Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Omzendbrief van --
← Terug naar "Ministeriële omzendbrief betreffende de shiften van 24 uur Aan de dames en heren voorzitter van de hulpverleningszones Mevrouw de Voorzitster, Mijnheer de Voorzitter, Deze omzendbrief vervangt de ministeriële omzendbrief van 24 mei 2016 be Hij bevat het resultaat van de besprekingen die gestart zijn naar aanleiding van de vragen van het (...)"
Ministeriële omzendbrief betreffende de shiften van 24 uur Aan de dames en heren voorzitter van de hulpverleningszones Mevrouw de Voorzitster, Mijnheer de Voorzitter, Deze omzendbrief vervangt de ministeriële omzendbrief van 24 mei 2016 be Hij bevat het resultaat van de besprekingen die gestart zijn naar aanleiding van de vragen van het (...) Circulaire ministérielle relative aux shifts de 24 heures A Mesdames et Messieurs les présidents de zones de secours Madame, Monsieur le Président, Cette circulaire remplace et abroge la circulaire ministérielle du 24 mai 2016 relative aux Elle contient le résultat des discussions initiées suite aux demandes du personnel opérationnel de (...)
FEDERALE OVERHEIDSDIENST BINNENLANDSE ZAKEN SERVICE PUBLIC FEDERAL INTERIEUR
Ministeriële omzendbrief betreffende de shiften van 24 uur Circulaire ministérielle relative aux shifts de 24 heures
Aan de dames en heren voorzitter van de hulpverleningszones A Mesdames et Messieurs les présidents de zones de secours
Madame, Monsieur le Président,
Mevrouw de Voorzitster, Mijnheer de Voorzitter, Cette circulaire remplace et abroge la circulaire ministérielle du 24
Deze omzendbrief vervangt de ministeriële omzendbrief van 24 mei 2016 mai 2016 relative aux shifts de 24 heures. Elle contient le résultat des discussions initiées suite aux demandes
du personnel opérationnel de certaines zones de secours d'introduire
betreffende de shiften van 24 uur en heft deze op. Hij bevat het resultaat van de besprekingen die gestart zijn naar un système horaire avec la possibilité de travailler en 24 shifts de
aanleiding van de vragen van het operationeel personeel van bepaalde
hulpverleningszones om een shiftenregime met de mogelijkheid tot het
uitoefenen van shiften van 24 uur in te voeren. Deze besprekingen 24 heures. Ces discussions ont eu lieu dans le cadre d'un groupe de
vonden plaats in het kader van een werkgroep samengesteld uit
vertegenwoordigers van de representatieve vakorganisaties, Netwerk travail composé de représentants des syndicats représentatifs, de
Brandweer, ReZonWal, experten van de FOD Beleid & Ondersteuning, de Netwerk Brandweer, de ReZonWal, d'experts du SPF Stratégie et Appui,
FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg en mijn diensten. du SPF Emploi, Travail et Concertation sociale et de mes services.
De werkgroep had als opdracht om te onderzoeken of, en onder welke Le groupe de travail avait pour mission d'examiner si, et dans quelles
voorwaarden, de hulpverleningszones een arbeidsregime met shiften van conditions, les zones de secours peuvent mettre en place un régime de
24 uur kunnen invoeren. Op basis van de eindconclusies van deze travail comprenant des shifts de 24 heures. Sur la base des
werkgroep, acht ik het nodig om u een aantal minimumrichtlijnen aan te conclusions finales de ce groupe de travail, je considère qu'il est
reiken in het geval uw hulpverleningszone een dergelijk regime zou nécessaire de vous fournir quelques lignes directrices minimales au
overwegen. Deze richtlijnen zijn geïnspireerd op en bijgevolg ingegeven vanuit de bezorgdheid over de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van de personeelsleden, maar ook de veiligheid van de burgers en derhalve de kwaliteit van de dienstverlening, alsook de operationaliteit van de hulpverleningszones. Ze zijn in overeenstemming met het toepasselijke bestaande juridische kader, zowel op Belgisch niveau als op het niveau van de Europese wetgeving en rechtspraak, zoals hierna verder wordt toegelicht. Juridisch kader cas où votre zone de secours envisagerait un tel régime. Ces lignes directrices s'inspirent et sont fondées sur des préoccupations relatives à la santé, à la sécurité et au bien-être des membres du personnel, mais aussi de celles relatives à la sécurité des citoyens et par conséquent la qualité du service ainsi que l'opérationnalité des zones de secours. Elles s'inscrivent dans le cadre juridique existant applicable, tant au niveau belge qu'au niveau de la législation et de la jurisprudence européennes, comme expliqué ci-dessous. Cadre juridique Du point de vue purement juridique et formel, le régime de travail par
Het werkregime met shiften van 24 uur is, vanuit strikt juridisch en shifts de 24 heures n'est pas contraire à la directive européenne
formeel oogpunt, niet in strijd met de Europese richtlijn 2003/88/EG1, 2003/88/CE1, qui permet des dérogations à la règle du repos journalier
die afwijkingen van de dagelijkse rustperiode van 11 uur mogelijk de 11 heures.
maakt. Uit het Europees Sociaal Handvest kan weliswaar worden afgeleid dat Néanmoins, c'est de la Charte sociale européenne que l'on peut déduire
het verboden is om meer dan 16 uur per dag te werken. Artikel 2, § 1, qu'il est interdit de travailler plus de 16 heures par jour. En effet,
van het Europees Sociaal Handvest bepaalt immers het volgende:
"Teneinde de onbelemmerde uitoefening van het recht op billijke l'article 2, § 1er, de la Charte sociale européenne dispose que " en
arbeidsvoorwaarden te waarborgen, verbinden de overeenkomstsluitende vue d'assurer l'exercice effectif du droit à des conditions de travail
Partijen zich redelijke dagelijkse en wekelijkse arbeidstijden vast te équitables, les [Etats] Parties s'engagent à fixer une durée
stellen...". Het Europees Comité voor Sociale Rechten heeft in dit raisonnable au travail journalier ". A plusieurs reprises, le Comité
verband meermaals geoordeeld dat een dagelijkse arbeidsduur van meer européen des Droits sociaux a considéré à cet égard qu'une durée de
dan 16 uur moet worden beschouwd als « onredelijk »2. Het Europees travail journalière supérieure à 16 heures devait être considérée
Sociaal Handvest bepaalt eveneens dat de engagementen betreffende de comme déraisonnable2. Il est vrai que la Charte sociale européenne
arbeidstijd beschouwd worden als zijnde vervuld door de dispose également que les engagements relatifs au temps de travail
overeenkomstsluitende partijen zodra deze bepalingen van toepassing sont considérés comme remplis par les Etats signataires dès lors que
zijn voor de meeste werknemers van een staat. ces dispositions sont appliquées à la grande majorité des travailleurs d'un Etat.
Dat een afwijkend regime (shiften van 24 uur) blijft bestaan in Dès lors, le fait qu'il persiste un régime dérogatoire (shifts de 24
heures) dans certains postes des zones de secours, strictement
bepaalde hulpverleningsposten, vormt derhalve strikt genomen geen parlant, ne viole pas directement les engagements internationaux pris
rechtstreekse schending van de internationale verbintenissen van par la Belgique découlant de la Charte sociale européenne.
België die voortvloeien uit het Europees Sociaal Handvest. Cependant, la Cour constitutionnelle consacrait déjà à plusieurs
Het Grondwettelijk Hof bekrachtigde echter reeds herhaald het reprises le principe de « standstill » dans les matières visées par
"standstill"-principe in de aangelegenheden bedoeld in artikel 23 van l'article 23 de la Constitution3, qui vise, entre autres, le droit à
de Grondwet3, dat onder andere het recht op billijke des conditions de travail équitables. Ce principe de « standstill »
arbeidsvoorwaarden beoogt. Dit "standstill"-beginsel verbiedt, volgens
de nationale en Europese rechtspraak en de rechtsleer, het interdit, selon la jurisprudence et la doctrine nationale et
beschermingsniveau dat bepaalde regelgeving bood vóór de wijziging européenne, de réduire, sensiblement, le niveau de protection que la
ervan, aanzienlijk te verminderen. réglementation offrait avant sa modification.
Artikel 6 van de wet van 19 april 20144 bepaalt voorts duidelijk dat L'article 6 de la loi du 19 avril 20144 prévoit clairement que les
de hulpverleningszones zelf, binnen de grenzen van de wet, de zones de secours doivent déterminer leurs propres horaires de travail,
arbeidsregimes moeten bepalen. Deze regels werden immers ingeschreven dans les limites de la loi. En effet, ces règles ont été incluses dans
in de wet omwille van de grote verscheidenheid en de specifieke la loi en raison de la grande diversité et de l'histoire spécifique
historiek van de uurroosters in de brandweerkorpsen. De Memorie van des régimes horaires dans les corps de pompiers. L'Exposé des motifs
Toelichting bij dat artikel verduidelijkt dat "de hulpverleningszone de cet article précise que « la zone de secours fixe les régimes de
de arbeidsregimes en de uurroosters (die verschillend kunnen zijn per travail et les horaires (qui peuvent être différents par poste et/ou
post en/of per functie) bepaalt en ze opneemt in het arbeidsreglement"5. fonction) et les inscrit dans le règlement de travail ».5 Il en
De wet van 19 april 2014 verplicht de hulpverleningszones dan ook om résulte que la loi du 19 avril 2014 impose aux zones de secours de
de uurroosters in het arbeidsreglement vast te leggen. Zij kunnen zich fixer les horaires dans le règlement de travail. Celles-ci ne peuvent
er dus niet toe beperken in dit reglement het gemiddelde aantal donc pas se limiter à fixer uniquement le nombre d'heures de travail
arbeidsuren per week vast te stellen. hebdomadaire moyen dans ce règlement.
De voormelde wet van 19 april 2014 kent in dit verband daarentegen La loi du 19 avril 2014 susmentionnée ne donne pas de compétence au
geen bevoegdheid toe aan de minister van Binnenlandse Zaken. Niettemin ministre de l'Intérieur à cet égard. Néanmoins, à la lumière de mes
beschouw ik het in het licht van mijn bevoegdheden als mijn taak om te compétences, je considère comme ma tâche de rappeler les risques
wijzen op mogelijke risico's, verplichtingen en gevolgen op vlak van potentiels, les obligations et les conséquences au niveau de la santé
gezondheid en welzijn van het personeel én burgers. et du bien-être du personnel et des citoyens.
Er moet in het licht van, alsook op basis van het voorgaande bijgevolg A la lumière de et sur base de qui précède, il est donc important de
goed over gewaakt worden dat een wijziging van het arbeidsregime geen veiller à ce qu'une modification du régime du travail ne viole pas le
schending van het "standstill"-beginsel inhoudt, wat zou kunnen leiden
tot een veroordeling van de Belgische staat wegens een schending van principe de « standstill », ce qui pourrait entraîner une condamnation
de internationale verbintenissen en van de hulpverleningszone wegens de l'Etat belge pour violation de ses engagements internationaux et de
een schending van de Grondwet. la zone de secours pour violation de la Constitution.
Toepassing in de praktijk: na te leven minimumrichtlijnen Application dans la pratique : des lignes directives minimales à
Op basis van het uitgebreid aantal studies dat werd geanalyseerd door respecter Sur la base du grand nombre d'études analysées par le groupe de
de werkgroep vergt de overgang van een arbeidssysteem van shiften met travail, passer d'une durée maximale de shifts de 12 heures ou de 8
een maximale duur van 12 uur of 8 uur naar een maximale duur van 24 heures à une durée maximale de 24 heures demande une réflexion
uur een gezamenlijke reflectie tussen de werkgever en de werknemers en conjointe entre l'employeur et les travailleurs et le respect de
de naleving van verschillende beschermingsmaatregelen en waarborgen différentes mesures de protection et des garanties (telles que les
(zoals pauzes- en rusttijden, voldoende en goed uitgeruste temps de pause et de repos, des locaux de repos suffisants et bien
rustplaatsen, met de mogelijkheid tot het kiezen voor een ander équipés, avec la possibilité de choisir un autre régime de shift que
shiftenregime dan de 24-uur shiften, ... - zie hieronder) om de les shifts de 24 heures, ... cf. ci-dessous) afin de garantir la
bescherming van de werknemers te garanderen. protection des travailleurs.
De specificiteit van de organisatie van een hulpverleningszone kan La spécificité de l'organisation d'une zone de secours peut aboutir à
specifieke regels vereisen. Wachtdiensten in de kazerne kunnen exiger des règles spécifiques. Des gardes dans la caserne peuvent
noodzakelijk blijken en, overeenkomstig de wet van 19 april 2014, s'avérer nécessaires et, conformément à la loi du 19 avril 2014, même
kunnen ook wachtdiensten van 24 uur in bepaalde omstandigheden niet des gardes de 24 heures ne peuvent pas être exclues dans certaines
worden uitgesloten. Een regeling met shiften van 24 uur waarin men circonstances. Mais un régime de shift de 24 heures dans lequel le
voortdurend actief aan het werk moet zijn, zonder voldoende personnel doit constamment être actif au travail, sans périodes de
rustmomenten, kan weliswaar niet. Een shiftenregeling met shiften van repos suffisantes n'est pas possible. Toutefois, un régime de shift de
24 uur kan wel worden aanvaard als deze in overeenstemming is met 24 heures peut être accepté si celui-ci est conforme aux normes
hogere normen (o.a. Codex over het welzijn op het werk en het supérieures (notamment le Code du bien-être au travail et le principe
proportionaliteitsbeginsel), doch slechts indien dit geen aanzienlijke de la proportionnalité) et s'il ne constitue pas une régression
achteruitgang inhoudt in de bescherming van de werknemers en de significative de la protection et des droits fondamentaux des
fundamentele rechten van deze werknemers, zoals hierna nader wordt travailleurs, comme expliqué ci-dessous.
toegelicht. Het argument dat de regeling door de werknemers zelf is aangevraagd, Le fait que ce régime est demandé par les travailleurs eux-mêmes n'est
volstaat op zich vooreerst niet om shiften van 24 uur te motiveren. Er pas un argument suffisant en soi pour motiver des shifts de 24 heures.
zijn gevallen waarin werknemers tegen zichzelf moeten worden Il existe des cas dans lesquels les travailleurs doivent être protégés
beschermd. Zo voorziet het arbeidsrecht in dwingende bepalingen tot malgré eux. Le droit du travail prévoit ainsi des dispositions
vaststelling van beschermende maatregelen voor werknemers, waarvan zij impératives instaurant des mesures de protection des travailleurs
geen afstand kunnen doen. Het Hof van Cassatie heeft daar in een auxquelles ceux-ci ne peuvent pas renoncer. La Cour de cassation l'a
arrest van 30 januari 20176 nog eens aan herinnerd. Het Europees Hof encore rappelé par un arrêt du 30 janvier 20176. La Cour de Justice
van Justitie voegt daar in een vaststaande rechtspraak zelfs aan toe européenne ajoute même, dans une jurisprudence constante, que le
dat de werknemer geen afstand kan doen van de bescherming van de travailleur ne peut renoncer à la protection des dispositions
dwingende bepalingen, zelfs indien hij als tegenprestatie voor de impératives même s'il obtient en contrepartie des inconvénients qui
nadelen die uit deze afstand voortvloeien, nieuwe voordelen verkrijgt, résultent de cette renonciation, des avantages nouveaux, tels qu'il
zodat hij over het geheel genomen niet in een minder gunstige situatie n'est pas placé, globalement, dans une situation moins favorable que
komt te verkeren dan die waarin hij zich voordien bevond7. celle qui était la sienne antérieurement7.
In het licht van de Europese rechtspraak8 en bijgevolg op risico van A la lumière de la jurisprudence européenne8 et donc au risque d'un
een mogelijk ongunstige uitspraak van het Europees Hof van Justitie, arrêt potentiellement défavorable par la Cour de Justice européenne,
moet iedere beslissing van de zone, voor zover zij beslist een chaque décision d'une zone, pour autant qu'elle décide de mettre en
24-uurshiftenregeling in te voeren, gerechtvaardigd en bijzonder place un régime de shifts de 24 heures, doit être spécialement
gemotiveerd zijn, met name op basis van haar eigen risicoanalyse, motivée, notamment sur la base de sa propre analyse des risques, telle
zoals bedoeld in Boek X, Titel 1 van de Codex over het welzijn op het que visée dans le Livre X, Titre 1 du Code du bien-être au travail («
werk ("Werkorganisatie en bijzondere werknemerscategorieën- Organisation du travail et catégories spécifiques de travailleurs -
Travailleurs de nuit et travailleurs postés).
Nachtarbeiders en werknemers in ploegendienst"). S'agissant d'une décision de la zone, celle-ci en porte l'entière
Aangezien dit een beslissing van de zone is, draagt deze de volledige responsabilité tant en matière d'organisation (c.à.d. disposer au
verantwoordelijkheid zowel aangaande de organisatie ervan (i.e. moins de personnel suffisant et reposé) que sur le plan financier.
minstens voldoende en uitgerust personeel), alsook op financieel vlak. Elle en supporte donc les coûts supplémentaires éventuels et les
De zone draagt derhalve de eventuele bijkomende kosten en lasten charges qui en découlent. A la lumière de qui précède, ces coûts
ervan. Deze extra kosten kunnen in het licht van voorgaande dan ook supplémentaires ne peuvent pas être considéré comme un surcoût à
niet worden beschouwd als een meerkost voor de federale overheid. charge de l'Etat fédéral.
De vakbonden raadplegen is een essentieel gegeven wanneer het een La consultation des syndicats est primordiale dans le domaine du
arbeidsregeling betreft. Arbeidsreglementen betreffen overigens een régime du travail ; le règlement de travail constitue d'ailleurs une
overlegmaterie. matière soumise à la concertation.
Om tegemoet te komen aan de voormelde eisen van proportionaliteit en Pour satisfaire les exigences de proportionnalité et le principe du «
het "standstill"-beginsel, zoals blijkt uit de rechtspraak van het standstill » susmentionnées, relevant de la jurisprudence de la Cour
Europese Hof van Justitie, moet de invoering van een 24-uur de Justice européenne, une série de garanties et de mesures, en
shiftenregeling bijgevolg gepaard gaan met een reeks garanties en particulier pour protéger les travailleurs, doivent par conséquent
maatregelen, in het bijzonder ter bescherming van de werknemers, accompagner la mise en place d'un régime de shifts de 24h, dont
waaronder onder meer minstens navolgende maatregelen: notamment au minimum les mesures suivantes :
- De zone moet een risicoanalyse uitvoeren op basis van de Codex over - La zone doit conduire une analyse des risques sur la base du Code du
het welzijn op het werk, met inbegrip van een bijzondere motivatie om bien-être au travail, y compris une motivation spécifique concernant
een 24-uurshiftenregeling in te voegen; la mise en place d'un régime de shifts de 24 heures ;
- Voor zover de hulpverleningszone momenteel een andere regeling of - Pour autant que la zone de secours connaisse actuellement un (ou
andere regelingen dan de 24-uurshiftenregeling heeft, kan de des) autre(s) système(s) que le système de 24 heures, le système de 24
24-uurshiftenregeling niet de enige shiftenregeling zijn die door de heures ne peut être le seul système mis en place par la zone. Quand un
zone wordt toegepast. Wanneer de 24-uurshiftenregeling nieuw wordt régime de 24 heures est mis en place, le membre du personnel doit
ingevoerd moet het personeelslid in de mogelijkheid worden gesteld om avoir la possibilité de continuer à travailler dans son régime horaire
volgens zijn huidige uurrooster te blijven werken (er mag immers geen
achteruitgang in de bescherming van de werknemer zijn), bovenop de actuel (il ne peut en effet pas y avoir de détérioration de la
specifieke maatregelen die bepaald zijn in artikel 12 van de wet van protection du travailleur) ; outre les mesures particulières prévues
19 april 2014; par l'article 12 de la loi du 19 avril 2014 ;
- De zone moet een actief beleid voeren om werknemers aan te moedigen - La zone doit mener une politique active pour inciter les
voldoende rust te nemen voor en na de dienst van 24 uur; collaborateurs à prendre assez de repos avant et après le shift de 24 heures ;
- De zone dient compensatiemaatregelen en waarborgen in te voeren - La zone doit instaurer de mesures de compensation et de garanties
zoals : telles que :
-> Een redelijke activiteitsgraad tijdens de shift, m.a.w.: het belang -> Un taux d'activité raisonnable durant le shift : càd : l'importance
van het toekennen/garanderen van voldoende rustperiodes tijdens de d'octroyer/garantir des temps de repos adéquats durant le shift (en
shift (in overleg met de preventieadviseur); concertation avec le conseiller en prévention) ;
-> Het belang van voldoende tijd tussen twee diensten van 24 uur of -> L'importance de prévoir assez de temps entre 2 shifts de 24h ou
tussen een dienst van 24 uur en een voorafgaande of volgende dienst entre un shift de 24h et un shift préalable ou suivant ayant une durée
met een kortere duur en regelmatigheid in de planning van de diensten; plus courte et une régularité dans la planification des shifts ;
-> Het belang van voldoende en goed uitgeruste rustplaatsen -> L'importance de prévoir des locaux de repos suffisants et bien
(overeenkomstig art. III.1-60 en III.1-61 van de Codex over het aménagés (conformément aux articles III.1-60 et III.1-61 du Code du
welzijn op het werk); bien-être au travail) ;
-> Het beoordelen van de eventuele noodzaak door de hulpverleningszone -> L'évaluation de la nécessité éventuelle, à évaluer par la zone de
op basis van de risicoanalyse bedoeld in artikel 5 van de wet van 15 secours sur base de l'analyse de risques visée à l'article 5 de la loi
mei 2007 betreffende de civiele veiligheid om extra personeel in du 15 mai 2007 relative à la sécurité civile, d'engager du personnel
dienst te nemen en dit personeel vervolgens aan te werven. supplémentaire et ensuite recruter ce personnel.
-> Indien de zone shiften van 24 uur toelaat, is het aangeraden om te -> Si la zone permet des shifts de 24 heures, il est conseillé de
differentiëren in de minimumbezetting overdag en 's nachts in functie van het verschillend aantal interventies overdag en `s nachts, bijvoorbeeld door bijkomende in kortere shiften te voorzien die enkel overdag ingevuld worden of door in het arbeidsreglement hierover specifieke regels op te nemen. Bij langdurige interventies of frequentere interventies, zoals vaker het geval is bij ambulance-opdrachten, mogen de personeelsleden tijdens de shift in elk geval geen te lange aansluitende periode van activiteit hebben. Om het personeelslid voldoende rust te bieden zonder de kwaliteit en het niveau van de dienstverlening aan de burger te verlagen, moet minstens in één van volgende maatregelen worden voorzien: ? ofwel structureel voorzien in een overgedimensioneerd aantal personeelsleden op dienst die het personeel op het terrein kunnen aflossen; ? ofwel verzekerd worden dat al het personeel dat van wacht is in de kazerne de meest frequente interventies uitvoert; ? ofwel beroeps- of vrijwillig personeel teruggeroepen kunnen worden. De inhoud van deze omzendbrief kan vanzelfsprekend worden aangepast in het licht van mogelijke toekomstige evoluties, in het bijzonder in de nationale en Europese rechtspraak en reglementering. Ik hoop u hiermee afdoende te hebben geïnformeerd. Met bijzondere hoogachting, différencier les effectifs minimaux de jour et de nuit, en fonction du nombre différent d'interventions de jour et de nuit, par exemple en prévoyant des shifts supplémentaires plus courts qui ne sont effectuées que pendant la journée ou en incluant des règles spécifiques à ce sujet dans le règlement de travail. En cas d'intervention de longue durée ou d'interventions plus fréquentes, comme c'est plus souvent le cas pour les missions d'ambulance, les membres du personnel ne doivent, dans tous les cas, pas avoir une trop longue période d'activité consécutive pendant leur shift. Afin d'offrir au membre du personnel du repos suffisant sans pour autant diminuer le qualité et le niveau de service au citoyen, il faut prévoir au moins l'une des mesures suivantes: ? soit prévoir structurellement un effectif de garde surdimensionné pour pouvoir remplacer le personnel sur le terrain ; ? soit s'assurer que tout le personnel de garde en caserne réalise les interventions les plus fréquentes ; ? soit pouvoir rappeler du personnel professionnel ou volontaire. Il va de soi que le contenu de cette circulaire pourra être adapté à la lumière des évolutions futures, particulièrement de la jurisprudence et de la réglementation nationales et européennes. J'espère de vous avoir donné suffisamment d'information à ce sujet. Je vous prie d'agréer, Madame, Monsieur le Président, l'assurance de ma très haute considération.
A. VERLINDEN A. VERLINDEN
_______ _______
Nota's Notes
1 Europese richtlijn 2003/88/EG van 4 november 2003 betreffende een 1 Directive européenne 2003/88/CE du 22 novembre 2003 concernant
aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd. certains aspects de l'aménagement du temps de travail.
2 o.a. « Conclusions XIV-2 et XVI-2 » van het ECSR, Noorwegen en « 2 e.a. Conclusions XIV-2 et XVI-2 du C.E.D.S., Norvège et Digest de
Digest de jurisprudence » van het ECSR van december 2006, blz. 45. jurisprudence du C.E.D.S. de décembre 2006, p. 45.
3 O.a., Arbitragehof 137/2006. 3 Entre autres, C.A. 137/2006.
4 Wet van 19 april 2014 tot vaststelling van bepaalde aspecten van de 4 Loi du 19 avril 2014 fixant certains aspects de l'aménagement du
arbeidstijd van de operationele beroepsleden van de temps de travail des membres professionnels opérationnels des zones de
hulpverleningszones en van de Brusselse Hoofdstedelijke Dienst voor secours et du Service d'incendie et d'aide médicale urgente de la
Brandweer en Dringende Medische Hulp en tot wijziging van de wet van 15 mei 2007 betreffende de Civiele Veiligheid. Région Bruxelles-Capitale et modifiant la loi du 15 mai 2007 relative à la sécurité civile.
5 Wetsontwerp tot vaststelling van bepaalde aspecten van de 5 Projet de loi fixant certains aspects de l'aménagement du temps de
organisatie van de arbeidstijd van de operationele beroepsleden van de travail des membres professionnels opérationnels des zones de secours,
hulpverleningszones, Parl. St. Kamer 2013-2014, 3353/001, 9. Doc. Parl. Chambre 2013-2014, 3353/001, 9.
6 Cass. (3de kamer), 30 januari 2017, rolnr.° S.15.0119.F, Jurportal 6 Cass. (3ème ch.), 30 janvier 2017, n° rôle S.15.0119.F, Jurportal
7 HvJ., 25 juli 1991, (D'Urso), C-362/89, punt 11, HvJ, 14 november 7 C.J.C.E., 25 juillet 1991, (D'Urso), C-362/89, point 11, C.J.C.E, 14
1996, punt 19 ; HvJ, 12 maart 1998 (Dethier Equipment,), punt 40. novembre 1996, point 19 ; C.J.C.E, 12 mars 1998 (Dethier Equipment,), point 40.
8 B.v. HvJ 21 februari 2018, C-518-15, punt 38. 8 Par exemple: C.J.C.E., 21 février 2018, C-518/15, point 38.
^