ou à la cour du travail, un conseiller à la Cour de cassation, un magistrat du parquet près un tribunal ou une cour, un membre de la Cour des comptes, un membre du Conseil d'Etat, de l'auditorat ou du bureau de coordination près le Conseil d'Etat, un membre de la Cour d'arbitrage, un référendaire près cette Cour, un général commandant une division, un gouverneur de province est prévenu d'avoir commis, hors de ses fonctions, un délit emportant une peine correctionnelle, le procureur général près la cour d'appel le fait citer devant cette cour, qui prononce sans qu'il puisse y avoir appel. » B.3. Le système dit du privilège de juridiction, applicable aux magistrats, y compris aux magistrats suppléants, et à certains autres titulaires de fonctions publiques, a été instauré en vue de garantir à l'égard de ces personnes une administration de la justice impartiale et sereine. Les règles spécifiques qu'il comporte en matière d'instruction, de poursuite et de jugement entendent éviter, d'une part, que des poursuites téméraires, injustifiées ou vexatoires soient intentées contre les personnes auxquelles ce régime est applicable et, d'autre part, que ces mêmes personnes soient traitées avec trop de sévérité ou trop de clémence. rechter in de rechtbank van eerste aanleg, in de arbeidsrechtbank of in de rechtbank van koophandel, een raadsheer in het hof van beroep of in het arbeidshof, een raadsheer in het Hof van Cassatie, een magistraat van het parket bij een rechtbank of een hof, een lid van het Rekenhof, een lid van de Raad van State, van het auditoraat of van het coördinatiebureau bij de Raad van State, een lid van het Arbitragehof, een referendaris bij dat Hof, een generaal die het bevel voert over een divisie, een provinciegouverneur, ervan beschuldigd wordt buiten zijn ambt een misdrijf gepleegd te hebben dat een correctionele straf meebrengt, laat de procureur-generaal bij het hof van beroep hem dagvaarden voor dat hof, dat uitspraak doet, zonder dat beroep kan worden ingesteld. » B.3. Het zogeheten stelsel van het voorrecht van rechtsmacht, dat van toepassing is op de magistraten, met inbegrip van de plaatsvervangende magistraten, en op bepaalde andere ambtsdragers, is ingesteld met het oog op het verzekeren van een onpartijdige en serene rechtsbedeling ten aanzien van die personen. De bijzondere regels die het behelst op het gebied van onderzoek, vervolging en berechting beogen te vermijden dat, enerzijds, ondoordachte, onverantwoorde of tergende vervolgingen jegens de personen op wie dat stelsel van toepassing is, op gang zouden worden gebracht, anderzijds, die personen hetzij te streng, hetzij met te veel toegevendheid zouden worden behandeld. Het geheel van die motieven kan redelijkerwijze verantwoorden dat de
L'ensemble de ces motifs peut raisonnablement justifier que les personen op wie het voorrecht van rechtsmacht van toepassing is, op
personnes auxquelles s'applique le privilège de juridiction soient, en het gebied van het onderzoek, de vervolging en de berechting anders
matière d'instruction, de poursuite et de jugement, traitées worden behandeld dan de rechtsonderhorigen op wie de gewone regels van
différemment des justiciables auxquels s'appliquent les règles strafvordering van toepassing zijn.
ordinaires de l'instruction criminelle. B.4. De prejudiciële vragen hebben geen betrekking op het voorrecht
B.4. Les questions préjudicielles ne concernent pas le privilège de van de rechtsmacht als dusdanig, maar wel op het feit dat aan de
juridiction en soi, mais portent sur la privation, dans le chef des slachtoffers van een misdaad of een wanbedrijf gepleegd door een
victimes d'un crime ou d'un délit commis par une personne bénéficiant persoon die dat voorrecht van rechtsmacht geniet, de mogelijkheid
de ce privilège de juridiction, de la possibilité de se constituer wordt ontnomen zich bij de onderzoeksrechter burgerlijke partij te
partie civile entre les mains du juge d'instruction ou de citer un stellen of een beklaagde voor de correctionele rechtbank te
prévenu devant le tribunal correctionnel, d'une part, et sur la dagvaarden, enerzijds, en op het feit dat hun de mogelijkheid wordt
privation de la possibilité d'introduire un recours contre la décision ontnomen beroep in te stellen tegen de beslissing van de
du procureur général, d'autre part. Au sein de la catégorie des procureur-generaal, anderzijds. Binnen de categorie van de personen
personnes susceptibles d'être lésées par une infraction, une die door een misdrijf kunnen worden benadeeld, wordt aldus een
différence de traitement est ainsi instaurée entre celles qui verschil in behandeling ingesteld tussen diegenen die de weerslag van
subissent les effets de l'article 479 et la généralité des citoyens. artikel 479 ondergaan en alle andere burgers, in hun algemeenheid beschouwd.
B.5.1. Dès lors que les objectifs légitimes poursuivis par le B.5.1. Vermits de legitieme doelstellingen die de wetgever heeft
législateur justifient qu'il ait confié aux cours d'appel la nagestreefd, verantwoorden dat hij aan de hoven van beroep de
compétence de connaître des délits à charge des personnes auxquelles bevoegdheid heeft toevertrouwd om kennis te nemen van de wanbedrijven
s'applique le privilège de juridiction, il n'est pas manifestement ten laste van de personen op wie het voorrecht van rechtsmacht
déraisonnable d'avoir réservé l'exclusivité de la compétence toepasselijk is, is het niet klaarblijkelijk onredelijk de exclusieve
d'introduire les poursuites contre ces personnes au procureur général bevoegdheid om tegen die personen vervolging in te stellen, te hebben
près la cour d'appel, sans permettre l'exercice direct de poursuites, voorbehouden aan de procureur-generaal bij het hof van beroep, zonder
qui peuvent revêtir un caractère téméraire ou malveillant, par la toe te staan dat de vervolging, die een roekeloos of kwaadwillig
karakter kan hebben, rechtstreeks wordt uitgeoefend door een persoon
personne s'estimant lésée par l'infraction. die zich door het misdrijf benadeeld acht.
Le législateur pouvait, dans la logique du système établi, ne pas De wetgever vermocht, in de logica van het geldende stelsel, naar het
prévoir, à l'instar de la décision rendue par la Cour d'appel qui, voorbeeld van de door het hof van beroep gewezen beslissing, waartegen
elle non plus, n'est pas susceptible d'appel, de recours dans le chef evenmin hoger beroep mogelijk is, voor de partij die zich benadeeld
de la partie prétendument lésée à l'encontre de la décision du acht niet te voorzien in een beroep tegen de beslissing van de
procureur général de ne pas poursuivre l'auteur présumé de procureur-generaal om de vermeende dader van het misdrijf niet te
l'infraction. vervolgen.
B.5.2. Ces mesures ne limitent pas de manière excessive les droits de B.5.2. Die maatregelen beperken de rechten van de persoon die zich
la personne qui se prétend lésée : celle-ci, qui ne peut poursuivre benadeeld acht niet op buitensporige wijze : die persoon, die slechts
qu'un intérêt privé même lorsqu'elle met l'action publique en een particulier belang kan nastreven, zelfs wanneer hij de
strafvordering op gang brengt, beschikt over de mogelijkheid om voor
mouvement, a la faculté de porter une demande en réparation devant le de burgerlijke rechter een vordering tot schadevergoeding in te
juge civil, sans compter qu'elle peut dénoncer l'infraction, afin stellen, afgezien van het feit dat hij het misdrijf kan aanklagen
qu'une initiative puisse être prise par le ministre de la Justice opdat een initiatief kan worden genomen door de Minister van Justitie
(articles 482 et 486 du Code d'instruction criminelle) ou par la cour (artikelen 482 en 486 van het Wetboek van Strafvordering) of door het
d'appel (article 443 du Code judiciaire). hof van beroep (artikel 443 van het Gerechtelijk Wetboek).
B.6. Les deux questions préjudicielles appellent une réponse négative. B.6. De twee prejudiciële vragen moeten ontkennend worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 479 du Code d'instruction criminelle ne viole pas les Artikel 479 van het Wetboek van Strafvordering schendt de artikelen 10
articles 10 et 11 de la Constitution en tant qu'il réserve au en 11 van de Grondwet niet, in zoverre het aan de procureur-generaal
procureur général près la cour d'appel la décision de poursuivre ou bij het hof van beroep de beslissing voorbehoudt om al dan niet de
non les magistrats pour les infractions qu'ils sont susceptibles magistraten te vervolgen wegens misdrijven die zij zouden kunnen
d'avoir commises et en tant qu'il a pour conséquence de ne pas hebben gepleegd en in zoverre het tot gevolg heeft dat de partij die
permettre à la partie qui se prétend lésée de mettre en mouvement zich benadeeld acht, niet wordt toegestaan de strafvordering op gang
l'action publique en se constituant partie civile ou par citation te brengen door zich burgerlijke partij te stellen of door
directe, ni d'introduire un recours contre la décision de ne pas rechtstreekse dagvaarding, of een beroep in te stellen tegen de
poursuivre. beslissing om niet te vervolgen.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 4 novembre 1998. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 4 november 1998.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^