Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 20/98 du 18 février 1998 Numéro du rôle : 1058 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, alinéa 1 er , de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal du travail de Brux La Cour d'arbitrage, composée du président L. De Grève, du juge L. François, faisant fonction de(...)"
Arrêt n° 20/98 du 18 février 1998 Numéro du rôle : 1058 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, alinéa 1 er , de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal du travail de Brux La Cour d'arbitrage, composée du président L. De Grève, du juge L. François, faisant fonction de(...) Arrest nr. 20/98 van 18 februari 1998 Rolnummer 1058 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel. Het Arbitragehof samengesteld uit voorzitter L. De Grève, rechter L. François, waarnemend voorzitter, en de rechters(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 20/98 du 18 février 1998 Arrest nr. 20/98 van 18 februari 1998
Numéro du rôle : 1058 Rolnummer 1058
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, alinéa 1er, In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, eerste lid, van de wet
de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de
par le Tribunal du travail de Bruxelles. Arbeidsrechtbank te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée du président L. De Grève, du juge L. François, faisant samengesteld uit voorzitter L. De Grève, rechter L. François,
fonction de président, et des juges H. Boel, P. Martens, G. De Baets, waarnemend voorzitter, en de rechters H. Boel, P. Martens, G. De
R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée du greffier L. Potoms, présidée Baets, R. Henneuse en M. Bossuyt, bijgestaan door de griffier L.
par le président L. De Grève, Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 7 février 1997 en cause de P. Vercooren contre la s.a. Bij vonnis van 7 februari 1997 in zake P. Vercooren tegen de n.v.
Protectas, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen
Protectas, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 25 op 25 februari 1997, heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel de volgende
février 1997, le Tribunal du travail de Bruxelles a posé la question
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux « Is artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de
contrats de travail est-il conforme aux principes d'égalité et de arbeidsovereenkomsten, in overeenstemming met de in de artikelen 10 en
non-discrimination consacrés par les articles 10 et 11 de la 11 van de gecoördineerde Grondwet verankerde beginselen van gelijkheid
Constitution coordonnée en ce qu'il aboutit à ce qu'un employé dont le en niet-discriminatie in zoverre dat het ertoe leidt dat een
contrat de travail répond à la définition du contrat de travail de arbeidsovereenkomst van een bediende beantwoordend aan de definitie
représentant de commerce mais qui opère dans le secteur des assurances van de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordiger, doch
est traité de manière différente des autres représentants de commerce werkzaam in de verzekeringen, verschillend wordt behandeld van de
? » overige handelsvertegenwoordigers ? »
II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
Le Tribunal du travail de Bruxelles doit trancher le litige porté De Arbeidsrechtbank te Brussel moet uitspraak doen in een geschil
devant lui par P. Vercooren, qui était au service de la s.a. ingeleid door P. Vercooren die als handelsvertegenwoordiger in dienst
Protectas, courtier d'assurances, en qualité de représentant de was van de n.v. Protectas, verzekeringsmakelaar. Wegens onenigheid
commerce. En raison d'un désaccord sur le paiement de commissions over de betaling van verschuldigde commissielonen heeft P. Vercooren
dues, P. Vercooren a mis fin au contrat de travail et réclame à son een einde gemaakt aan de arbeidsovereenkomst en vordert voor de
ancien employeur, devant le Tribunal du travail, les arriérés de arbeidsrechtbank van zijn gewezen werkgever de achterstallige
commission de courtage, une indemnité de préavis et une indemnité d'éviction. commissielonen, een opzeggingsvergoeding en een uitwinningsvergoeding.
P. Vercooren fonde notamment sa demande sur les articles 91, 92, 94 et P. Vercooren steunt zijn vordering onder meer op de artikelen 91, 92,
101 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, qui 94 en 101 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de
règlent le statut du représentant de commerce. arbeidsovereenkomsten, die het statuut van de handelsvertegenwoordiger
La s.a. Protectas déclare que ces dispositions ne sont pas applicables regelen. De n.v. Protectas stelt dat die bepalingen niet van toepassing zijn,
en l'espèce, vu que P. Vercooren était actif dans le secteur des aangezien P. Vercooren werkzaam was in de verzekeringssector en
assurances et que l'article 4 de la loi précitée exclut explicitement artikel 4 van de voornoemde wet de verzekeringen uitdrukkelijk
les assurances de la réglementation concernant les représentants de uitsluit uit de regeling van de handelsvertegenwoordiging.
commerce. Suite à cette contestation entre les parties, le Tribunal du travail a Naar aanleiding van die betwisting tussen de partijen besluit de
décidé de poser d'office une question préjudicielle. arbeidsrechtbank ambtshalve tot het stellen van een prejudiciële vraag.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 25 février 1997, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 25 februari 1997 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 12 mars 1997. 77 van de organieke wet bij op 12 maart 1997 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 21 mars 1997. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 21 maart 1997.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- P. Vercooren, allée des Freesias 14, boîte 1, 1030 Bruxelles, par - P. Vercooren, Freesiadreef 14, bus 1, 1030 Brussel, bij op 23 april
lettre recommandée à la poste le 23 avril 1997; 1997 ter post aangetekende brief;
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 28 april 1997
lettre recommandée à la poste le 28 avril 1997. ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 7 mai 1997. organieke wet bij op 7 mei 1997 ter post aangetekende brieven.
P. Vercooren a introduit un mémoire en réponse par lettre recommandée à la poste le 27 mai 1997. P. Vercooren heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 27 mei 1997 ter post aangetekende brief.
Par ordonnance du 25 juin 1997, la Cour a prorogé jusqu'au 25 février Bij beschikking van 25 juni 1997 heeft het Hof de termijn waarbinnen
1998 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 25 februari 1998.
Par ordonnance du 17 décembre 1997, la Cour a déclaré l'affaire en Bij beschikking van 17 december 1997 heeft het Hof de zaak in
état et fixé l'audience au 21 janvier 1998. gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 21
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, januari 1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 18 décembre 1997. bij op 18 december 1997 ter post aangetekende brieven.
Par ordonnance du 21 janvier 1998, le juge L. François, faisant Bij beschikking van 21 januari 1998 heeft rechter L. François,
fonction de président, a complété le siège par le juge P. Martens. waarnemend voorzitter, de zetel aangevuld met rechter P. Martens.
A l'audience publique du 21 janvier 1998 : Op de openbare terechtzitting van 21 januari 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me J. Timmermans loco Me T. De Beir, avocats au barreau de . Mr. J. Timmermans loco Mr. T. De Beir, advocaten bij de balie te
Bruxelles, pour P. Vercooren; Brussel, voor P. Vercooren;
. Me A. Lindemans et Me K. Ronse, avocats au barreau de Bruxelles, . Mr. A. Lindemans en Mr. K. Ronse, advocaten bij de balie te Brussel,
pour le Conseil des ministres; voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs M. Bossuyt et R. Henneuse ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers M. Bossuyt en R. Henneuse verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Mémoire de P. Vercooren Memorie van P. Vercooren
A.1.1. Selon ses propres dires, P. Vercooren fut engagé par la s.a. A.1.1. Volgens P. Vercooren werd hij door de n.v. Protectas
Protectas comme employé, « pour visiter la clientèle existante et aangeworven als bediende met als doel « als afgevaardigde van de
prospecter une nouvelle clientèle, en qualité de délégué de la directie, met het oog op de vertegenwoordiging en de verkoop, in naam,
direction, en vue de la représentation et de la vente, au nom, pour le voor rekening en onder het gezag van de werkgever, de bestaande
compte et sous l'autorité de l'employeur ». Un employé occupé de la klantenkring te bezoeken en een nieuw cliënteel op te sporen ». Een
sorte doit, selon la loi relative aux contrats de travail, être bediende met die taak moet volgens de wet op de arbeidsovereenkomsten
considéré comme un représentant de commerce pouvant invoquer les worden beschouwd als een handelsvertegenwoordiger die een beroep kan
règles particulières prévues aux articles 91 et suivants de la loi du doen op de bijzondere regels vastgelegd in de artikelen 91 en volgende
3 juillet 1978 relative aux contrats de travail. van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten.
A.1.2. Toutefois, le Tribunal du travail a observé à juste titre, dans A.1.2. De Arbeidsrechtbank heeft echter terecht in haar vonnis
son jugement, que l'article 4, alinéa 1er, de la loi relative aux opgemerkt dat artikel 4, eerste lid, van de wet op de
contrats de travail exclut les « assurances » des contrats de travail arbeidsovereenkomsten de « verzekeringen » uitsluit van de
des représentants de commerce, ce qui implique que P. Vercooren ne arbeidsovereenkomsten voor handelsvertegenwoordigers, wat impliceert
bénéficie pas de la protection spéciale à laquelle les autres dat P. Vercooren niet de bijzondere bescherming geniet die wel aan
représentants de commerce ont droit. andere handelsvertegenwoordigers toekomt.
A.1.3. Cette disposition viole dès lors les articles 10 et 11 de la A.1.3. Die bepaling schendt dan ook de artikelen 10 en 11 van de
Constitution. Grondwet.
A.1.4. Bien que P. Vercooren soit actif dans le secteur des assurances A.1.4. Hoewel P. Vercooren werkzaam is in de verzekeringssector als «
comme « agent d'assurances-employé », il exerce en réalité la fonction verzekeringsagent-bediende » oefent hij in werkelijkheid de taak uit
d'un représentant de commerce sous l'autorité de son employeur, van een handelsvertegenwoordiger onder het gezag van zijn werkgever,
conformément à la définition donnée à l'article 4, alinéa 1er, de la overeenkomstig de omschrijving van artikel 4, eerste lid, van de
loi relative aux contrats de travail. arbeidsovereenkomstenwet.
A.1.5. Les dispositions constitutionnelles citées sont violées en ce A.1.5. De aangehaalde grondwetsbepalingen zijn geschonden, nu de
que le législateur n'établit aucune distinction, à l'article 4, alinéa wetgever in artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 geen
1er, de la loi du 3 juillet 1978, entre les travailleurs-employés (qui enkel onderscheid maakt tussen werknemers-bedienden (die de taak van
exercent la fonction de représentant de commerce) et les employeurs handelsvertegenwoordiger vervullen) en werkgevers
(les agents, intermédiaires et courtiers d'assurances) qui agissent (verzekeringsagenten, -bemiddelaars, -makelaars) die voor eigen
dans le secteur des assurances pour leur propre compte, ce qui a pour rekening in de verzekeringssector werkzaam zijn, wat voor P. Vercooren
effet que P. Vercooren se voit privé des mesures de protection tot gevolg heeft dat hij verstoken blijft van de bijzondere
particulières qui sont en principe applicables aux représentants de beschermingsmaatregelen die in principe voor handelsvertegenwoordigers
commerce. gelden.
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.2.1. Il convient d'examiner, à la lumière de la jurisprudence de la A.2.1. In het licht van de rechtspraak van het Hof inzake de artikelen
Cour concernant les articles 10 et 11 de la Constitution, s'il existe 10 en 11 van de Grondwet moet worden nagegaan of een evenredig verband
un rapport de proportionnalité entre les traitements différents bestaat tussen de verschillende behandeling van
réservés aux représentants de commerce, d'une part, et aux agents handelsvertegenwoordigers, enerzijds, en verzekeringsagenten,
d'assurances, d'autre part. anderzijds.
A.2.2. Le problème soulevé fait déjà l'objet d'une discussion depuis l'adoption de la loi du 30 juillet 1963 fixant le statut des représentants de commerce, sans qu'une réponse ait finalement été trouvée. A.2.3. Les « assurances » étaient déjà exclues par la loi précitée, parce qu'il semblait impossible d'opérer une distinction nette entre les agents d'assurances indépendants et non indépendants. Depuis lors, la question du statut des agents d'assurances a été à plusieurs reprises évoquée et diverses propositions de loi ont été déposées en vue de régler le problème, sans que cela ait abouti à une modification de la loi. A.2.4. Il convient de constater que les agents d'assurances ne sont A.2.2. Reeds sinds de totstandkoming van de wet van 30 juli 1963 tot instelling van het statuut der handelsvertegenwoordigers wordt een discussie gevoerd over het voorgelegde probleem zonder dat er uiteindelijk uitsluitsel is gekomen. A.2.3. De « verzekeringen » werden door de vermelde wet reeds uitgesloten, omdat het niet mogelijk bleek een scherp onderscheid te maken tussen zelfstandige en niet-zelfstandige verzekeringsagenten. Sindsdien is de vraag met betrekking tot het statuut van de verzekeringsagenten herhaaldelijk ter sprake gekomen en werden verschillende wetsvoorstellen ingediend om het probleem te regelen, zonder dat dit tot een wetswijziging heeft geleid. A.2.4. Er moet worden vastgesteld dat verzekeringsagenten anders
pas seulement traités différemment lorsqu'ils sont liés par un contrat worden behandeld, niet enkel wanneer ze door een arbeidsovereenkomst
de travail d'employé. Les agents d'assurances indépendants ont voor bedienden verbonden zijn. Ook de zelfstandige verzekeringsagenten
également un statut sui generis et la loi du 13 avril 1995 relative au hebben een statuut sui generis en vallen niet onder de wet van 13
contrat d'agence commerciale ne leur est pas applicable. D'ailleurs, april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst. Bij de
lors de l'adoption de cette loi, il a été fait référence à l'exception totstandkoming van die wet werd overigens verwezen naar de
prévue pour les assurances dans la loi sur les contrats de travail et uitzondering voor de verzekeringen in de arbeidsovereenkomstenwet en
il a été fait état des caractéristiques particulières du secteur des assurances. naar de bijzondere kenmerken van de verzekeringssector.
A.2.5. De même, la loi du 27 mars 1995 relative à l'intermédiation en A.2.5. Ook de wet van 27 maart 1995 betreffende de
assurances et à la distribution d'assurances indique clairement que le verzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen maakt
secteur des assurances constitue une catégorie sui generis. duidelijk dat de verzekeringssector een categorie sui generis is.
A.2.6. Par ailleurs, il convient d'observer que d'importantes A.2.6. Overigens moet worden opgemerkt dat belangrijke collectieve
conventions collectives de travail ont été conclues qui protègent les arbeidsovereenkomsten werden gesloten die de werknemers in de
travailleurs du secteur des assurances contre le licenciement et qui verzekeringssector beschermen tegen ontslag en die in de mogelijkheid
prévoient la possibilité d'indemnités particulières en complément de van bijzondere schadevergoedingen bovenop de gewone
l'indemnité de préavis ordinaire. opzeggingsvergoeding voorzien.
A.2.7. Sur la base de tous ces éléments, il convient de constater que A.2.7. Op basis van al die elementen moet worden vastgesteld dat de
le traitement distinct des représentants de commerce en général et des onderscheiden behandeling van handelsvertegenwoordigers in het
agents d'assurances en particulier, tel qu'il est prévu à l'article 4, algemeen en verzekeringsagenten in het bijzonder, zoals vervat in
alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de
travail, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. arbeidsovereenkomsten, niet strijdig is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Mémoire en réponse de P. Vercooren Memorie van antwoord van P. Vercooren
A.3.1. En évoquant les problèmes relatifs au statut des agents A.3.1. Ingaand op problemen omtrent het statuut van
d'assurances, l'argumentation développée dans le mémoire du Conseil verzekeringsagenten gaat de in de memorie van de Ministerraad
des ministres néglige le fait que P. Vercooren n'est pas un ontwikkelde argumentatie voorbij aan het feit dat P. Vercooren geen
intermédiaire d'assurances (ni indépendant, ni non indépendant), mais verzekeringstussenpersoon is (noch zelfstandig, noch onzelfstandig),
un travailleur-employé au service d'un employeur qui est courtier ou doch een werknemer-bediende in dienst van een werkgever die een
agent d'assurances. C'est précisément cette situation qui est verzekeringsmakelaar of -agent is. Juist die situatie is
discriminatoire, parce que P. Vercooren est un représentant de discriminerend, omdat hij een handelsvertegenwoordiger is in de ware
commerce au vrai sens du terme et qu'il ne peut cependant pas se
prévaloir des règles de protection particulières que la loi du 3 zin van het woord en toch geen beroep kan doen op de bijzondere
juillet 1978 prévoit pour cette catégorie de travailleurs. Le Conseil beschermingsmaatregelen waarin de wet van 3 juli 1978 voorziet ten
des ministres ne donne aucune justification raisonnable pour cette aanzien van die categorie van werknemers. Voor dat onderscheid in
différence de traitement. behandeling toont de Ministerraad geen redelijke verantwoording aan.
A.3.2. L'argument que le Conseil des ministres emprunte au fait que A.3.2. Het argument dat de Ministerraad ontleent aan het feit dat in
des conventions collectives de travail ont été conclues dans le de verzekeringssector collectieve arbeidsovereenkomsten werden
secteur des assurances, notamment en vue de la protection des afgesloten, onder meer ter bescherming van de
représentants de commerce en cas de licenciement, ne justifie pas la handelsvertegenwoordigers bij ontslag, rechtvaardigt niet het
distinction qui est faite à l'article 4 de la loi du 3 juillet 1978 en onderscheid dat in artikel 4 van de wet van 3 juli 1978 wordt gemaakt
ce qui concerne les représentants de commerce, d'une part, et les voor handelsvertegenwoordigers, enerzijds, en personen die hetzelfde
personnes qui exercent la même profession mais qui, par hasard, beroep uitoefenen, maar die toevallig in de verzekeringssector werken,
travaillent dans le secteur des assurances, d'autre part. anderzijds.
- B - - B -
B.1.1. Par jugement du 7 février 1997, le Tribunal du travail de B.1.1. Bij vonnis van 7 februari 1997 vraagt de Arbeidsrechtbank van
Bruxelles demande à la Cour si l'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 Brussel het Hof of artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978
juillet 1978 relative aux contrats de travail est compatible avec les betreffende de arbeidsovereenkomsten bestaanbaar is met de artikelen
articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il aboutit à ce qu'un 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het ertoe leidt dat een
employé dont le contrat de travail répond à la définition du contrat arbeidsovereenkomst van een bediende beantwoordend aan de definitie
de travail de représentant de commerce mais qui opère dans le secteur van de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordiger, doch
des assurances est traité de manière différente des représentants de werkzaam in de verzekeringen, verschillend wordt behandeld van de
commerce dans les autres affaires. handelsvertegenwoordigers in de andere zaken.
B.1.2. Il ressort toutefois des motifs de la décision du juge a quo B.1.2. Uit de motieven van de beslissing van de verwijzende rechter
que la Cour n'est interrogée que sur la situation du travailleur blijkt evenwel dat aan het Hof slechts een vraag wordt gesteld over de
employé au service d'un courtier en assurances, qui se voit privé de situatie van de werknemer, tewerkgesteld in dienst van een
la protection accordée par la loi aux représentants de commerce, alors verzekeringsmakelaar, aan wie de bescherming wordt ontzegd die bij de
que le contrat de travail qui le lie à son employeur présente toutes wet aan de handelsvertegenwoordigers wordt toegekend, terwijl de
les caractéristiques d'un contrat de représentant de commerce. arbeidsovereenkomst die hem aan zijn werkgever bindt alle kenmerken
van een arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordiger vertoont.
La Cour limite son examen au traitement différent réservé à cette Het Hof beperkt zijn onderzoek tot de verschillende behandeling van
catégorie de travailleurs opérant dans le secteur des assurances. die categorie van werknemers die in de verzekeringssector werkzaam zijn.
B.2.1. L'article 4, alinéas 1 et 2, de la loi du 3 juillet 1978 B.2.1. Artikel 4, eerste en tweede lid, van de wet van 3 juli 1978
relative aux contrats de travail énonce : betreffende de arbeidsovereenkomsten luidt :
« Le contrat de travail de représentant de commerce est le contrat par « De arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers is een
lequel un travailleur, le représentant de commerce, s'engage contre overeenkomst waarbij een werknemer, de handelsvertegenwoordiger, zich
verbindt tegen loon cliënteel op te sporen en te bezoeken met het oog
rémunération à prospecter et visiter une clientèle en vue de la op het onderhandelen over en het sluiten van zaken, verzekeringen
négociation ou la conclusion d'affaires, hormis les assurances, sous uitgezonderd, onder het gezag, voor rekening en in naam van een of meer opdrachtgevers.
l'autorité, pour le compte et au nom d'un ou de plusieurs commettants. Niettegenstaande elke uitdrukkelijke bepaling van de overeenkomst of
Nonobstant toute stipulation expresse du contrat ou en son silence, le bij het stilzwijgen ervan wordt de overeenkomst gesloten tussen
contrat conclu entre commettant et intermédiaire, quelle qu'en soit la opdrachtgever en tussenpersoon, welke ook de benaming zij, beschouwd
dénomination, est réputé jusqu'à preuve du contraire un contrat de als een arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers, tenzij het
travail de représentant de commerce. » tegendeel wordt bewezen. »
B.2.2. Conformément à l'article 87 de la même loi, le contrat de B.2.2. Overeenkomstig artikel 87 van dezelfde wet wordt de
travail de représentant de commerce au sens indiqué ci-dessus est arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordiger in bovenvermelde zin
régi, d'une part, par les dispositions du titre III de la loi du 3 beheerst door, enerzijds, de bepalingen van titel III van de wet van 3
juillet 1978 qui règle le contrat de travail des employés (l'article juli 1978, die de arbeidsovereenkomst voor bedienden regelt (artikel
86 excepté) et, d'autre part, par les dispositions spécifiques 86 uitgezonderd) en, anderzijds, de specifieke bepalingen inzake
relatives aux représentants de commerce figurant au titre IV (les articles 88 à 107). handelsvertegenwoordiging, vervat in titel IV (de artikelen 88 tot 107).
B.2.3. Il résulte de la combinaison des dispositions précitées que le B.2.3. Uit de combinatie van de vermelde bepalingen volgt dat voor de
travailleur dont le contrat de travail répond à la définition donnée à werknemer wiens arbeidsovereenkomst beantwoordt aan de in artikel 4,
l'article 4, alinéa 1er, mais qui est au service d'un courtier en eerste lid, vervatte definitie, doch werkt in dienst van een
assurances, se voit uniquement appliquer les règles générales en verzekeringsmakelaar, enkel de algemene regels inzake de
matière de contrat de travail d'employé, s'il exerce une activité arbeidsovereenkomst voor bedienden van toepassing zijn, indien hij
arbeidt onder het gezag van een of meer opdrachtgevers. In
professionnelle sous l'autorité d'un ou de plusieurs commettants. tegenstelling tot de handelsvertegenwoordigers in de andere sectoren,
Contrairement aux représentants de commerce dans les autres secteurs, kan hij zich niet beroepen op de beschermende maatregelen van de
il ne peut invoquer les mesures de protection des articles 88 à 107. artikelen 88 tot 107.
B.3.1. Le secteur des assurances a été exclu du régime des B.3.1. De sector van de verzekeringen wordt uitgesloten uit de
représentants de commerce dès la loi du 30 juillet 1963 fixant le regeling inzake handelsvertegenwoordiging sinds de wet van 30 juli
statut de ces représentants. 1963 tot instelling van het statuut der handelsvertegenwoordigers.
Il ressort des travaux préparatoires que les auteurs de cette loi ont Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de initiatiefnemers van
estimé qu'il y avait en soi « une raison substantielle pour ranger les die wet oordeelden dat er op zich « een grondige reden [is] om de
contrats des agents d'assurance parmi les contrats de la contracten van de verzekeringsagenten bij de contracten van
représentation commerciale ». Pour ce faire, il fallait toutefois au handelsvertegenwoordiging in te delen ». Dit zou echter vergen « dat
men vooraf een scherp onderscheid [zou dienen] te maken tussen de
préalable « tracer nettement la frontière entre les agents d'assurance zelfstandige en de niet-zelfstandige verzekeringsagent, wat een lang
indépendants et dépendants, tâche apparemment longue et malaisée ». en moeilijk werk schijnt te zijn ».
Afin de ne pas retarder inutilement l'adoption d'une réglementation Om de aanneming van een algemene regeling inzake
générale de la représentation commerciale, il fut donc prévu qu'une handelsvertegenwoordiging niet nodeloos te vertragen, werd daarom voor
initiative parlementaire distincte serait prise pour le secteur des de verzekeringssector een afzonderlijk wetgevend initiatief in het
assurances (Doc. parl., Sénat, 1962-1963, n° 185, rapport, Pasin., vooruitzicht gesteld (Gedr. St., Senaat, 1962-1963, nr. 185, Verslag,
1963, pp. 785-786). Pasin., 1963, pp. 785-786).
B.3.2. La Cour constate que plus de trente ans après l'adoption de la B.3.2. Het Hof stelt vast dat, meer dan dertig jaar na de
loi du 30 juillet 1963, il n'existe toujours aucune réglementation totstandkoming van de wet van 30 juli 1963, nog steeds geen wettelijke
légale offrant aux employés du secteur des assurances dont le contrat regeling werd uitgevaardigd die de bedienden in de verzekeringssector
répond à la définition de celui de représentant de commerce une beantwoordend aan de definitie van handelsvertegenwoordiger een
protection juridique qui soit comparable à la protection inscrite au juridische bescherming biedt, die vergelijkbaar is met die voor
profit des représentants de commerce dans la loi relative aux contrats handelsvertegenwoordigers, vervat in de arbeidsovereenkomstenwet.
de travail. B.4. De wetgever vermocht redelijkerwijze te oordelen dat, wegens de
B.4. Le législateur a pu raisonnablement estimer qu'en raison des eigen kenmerken van de verzekeringssector, het vermoeden waarin
caractéristiques propres au secteur des assurances, il n'y a pas lieu artikel 4, tweede lid, van de wet van 3 juli 1978 voorziet en dat
d'étendre à ce secteur la présomption dérogatoire au droit commun afwijkt van het gemeen recht, niet dient te worden uitgebreid tot die
prévue par l'article 4, alinéa 2, de la loi du 3 juillet 1978. Le juge sector. De rechter bij wie een geding aanhangig wordt gemaakt moet
saisi d'un litige doit par conséquent apprécier dans chaque cas si le bijgevolg in ieder geval nagaan of de werknemer aantoont dat hij door
travailleur démontre qu'il est lié à son employeur par un contrat de een arbeidsovereenkomst aan zijn werkgever is gebonden. Een dergelijk
travail. Une telle différence de traitement, par rapport aux verschil in behandeling, ten opzichte van de handelsvertegenwoordigers
représentants de commerce opérant dans les autres secteurs, est die in de andere sectoren werkzaam zijn, is redelijkerwijze
raisonnablement justifiée par le problème particulier que pose, dans verantwoord door het bijzondere probleem gesteld in de
le secteur des assurances, la délimitation de la catégorie des verzekeringssector door de afbakening van de categorie van de
indépendants et de celle des employés. zelfstandigen en die van de bedienden.
B.5.1. Par contre, il n'apparaît pas des travaux préparatoires cités B.5.1. Daarentegen blijkt niet uit de parlementaire voorbereiding
au B.3.1 - et la Cour n'aperçoit pas davantage - que des motifs aangehaald in B.3.1 - en het Hof ziet al evenmin - dat aanvaardbare
admissibles puissent justifier que la protection légale accordée au motieven zouden kunnen verantwoorden dat de wettelijke bescherming,
représentant de commerce soit refusée au travailleur qui a fait la die aan de handelsvertegenwoordiger wordt toegekend, zou worden
geweigerd aan de werknemer die het bewijs heeft geleverd dat hij onder
preuve qu'il travaille sous l'autorité d'un courtier en assurances et het gezag van een verzekeringsmakelaar werkt en die aantoont dat zijn
qui démontre que sa situation correspond à celle du représentant de situatie overeenstemt met die van de in de wet gedefinieerde
commerce défini par la loi. handelsvertegenwoordiger.
B.5.2. Sans doute, pour justifier l'exclusion des assurances à B.5.2. Weliswaar voert de Ministerraad, ter verantwoording van de
l'article 4 de la loi relative aux contrats de travail, le Conseil des uitsluiting van de verzekeringen in artikel 4 van de
ministres ajoute-t-il que d'importantes conventions collectives de arbeidsovereenkomstenwet, nog aan dat in de verzekeringssector
travail ont été conclues dans ce secteur en vue de protéger les travailleurs. belangrijke collectieve arbeidsovereenkomsten werden afgesloten ter
Toutefois, l'initiative de conclure des conventions collectives de bescherming van de werknemers.
travail n'est pas le fait du législateur; leur adoption est tributaire Evenwel, het initiatief tot het afsluiten van collectieve
de plusieurs facteurs que le législateur ne maîtrise pas; de telles conventions peuvent n'être en vigueur que pour une durée limitée. Le législateur ne pouvait donc partir du principe que le refus d'accorder le régime de protection spécifique aux employés qui sont au service d'un courtier en assurances et qui répondent à la définition du représentant de commerce serait compensé de façon certaine et permanente par des conventions collectives de travail. La circonstance que de telles conventions peuvent offrir une protection équivalente ne dispense pas le législateur d'assurer arbeidsovereenkomsten ligt niet bij de wetgever; de totstandkoming ervan is afhankelijk van verschillende factoren die de wetgever niet in de hand heeft; dergelijke overeenkomsten kunnen geldig zijn voor slechts een beperkte duur. De wetgever kon er dus niet van uitgaan dat de weigering om de bijzondere beschermingsregeling te verlenen aan de bedienden die in dienst zijn van een verzekeringsmakelaar en die beantwoorden aan de definitie van handelsvertegenwoordiger op zekere en permanente wijze zou worden opgevangen door collectieve arbeidsovereenkomsten. Het feit dat dergelijke overeenkomsten een gelijkwaardige bescherming kunnen bieden, ontslaat de wetgever er niet van zelf de eerbiediging
lui-même le respect des articles 10 et 11 de la Constitution. van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet te verzekeren.
B.6. Il s'ensuit que l'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet B.6. Daaruit volgt dat artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli
1978 viole les articles 10 et 11 de la Constitution, dans la mesure 1978 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt in de mate zoals
indiquée au dispositif. aangegeven in het beschikkende gedeelte.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux Artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de
contrats de travail viole les articles 10 et 11 de la Constitution en arbeidsovereenkomsten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
ce qu'il rend les articles 88 à 107 de cette loi inapplicables à in zoverre het de artikelen 88 tot 107 van die wet niet-toepasselijk
l'employé qui démontre qu'il est lié par un contrat de travail à un maakt op de bediende die aantoont dat hij door een arbeidsovereenkomst
courtier d'assurances et que sa situation correspond à la définition verbonden is met een verzekeringsmakelaar en dat zijn situatie
légale du représentant de commerce. overeenstemt met de wettelijke definitie van de
handelsvertegenwoordiger.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 18 février 1998. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 18 februari 1998.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
L. De Grève. L. De Grève.
^