← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 167/2023 van 30 november 2023 Rolnummer 7928 In zake : de
prejudiciële vraag over artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 « betreffende de internering », gesteld
door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk samengesteld uit de voorzitters
P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters J. Moerman, S. de Bethune,(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 167/2023 van 30 november 2023 Rolnummer 7928 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 « betreffende de internering », gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters J. Moerman, S. de Bethune,(...) | Extrait de l'arrêt n° 167/2023 du 30 novembre 2023 Numéro du rôle : 7928 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 « relative à l'internement », posée par la Cour d'appel de Liège. La Cour cons composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J. Moerman, S. de Bethune, E. Bribos(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 167/2023 van 30 november 2023 | Extrait de l'arrêt n° 167/2023 du 30 novembre 2023 |
| Rolnummer 7928 | Numéro du rôle : 7928 |
| In zake : de prejudiciële vraag over artikel 77/1 van de wet van 5 mei | En cause : la question préjudicielle concernant l'article 77/1 de la |
| 2014 « betreffende de internering », gesteld door het Hof van Beroep | loi du 5 mai 2014 « relative à l'internement », posée par la Cour |
| te Luik. | d'appel de Liège. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de | composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J. |
| rechters J. Moerman, S. de Bethune, E. Bribosia, W. Verrijdt en K. | Moerman, S. de Bethune, E. Bribosia, W. Verrijdt et K. Jadin, assistée |
| Jadin, bijgestaan door de griffier N. Dupont, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, | du greffier N. Dupont, présidée par le président P. Nihoul, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij arrest van 1 februari 2023, waarvan de expeditie ter griffie van | Par arrêt du 1er février 2023, dont l'expédition est parvenue au |
| het Hof is ingekomen op 3 februari 2023, heeft het Hof van Beroep te | greffe de la Cour le 3 février 2023, la Cour d'appel de Liège a posé |
| Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : | la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 betreffende de | « L'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 relative à l'internement |
| internering de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de | viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il |
| inhoud en het bereik van het deskundigenonderzoek bedoeld in artikel 5 | limite le contenu et le champ de l'expertise prévue à l'article 5 de |
| van diezelfde wet beperkt terwijl de kwestie van het tijdstip waarop | cette même loi alors même que la question du moment où le trouble |
| de geestesstoornis zich zou hebben gemanifesteerd essentieel is om de | mental se serait manifesté est essentielle pour garantir les droits |
| fundamentele rechten van de persoon ten aanzien van wie om internering | fondamentaux de la personne envers laquelle l'internement est |
| wordt verzocht, te waarborgen ? ». | sollicité ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan | Quant à la disposition en cause et à son contexte |
| B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid | B.1.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité de |
| van artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 « betreffende de | l'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 « relative à l'internement » |
| internering » (hierna : de wet van 5 mei 2014) met de artikelen 10 en | (ci-après : la loi du 5 mai 2014) avec les articles 10 et 11 de la |
| 11 van de Grondwet. | Constitution. |
| B.1.2. Die bepaling maakt deel uit van titel Vbis (« De internering | B.1.2. Cette disposition fait partie du titre Vbis (« De l'internement |
| van veroordeelden ») die in de wet van 5 mei 2014 werd ingevoerd bij | de condamnés ») qui a été introduit dans la loi du 5 mai 2014 par la |
| de wet van 4 mei 2016 « houdende internering en diverse bepalingen | loi du 4 mai 2016 « relative à l'internement et à diverses |
| inzake Justitie ». Zij betreft dus personen die zijn veroordeeld en | dispositions en matière de Justice ». Elle concerne dès lors des |
| die in de gevangenis worden vastgehouden. | personnes qui ont été condamnées et qui sont détenues en prison. |
| B.1.3. Artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 bepaalt : | B.1.3. L'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 dispose : |
| « § 1. De veroordeelde die het voorwerp is van minstens één | « § 1er. Le condamné qui fait l'objet d'au moins une condamnation pour |
| veroordeling wegens een misdaad of wanbedrijf zoals bedoeld in artikel | |
| 9, § 1, 1°, bij wie tijdens de detentie door de psychiater van de | un crime ou un délit visé à l'article 9, § 1er, 1°, chez qui le |
| gevangenis een geestesstoornis met een duurzaam karakter wordt | |
| vastgesteld die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden | psychiatre de la prison constate, au cours de la détention, un trouble |
| teniet doet of ernstig aantast of en ten aanzien van wie het gevaar | mental ayant un caractère durable qui abolit ou altère gravement sa |
| bestaat dat hij ten gevolge van zijn geestesstoornis opnieuw | capacité de discernement ou de contrôle de ses actes et qui risque de |
| misdrijven zal plegen zoals bedoeld in artikel 9, § 1, 1°, kan op | commettre de nouvelles infractions, telles que visées à l'article 9, § |
| verzoek van de directeur worden geïnterneerd door de bevoegde kamer | 1er, 1°, en raison de son trouble mental, peut être interné, sur |
| voor de bescherming van de maatschappij. | demande du directeur, par la chambre de protection sociale compétente. |
| [...] | [...] |
| § 3. De directeur maakt het dossier over aan de kamer voor de | § 3. Le directeur transmet le dossier à la chambre de protection |
| bescherming van de maatschappij en de griffie deelt een afschrift | |
| ervan mee aan het openbaar ministerie, de veroordeelde en zijn | sociale et le greffe en remet une copie au ministère public, au |
| advocaat. De kamer voor de bescherming van de maatschappij beveelt | condamné et à son avocat. La chambre de protection sociale ordonne |
| onverwijld een forensisch psychiatrisch onderzoek dat voldoet aan de | immédiatement une expertise psychiatrique médicolégale qui répond aux |
| vereisten van de artikelen 5, § 1, 3° en 4°, 7 en 8. | conditions des articles 5, § 1er, 3° et 4°, 7 et 8. |
| De kamer voor de bescherming van de maatschappij kan beslissen dat de | La chambre de protection sociale peut décider que le condamné sera mis |
| veroordeelde ter observatie wordt opgenomen. In dat geval wordt de | en observation. Dans ce cas, le condamné est transféré au centre |
| veroordeelde overgebracht naar het door de Koning opgericht beveiligd | d'observation clinique sécurisé créé par le Roi. La mise en |
| klinisch observatiecentrum. De observatiestelling mag twee maanden | observation ne peut excéder deux mois. |
| niet te boven gaan. § 4. Binnen de maand na de ontvangst van het verslag van de | § 4. Dans le mois de la réception du rapport d'expertise, le ministère |
| deskundige, stelt het openbaar ministerie een met redenen omkleed | |
| advies op, zendt dit aan de kamer voor de bescherming van de | |
| maatschappij en deelt het in afschrift mee aan de veroordeelde, zijn | public rédige un avis motivé, le transmet à la chambre de protection |
| advocaat en de directeur ». | sociale et en copie au condamné, à son avocat et au directeur ». |
| De misdaden en wanbedrijven bedoeld in artikel 9, § 1, 1°, van de wet | Les crimes et les délits visés à l'article 9, § 1er, 1°, de la loi du |
| van 5 mei 2014, waarvan sprake is in artikel 77/1, § 1, zijn die welke | 5 mai 2014, dont il est question à l'article 77/1, § 1er, sont ceux |
| de fysieke of psychische integriteit van derden aantasten of | qui portent atteinte à l'intégrité physique ou psychique des tiers ou |
| bedreigen. | qui menacent celle-ci. |
| B.2. Artikel 5, § 1, van dezelfde wet, zoals het werd vervangen bij | B.2. L'article 5, § 1er, de la même loi, tel qu'il a été remplacé par |
| artikel 146 van de wet van 4 mei 2016, bepaalt de inhoud van het | l'article 146 de la loi du 4 mai 2016, détermine le contenu de |
| psychiatrisch deskundigenonderzoek tijdens de fases van het | l'expertise psychiatrique durant les phases d'information, |
| opsporingsonderzoek, het gerechtelijk onderzoek of berechting. | d'instruction ou de jugement. |
| Het bepaalt : | Il dispose : |
| « Wanneer er redenen zijn om aan te nemen dat een persoon zich bevindt | « Lorsqu'il y a des raisons de considérer qu'une personne se trouve |
| in een in artikel 9 bedoelde toestand, bevelen de procureur des | dans une situation visée à l'article 9, le procureur du Roi, le juge |
| Konings, de onderzoeksrechter of de onderzoeks- of vonnisgerechten een | d'instruction ainsi que les juridictions d'instruction ou de jugement |
| forensisch psychiatrisch deskundigenonderzoek teneinde minstens na te | ordonnent une expertise psychiatrique médicolégale afin d'établir, à |
| gaan : | tout le moins : |
| 1° of de persoon op het ogenblik van de feiten leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast en of de persoon op het ogenblik van het deskundigenonderzoek leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast; 2° of er mogelijk een oorzakelijk verband bestaat tussen de geestesstoornis en de feiten; 3° of het gevaar bestaat dat betrokkene ten gevolge van de geestesstoornis, in voorkomend geval in samenhang met andere risicofactoren, opnieuw misdrijven pleegt, zoals bepaald in artikel 9, § 1, 1° ; 4° dat en hoe de persoon in voorkomend geval kan worden behandeld, begeleid, verzorgd met het oog op zijn re-integratie in de maatschappij; | 1° si, au moment des faits, la personne était atteinte d'un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses actes et si, au moment de l'expertise, la personne était atteinte d'un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses actes; 2° s'il existe une possibilité de lien causal entre le trouble mental et les faits; 3° si, du fait du trouble mental, le cas échéant conjugué à d'autres facteurs de risque, la personne risque de commettre de nouvelles infractions, comme prévu à l'article 9, § 1, 1° ; 4° si, le cas échéant, la personne peut être traitée, suivie, soignée et de quelle manière, en vue de sa réinsertion dans la société; |
| 5° dat desgevallend, indien de tenlastelegging betrekking heeft op de | 5° si, dans le cas où la prévention porterait sur des faits visés aux |
| in artikelen 371/1 tot 378 van het Strafwetboek bedoelde feiten of de | articles 371/1 à 378 du Code pénal ou sur des faits visés aux articles |
| in de artikelen 379 tot 387 van hetzelfde Wetboek bedoelde feiten | 379 à 387 du même Code, commis sur des mineurs ou avec leur |
| indien ze gepleegd werden op minderjarigen of met hun deelneming, de | participation, il est nécessaire d'imposer une guidance ou un |
| noodzaak bestaat om een gespecialiseerde begeleiding of behandeling op | |
| te leggen ». | traitement spécialisé ». |
| B.3. Uit het voorgaande blijkt dat, in tegenstelling tot het | B.3. Il ressort de ce qui précède que, contrairement à l'expertise |
| psychiatrisch deskundigenonderzoek betreffende een veroordeelde, dat | |
| beperkt is tot de inlichtingen bedoeld in artikel 5, § 1, 3° en 4°, | psychiatrique portant sur les condamnés, qui se limite aux |
| van de wet van 5 mei 2014, het psychiatrisch deskundigenonderzoek dat wordt verricht tijdens de fases van het opsporingsonderzoek, het gerechtelijk onderzoek of berechting meer bepaald dient vast te stellen of, op het ogenblik van de feiten, de persoon aan een geestesstoornis leed die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast, en of er mogelijk een oorzakelijk verband bestaat tussen die stoornis en de feiten. Ten gronde B.4. De prejudiciële vraag betreft het verschil in behandeling tussen de veroordeelden die worden onderworpen aan een psychiatrisch | informations visées à l'article 5, § 1er, 3° et 4°, de la loi du 5 mai 2014, l'expertise psychiatrique réalisée durant les phases d'information, d'instruction ou de jugement doit, notamment, déterminer si, au moment des faits, la personne était atteinte d'un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses actes, et s'il existe une possibilité de lien causal entre ce trouble et les faits. Quant au fond B.4. La question préjudicielle porte sur la différence de traitement entre les condamnés qui sont soumis à une expertise psychiatrique en |
| deskundigenonderzoek op grond van artikel 77/1, § 3, van de wet van 5 | vertu de l'article 77/1, § 3, de la loi du 5 mai 2014 et les personnes |
| mei 2014, en de personen die worden onderworpen aan een psychiatrisch | qui sont soumises à une expertise psychiatrique en vertu des articles |
| deskundigenonderzoek op grond van de artikelen 5, § 1, en 9, § 1, van dezelfde wet, in zoverre alleen die laatste categorie van deskundigenonderzoeken rekening zou houden met het tijdstip waarop de geestesstoornis zich heeft gemanifesteerd. B.5. Uit de motivering van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het verwijzende rechtscollege van het Hof wenst te vernemen of dat verschil in behandeling op discriminerende wijze afbreuk doet aan het recht op een eerlijk proces aangezien de rechter, doordat hij niet over informatie beschikt betreffende het tijdstip waarop de geestesstoornis zich heeft gemanifesteerd, ertoe kan worden gebracht een beslissing te nemen die het gezag van gewijsde van het arrest waarbij de veroordeling van de betrokkene is uitgesproken en waarbij werd geoordeeld dat internering niet kan worden verantwoord op grond van zijn mentale gezondheidstoestand, opnieuw in het geding kan brengen. Uit de motivering van de verwijzingsbeslissing blijkt ook dat G.A., geïntimeerde voor het verwijzende rechtscollege aanvoert dat, aangezien de geestesstoornis die thans ten aanzien van hem wordt gediagnosticeerd zich vóór zijn veroordeling heeft gemanifesteerd, het verwijzende rechtscollege zijn internering niet op basis van die stoornis kan uitspreken zonder het gezag van gewijsde van het arrest van het Hof van Beroep te Luik van 28 maart 2011 opnieuw in het geding te brengen, arrest waarbij dat Hof oordeelde dat hij niet hoefde te worden geïnterneerd om reden dat hij destijds niet aan een geestesstoornis leed die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast. | 5, § 1er, et 9, § 1er, de la même loi, en ce que seule cette dernière catégorie d'expertise prendrait en compte le moment auquel le trouble mental s'est manifesté. B.5. Il ressort de la motivation de la décision de renvoi que la juridiction a quo interroge la Cour sur la question de savoir si cette différence de traitement porte une atteinte discriminatoire au droit à un procès équitable, dès lors que le juge, en ne disposant pas d'une information relative au moment où le trouble mental s'est manifesté, peut être amené à prendre une décision susceptible de remettre en cause l'autorité de chose jugée de l'arrêt qui a prononcé la condamnation de la personne concernée et qui a jugé que son état de santé mentale ne justifiait pas l'internement. Il ressort également de la motivation de la décision de renvoi que G.A., intimé devant la juridiction a quo, allègue que, dès lors que le trouble mental qui lui est actuellement diagnostiqué s'est manifesté avant sa condamnation, la juridiction a quo ne saurait prononcer son internement sur la base de ce trouble sans remettre en cause l'autorité de la chose jugée de l'arrêt de la Cour d'appel de Liège du 28 mars 2011, par lequel celle-ci a jugé qu'il n'y avait pas lieu de l'interner, au motif qu'il ne souffrait pas, à l'époque, d'un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses actes. |
| B.6. Hoewel de prejudiciële vraag naar artikel 77/1 van de wet van 5 | B.6. Bien que la question préjudicielle se réfère à l'article 77/1 de |
| mei 2014 in zijn geheel verwijst, blijkt uit de motivering van de | la loi du 5 mai 2014 dans son ensemble, il ressort de la motivation de |
| verwijzingsbeslissing dat de vraag uitsluitend betrekking heeft op | la décision de renvoi que la question porte exclusivement sur le |
| paragraaf 3, eerste lid, tweede zin, van dat artikel. | paragraphe 3, alinéa 1er, deuxième phrase, de cet article. |
| Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die bepaling. | La Cour limite son examen à cette disposition. |
| B.7.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet | B.7.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas |
| uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen | qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de |
| wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium | personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et |
| berust en het redelijk verantwoord is. | qu'elle soit raisonnablement justifiée. |
| Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld | L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant |
| rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel | compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la |
| en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van | nature des principes en cause; le principe d'égalité et de |
| gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat | non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas |
| er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de | de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés |
| aangewende middelen en het beoogde doel. | et le but visé. |
| B.7.2. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene | B.7.2. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée |
| draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong | générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit |
| ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de | l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la |
| niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en | non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de |
| alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit | toutes les libertés, en ce compris ceux résultant des conventions |
| internationale verdragen die België binden. | internationales liant la Belgique. |
| B.8. Luidens artikel 2 van de wet van 5 mei 2014 is de internering van | B.8. Aux termes de l'article 2 de la loi du 5 mai 2014, l'internement |
| personen met een geestesstoornis « een veiligheidsmaatregel die er | de personnes atteintes d'un trouble mental est « une mesure de sûreté |
| tegelijkertijd toe strekt de maatschappij te beschermen en ervoor te | destinée à la fois à protéger la société et à faire en sorte que |
| zorgen dat aan de geïnterneerde persoon de zorg wordt verstrekt die | soient dispensés à la personne internée les soins requis par son état |
| zijn toestand vereist met het oog op zijn re-integratie in de | en vue de sa réinsertion dans la société. Compte tenu du risque pour |
| maatschappij. Rekening houdend met het veiligheidsrisico en de | la sécurité et de l'état de santé de la personne internée, celle-ci se |
| gezondheid van de geïnterneerde persoon zal hem de nodige zorg | verra proposer les soins dont elle a besoin pour mener une vie |
| aangeboden worden om een menswaardig leven te leiden. Die zorg is | conforme à la dignité humaine. Ces soins doivent permettre à la |
| gericht op een maximaal haalbare vorm van maatschappelijke | personne internée de se réinsérer le mieux possible dans la société et |
| re-integratie en verloopt waar aangewezen en mogelijk via een | sont dispensés - lorsque cela est indiqué et réalisable - par le biais |
| zorgtraject waarin aan de geïnterneerde persoon telkens zorg op maat | d'un trajet de soins de manière à être adaptés à la personne internée |
| aangeboden wordt ». | ». |
| B.9.1. Internering is een maatregel van onbepaalde duur, die eindigt | B.9.1. L'internement est une mesure à durée indéterminée. Il cesse |
| wanneer de geestesstoornis in die mate gestabiliseerd is dat er | lorsque le trouble mental est suffisamment stabilisé pour qu'il n'y |
| redelijkerwijs niet meer te vrezen valt dat de geïnterneerde, al dan | ait raisonnablement plus à craindre qu'à cause de son trouble mental |
| niet ten gevolge van zijn geestesstoornis, eventueel in samenhang met | ou non, en conjonction éventuellement avec d'autres facteurs de |
| andere risicofactoren, opnieuw misdrijven zal plegen die de fysieke of | risque, la personne internée commette à nouveau des infractions |
| psychische integriteit van derden aantasten of bedreigen (artikel 66 | portant atteinte à l'intégrité physique ou psychique des tiers ou |
| van de wet van 5 mei 2014; zie ook artikel 77/9 wat de internering van | menaçant celle-ci (article 66 de la loi du 5 mai 2014; voy. aussi |
| veroordeelden betreft). | l'article 77/9 pour l'internement des condamnés). |
| B.9.2. Indien, in het geval van een veroordeelde die is geïnterneerd, | B.9.2. Dans le cas du condamné qui a été interné, si la chambre de |
| de kamer voor de bescherming van de maatschappij van oordeel is dat de | protection sociale estime que l'internement n'est plus indiqué, elle |
| internering niet langer aangewezen is, heft ze deze op en beveelt zij | lève l'internement et ordonne le retour du condamné en prison, sauf si |
| de terugkeer van de veroordeelde naar de gevangenis, tenzij de | le condamné, au moment de la levée de l'internement, a subi toutes ses |
| veroordeelde op dat ogenblik al zijn vrijheidsstraffen heeft ondergaan (artikel 77/9, § 8, tweede lid). | peines privatives de liberté (article 77/9, § 8, alinéa 2). |
| Indien daarentegen de geestestoestand van de veroordeelde niet | En revanche, si l'état mental du condamné ne s'est pas suffisamment |
| voldoende gestabiliseerd is op het ogenblik van het verstrijken van de | |
| straffen, loopt de internering door overeenkomstig de wet van 5 mei | stabilisé à l'expiration des peines, l'internement continue |
| 2014 (artikel 77/9, § 10). | conformément à la loi du 5 mai 2014 (article 77/9, § 10). |
| Daaruit volgt dat een interneringsmaatregel tot gevolg kan hebben dat | Il s'ensuit qu'une mesure d'internement peut avoir pour effet de |
| de periode waarin de geïnterneerde van zijn vrijheid wordt beroofd, | prolonger la période durant laquelle l'interné est privé de liberté. |
| wordt verlengd. B.10.1. Uit artikel 9 van de wet van 5 mei 2014 blijkt dat vier | B.10.1. Il ressort de l'article 9 de la loi du 5 mai 2014 que quatre |
| voorwaarden moeten zijn vervuld opdat een interneringsmaatregel kan | conditions doivent être remplies pour qu'une mesure d'internement |
| worden uitgesproken in het kader van de fases van het | puisse être prononcée dans le cadre des phases d'information, |
| opsporingsonderzoek, het gerechtelijk onderzoek of berechting : | d'instruction ou de jugement : |
| - de betrokkene heeft een misdaad of wanbedrijf gepleegd die/dat de | - la personne concernée a commis un crime ou un délit portant atteinte |
| fysieke of psychische integriteit van een derde aantast of bedreigt | à l'intégrité physique ou psychique d'un tiers ou menaçant celle-ci |
| (artikel 9, § 1, eerste lid, 1° ); | (article 9, § 1er, alinéa 1er, 1° ); |
| - op het ogenblik van de beslissing lijdt de betrokkene aan een | - au moment de la décision, la personne concernée est atteinte d'un |
| geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn | trouble mental qui abolit ou altère gravement sa capacité de |
| daden tenietdoet of ernstig aantast (artikel 9, § 1, eerste lid, 2° ); | discernement ou de contrôle de ses actes (article 9, § 1er, alinéa 1er, 2° ); |
| - het gevaar bestaat dat de betrokkene, als gevolg van zijn | - le danger existe que la personne concernée commette de nouveaux |
| geestesstoornis, eventueel in samenhang met andere risicofactoren, | faits de ce type en raison de son trouble mental, éventuellement |
| opnieuw dat type van feiten zal plegen (artikel 9, § 1, eerste lid, 3° | combiné avec d'autres facteurs de risque (article 9, § 1er, alinéa 1er, |
| ); | 3° ); |
| - de rechter kan pas beslissen na uitvoering van een forensisch | - le juge ne peut prendre sa décision qu'après expertise psychiatrique |
| psychiatrisch deskundigenonderzoek in de zin van artikel 5 van | médicolégale au sens de l'article 5 de la même loi ou après |
| dezelfde wet of na actualisatie van een eerder uitgevoerd deskundigenonderzoek (artikel 9, § 2). | actualisation d'une expertise antérieure (article 9, § 2). |
| B.10.2. De internering van veroordeelden voldoet aan soortgelijke | B.10.2. L'internement des condamnés satisfait à des conditions |
| voorwaarden, aangezien zij betrekking heeft op personen die | |
| veroordeeld zijn voor een misdaad of wanbedrijf die/dat de fysieke of | similaires, étant donné qu'il concerne les personnes condamnées pour |
| psychische integriteit van een derde aantast of bedreigt (artikel | un crime ou un délit portant atteinte à l'intégrité physique ou |
| 77/1, § 1), aangezien die personen moeten lijden aan een | psychique d'un tiers ou menaçant celle-ci (article 77/1, § 1er), que |
| geestesstoornis met een duurzaam karakter die hun oordeelsvermogen of | ces personnes doivent souffrir d'un trouble mental ayant un caractère |
| de controle over hun daden tenietdoet of ernstig aantast, en die wordt | durable qui abolit ou altère gravement leur capacité de discernement |
| vastgesteld door de psychiater van de gevangenis (artikel 77/1, § 1) | ou de contrôle de leurs actes, constaté par le psychiatre de la prison |
| en vervolgens door het psychiatrisch deskundigenonderzoek (artikel | (article 77/1, § 1er), puis par l'expertise psychiatrique (article |
| 77/1, § 3, in samenhang gelezen met artikel 5, § 1, 3° en 4° ), | 77/1, § 3, lu en combinaison avec l'article 5, § 1er, 3° et 4° ), que |
| aangezien het gevaar bestaat dat die personen, ten gevolge van hun | ces personnes risquent, en raison de leur trouble mental, de commettre |
| geestesstoornis, opnieuw misdrijven plegen van hetzelfde type als de | de nouvelles infractions du même type que celles pour lesquelles elles |
| misdrijven waarvoor zij zijn veroordeeld (artikel 77/1, §§ 1 en 3, in | ont été condamnées (article 77/1, §§ 1er et 3, lu en combinaison avec |
| samenhang gelezen met artikel 5, § 1, 3° ), en aangezien de kamer voor | l'article 5, § 1er, 3° ), et que la chambre de protection sociale ne |
| de bescherming van de maatschappij enkel na een forensisch | peut décider l'internement qu'après expertise psychiatrique |
| psychiatrisch deskundigenonderzoek tot internering kan beslissen | |
| (artikel 77/1, § 3). | médicolégale (article 77/1, § 3). |
| B.10.3. Daaruit volgt dat de vraag of de betrokkene, op het ogenblik | B.10.3. Il s'ensuit que la question de savoir si la personne concernée |
| van de feiten, aan een geestesstoornis leed die zijn oordeelsvermogen | était, au moment des faits, atteinte d'un trouble mental qui a aboli |
| of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft | ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses |
| aangetast, geen voorwaarde vormt om een internering uit te spreken, | actes ne constitue une condition pour prononcer l'internement ni lors |
| noch tijdens de fases van het opsporingsonderzoek, het gerechtelijk | des phases d'information, d'instruction ou de jugement ni à l'égard |
| onderzoek of berechting, noch ten aanzien van veroordeelden. | des condamnés. |
| B.11.1. Het deskundigenonderzoek dat wordt verricht in het kader van | B.11.1. L'expertise réalisée dans le cadre des phases d'information, |
| de fases van het opsporingsonderzoek, het gerechtelijk onderzoek of | d'instruction ou de jugement se prononce toutefois sur cette question |
| berechting spreekt zich echter wel over die kwestie uit aangezien het | dès lors qu'elle éclaire également le juge lorsqu'il détermine si la |
| ook de rechter opheldering verschaft wanneer hij bepaalt of de | |
| betrokkene ontoerekeningsvatbaar is in de zin van artikel 71 van het | personne concernée est irresponsable au sens de l'article 71 du Code |
| Strafwetboek. | pénal. |
| Dat artikel bepaalt onder meer dat « er [...] geen misdrijf [is] | Cet article prévoit notamment qu'il « n'y a pas d'infraction lorsque |
| wanneer de beschuldigde of de beklaagde op het tijdstip van de feiten | l'accusé ou le prévenu était atteint, au moment des faits, d'un |
| leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle | trouble mental qui a aboli sa capacité de discernement ou de contrôle |
| over zijn daden heeft tenietgedaan ». | de ses actes ». |
| B.11.2. Wat betreft het deskundigenonderzoek dat voorafgaat aan de | B.11.2. Quant à l'expertise préalable à la décision d'internement d'un |
| beslissing tot internering van een veroordeelde, verwijst artikel | |
| 77/1, § 3, van de wet van 5 mei 2014 niet naar artikel 5, § 1, 1°, van | condamné, l'article 77/1, § 3, de la loi du 5 mai 2014 ne renvoie pas |
| dezelfde wet, dat bepaalt dat het deskundigenonderzoek vaststelt of de | à l'article 5, § 1er, 1°, de la même loi, qui prévoit que l'expertise |
| betrokkene aan een geestesstoornis leed, enerzijds, op het ogenblik | établit si la personne concernée était atteinte du trouble, d'une |
| van de feiten en, anderzijds, op het ogenblik van het deskundigenonderzoek. | part, au moment des faits et, d'autre part, au moment de l'expertise. |
| Artikel 77/1, § 3, verwijst echter wel naar artikel 5, § 1, 3° en 4°, | Cela étant, l'article 77/1, § 3, renvoie à l'article 5, § 1er, 3° et |
| van de wet van 5 mei 2014, dat bepaalt dat het deskundigenonderzoek vaststelt of bij de veroordeelde een risico op recidive bestaat wegens de geestesstoornis en of die stoornis kan worden behandeld. Daaruit volgt dat met het deskundigenonderzoek dat voorafgaat aan de beslissing tot internering van een veroordeelde wordt aangetoond, zoals dat te dezen het geval was, of de veroordeelde aan een geestesstoornis lijdt op het ogenblik waarop dat onderzoek plaatsvindt. B.11.3. Om zich te kunnen uitspreken over de eventuele ontoerekeningsvatbaarheid van de beschuldigde of de beklaagde dient de rechter met name te weten of hij, op het ogenblik van de feiten, aan | 4°, de la loi du 5 mai 2014, qui prévoit que l'expertise détermine si le condamné présente un risque de récidive en raison du trouble mental et si ce trouble peut être traité. Il en résulte que l'expertise préalable à la décision d'internement des condamnés établit, comme ce fut le cas en l'espèce, si le condamné souffre d'un trouble mental au moment où elle est réalisée. B.11.3. Afin de se prononcer sur l'éventuelle irresponsabilité pénale de l'accusé ou du prévenu, le juge doit notamment savoir s'il était atteint, au moment des faits, d'un trouble mental qui a aboli sa |
| een geestesstoornis leed die zijn oordeelsvermogen of de controle over | capacité de discernement ou de contrôle de ses actes. La décision de |
| zijn daden heeft tenietgedaan. De beslissing om geen internering uit | ne pas prononcer l'internement doit être justifiée par le fait que |
| te spreken dient te worden verantwoord door het feit dat die persoon, | cette personne ne présente pas, au jour de l'expertise psychiatrique, |
| op de dag van het psychiatrisch deskundigenonderzoek, geen | un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de |
| geestesstoornis vertoont die zijn oordeelsvermogen of de controle over | discernement ou de contrôle de ses actes. En revanche, la décision qui |
| zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast. De | |
| beslissing waarbij de veroordeelde wordt geïnterneerd, dient | prononce l'internement d'un condamné doit, quant à elle, être |
| daarentegen te worden verantwoord, niet door de mentale | justifiée non pas par l'état de santé mentale du condamné au jour de |
| gezondheidstoestand van de veroordeelde op de dag van zijn | sa condamnation voire au moment de la commission de l'infraction, mais |
| veroordeling of zelfs op het ogenblik dat hij het misdrijf pleegde, | |
| maar door zijn actuele mentale gezondheidstoestand. De tweede | par son état de santé mentale actuel. La seconde décision n'est pas |
| beslissing kan niet het gezag van gewijsde van de eerste opnieuw in | susceptible de remettre en cause l'autorité de chose jugée de la |
| het geding brengen, aangezien zij in een andere context en op een | première, puisqu'elle intervient dans un contexte et à un moment |
| ander tijdstip wordt genomen, zodat zij zich niet uitspreekt over de | différents, de sorte qu'elle ne se prononce pas sur le diagnostic |
| diagnose die bij het oorspronkelijke psychiatrisch | effectué lors de l'expertise psychiatrique initiale. Il s'ensuit que |
| deskundigenonderzoek werd gesteld. Daaruit volgt dat de inhoud van het | le contenu de l'expertise psychiatrique sur laquelle est fondée la |
| psychiatrisch deskundigenonderzoek waarop de tweede beslissing steunt, | seconde décision n'est pas davantage susceptible de remettre en cause |
| evenmin het gezag van gewijsde van de eerste beslissing opnieuw in het | l'autorité de la chose jugée de la première décision. |
| geding kan brengen. | |
| B.12. Aangezien de strafrechtelijke aansprakelijkheid van een | B.12. Dès lors que la responsabilité pénale d'un condamné a, par |
| veroordeelde per definitie reeds werd vastgesteld, is het pertinent dat het psychiatrisch deskundigenonderzoek dat voorafgaat aan de eventuele internering van een veroordeelde zich niet dient uit te spreken over de vraag of de geestesstoornis bestond op het ogenblik van de feiten. De wetgever kon ervan uitgaan dat de kamer voor de bescherming van de maatschappij die beschikt over een verslag van het deskundigenonderzoek waarin wordt vastgesteld dat de veroordeelde thans aan een geestesstoornis lijdt die een risico op recidive inhoudt en die kan worden behandeld, nabehandeld en verzorgd, niet hoeft te weten sinds hoelang de veroordeelde aan die stoornis lijdt, om te bepalen of er al dan niet aanleiding was om hem te interneren. B.13.1. Het Hof dient nog te bepalen of dat verschil in behandeling onevenredige gevolgen heeft. B.13.2. Een veroordeelde ten aanzien van wie een interneringsmaatregel is getroffen op grond van het verslag van het deskundigenonderzoek, kan van zijn vrijheid worden beroofd voor een onbepaalde duur die kan worden verlengd tot na het verstrijken van zijn gevangenisstraf. B.13.3. Het feit dat het psychiatrisch deskundigenonderzoek zich niet uitspreekt over het tijdstip waarop de geestesstoornis zich heeft gemanifesteerd houdt geen enkel verband met de beslissing van de kamer voor de bescherming van de maatschappij. Niets wijst erop dat het feit dat die kwestie niet in aanmerking wordt genomen in het verslag van het psychiatrisch deskundigenonderzoek, het risico zou verhogen dat de veroordeelde van zijn vrijheid wordt beroofd voor een langere periode dan die van zijn straf. B.13.4. De beslissing tot internering gaat gepaard met procedurele waarborgen die van die aard zijn dat zij bijdragen tot de inachtneming van de fundamentele rechten van de veroordeelde. Er is in een zitting voorzien (artikel 77/2, § 1). De veroordeelde en zijn advocaat hebben gedurende ten minste tien dagen vóór de datum van de zitting toegang tot het dossier. Zij kunnen een afschrift van het dossier verkrijgen | hypothèse, déjà été établie, il est pertinent que l'expertise psychiatrique préalable à l'internement éventuel du condamné ne doive pas se prononcer sur la question de savoir si le trouble mental existait au moment des faits. Le législateur a pu considérer que la chambre de protection sociale qui dispose d'un rapport d'expertise établissant que le condamné souffre actuellement d'un trouble mental entraînant un risque de récidive et pouvant être traité, suivi et soigné n'a pas besoin de savoir depuis combien de temps le condamné souffre de ce trouble pour déterminer s'il y avait lieu ou non de l'interner. B.13.1. La Cour doit encore déterminer si cette différence de traitement produit des effets disproportionnés. B.13.2. Le condamné qui fait l'objet d'une mesure d'internement sur la base du rapport d'expertise peut être privé de liberté pour une durée indéterminée qui se prolonge au-delà du terme de sa peine de prison. B.13.3. Le fait que l'expertise psychiatrique ne se prononce pas sur le moment où le trouble mental s'est déclaré n'a aucun rapport avec la décision de la chambre de protection sociale. Rien n'indique que l'absence de prise en compte de cette question dans le rapport d'expertise psychiatrique augmenterait le risque que le condamné soit privé de liberté pour une durée supérieure à celle de sa peine. B.13.4. La décision d'internement est entourée de garanties procédurales qui sont de nature à contribuer au respect des droits fondamentaux des condamnés. Une audience est prévue (article 77/2, § 1er). Le condamné et son avocat ont accès au dossier pendant au moins dix jours avant la date de l'audience. Ils peuvent obtenir une copie du |
| (artikel 77/2, § 2). De kamer voor de bescherming van de maatschappij | dossier (article 77/2, § 2). La chambre de protection sociale entend |
| hoort de veroordeelde en zijn advocaat. Zij kan beslissen om andere | le condamné et son avocat. Elle peut décider d'entendre d'autres |
| personen te horen (artikel 77/3). Tegen de beslissing van de kamer | personnes (article 77/3). La décision de la chambre de protection |
| voor de bescherming van de maatschappij kan hoger beroep worden | |
| ingesteld bij de correctionele kamer van het hof van beroep (artikel | sociale est susceptible d'appel devant la chambre correctionnelle de |
| 77/6, § 1). | la cour d'appel (article 77/6, § 1er). |
| B.13.5. Bovendien is, zoals in B.8 is vermeld, de internering van een | B.13.5. En outre, comme il est dit en B.8, l'internement d'une |
| persoon met een geestesstoornis geen straf, maar een | |
| veiligheidsmaatregel die ertoe strekt de maatschappij te beschermen | personne atteinte d'un trouble mental n'est pas une peine, mais une |
| en, tegelijkertijd, aan de geïnterneerde de zorg te verstrekken die | mesure de sûreté qui vise à protéger la société et, en même temps, à |
| zijn toestand vereist met het oog op zijn re-integratie in de | fournir à l'interné les soins que son état requiert en vue de sa |
| maatschappij. Gelet op de aard van die maatregel is het redelijk | réinsertion dans la société. Eu égard à la nature de cette mesure, il |
| verantwoord dat indien de geestestoestand van een veroordeelde die | est raisonnablement justifié que, si l'état mental d'un condamné qui |
| wordt geïnterneerd krachtens een beslissing van de kamer voor de | est interné en vertu d'une décision de la chambre de protection |
| bescherming van de maatschappij, op het ogenblik van het verstrijken | sociale ne s'est pas suffisamment stabilisé au moment de la venue à |
| van de straftijd niet voldoende is gestabiliseerd, zodat zijn | expiration de la durée prévue pour la peine, de sorte que son |
| internering nodig blijft, die maatregel voortduurt totdat de kamer | internement demeure nécessaire, cette mesure persiste jusqu'à ce que |
| voor de bescherming van de maatschappij van oordeel is dat dit wel het | la chambre de protection sociale estime que cette stabilisation est |
| geval is. | intervenue. |
| De gevolgen van die maatregel zijn niet onevenredig aangezien een | |
| internering tot doel heeft de geïnterneerde te verzorgen en omdat | Les effets de cette mesure ne sont pas disproportionnés, dès lors que |
| wordt gewaarborgd dat tijdens de plaatsing een automatische periodieke | l'internement a pour objectif de soigner l'interné et qu'il est |
| controle plaatsvindt waarvoor niet de betrokkene het initiatief neemt. | garanti qu'un contrôle périodique automatique qui ne dépend pas de |
| Ook kan een procedure bij hoogdringendheid worden geïnitieerd door de | l'initiative de l'intéressé a lieu pendant le placement. Une procédure |
| geïnterneerde veroordeelde en zijn raadsman, overeenkomstig de | en urgence peut également être initiée par le condamné interné et par |
| artikelen 53 en 54 van de wet van 5 mei 2014. Aldus kan de | son conseil, conformément aux articles 53 et 54 de la loi du 5 mai |
| rechtmatigheid van de vrijheidsberoving op gezette tijden worden | 2014. La légitimité de la privation de liberté peut ainsi être |
| beoordeeld en kan een einde komen aan de internering wanneer de | examinée à intervalles réguliers et il peut être mis fin à |
| geestestoestand van de betrokkene dat toelaat. | l'internement lorsque l'état mental de la personne concernée le |
| B.14. Daaruit volgt dat de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar | permet. B.14. Il en résulte que la disposition en cause est compatible avec |
| is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. | les articles 10 et 11 de la Constitution. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 77/1, § 3, eerste lid, tweede zin, van de wet van 5 mei 2014 « | L'article 77/1, § 3, alinéa 1er, deuxième phrase, de la loi du 5 mai |
| betreffende de internering » schendt de artikelen 10 en 11 van de | 2014 « relative à l'internement » ne viole pas les articles 10 et 11 |
| Grondwet niet. | de la Constitution. |
| Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 30 november 2023. | la Cour constitutionnelle, le 30 novembre 2023. |
| De griffier, De voorzitter, | Le greffier, Le président, |
| N. Dupont P. Nihoul | N. Dupont P. Nihoul |