Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 26/97 du 6 mai 1997 Numéro du rôle : 949 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 35bis des lois coordonnées du 3 juin 1970 relatives à la réparation des dommages résultant des maladies professionnelles, posée par le La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)"
Arrêt n° 26/97 du 6 mai 1997 Numéro du rôle : 949 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 35bis des lois coordonnées du 3 juin 1970 relatives à la réparation des dommages résultant des maladies professionnelles, posée par le La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...) Arrest nr. 26/97 van 6 mei 1997 Rolnummer 949 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 35bis van de gecoördineerde wetten van 3 juni 1970 betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. Martens, J. Delruelle(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 26/97 du 6 mai 1997 Arrest nr. 26/97 van 6 mei 1997
Numéro du rôle : 949 Rolnummer 949
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 35bis des In zake : de prejudiciële vraag over artikel 35bis van de
lois coordonnées du 3 juin 1970 relatives à la réparation des dommages gecoördineerde wetten van 3 juni 1970 betreffende de
résultant des maladies professionnelles, posée par le tribunal du schadeloosstelling voor beroepsziekten, gesteld door de
travail de Liège. Arbeidsrechtbank te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Martens, J. Delruelle, E. Cerexhe, H. Coremans et A. Arts, assistée du rechters P. Martens, J. Delruelle, E. Cerexhe, H. Coremans en A. Arts,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 25 mars 1996 en cause de M. Arrabal Garcia contre le Bij vonnis van 25 maart 1996 in zake M. Arrabal Garcia tegen het Fonds
Fonds des maladies professionnelles, dont l'expédition est parvenue au voor de Beroepsziekten, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof
greffe de la Cour le 2 avril 1996, le tribunal du travail de Liège a is ingekomen op 2 april 1996, heeft de Arbeidsrechtbank te Luik de
posé la question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 35bis, alinéa 3, des lois coordonnées du 3 juin 1970 « Schendt artikel 35bis, derde lid, van de gecoördineerde wetten van 3
relatives à la réparation des dommages résultant des maladies juni 1970 betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten de
professionnelles viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution artikelen 10 en 11 van de Grondwet, gelet op het tweede lid van
en regard des dispositions de l'alinéa 2 du même article 35bis, en hetzelfde artikel 35bis, door te voorzien in de afschaffing, zonder
prévoyant la suppression pure et simple du bénéfice de l'indemnisation meer, van het voordeel van de schadeloosstelling ten aanzien van de
des facteurs socio-économiques, et ce de façon automatique, pour ce sociaal-economische factoren, en dit op automatische wijze, wat het
qui concerne la victime atteignant 65 ans après le 31 décembre 1993, slachtoffer betreft dat na 31 december 1993 de leeftijd van 65 jaar
c'est-à-dire née après le 31 décembre 1928, alors que la disposition bereikt, dit wil zeggen geboren is na 31 december 1928, terwijl de
de l'article 35bis, alinéa 2, garantit aux victimes nées avant le 1er bepaling van artikel 35bis, tweede lid, aan de slachtoffers die vóór 1
janvier 1929 le statu quo par maintien du taux global qui leur était januari 1929 geboren zijn de status quo garandeert door het behoud van
reconnu avant le 31 décembre 1993, sauf dans l'hypothèse d'une de totale graad die hun vóór 31 december 1993 was toegekend, behalve
amélioration de leur état justifiant une réduction du taux physique ? in het geval van een verbetering van hun toestand die een vermindering van de fysieke graad verantwoordt ? »
» II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
Le Fonds des maladies professionnelles, partie défenderesse, a procédé Het Fonds voor de Beroepsziekten, verwerende partij, heeft ambtshalve
à la révision d'office du taux global d'incapacité de M. Arrabal de totale graad van arbeidsongeschiktheid van M. Arrabal Garcia
Garcia, taux qui avait été fixé par décision du 2 juin 1989 à 52 p.c. herzien, een graad die bij beslissing van 2 juni 1989 op 52 pct. was
en raison de la maladie professionnelle dont M. Arrabal Garcia était vastgesteld wegens de beroepsziekte waaraan M. Arrabal Garcia leed.
affecté. Ce taux de 52 p.c. se répartissait en 37 p.c. de taux Die graad van 52 pct. was verdeeld in 37 pct. fysieke graad en 15 pct.
physique et 15 p.c. de facteurs socio-économiques. sociaal-economische factoren.
Par décision du 14 novembre 1994, le Fonds des maladies Bij beslissing van 14 november 1994, heeft het Fonds voor de
professionnelles a fixé le taux global d'incapacité à dater du 10 juin Beroepsziekten de totale graad van arbeidsongeschiktheid vanaf 10 juni
1994 à 62 p.c., soit 50 p.c. de taux physique et 12 p.c. de facteurs 1994 op 62 pct. vastgesteld, zijnde 50 pct. fysieke graad en 12 pct.
socio-économiques. sociaal-economische factoren.
M. Arrabal Garcia ayant atteint l'âge de 65 ans le 1er juillet 1995, Aangezien M. Arrabal Garcia op 1 juli 1995 de leeftijd van 65 jaar had
le Fonds des maladies professionnelles lui a alors supprimé le bereikt, heeft het Fonds voor de Beroepsziekten toen het voordeel van
bénéfice des facteurs socio-économiques, « conformément aux de sociaal-economische factoren geschrapt, « overeenkomstig de
dispositions légales », ce qui ramène le taux d'indemnisation globale wettelijke bepalingen », waardoor de totale graad van
à 50 p.c. schadeloosstelling tot 50 pct. wordt verminderd.
M. Arrabal Garcia accepte le taux physique qui lui est reconnu à M. Arrabal Garcia aanvaardt de fysieke graad die hem vanaf 10 juni
partir du 10 juin 1994 mais il conteste le taux des facteurs 1994 wordt toegekend, maar betwist de graad van de sociaal-economische
socio-économiques, qu'il entend voir fixer à 35 p.c. à dater de ce factoren, die hij vanaf dan op 35 pct. wil vastgesteld zien.
même moment. Devant le tribunal, le Fonds des maladies professionnelles déclare que Voor de Rechtbank verklaart het Fonds voor de Beroepsziekten dat de
le taux des facteurs socio-économiques peut être fixé à 15 p.c. du 10 graad van de sociaal-economische factoren op 15 pct. kan worden
juin 1994 au 1er juillet 1995 mais qu'à partir de cette dernière date, vastgesteld vanaf 10 juni 1994 tot 1 juli 1995, maar dat vanaf die
les facteurs socio-économiques doivent être supprimés en application laatste datum de sociaal-economische factoren moeten worden geschrapt
de l'article 35bis nouveau des lois coordonnées relatives à la met toepassing van het nieuwe artikel 35bis van de gecoördineerde
réparation des dommages résultant des maladies professionnelles. wetten betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten.
Cette disposition, introduite par l'arrêté royal n° 529 du 31 mars Die bepaling, die is ingevoegd bij het koninklijk besluit nr. 529 van
1987 puis modifiée par l'article 59 de la loi du 30 mars 1994 et par 31 maart 1987 en vervolgens is gewijzigd bij artikel 59 van de wet van
l'article 39 de la loi du 21 décembre 1994, comporte un alinéa 3 qui 30 maart 1994 en bij artikel 39 van de wet van 21 december 1994, omvat
prévoit la suppression pure et simple du bénéfice de l'indemnisation een derde lid dat voorziet in de eenvoudige afschaffing van het
des facteurs socio-économiques, et ce de façon automatique, pour les voordeel van de schadeloosstelling voor de sociaal-economische
victimes atteignant 65 ans après le 31 décembre 1993, ce qui est le factoren, en zulks automatisch, voor de getroffenen die na 31 december
cas de la partie demanderesse. Selon le tribunal, une telle 1993 de leeftijd van 65 jaar bereiken, wat het geval is voor de
eisende partij. Volgens de Rechtbank kan een dergelijke bepaling een
disposition est susceptible de comporter une discrimination puisque discriminatie inhouden, vermits de getroffenen die geboren zijn vóór 1
les victimes nées avant le 1er janvier 1929 bénéficient de la januari 1929 de bepaling genieten van artikel 35bis, tweede lid, die
disposition de l'article 35bis, alinéa 2, qui leur garantit le statu hun de status quo garandeert, door het behoud van de totale graad die
quo, par maintien du taux global qui leur était reconnu avant le 31 décembre 1993, sauf dans l'hypothèse d'une amélioration de leur état justifiant une réduction du taux physique. Le tribunal estime qu'une telle discrimination pourrait ne pas se justifier et pose dès lors la question préjudicielle reproduite ci-dessus. Par ailleurs, le tribunal dit pour droit que les facteurs économiques et sociaux dont la partie demanderesse doit bénéficier à dater du 10 juin 1994 s'évaluent à 25 p.c. III. La procédure devant la Cour Par ordonnance du 2 avril 1996, le président en exercice a désigné les hun was toegekend vóór 31 december 1993, behoudens in geval van een verbetering van hun toestand die een vermindering van de fysieke graad verantwoordt. De Rechtbank is van oordeel dat het mogelijk is dat een dergelijke discriminatie niet zou kunnen worden verantwoord en stelt bijgevolg de hiervoor weergegeven prejudiciële vraag. De Rechtbank zegt bovendien voor recht dat de economische en sociale factoren die de eisende partij vanaf 10 juni 1994 moet genieten 25 pct. bedragen. III. De rechtspleging voor het Hof Bij beschikking van 2 april 1996 heeft de voorzitter in functie de
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 23 avril 1996. 77 van de organieke wet bij op 23 april 1996 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 25 avril 1996. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 25 april 1996.
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie
introduit un mémoire, par lettre recommandée à la poste le 6 juin ingediend bij op 6 juni 1996 ter post aangetekende brief.
1996. Par ordonnances du 17 septembre 1996 et du 25 mars 1997, la Cour a Bij beschikkingen van 17 september 1996 en 25 maart 1997 heeft het Hof
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
prorogé respectivement jusqu'aux 2 avril 1997 et 2 octobre 1997 le respectievelijk 2 april 1997 en 2 oktober 1997.
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 29 janvier 1997, la Cour a déclaré l'affaire en état Bij beschikking van 29 januari 1997 heeft het Hof de zaak in
et fixé l'audience au 19 février 1997. gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 19
Cette ordonnance a été notifiée au Conseil des ministres ainsi qu'à februari 1997. Van die beschikking is kennisgegeven aan de Ministerraad en zijn
son avocat par lettres recommandées à la poste le 29 janvier 1997. advocaat bij op 29 januari 1997 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 19 février 1997 : Op de openbare terechtzitting van 19 februari 1997 :
- a comparu : - is verschenen :
- Me J. Vanden Eynde, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil - Mr. J. Vanden Eynde, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
des ministres; Ministerraad;
- les juges-rapporteurs J. Delruelle et A. Arts ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers J. Delruelle en A. Arts verslag uitgebracht;
- l'avocat précité a été entendu; - is de voornoemde advocaat gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.1. Pour comprendre l'objet de la disposition visée dans la question A.1. Om het onderwerp te begrijpen van de bepaling bedoeld in de
préjudicielle, il faut d'abord retracer le cadre légal et l'évolution prejudiciële vraag, dient men eerst het wettelijk kader en de
historique. Il en résulte que, dans cette matière, depuis 1986 mais historische evolutie te schetsen. Daaruit blijkt dat, sinds 1986, maar
plus particulièrement depuis 1994, le législateur se préoccupe de meer in het bijzonder sinds 1994, de zorg van de wetgever ter zake
limiter ou réduire les dépenses publiques et d'assurer l'équilibre erin bestaat de overheidsuitgaven te beperken of te verminderen en het
financiële evenwicht te verzekeren van alle stelsels van sociale
financier de l'ensemble des régimes de sécurité sociale des zekerheid van de werknemers en de zelfstandigen. Vanuit die
travailleurs salariés et indépendants. Dans ce souci d'une gestion bekommernis om een algeheel en optimaal beheer van de beschikbare
globale et optimale des ressources disponibles, il a entendu se fonder middelen, heeft hij zich voor de schadeloosstelling van de
pour l'indemnisation des maladies professionnelles comme des accidents beroepsziekten evenals van de arbeidsongevallen willen baseren op
du travail sur des principes consacrés notamment par la Cour de principes die met name door het Hof van Cassatie in diens arresten van
cassation dans ses arrêts des 13 avril 1959, 22 mai 1959 et 22 mars 13 april 1959, 22 mei 1959 en 22 maart 1962 zijn verankerd.
1962. Ces principes sont essentiellement que l'atteinte portée à la capacité Die principes zijn hoofdzakelijk dat de aantasting van de geschiktheid
consiste dans la perte ou la diminution du potentiel économique de la bestaat in het verlies of de vermindering van het economisch
victime, lequel s'apprécie en fonction du marché général du travail et potentieel van het slachtoffer, hetwelk wordt beoordeeld op basis van
de la capacité de concurrence, et qu'il n'y a pas matière à de algemene arbeidsmarkt en van het concurrentievermogen, en dat er
indemnisation dans le cas d'une invalidité de caractère purement geen aanleiding is tot schadeloosstelling, in het geval van een louter
physiologique et sans répercussion sur la capacité concurrentielle de fysiologische invaliditeit zonder weerslag op het concurrentievermogen
l'ouvrier sur le marché du travail. van de arbeider op de arbeidsmarkt.
Pour bien comprendre la disposition qui fait l'objet de la question Om de bepaling die het voorwerp uitmaakt van de prejudicile vraag goed
préjudicielle, il faut aussi savoir que sur la base de l'ensemble des te begrijpen, dient men ook te weten dat op basis van alle
considérations émises à l'occasion du vote de la loi du 24 décembre overwegingen die naar aanleiding van de goedkeuring van de wet van 24
1963, le Fonds des maladies professionnelles a, dès 1964, considéré december 1963 werden geformuleerd, het Fonds voor de Beroepsziekten
que l'impact économique sur l'incapacité des victimes de maladies vanaf 1964 heeft geoordeeld dat de economische weerslag op de
professionnelles ne pouvait, alors que celles-ci avaient cessé leurs ongeschiktheid van diegenen die door een beroepsziekte zijn getroffen,
activités professionnelles pour bénéficier d'une pension de retraite, niet dezelfde omvang kon hebben, terwijl zij hun beroepsactiviteiten
avoir la même ampleur que pendant la période au cours de laquelle hadden stopgezet om een rustpensioen te genieten, als tijdens de
elles se présentaient comme main-d'oeuvre active sur le marché du periode waarin zij zich als actieve arbeidskrachten op de arbeidsmarkt
travail, en raison du fait que ce marché n'offre à l'ensemble des aanboden, omdat die arbeidsmarkt aan alle oudere personen slechts zeer
personnes âgées que des possibilités de travail fort limitées. Dès beperkte arbeidskansen biedt. Bijgevolg verminderde het Fonds voor de
lors, le Fonds des maladies professionnelles réduisait sensiblement Beroepsziekten de weerslag van de economische parameters aanzienlijk,
l'effet des paramètres économiques, chaque fois qu'une décision devait telkens wanneer een beslissing moest worden genomen over de graad van
être prise sur le taux d'incapacité de travail permanente pour blijvende arbeidsongeschiktheid wegens verslechtering of verbetering
aggravation ou amélioration de l'état de santé des victimes ayant van de gezondheidstoestand van de slachtoffers die de pensioenleeftijd
atteint l'âge de la retraite. hadden bereikt.
Ce point de vue a, dans un premier temps, été très largement admis par Dat standpunt werd aanvankelijk ruimschoots aanvaard door de
la jurisprudence mais, par des arrêts du 29 septembre 1986, une rechtspraak, maar in de arresten van 29 september 1986 is door het Hof
jurisprudence contraire a été développée par la Cour de cassation, qui van Cassatie een tegenovergestelde rechtspraak ontwikkeld, waarin werd
a estimé que « l'incapacité permanente de travail résultant d'une geoordeeld dat de blijvende arbeidsongeschiktheid veroorzaakt door een
maladie professionnelle consiste en la perte ou la diminution de la beroepsziekte bestaat in het verlies of de vermindering van de
valeur économique de la victime sur le marché général de l'emploi; que economische waarde van de getroffene op de algemene arbeidsmarkt; dat
la circonstance que la victime bénéficie d'une pension de retraite au de omstandigheid dat de getroffene, op het ogenblik dat de
moment où l'incapacité de travail devient permanente ou après, ne arbeidsongeschiktheid blijvend wordt of, daarna, een rustpensioen
constitue pas légalement un élément qui doit être pris en geniet, wettelijk geen element is dat in aanmerking komt ter bepaling
considération pour déterminer le taux de l'incapacité permanente de van de graad van de blijvende arbeidsongeschiktheid ».
travail ». Ces différents éléments permettent d'identifier et de résumer le but Aan de hand van die verschillende elementen kan het door de wetgever
poursuivi par le législateur. En 1986, il a voulu légaliser la nagestreefde doel worden geïdentificeerd en samengevat. In 1986 heeft
pratique du Fonds des maladies professionnelles, tenant compte de la hij de praktijk van het Fonds voor de Beroepsziekten willen
faible incidence des facteurs économiques dans l'évaluation du taux legaliseren rekening houdend met de geringe invloed van de economische
factoren bij de evaluatie van de graad van ongeschiktheid van
d'incapacité des victimes âgées de 65 ans et plus. slachtoffers van 65 jaar en ouder.
En mars 1994, il a voulu, dans le cadre général de la rationalisation In maart 1994, heeft hij, in het algemene kader van de rationalisering
de la sécurité sociale, constater l'aspect strictement théorique des van de sociale zekerheid, het strikt theoretische aspect van de
facteurs économiques et, partant, supprimer automatiquement ceux-ci economische factoren willen vaststellen en ze bijgevolg automatisch
dans l'évaluation de l'incapacité des victimes âgées de plus de 65 ans. willen afschaffen bij de evaluatie van de ongeschiktheid van getroffenen van 65 jaar en ouder.
En décembre 1994, dans un même cadre budgétaire, il a voulu modaliser In december 1994 heeft hij, in eenzelfde begrotingskader, nadere
la suppression décidée en mars 1994 par la reconnaissance des droits regels willen stellen bij de in maart 1994 besliste afschaffing door
acquis avant cette modification légale; il a donc instauré un système de rechten te erkennen die vóór die wetswijziging waren verkregen; hij
dans lequel les facteurs économiques pour les personnes ayant atteint heeft dus een stelsel ingevoerd waarbij voor de personen die de
l'âge de 65 ans avant cette modification légale ne pourront être leeftijd van 65 jaar vóór die wetswijziging hebben bereikt, de
modifiés que si par ailleurs leur invalidité physique est diminuée. economische factoren enkel zullen kunnen worden gewijzigd indien
bovendien hun fysieke invaliditeit is afgenomen.
A.2. La question préjudicielle posée à la Cour revient à analyser A.2. De aan het Hof gestelde prejudiciële vraag komt neer op de vraag
cette dernière modification légale intervenue en décembre 1994 et à la naar een analyse van die laatste wetswijziging van december 1994 en
confronter aux principes inscrits aux articles 10 et 11 de la een toetsing aan de in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
ingeschreven beginselen, namelijk de gelijkheid en de
Constitution, l'égalité et la non-discrimination entre les personnes niet-discriminatie tussen de personen die al dan niet de leeftijd van
ayant atteint ou non l'âge de 65 ans au 31 décembre 1993. A.3. Pour apprécier cette différence de traitement, il faut d'abord rappeler les définitions générales que la Cour a données dans sa jurisprudence aux principes d'égalité et de non-discrimination. La Cour se limite à contrôler le caractère objectif de la distinction, l'adéquation des mesures au but recherché et l'existence d'un rapport raisonnable entre les moyens employés et le but visé. La Cour n'a pas à vérifier si cet objectif aurait pu être atteint par des mesures légales différentes. Concernant l'objectivité du critère utilisé et l'adéquation de celui-ci, dans un rapport raisonnable avec le but essentiel 65 jaar hebben bereikt op 31 december 1993. A.3. Om dat verschil in behandeling te beoordelen dient eerst te worden herinnerd aan de algemene definities die het Hof in zijn rechtspraak aan de beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie heeft gegeven. Het Hof beperkt zich tot de toetsing van het objectieve karakter van het onderscheid, het adequate karakter van de maatregelen ten aanzien van het nagestreefde doel en het bestaan van een redelijke verhouding tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. Het komt het Hof niet toe na te gaan of dat doel ook door andere wettelijke maatregelen kon worden bereikt. Wat betreft de objectiviteit van het aangewende criterium en het adequate karakter ervan, in een redelijke verhouding met het door de wetgever nagestreefde essentiële doel van financiële sanering en
d'assainissement financier et du respect des droits acquis poursuivi inachtneming van de verkregen rechten, dient eerst te worden herinnerd
par le législateur, il faut d'abord rappeler l'arrêt n° 88/93 du 22 aan het arrest nr. 88/93 van 22 december 1993. In dat arrest heeft het
décembre 1993. Dans cet arrêt, la Cour a admis que le législateur
fasse une distinction entre les catégories d'agents, en fonction de Hof aangenomen dat de wetgever een onderscheid maakt tussen de
leur âge, compte tenu de la nécessité d'assainir la situation categorieën van ambtenaren op basis van hun leeftijd, rekening houdend
financière de la R.T.B.F. met de noodzaak de financiële situatie van de R.T.B.F. te saneren.
Une telle jurisprudence peut être appliquée dans l'affaire Een dergelijke rechtspraak kan worden toegepast in de zaak die thans
actuellement soumise à la Cour. En prévoyant que le taux d'incapacité aan het Hof is voorgelegd. Door erin te voorzien dat de graad van
permanente de travail reconnu au 31 décembre 1993 à une victime de blijvende arbeidsongeschiktheid die op 31 december 1993 aan een door
maladie professionnelle ayant atteint l'âge de 65 ans avant le 1er een beroepsziekte getroffene die de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt
janvier 1994 ne peut être diminué que si l'invalidité physique est vóór 1 januari 1994 slechts kan worden verminderd indien de fysieke
diminuée, le législateur a usé d'un critère objectif dans un rapport invaliditeit is afgenomen, heeft de wetgever een objectief criterium
de proportionnalité raisonnable avec le but d'assainissement aangewend in een redelijk verband van evenredigheid met het doel van
budgétaire et de recherche d'un équilibre financier de la sécurité begrotingssanering en het zoeken naar een financieel evenwicht van de
sociale, tout en respectant les droits acquis par les victimes âgées sociale zekerheid, met inachtneming van de rechten die door de
de 65 ans au moment où la décision litigieuse fut prise. getroffenen van 65 jaar waren verkregen op het ogenblik waarop de
betwiste beslissing werd genomen.
Il y a également lieu de faire un parallèle avec l'arrêt n° 25/90 de Er dient eveneens een parallel te worden gemaakt met het arrest nr.
la Cour. De ce parallèle il résulte « qu'en veillant, contrairement à 25/90 van het Hof. Uit die parallel blijkt « dat door erover te waken
la loi examinée dans votre arrêt n° 25/90 dont question ci-dessus, à dat, in tegenstelling tot de in Uw arrest nr. 25/90 onderzochte wet
respecter le principe de la sécurité juridique, le droit acquis des waarvan hiervoor sprake, het beginsel van de rechtszekerheid in acht
wordt genomen, waarbij het verkregen recht van de getroffenen die op
victimes âgées de 65 ans au 31 décembre 1993 étant maintenu, tout en 31 december 1993 vijfenzestig jaar oud zijn behouden blijft, en
fixant le moment où elle produit ses effets en opérant une distinction waarbij het ogenblik wordt vastgesteld waarop ze effect sorteert door
entre le droit de ces victimes et celui de celles atteignant l'âge de een verschil te maken tussen het recht van die getroffenen en dat van
65 ans à compter du 1er janvier 1994, pour lesquelles de nouveaux de getroffenen die vanaf 1 januari 1994 de leeftijd van vijfenzestig
rapports juridiques sont constatés, la loi n'a pas violé les articles jaar bereiken, voor wie nieuwe rechtsverhoudingen worden vastgesteld,
10 et 11 de la Constitution, sauf à considérer, ce qui ne peut être de wet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet heeft geschonden,
accepté, que le législateur ne pourrait, dans un système behalve indien men ervan uitgaat, wat niet kan worden aanvaard, dat de
d'indemnisation sociale, modifier les conditions de celle-ci ou ne wetgever in een stelsel van maatschappelijke schadeloosstelling de
pourrait le faire que pour autant qu'il n'opère aucune distinction voorwaarden ervan niet zou kunnen wijzigen of dat slechts zou kunnen
quelle qu'elle soit, en manière telle que la défense des droits acquis doen voor zover hij geen enkel onderscheid van welke aard dan ook
ne pourrait jamais être maintenue ». L'enseignement de l'arrêt de la maakt, zodat de verdediging van de verkregen rechten nooit zou kunnen
worden behouden ». De lering uit het arrest van het Europees Hof voor
Cour européenne des droits de l'homme du 20 novembre 1995, dans de Rechten van de Mens van 20 november 1995, in de zaak die ten
l'affaire ayant présidé à l'arrêt n° 25/90 de la Cour d'arbitrage, grondslag heeft gelegen aan het arrest nr. 25/90 van het Arbitragehof,
conforte ce point de vue. bevestigt dat standpunt.
En conclusion, on peut considérer que le législateur a voulu consacrer Tot slot kan men ervan uitgaan dat de wetgever de theorie van de
la théorie des droits acquis et n'a voulu établir que pour l'avenir de verkregen rechten heeft willen bevestigen en slechts voor de toekomst
nouvelles catégories objectives de rapports juridiques. Ce souci l'a nieuwe objectieve categorieën van rechtsverhoudingen heeft willen
conduit à modifier en décembre 1994 un système par trop général qu'il vaststellen. Die bekommernis heeft hem ertoe gebracht in december 1994
avait instauré par la loi du 30 mars 1994. een te algemeen stelsel dat hij bij de wet van 30 maart 1994 had
La disposition litigieuse, qui instaure une distinction objective dans ingevoerd, te wijzigen. De betwiste bepaling, die in het tweede en derde lid ervan een
ses alinéas 2 et 3 entre les victimes de maladies professionnelles objectief onderscheid invoert tussen de door een beroepsziekte
ayant ou non atteint l'âge de 65 ans au 31 décembre 1993, ne viole dès getroffenen die al dan niet de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt op
lors pas les articles 10 et 11 de la Constitution ni l'article 6 de la 31 december 1993, schendt bijgevolg niet de artikelen 10 en 11 van de
Convention européenne des droits de l'homme. Grondwet, noch artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
- B - - B -
B.1. L'article 35bis, alinéas 1er à 3, des lois coordonnées relatives B.1. Artikel 35bis, eerste tot derde lid, van de gecoördineerde wetten
à la réparation des dommages résultant des maladies professionnelles dispose : betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten bepaalt :
« Si le taux d'incapacité permanente de travail est déterminé, modifié « Ingeval de graad van blijvende arbeidsongeschiktheid wordt
ou confirmé après l'âge de 65 ans, la diminution de la capacité de vastgesteld, gewijzigd of bevestigd na de leeftijd van 65 jaar, wordt
gain normale produite par la limitation effective des possibilités de bij de evaluatie van deze graad geen rekening gehouden met de
travail sur le marché de l'emploi n'est pas prise en considération vermindering van het normale vermogen tot verdienen veroorzaakt door
dans l'évaluation de ce taux. de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden op de
arbeidsmarkt.
Toutefois, le taux d'incapacité permanente de travail reconnu au 31 Nochtans kan de graad van blijvende arbeidsongeschiktheid die op 31
décembre 1993 à une victime de maladie professionnelle ayant atteint december 1993 toegekend was aan een slachtoffer van een beroepsziekte
l'âge de 65 ans avant le 1er janvier 1994 ne peut être diminué que si die de leeftijd van 65 jaar bereikt heeft vóór 1 januari 1994 slechts
l'invalidité physique est diminuée. verminderd worden indien de lichamelijke arbeidsongeschiktheid
Si la victime atteint l'âge de 65 ans après le 31 décembre 1993, la verminderd is. Indien de getroffene na 31 december 1993 de leeftijd van 65 jaar
diminution de la capacité de gain normale produite par la limitation bereikt, wordt de vermindering van het normale vermogen tot verdienen,
effective des possibilités de travail sur le marché de l'emploi ne veroorzaakt door de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden
op de arbeidsmarkt, van ambtswege niet meer vergoed vanaf de eerste
sera d'office plus indemnisée à partir du premier jour du mois qui dag van de maand die volgt op die waarin de gerechtigde de leeftijd
suit celui au cours duquel elle atteint l'âge de 65 ans. » van 65 jaar bereikt. »
Les dispositions contenues aux alinéas 1er et 3 ont été introduites De bepalingen vervat in het eerste en het derde lid zijn ingevoerd bij
par l'article 59 de la loi du 30 mars 1994; la disposition contenue à artikel 59 van de wet van 30 maart 1994; de bepaling vervat in het
l'alinéa 2 a été introduite par l'article 39 de la loi du 21 décembre tweede lid is ingevoerd bij artikel 39 van de wet van 21 december
1994. 1994.
B.2. Il ressort du jugement qui interroge la Cour que le litige soumis B.2. Uit het vonnis waarin de prejudiciële vraag aan het Hof is
gesteld, blijkt dat het aan de verwijzende rechter voorgelegde geschil
au juge a quo concerne une personne qui, née le 1er juillet 1930, betrekking heeft op een persoon die geboren is op 1 juli 1930 en die
n'avait pas atteint l'âge de 65 ans lorsque fut prise la décision niet de leeftijd van 65 jaar had bereikt op het ogenblik waarop de
qu'elle attaque devant le tribunal du travail de Liège et qui serait beslissing werd genomen die hij aanvecht voor de Arbeidsrechtbank te
privée, d'office, de l'indemnisation correspondant aux « facteurs Luik en aan wie van ambtswege de schadeloosstelling betreffende de «
socio-économiques », en application du troisième alinéa de l'article sociaal-economische factoren » ontzegd wordt, met toepassing van het
35bis. La Cour limite son examen à cette disposition. derde lid van artikel 35bis. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die
B.3. La loi du 30 mars 1994 a établi une différence de traitement bepaling. B.3. De wet van 30 maart 1994 heeft een verschil in behandeling
entre les victimes de maladies professionnelles selon qu'elles ont ingesteld onder de getroffenen van beroepsziekten naargelang zij de
atteint l'âge de 65 ans avant le 1er janvier 1994 ou après le 31 leeftijd van 65 jaar hebben bereikt vóór 1 januari 1994 of na 31
décembre 1993. Pour la première catégorie de victimes, ce n'est que si december 1993. Voor de eerste categorie van betrokkenen zal de
vermindering van het normale vermogen tot verdienen veroorzaakt door
de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden op de arbeidsmarkt
enkel buiten beschouwing blijven voor de vaststelling van de graad van
le taux de l'incapacité permanente est déterminé, modifié ou confirmé permanente arbeidsongeschiktheid, wanneer die graad is vastgesteld,
après l'âge de 65 ans, que la diminution de la capacité de gain gewijzigd of bekrachtigd na de leeftijd van 65 jaar. Voor de tweede
normale produite par la limitation effective des possibilités de categorie zal de vermindering van het normale vermogen tot verdienen
travail sur le marché de l'emploi n'est pas prise en considération
dans l'évaluation de ce taux. Pour la seconde catégorie, la diminution veroorzaakt door de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden
de la capacité de gain normale produite par la limitation effective op de arbeidsmarkt van ambtswege niet meer worden vergoed vanaf de
des possibilités de travail sur le marché de l'emploi ne sera d'office eerste dag van de maand volgend op die waarin de betrokkene de
plus indemnisée à partir du premier jour du mois qui suit celui au
cours duquel l'intéressé atteint l'âge de 65 ans. leeftijd van 65 jaar bereikt.
B.4. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 30 mars 1994 B.4. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 30 maart 1994
portant des dispositions sociales, dont l'article 59 a introduit cette houdende sociale bepalingen, waarvan artikel 59 dat onderscheid heeft
distinction, que, dans le but de rechercher un équilibre financier de ingevoerd, blijkt dat de wetgever, met het oog op het streven naar een
la sécurité sociale, le législateur a entendu limiter l'indemnisation financieel evenwicht in de sociale zekerheid, de schadeloosstelling
de la diminution de la capacité de gain normale produite par la voor de vermindering van het normale vermogen tot verdienen,
limitation effective des possibilités de travail sur le marché de veroorzaakt door de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden
l'emploi après l'âge de 65 ans pour le motif qu'après cet âge « elles op de arbeidsmarkt na de leeftijd van 65 jaar, heeft willen beperken
om reden dat na die leeftijd « zij slechts in zeer beperkte mate
n'y sont disponibles que dans une mesure très limitée » (Doc. parl., beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt » (Gedr. St., Senaat, 1993-1994,
Sénat, 1993-1994, n° 980-2, p. 75). nr. 980-2, p. 75).
La justification donnée à la mesure n'apparaît pas déraisonnable. S'il De voor de maatregel gegeven verantwoording lijkt niet onredelijk.
se justifie que dans le secteur des maladies professionnelles, Indien het verantwoord is dat in de sector van de beroepsziekten de
l'indemnisation soit liée à l'incapacité physique mais aussi schadeloosstelling wordt verbonden met de lichamelijke ongeschiktheid,
économique de la victime, il peut également se justifier que maar ook met de economische ongeschiktheid van het slachtoffer, kan
l'incapacité économique ne soit plus prise en considération après tevens worden verantwoord dat de economische ongeschiktheid niet
l'âge de 65 ans. langer in aanmerking wordt genomen na de leeftijd van 65 jaar.
B.5. La différence de traitement établie par la loi du 30 mars 1994 a B.5. Het bij de wet van 30 maart 1994 ingestelde verschil in
encore été aggravée par la loi du 21 décembre 1994 qui adoucit le behandeling werd nog vergroot door de wet van 21 december 1994, die
régime de la première catégorie de victimes dans la mesure où le taux het stelsel van de eerste categorie van getroffenen verzacht in
d'incapacité permanente de travail qui leur est reconnu au 31 décembre zoverre de graad van permanente arbeidsongeschiktheid die hun op 31
1993 ne peut être diminué que si l'invalidité physique est diminuée. december 1993 is toegekend, enkel kan worden verlaagd als de
Le législateur s'est en effet interdit de limiter l'indemnisation lichamelijke ongeschiktheid is afgenomen. De wetgever heeft zich immers het verbod opgelegd de
correspondant aux « facteurs socio-économiques » pour les personnes schadeloosstelling betreffende de « sociaal-economische factoren » te
qui avaient atteint l'âge de 65 ans avant l'entrée en vigueur de la beperken voor de personen die de leeftijd van 65 jaar hadden bereikt
loi, sauf dans l'hypothèse où leur invalidité physique est diminuée. vóór de inwerkingtreding van de wet, behoudens ingeval hun
lichamelijke invaliditeit verminderd is.
Il ressort des travaux préparatoires de l'article 39 de la loi du 21 Uit de parlementaire voorbereiding van artikel 39 van de wet van 21
décembre 1994 portant des dispositions sociales et diverses que le december 1994 blijkt dat de wetgever de binnen het oude stelsel
législateur a voulu maintenir les droits acquis dans l'ancien système verkregen rechten heeft willen behouden voor personen die de leeftijd
aux personnes ayant atteint l'âge de 65 ans avant le 1er janvier 1994 van 65 jaar hebben bereikt vóór 1 januari 1994 (Gedr. St., Senaat,
(Doc. parl., Sénat, 1994-1995, n° 1218-2, p. 9). 1994-1995, nr. 1218-2, p. 9).
B.6. Le législateur peut apprécier si un changement législatif doit B.6. De wetgever vermag te oordelen of een wetswijziging gepaard dient
s'accompagner de mesures transitoires. Il peut notamment tenir compte te gaan met overgangsmaatregelen. Hij kan met name rekening houden met
des attentes légitimes des personnes dont la situation était arrêtée de legitieme verwachtingen van de personen wier situatie was
avant l'entrée en vigueur de la loi nouvelle. Spécialement, lorsqu'il vastgesteld vóór de inwerkingtreding van de nieuwe wet. In het
introduit une limite d'âge dans une matière qui jusque-là n'en bijzonder wanneer hij een leeftijdsgrens invoert in een aangelegenheid
comportait aucune, il peut faire échapper aux conséquences waarin er tot dusver geen bestond, vermag hij de personen die die
défavorables de la disposition nouvelle les personnes qui avaient déjà leeftijd reeds voordien hadden bereikt, te laten ontkomen aan de
atteint cet âge auparavant. La différence de traitement qu'il établit nadelige gevolgen van de nieuwe bepaling. Het verschil in behandeling
sur la base d'un tel critère est raisonnablement justifiée. dat hij op grond van een dergelijk criterium invoert, is redelijk
B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. verantwoord. B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 35bis, alinéa 3, des lois coordonnées du 3 juin 1970 Artikel 35bis, derde lid, van de gecoördineerde wetten van 3 juni 1970
relatives à la réparation des dommages résultant des maladies betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten, schendt niet de
professionnelles ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution artikelen 10 en 11 van de Grondwet, door te voorzien in de
en ce qu'il prévoit la suppression d'office du bénéfice de afschaffing, van ambtswege, van het voordeel van de schadeloosstelling
l'indemnisation des facteurs socio-économiques pour ce qui concerne ten aanzien van de sociaal-economische factoren wat de personen
les personnes atteignant 65 ans après le 31 décembre 1993. betreft die na 31 december 1993 de leeftijd van 65 jaar bereiken.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januariri 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 mai 1997. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 6 mei 1997.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^