Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 159/2023 van 23 november 2023 Rolnummer 7944 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 11 en 12 van de wet van 29 november 2022 « houdende diverse bepalingen inzake gezondheid », ingesteld door de nv « T Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, en de rechters(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 159/2023 van 23 november 2023 Rolnummer 7944 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 11 en 12 van de wet van 29 november 2022 « houdende diverse bepalingen inzake gezondheid », ingesteld door de nv « T Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, en de rechters(...) Extrait de l'arrêt n° 159/2023 du 23 novembre 2023 Numéro du rôle : 7944 En cause : le recours en annulation des articles 11 et 12 de la loi du 29 novembre 2022 « portant des dispositions diverses en matière de santé », introduit par la SA « La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, et des juges T. Gie(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 159/2023 van 23 november 2023 Extrait de l'arrêt n° 159/2023 du 23 novembre 2023
Rolnummer 7944 Numéro du rôle : 7944
In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 11 en 12 van de En cause : le recours en annulation des articles 11 et 12 de la loi du
wet van 29 november 2022 « houdende diverse bepalingen inzake 29 novembre 2022 « portant des dispositions diverses en matière de
gezondheid », ingesteld door de nv « Timani ». santé », introduit par la SA « Timani ».
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, en de composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, et des juges T.
rechters T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache en W. Verrijdt, Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache et W. Verrijdt, assistée du
bijgestaan door de griffier N. Dupont, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen, greffier N. Dupont, présidée par le président L. Lavrysen,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 3 maart 2023 Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 3
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 7 maart
2023, heeft de nv « Timani », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. mars 2023 et parvenue au greffe le 7 mars 2023, la SA « Timani »,
S. Verbist, advocaat bij de balie van Limburg, en door Mr. J. Claes en assistée et représentée par Me S. Verbist, avocat au barreau du
Mr. J. Talboom, advocaten bij de balie van Antwerpen, beroep tot Limbourg, et par Me J. Claes et Me J. Talboom, avocats au barreau
vernietiging ingesteld van de artikelen 11 en 12 van de wet van 29 d'Anvers, a introduit un recours en annulation des articles 11 et 12
november 2022 « houdende diverse bepalingen inzake gezondheid » de la loi du 29 novembre 2022 « portant des dispositions diverses en
(bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 9 december 2022, tweede matière de santé » (publiée au Moniteur belge du 9 décembre 2022,
editie). deuxième édition).
Bij hetzelfde verzoekschrift vorderde de verzoekende partij eveneens Par la même requête, la partie requérante demandait également la
de schorsing van dezelfde wetsbepalingen. Bij het arrest nr. 99/2023 suspension des mêmes dispositions légales. Par l'arrêt n° 99/2023 du
van 15 juni 2023 (ECLI:BE:GHCC:2023:ARR.099), bekendgemaakt in het 15 juin 2023 (ECLI:BE:GHCC:2023:ARR.099), publié au Moniteur belge du
Belgisch Staatsblad van 27 september 2023, heeft het Hof de vordering 27 septembre 2023, la Cour a rejeté la demande de suspension.
tot schorsing verworpen.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepalingen Quant aux dispositions attaquées
B.1.1. Het beroep tot vernietiging heeft betrekking op het verbod op B.1.1. Le recours en annulation concerne l'interdiction de vente de
de verkoop van tabaksproducten via automaten. produits de tabac au moyen de distributeurs automatiques.
B.1.2. Dat verbod werd ingevoerd bij het bestreden artikel 11 van de B.1.2. Cette interdiction a été introduite par l'article 11, attaqué,
wet van 29 november 2022 « houdende diverse bepalingen inzake de la loi du 29 novembre 2022 « portant des dispositions diverses en
gezondheid » (hierna : de wet van 29 november 2022), bekendgemaakt in matière de santé » (ci-après : la loi du 29 novembre 2022), publiée au
het Belgisch Staatsblad van 9 december 2022. Die bepaling voegt in Moniteur belge du 9 décembre 2022. Cette disposition insère, dans
artikel 6 van de wet van 24 januari 1977 « betreffende de bescherming l'article 6 de la loi du 24 janvier 1977 « relative à la protection de
van de gezondheid van de gebruikers op het stuk van de
voedingsmiddelen en andere produkten » een paragraaf 4/1 in, die la santé des consommateurs en ce qui concerne les denrées alimentaires
bepaalt : et les autres produits », un paragraphe 4/1, qui dispose :
« Het is verboden tabaksproducten in de handel te brengen via « Il est interdit de mettre dans le commerce des produits de tabac au
automatische distributieapparaten, tenzij via semi-geautomatiseerde moyen d'appareils automatiques de distribution, sauf par le biais de
verkoop in de detailhandel waarbij er een leeftijdscontrole aan de ventes semi-automatisées dans les commerces de détail où le contrôle
kassa wordt uitgevoerd en op voorwaarde dat de tabaksproducten uit het de l'âge est effectué à la caisse et à condition que les produits de
zicht werden gehaald ». tabac soient hors de vue ».
Krachtens het bestreden artikel 12 van de wet van 29 november 2022 En vertu de l'article 12, attaqué, de la loi du 29 novembre 2022,
treedt het verbod in werking één jaar na de bekendmaking in het l'interdiction entrera en vigueur un an après la publication au
Belgisch Staatsblad, namelijk op 9 december 2023. Moniteur belge, à savoir le 9 décembre 2023.
B.2.1. De memorie van toelichting van de wet van 29 november 2022 B.2.1. L'exposé des motifs de la loi du 29 novembre 2022 mentionne :
vermeldt : « Verbod op tabaksautomaten « Interdiction de vente au moyen de distributeurs automatiques
Tabak is vandaag de dag overal verkrijgbaar en overal aanwezig. De Le tabac est aujourd'hui disponible et présent partout. Le Conseil
Hoge Gezondheidsraad stelde reeds in een advies van 2015 dat noch supérieur de la santé (CSS) indiquait déjà en 2015 dans un avis que ni
tabak, noch e-sigaretten zomaar vrij en gemakkelijk zouden mogen le tabac, ni les cigarettes électroniques ne devraient être vendus
verkocht worden, vb. aan de kassa van grootwarenhuizen of andere librement et aisément, par exemple à la caisse des supermarchés ou
dans d'autres lieux facilement accessibles au grand public et, plus
plaatsen die gemakkelijk toegankelijk zijn voor het publiek en, meer particulièrement, aux non-fumeurs. En ce qui concerne le tabac, le CSS
in het bijzonder, voor niet-rokers. Wat tabak betreft is de HGR van estime que les points de vente devraient être limités aux débits de
oordeel dat het aantal verkooppunten zou moeten worden beperkt tot tabac et aux marchands de journaux, et qu'une interdiction de
tabakswinkels en krantenwinkels, zonder reclame en met displayban. Het publicité et d'étalage devrait être mise en place. L'interdiction de
reclameverbod is alvast strenger geworden. la publicité a déjà été rendue plus stricte.
Deze wetswijziging zet een volgende stap door de verkoop van tabaksproducten via automatische distributieapparaten te verbieden, met als tweeledig doel, enerzijds een betere handhaving van het verkoopsverbod aan minderjarigen, en anderzijds de beschikbaarheid van tabaksproducten te verminderen. Voor alle duidelijkheid wordt onder tabaksproducten verstaan: producten op basis van tabak, zoals de klassieke gekende producten (sigaretten, sigaren, etc.), maar ook de soortgelijke producten, zoals e-sigaretten, e-liquids, nieuwsoortige producten, voor roken bestemde kruidenproducten (nicotinepouches, enz). Met automatische distributieapparaten wordt bedoeld die tabaksautomaten die je in het straatbeeld ziet, bijvoorbeeld in stations en in horecazaken. Vooreerst zijn er vaak problemen met de toepassing van het vergrendelingssysteem waarover deze toestellen moeten beschikken om het verkoopverbod van tabaksproducten aan min-achttienjarigen te garanderen. Een frequente overtreding is de niet-effectieve vergrendeling door de stukken, ook wel age coins genoemd, om de automaat te ontgrendelen voor iedereen binnen handbereik beschikbaar Cette modification de la loi franchit une nouvelle étape en interdisant la vente de produits de tabac par le biais de distributeurs automatiques, dans le double but de mieux faire respecter l'interdiction de vente aux mineurs et de réduire la disponibilité des produits de tabac. Par souci de clarté, on entend par produits de tabac : les produits à base de tabac, tels que les produits classiques bien connus (cigarettes, cigares, etc.), mais aussi les produits similaires, tels que les e-cigarettes, les e-liquides, les nouveaux types de produits, les produits à fumer à base de plantes (les sachets de nicotine, etc.). Par distributeur automatique, on entend les automates de tabac que l'on voit dans la rue, par exemple dans les gares et les restaurants. Premièrement, l'utilisation du système actuel de verrouillage de ces distributeurs automatiques, qui doit garantir l'interdiction de la vente de ces produits aux jeunes de moins de dix-huit ans, est souvent source de problèmes. Une infraction souvent constatée concerne l'absence de verrouillage effectif; les pièces nécessaires pour les déverrouiller, aussi appelées age coins, étant accessibles à tous et à
te stellen. portée de main.
Daarenboven worden deze automaten vaak geïnstalleerd op plaatsen die En outre, ces distributeurs sont souvent installés à des endroits
's nachts of door jongeren bezocht worden, wat zorgt voor een grote visités durant la nuit ou fréquentés par les jeunes, ce qui assure la
beschikbaarheid van tabaksproducten (ten nadele van de grande disponibilité des produits de tabac (et nuit à la santé
volksgezondheid) » (Parl. St., Kamer, 2022-2023, DOC 55-2896/001, p. 8). publique) » (Doc. parl, Chambre, 2021-2022, DOC 55-2896/001, p. 8).
Wat de uitzondering ten aanzien van de detailhandel betreft, is in de En ce qui concerne l'exception à l'égard des commerces de détail,
memorie van toelichting te lezen : l'exposé des motifs indique :
« De toestellen of systemen die niet geviseerd worden, zijn degene die « Les appareils ou systèmes qui ne sont pas visés sont ceux qui sont
vaak in supermarkten worden gebruikt. Deze manier van werken biedt souvent utilisés dans les supermarchés. Cette façon de travailler
verschillende voordelen. présente plusieurs avantages.
1. De tabaksproducten zijn quasi volledig uit het zicht van de 1. Les produits de tabac sont presque totalement soustraits à la vue
consument gehaald. du consommateur.
2. De aankoop zelf gebeurt in meerdere stappen, waarbij een 2. L'achat proprement dit se déroule en plusieurs étapes, un contrôle
leeftijdscontrole aan de kassa door de kassier(ster) mogelijk is bij de l'âge par la caissière étant possible au moment du passage en
het afrekenen van de tabaksproducten. caisse des produits de tabac.
3. Deze manier van aankopen is bovendien minder impulsief aangezien 3. Cette méthode d'achat est également moins impulsive car elle est
die minder inspeelt op de sociale en omgevingsfactoren die eigen zijn moins sensible aux facteurs sociaux et environnementaux propres au
aan het gebruikspatroon van de verslaafde roker. Dit bijvoorbeeld in mode de consommation du fumeur dépendant. Cela contraste, par exemple,
tegenstelling tot automatische distributieapparaten die in horecazaken avec les distributeurs automatiques situés dans les restaurants ou les
of in pompstations staan, locaties die voor de roker een duidelijke stations-service, des endroits qui peuvent constituer pour le fumeur
omgevingsprikkel kunnen geven voor het gebruiken van tabak. une incitation environnementale claire à consommer du tabac.
Het kan niet de bedoeling zijn om dergelijke systemen te verbieden, L'intention ne peut être d'interdire ces systèmes, car cela pourrait
aangezien dat er zelfs toe zou kunnen leiden dat de producten opnieuw même conduire à ce que les produits soient à nouveau exposés de
zichtbaar zouden worden opgesteld ter hoogte van de kassa. Daarom manière visible au niveau des caisses. Une exception est donc prévue
wordt een uitzondering gemaakt voor semi-geautomatiseerde verkoop en pour les ventes semi-automatiques et il est explicitement indiqué
werd expliciet bepaald dat een leeftijdscontrole aan de kassa moet qu'un contrôle de l'âge doit avoir lieu à la caisse et que les
gebeuren en dat de tabaksproducten uit het zicht moeten zijn gehaald. produits de tabac doivent être retirés de la vue. Comme de plus en
Aangezien meer en meer handelszaken werken via een systeem van plus de magasins travaillent avec un système de self-scan, il est
selfscan is het van belang dat ook hier een leeftijdscontrole wordt important qu'un contrôle de l'âge soit effectué ici aussi. Un simple
uitgevoerd. Een loutere klik op het scherm waarbij je zelf je leeftijd clic sur l'écran pour confirmer son âge n'est donc pas suffisant.
bevestigt, volstaat dus niet.
De uitzondering geldt enkel in de detailhandel. In de versie die werd L'exception ne s'applique qu'au commerce de détail. Dans la version
voorgelegd aan de Raad van State was nog sprake van een bijkomende soumise au Conseil d'Etat, il y avait encore une restriction
beperking, namelijk de detailhandel in niet-gespecialiseerde winkels. supplémentaire, à savoir le commerce de détail dans les magasins non
Na het advies van de Raad van State werd beslist dit te herzien. Ook spécialisés. Sur avis du Conseil d'Etat, il a été décidé de le
gespecialiseerde winkels mogen gebruik maken van een réviser. Les magasins spécialisés sont également autorisés à utiliser
semi-geautomatiseerd systeem rekening houdend uiteraard met de un système semi-automatique, en tenant compte bien sûr des conditions
hierboven vermelde voorwaarden (leeftijdscontrole + uit het zicht). mentionnées ci-dessus (vérification de l'âge + hors de vue).
De horeca wordt niet begrepen onder het begrip detailhandel. Le secteur de la restauration n'est pas inclus dans le concept de
commerce de détail.
De verkoop van tabaksproducten in automaten is reeds verboden in La vente de tabac à l'aide de distributeurs automatiques est déjà
verschillende landen van de Europese Unie, bijvoorbeeld in het interdite dans plusieurs Etats membres de l'Union européenne, par
Verenigd Koninkrijk [sic], Frankrijk, Finland, Noorwegen [sic] en exemple au Royaume-Uni [sic], en France, en Finlande, en Norvège [sic]
Hongarije » (ibid., p. 9). et en Hongrie » (ibid., p. 9).
B.2.2. In de Kamercommissie verklaarde de minister van Sociale Zaken B.2.2. En commission de la Chambre, le ministre des Affaires sociales
en Volksgezondheid : et de la Santé publique a déclaré :
« Een uitzondering is voorzien voor de semi-geautomatiseerde verkoop « Une exception est prévue pour les ventes semi-automatiques aux
aan de kassa van supermarkten. Het gaat dan over de toestellen waarbij caisses des supermarchés. En cas d'utilisation de ces appareils, la
vente est réalisée par le caissier et, après le paiement, le client
de verkoop via de kassabediende verloopt en men na het betalen het retire le produit de l'appareil automatique. Ce cas de figure permet
product uit een automaat haalt. In deze context is leeftijdscontrole un contrôle de l'âge. Il ne s'agit donc pas d'un contexte permettant
mogelijk. Dit is bijgevolg niet de setting waarin impulsaankopen des achats impulsifs qui, dans d'autres circonstances, n'auraient pas
plaatsvinden die anders niet zouden plaatsvinden. In horecazaken été effectués. On procédera plus vite à un achat impulsif lors d'une
tijdens het uitgaan of in een tankstation zal men sneller een sortie dans un établissement horeca ou dans une station-service.
impulsaankoop doen. Het verbod treedt in werking één jaar na datum van L'interdiction entrera en vigueur un an après la date de sa
publicatie in het Belgisch Staatsblad » (Parl. St., Kamer, 2022-2023, publication au Moniteur belge » (Doc. parl., Chambre, 2022-2023, DOC
DOC 55-2896/003, p. 6). 55-2896/003, p. 6).
« Le ministre explique pour quel motif les distributeurs automatiques
« De minister legt uit waarom tabaksautomaten in de horeca worden de cigarettes seront interdits dans l'horeca. Le système de
verboden. Vaak is er een probleem met het vergrendelingssysteem verrouillage dont les distributeurs doivent disposer présente souvent
waarover de automaten moeten beschikken. De age coins worden vaak aan un problème. Les age coins sont souvent mis à la disposition de tous
iedereen ter beschikking gesteld, ongeacht de leeftijd van de persoon. indépendamment de l'âge. Le ministre reconnaît que le contrôle de
De minister is het ermee eens dat de leeftijdscontrole in de l'âge n'est pas non plus toujours optimal dans les supermarchés. Dans
supermarkt ook niet altijd optimaal is. In de horeca staan de l'horeca, les distributeurs automatiques sont toutefois installés dans
automaten echter op plaatsen waar controle niet mogelijk is en waar er des endroits où il n'est pas possible d'effectuer un contrôle et où il
ook geen sociale controle is » (ibid., p. 16). n'y a pas non plus de contrôle social » (ibid., p. 16).
« De vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en « Le vice-premier ministre et ministre des Affaires sociales et de la
Volksgezondheid verduidelijkt dat er zeker overleg is gepleegd over de Santé publique précise que les mesures afférentes aux produits de
maatregelen met betrekking tot tabaksproducten. tabac ont bien fait l'objet d'une concertation.
De minister is ervan overtuigd dat de sociale controle in de Le ministre est convaincu que le contrôle social est plus important
supermarkt groter is dan in horecazaken. Er is bovendien een voldoende dans les supermarchés que dans les établissements horeca. Il souligne
par ailleurs qu'une période de transition suffisamment longue a été
lange overgangsperiode voorzien voor de horecasector, zodat de nodige fixée pour permettre au secteur de l'horeca de procéder aux
aanpassingen kunnen worden gedaan » (Parl. St., Kamer, 2022-2023, DOC adaptations nécessaires » (Doc. parl., Chambre, 2022-2023, DOC
55-2896/005, p. 5). 55-2896/005, p. 5).
Ten aanzien van de ontvankelijkheid Quant à la recevabilité
B.3.1. De Ministerraad voert aan dat de verzoekende partij niet B.3.1. Le Conseil des ministres fait valoir que la partie requérante
beschikt over het vereiste belang en dat het beroep daarom ne dispose pas de l'intérêt requis et que le recours est dès lors
onontvankelijk is. irrecevable.
B.3.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. B.3.3. De verzoekende partij verdeelt en exploiteert tabaksautomaten in horecazaken. Zij kan bijgevolg rechtstreeks en ongunstig worden geraakt door de bestreden bepalingen, die de verkoop van tabaksproducten via zulke automaten verbieden. De omstandigheid dat de verzoekende partij, zoals de Ministerraad aanvoert, nog andere activiteiten zou kunnen uitoefenen, doet daaraan geen afbreuk. B.3.4. Het beroep tot vernietiging is ontvankelijk. B.3.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme attaquée. B.3.3. La partie requérante distribue et exploite des distributeurs automatiques de tabac dans des établissements horeca. Elle peut donc être affectée directement et défavorablement par les dispositions attaquées, qui interdisent la vente de produits de tabac au moyen de tels appareils automatiques. La circonstance que la partie requérante, ainsi que le fait valoir le Conseil des ministres, pourrait exercer encore d'autres activités n'y change rien. B.3.4. Le recours en annulation est recevable.
B.4.1. De tussenkomende partij verdeelt en exploiteert eveneens B.4.1. La partie intervenante distribue et exploite elle aussi des
tabaksautomaten in horecazaken. Om dezelfde reden als vermeld in distributeurs automatiques de tabac dans des établissements horeca.
B.3.3, doet zij blijken van een belang bij haar tussenkomst. Pour le même motif que celui qui a été exposé en B.3.3, elle justifie
d'un intérêt à son intervention.
B.4.2. De grieven aangevoerd door de tussenkomende partij kunnen B.4.2. Les griefs invoqués par la partie intervenante ne peuvent être
slechts in aanmerking worden genomen in zoverre zij aansluiten bij de pris en considération qu'en ce qu'ils correspondent aux moyens
in het verzoekschrift geformuleerde middelen. Artikel 87, § 2, van de formulés dans la requête. En effet, l'article 87, § 2, de la loi
bijzondere wet van 6 januari 1989 staat immers niet toe, in spéciale du 6 janvier 1989 ne permet pas, contrairement à l'article
tegenstelling tot artikel 85, dat in een memorie van tussenkomst 85, que des moyens nouveaux soient formulés dans un mémoire en
nieuwe middelen worden geformuleerd. intervention.
Ten gronde Quant au fond
B.5.1. De verzoekende partij leidt een enig middel af uit de schending B.5.1. La partie requérante prend un moyen unique de la violation des
van de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen articles 10, 11 et 16 de la Constitution, lus en combinaison avec
met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention
Verdrag voor de rechten van de mens (hierna : het Eerste Aanvullend européenne des droits de l'homme (ci-après : le Premier Protocole
Protocol), met artikel 16 van het Handvest van de grondrechten van de additionnel), avec l'article 16 de la Charte des droits fondamentaux
Europese Unie en met artikel II.3 van het Wetboek van economisch de l'Union européenne et avec l'article II.3 du Code de droit
recht. Dat middel bestaat uit drie onderdelen. économique. Ce moyen comporte trois branches.
Dans la première branche, la partie requérante allègue que les
In het eerste onderdeel voert de verzoekende partij aan dat de dispositions attaquées sont contraires au principe d'égalité et de
bestreden bepalingen in strijd zijn met het beginsel van gelijkheid en non-discrimination. Selon la partie requérante, ces dispositions font
niet-discriminatie. Volgens de verzoekende partij roepen die naître une différence de traitement entre, d'une part, les exploitants
bepalingen een verschil in behandeling in het leven tussen, enerzijds, de distributeurs automatiques de tabac dans les établissements horeca
de exploitanten van tabaksautomaten in horecazaken en, anderzijds, de exploitanten van tabaksautomaten in supermarkten, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. In het tweede onderdeel voert de verzoekende partij aan dat de bestreden bepalingen een onevenredige inmenging uitmaken in het recht op het ongestoord genot van eigendom, in zoverre zij de betrokken ondernemingen verhinderen hun tabaksautomaten te exploiteren en hen aldus ertoe verplichten hun bedrijfsvoering stop te zetten. De verzoekende partij is daarnaast van mening dat een termijn van inwerkingtreding van één jaar onredelijk kort is en dat de wetgever in een financiële compensatie had moeten voorzien. In het derde onderdeel voert de verzoekende partij aan dat de bestreden bepalingen, om dezelfde redenen, op onevenredige wijze afbreuk doen aan de vrijheid van ondernemen. B.5.2. De tussenkomende partij bekritiseert bovendien de wijze waarop de bestreden bepalingen tot stand zijn gekomen. Zij is van mening dat de wetgever zich niet heeft gebaseerd op cijfermateriaal of et, d'autre part, les exploitants de distributeurs automatiques de tabac dans les supermarchés, sans qu'existe pour ce faire une justification raisonnable. Dans la deuxième branche, la partie requérante soutient que les dispositions attaquées constituent une ingérence disproportionnée dans le droit au respect des biens, en ce qu'elles empêchent les entreprises concernées d'exploiter leurs distributeurs automatiques de tabac et qu'elles les obligent ainsi à cesser leurs activités. La partie requérante estime en outre qu'un délai d'entrée en vigueur d'un an est déraisonnablement court et que le législateur aurait dû prévoir une compensation financière. Dans la troisième branche, la partie requérante estime, pour les mêmes motifs, que les dispositions attaquées portent une atteinte disproportionnée à la liberté d'entreprendre. B.5.2. La partie intervenante critique en outre la manière dont les dispositions attaquées ont été élaborées. Elle estime que le législateur ne s'est pas basé sur des données chiffrées ou sur des
wetenschappelijk onderzoek over de impact van het bestreden verbod op het rookgedrag, en dat hij overleg had moeten plegen met de betrokken ondernemingen. In die mate formuleert de tussenkomende partij een grief die niet overeenstemt met het in het verzoekschrift geformuleerde middel. Zoals in B.4.2 is vermeld, kan een dergelijke grief niet worden onderzocht. B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld études scientifiques concernant l'impact sur le tabagisme de l'interdiction attaquée, et qu'il aurait dû se concerter avec les entreprises concernées. Dans cette mesure, la partie intervenante formule un grief qui ne correspond pas au moyen invoqué dans la requête. Comme il est dit en B.4.2, un tel grief ne saurait être examiné. B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
aangewende middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.7.1. Artikel 16 van de Grondwet bepaalt : B.7.1. L'article 16 de la Constitution dispose :
« Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet dan ten algemenen nutte, « Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité
in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en publique, dans les cas et de la manière établis par la loi, et
voorafgaande schadeloosstelling ». Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». B.7.2. Aangezien artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol een moyennant une juste et préalable indemnité ». L'article 1er du Premier Protocole additionnel dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». B.7.2. L'article 1er du Premier Protocole additionnel ayant une portée
draagwijdte heeft die analoog is met die van artikel 16 van de analogue à celle de l'article 16 de la Constitution, les garanties
Grondwet, vormen de erin vervatte waarborgen een onlosmakelijk geheel qu'il contient forment un ensemble indissociable avec celles qui sont
met die welke zijn opgenomen in artikel 16 van de Grondwet, zodat het inscrites dans cette disposition constitutionnelle, de sorte que la
Hof, bij zijn toetsing van de bestreden bepalingen, ermee rekening houdt. Cour en tient compte lors de son contrôle des dispositions attaquées.
B.7.3. Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol biedt niet alleen B.7.3. L'article 1er du Premier Protocole additionnel offre une
bescherming tegen een onteigening of een eigendomsberoving (eerste protection non seulement contre l'expropriation ou la privation de
alinea, tweede zin), maar ook tegen elke verstoring van het genot van propriété (premier alinéa, seconde phrase), mais également contre
de eigendom (eerste alinea, eerste zin) en elke regeling van het toute ingérence dans le droit au respect des biens (premier alinéa,
gebruik van de eigendom (tweede alinea). première phrase) et contre toute réglementation de l'usage des biens
B.7.4. Elke inmenging in het eigendomsrecht moet een billijk evenwicht (second alinéa). B.7.4. Toute ingérence dans le droit de propriété doit réaliser un
vertonen tussen de vereisten van het algemeen belang en die van de juste équilibre entre les impératifs de l'intérêt général et ceux de
bescherming van het recht op het ongestoord genot van de eigendom. Er la protection du droit au respect des biens. Il faut qu'existe un
moet een redelijk verband van evenredigheid bestaan tussen de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et
aangewende middelen en het nagestreefde doel. le but poursuivi.
B.8.1. De vrijheid van ondernemen, bedoeld in artikel II.3 van het B.8.1. La liberté d'entreprendre, visée à l'article II.3 du Code de
Wetboek van economisch recht, moet worden uitgeoefend « met droit économique, doit s'exercer « dans le respect des traités
inachtneming van de in België van kracht zijnde internationale
verdragen, van het algemeen normatief kader van de economische unie en internationaux en vigueur en Belgique, du cadre normatif général de
de monetaire eenheid zoals vastgesteld door of krachtens de l'union économique et de l'unité monétaire tel qu'établi par ou en
internationale verdragen en de wet » (artikel II.4 van hetzelfde vertu des traités internationaux et de la loi » (article II.4 du même
Wetboek). De vrijheid van ondernemen dient derhalve in samenhang te Code). La liberté d'entreprendre doit par conséquent être lue en
worden gelezen met de toepasselijke bepalingen van het Unierecht, meer combinaison avec les dispositions de droit de l'Union européenne
bepaald artikel 16 van het Handvest van de grondrechten van de applicables, plus précisément avec l'article 16 de la Charte des
Europese Unie, dat wordt aangehaald in het middel. droits fondamentaux de l'Union européenne, qui est cité dans le moyen.
Het Hof is derhalve bevoegd om de bestreden bepalingen te toetsen aan Par conséquent, la Cour est compétente pour contrôler les dispositions
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de attaquées au regard des articles 10 et 11 de la Constitution, lus en
vrijheid van ondernemen. combinaison avec la liberté d'entreprendre.
B.8.2. De vrijheid van ondernemen kan niet als een absolute vrijheid B.8.2. La liberté d'entreprendre ne peut être conçue comme une liberté
worden opgevat. Zij belet niet dat de bevoegde wetgever de economische absolue. Elle ne fait pas obstacle à ce que le législateur compétent
bedrijvigheid van personen en ondernemingen regelt. Deze zou pas règle l'activité économique des personnes et des entreprises. Celui-ci
onredelijk optreden indien hij de vrijheid van ondernemen zou beperken zonder dat daartoe enige noodzaak bestaat of indien die beperking onevenredig zou zijn met het nagestreefde doel. B.9. Het komt de wetgever toe te oordelen in hoeverre het aangewezen is om, in het kader van zijn sociaaleconomisch beleid, maatregelen te nemen met het oog op de strijd tegen de gezondheidsrisico's van tabaksproducten. Hij beschikt ter zake over een ruime beoordelingsbevoegdheid. Wanneer de wetgever in dat verband de verkoop van tabaksproducten regelt, valt het onder zijn beoordelingsbevoegdheid om te bepalen welke categorieën van handelszaken onder die regeling ressorteren. Het Hof vermag een dergelijke beleidskeuze, alsook de motieven die daaraan ten grondslag liggen, slechts af te keuren indien zij op een manifeste vergissing zouden berusten of indien zij onredelijk zouden zijn. n'interviendrait de manière déraisonnable que s'il limitait la liberté d'entreprendre sans aucune nécessité ou si cette limitation était disproportionnée au but poursuivi. B.9. Il appartient au législateur d'apprécier dans quelle mesure il est indiqué d'adopter, dans le cadre de sa politique socio-économique, des mesures destinées à lutter contre les risques pour la santé liés aux produits de tabac. Il dispose en la matière d'un large pouvoir d'appréciation. Lorsque le législateur règle, à cet égard, la vente de produits de tabac, il relève de son pouvoir d'appréciation de déterminer les catégories de commerces qui relèvent de ce régime. La Cour ne peut sanctionner un tel choix politique et les motifs qui le fondent que s'ils reposent sur une erreur manifeste ou sont déraisonnables.
B.10. Bij de beoordeling of een beperking van de voormelde B.10. Pour examiner si une restriction des droits fondamentaux
grondrechten met het oog op de volksgezondheid redelijk is précités en vue de protéger la santé publique est raisonnablement
verantwoord, dient rekening te worden gehouden met het feit dat, a justifiée, il faut tenir compte, a fortiori eu égard au large
fortiori gelet op de brede maatschappelijke consensus over de consensus social sur les effets nocifs des produits de tabac, du fait
schadelijke gevolgen van tabaksproducten, fundamentele bekommernissen que des préoccupations fondamentales relatives à la santé publique
betreffende de volksgezondheid zwaarder kunnen doorwegen dan peuvent primer les besoins économiques privés et certains droits
particuliere economische noden en dan grondrechten zoals de vrijheid
van ondernemen en het recht op het ongestoord genot van eigendom (zie fondamentaux comme la liberté d'entreprendre et le droit au respect
ook EHRM, 5 maart 2009, Société de conception de presse et d'édition des biens (voy. également CEDH, 5 mars 2009, Société de conception de
en Ponson t. Frankrijk, ECLI:CE:ECHR:2009:0305JUD002693505, §§ 56-57; presse et d'édition et Ponson c. France,
5 maart 2009, Hachette Filipacchi Presse Automobile en Dupuy t. ECLI:CE:ECHR:2009:0305JUD002693505, §§ 56-57; 5 mars 2009, Hachette
Filipacchi Presse Automobile et Dupuy c. France,
Frankrijk, ECLI:CE:ECHR:2009:0305JUD001335305, §§ 46-47). ECLI:CE:ECHR:2009:0305JUD001335305, §§ 46-47).
B.11. Wat de doelstellingen van het bestreden verbod betreft, B.11. En ce qui concerne les objectifs de l'interdiction attaquée,
herinnert de memorie van toelichting eraan dat volgens de Hoge l'exposé des motifs rappelle que, selon le Conseil supérieur de la
Gezondheidsraad « noch tabak, noch e-sigaretten zomaar vrij en santé, « ni le tabac, ni les cigarettes électroniques ne devraient
gemakkelijk zouden mogen verkocht worden, vb. aan de kassa van être vendus librement et aisément, par exemple à la caisse des
grootwarenhuizen of andere plaatsen die gemakkelijk toegankelijk zijn supermarchés ou dans d'autres lieux facilement accessibles au grand
voor het publiek en, meer in het bijzonder, voor niet-rokers. Wat public et, plus particulièrement, aux non-fumeurs. En ce qui concerne
tabak betreft is de [Hoge Gezondheidsraad] van oordeel dat het aantal le tabac, le [Conseil supérieur de la santé] estime que les points de
verkooppunten zou moeten worden beperkt tot tabakswinkels en vente devraient être limités aux débits de tabac et aux marchands de
krantenwinkels, zonder reclame en met displayban ». Het bestreden journaux, et qu'une interdiction de publicité et d'étalage devrait
verbod zet aldus « een volgende stap door de verkoop van être mise en place ». L'interdiction attaquée franchit ainsi « une
tabaksproducten via automatische distributieapparaten te verbieden, nouvelle étape en interdisant la vente de produits de tabac par le
met als tweeledig doel, enerzijds een betere handhaving van het biais de distributeurs automatiques, dans le double but de mieux faire
verkoopsverbod aan minderjarigen, en anderzijds de beschikbaarheid van respecter l'interdiction de vente aux mineurs et de réduire la
tabaksproducten verminderen » (Parl. St., Kamer, 2022-2023, DOC disponibilité des produits de tabac » (Doc. parl., Chambre, 2022-2023,
55-2896/001, p. 8; zie ook Hoge Gezondheidsraad, adviezen nr. 9265, DOC 55-2896/001, p. 8; voy. également Conseil supérieur de la santé,
oktober 2015, p. 10, en nr. 9549, juni 2022, p. 9). avis n° 9265, octobre 2015, p. 10, et n° 9549, juin 2022, p. 9).
B.12. Eu égard aux risques importants pour la santé publique qui
B.12. Gelet op de aanzienlijke risico's voor de volksgezondheid die accompagnent une large accessibilité et disponibilité des produits de
gepaard gaan met een ruime toegankelijkheid en beschikbaarheid van tabac, ainsi qu'à l'attractivité exercée par les distributeurs
tabaksproducten, alsook op de aantrekkingskracht en het laagdrempelige automatiques de tabac et à leur accessibilité, une interdiction de «
karakter van tabaksautomaten, is een verbod om « tabaksproducten in de mettre dans le commerce des produits de tabac au moyen d'appareils
handel te brengen via automatische distributieapparaten » niet zonder automatiques de distribution » n'est pas dépourvue de justification
raisonnable. S'il est vrai qu'une telle interdiction a des
redelijke verantwoording. Hoewel een dergelijk verbod ingrijpende répercussions financières et économiques importantes pour les
financiële en economische gevolgen heeft voor de exploitanten van tabaksautomaten in onder meer horecazaken, wegen die gevolgen niet op tegen de voordelen voor de volksgezondheid die voortvloeien uit de bijkomende beperking van de toegankelijkheid en beschikbaarheid van tabaksproducten. B.13. De verzoekende partij bekritiseert in het bijzonder het feit dat de wetgever niet heeft voorzien in een financiële compensatie voor de betrokken ondernemingen. Het enkele feit dat de overheid in het algemeen belang beperkingen oplegt aan het recht op het ongestoord genot van eigendom of aan de vrijheid van ondernemen, heeft evenwel niet tot gevolg dat zij tot schadeloosstelling is gehouden. B.14.1. Evenmin is het onredelijk dat het bestreden verbod in werking treedt één jaar na de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad, exploitants de distributeurs automatiques de tabac dans les établissements horeca notamment, ces répercussions ne l'emportent pas sur les avantages pour la santé publique qui découlent de la limitation supplémentaire apportée à l'accessibilité et à la disponibilité des produits de tabac. B.13. La partie requérante critique en particulier le fait que le législateur n'a pas prévu de compensation financière pour les entreprises concernées. Toutefois, le seul fait que l'autorité impose, dans l'intérêt général, des restrictions au droit au respect des biens ou à la liberté d'entreprendre n'a pas pour conséquence qu'elle soit tenue à indemnisation. B.14.1. Il n'est pas non plus déraisonnable que l'interdiction attaquée entre en vigueur un an après la publication au Moniteur
namelijk op 9 december 2023. belge, à savoir le 9 décembre 2023.
B.14.2. Het komt in beginsel de wetgever toe de inwerkingtreding van B.14.2. Il appartient en principe au législateur de régler l'entrée en
een nieuwe wet te regelen en uit te maken of hij al dan niet in
overgangsmaatregelen dient te voorzien. Het Hof zou de keuzes van de vigueur d'une loi nouvelle et de décider de prévoir ou non des mesures
wetgever slechts kunnen afkeuren indien het tijdstip van transitoires. La Cour ne pourrait censurer les choix du législateur
inwerkingtreding tot een verschil in behandeling leidt waarvoor geen que si la date d'entrée en vigueur établissait une différence de
redelijke verantwoording bestaat of indien aan het vertrouwensbeginsel traitement dépourvue de justification raisonnable ou s'il était porté
op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan. une atteinte disproportionnée au principe de confiance.
B.14.3. In tegenstelling tot wat de verzoekende en de tussenkomende B.14.3. Contrairement à ce que prétendent la partie requérante et la
partie intervenante, il n'est pas requis qu'elles aient déjà retiré
partij beweren, is het niet vereist dat zij op 9 december 2023 reeds pour le 9 décembre 2023 tous les distributeurs automatiques de tabac
alle tabaksautomaten in de horecazaken van hun cliënteel hebben qui se trouvent dans les établissements horeca de leur clientèle,
verwijderd, zoals het Hof heeft opgemerkt bij zijn arrest nr. 99/2023 ainsi que la Cour l'a souligné dans son arrêt n° 99/2023 du 15 juin
van 15 juni 2023 (ECLI:BE:GHCC:2023:ARR.099) (B.6.4). Niets belet de 2023 (ECLI:BE:GHCC:2023:ARR.099) (B.6.4). Rien n'empêche la partie
verzoekende en de tussenkomende partij om, zolang het bestreden verbod requérante et la partie intervenante de continuer à mettre dans le
niet in werking is getreden, tabaksproducten in de handel te blijven commerce des produits de tabac au moyen de tels distributeurs
brengen via zulke automaten. De omstandigheid dat, zoals de automatiques, aussi longtemps que l'interdiction attaquée n'est pas
tussenkomende partij aanvoert, in de praktijk de Federale entrée en vigueur. La circonstance, ainsi que le soutient la partie
intervenante, que le Service public fédéral Santé publique enjoindrait
Overheidsdienst Volksgezondheid reeds vóór de inwerkingtreding van het en pratique aux exploitants d'établissements horeca de faire retirer
bestreden verbod uitbaters van horecazaken ertoe zou aanmanen de les distributeurs automatiques de tabac avant même l'entrée en vigueur
tabaksautomaten te laten verwijderen, is niet relevant voor de de l'interdiction attaquée n'est pas pertinente pour l'examen du
beoordeling van het beroep tot vernietiging. Het Hof is enkel bevoegd recours en annulation. La Cour est uniquement compétente pour examiner
de bestaanbaarheid van de bestreden bepalingen met de Grondwet te la compatibilité des dispositions attaquées avec la Constitution, et
onderzoeken, en niet de wijze waarop die bepalingen worden toegepast. non la manière dont ces dispositions sont appliquées.
B.14.4. Weliswaar kan de keuze om het bestreden verbod na één jaar te B.14.4. Certes, le choix de faire entrer en vigueur après un an
doen ingaan, de betrokken ondernemingen ertoe nopen onverwijld l'interdiction attaquée peut contraindre les entreprises concernées à
belangrijke organisatorische maatregelen te nemen om hun prendre sans délai des mesures organisationnelles importantes pour y
bedrijfsvoering daaraan aan te passen. De verzoekende en de adapter leurs activités. La partie requérante et la partie
tussenkomende partij tonen echter niet aan dat een dergelijke termijn intervenante ne démontrent toutefois pas qu'un tel délai rend cette
die aanpassing onmogelijk of buitensporig moeilijk maakt. Het adaptation impossible ou exagérément difficile. L'interdiction
bestreden verbod past bovendien in het kader van een ruimere strategie attaquée s'inscrit en outre dans une stratégie plus large, qui
om, door middel van een geheel van maatregelen, het tabaksgebruik consiste, au moyen d'un ensemble de mesures, à réduire progressivement
onder de bevolking en in het bijzonder onder jongeren geleidelijk la consommation de tabac parmi la population, en particulier parmi les
terug te dringen, en op langere termijn te komen tot een rookvrije jeunes, et à aboutir à plus long terme à une génération sans tabac
generatie (zie ook Parl. St., Kamer, 2022-2023, DOC 55-2896/003, p. (voy. également Doc. parl., Chambre, 2022-2023, DOC 55-2896/003, p.
14). De wetgever mag van mening zijn dat elk van die maatregelen 14). Le législateur peut estimer que chacune de ces mesures doit
binnen een relatief korte termijn uitwerking dient te krijgen, opdat sortir ses effets dans un délai relativement court, afin qu'elles se
zij elkaar voldoende snel opvolgen en versterken. succèdent assez rapidement et se renforcent mutuellement.
B.15. De bestreden bepalingen maken bijgevolg geen onevenredige B.15. Les dispositions attaquées ne constituent dès lors pas une
inmenging uit in het recht op het ongestoord genot van eigendom en ingérence disproportionnée dans le droit au respect des biens et ne
doen evenmin op onevenredige wijze afbreuk aan de vrijheid van portent pas non plus une atteinte disproportionnée à la liberté
ondernemen. d'entreprendre.
B.16.1. Ten slotte is het niet zonder redelijke verantwoording om in B.16.1. Enfin, il n'est pas dépourvu de justification raisonnable de
een uitzondering te voorzien op het bestreden verbod ten aanzien van prévoir une exception à l'interdiction attaquée à l'égard des « ventes
de « semi-geautomatiseerde verkoop in de detailhandel waarbij er een semi-automatisées dans les commerces de détail où le contrôle de l'âge
leeftijdscontrole aan de kassa wordt uitgevoerd en op voorwaarde dat est effectué à la caisse et à condition que les produits de tabac
de tabaksproducten uit het zicht werden gehaald ». soient hors de vue ».
De wetgever mocht ervan uitgaan dat de verkoop van tabaksproducten via Le législateur a pu considérer que la vente de produits de tabac au
automaten in de detailhandel, waartoe ook supermarkten behoren, in moyen de distributeurs automatiques dans les commerces de détail, dont
les supermarchés font également partie, donne lieu dans une moindre
mindere mate aanleiding geeft tot impulsieve aankopen dan de verkoop mesure à des achats impulsifs que la vente de produits de tabac au
van tabaksproducten via automaten op de meeste andere plaatsen, zoals moyen de distributeurs automatiques dans la plupart des autres lieux,
horecazaken (Parl. St., Kamer, 2022-2023, DOC 55-2896/001, p. 9; comme les établissements horeca (Doc. parl. Chambre, 2022-2023, DOC
ibid., DOC 55-2896/003, p. 6). Er kan worden aangenomen dat het risico 55-2896/001, p. 9; ibid., DOC 55-2896/003, p. 6). Il peut être admis
om in verleiding te komen tabaksproducten aan te kopen en te gebruiken que le risque de succomber à la tentation d'acheter et de consommer
groter is in horecazaken, en meer bepaald in het uitgaansmilieu. In des produits de tabac est plus important dans les établissements
een dergelijke omgeving vertoeft het cliënteel geregeld 's avonds of horeca, et en particulier dans les milieux de sorties. Dans un tel
's nachts gedurende een langere periode, al dan niet in het bijzijn environnement, les clients se trouvent régulièrement le soir ou
van andere rokers, en wordt er mogelijk ook alcohol geconsumeerd. pendant la nuit durant une période plus longue, en présence ou non
d'autres fumeurs, et de l'alcool peut également être consommé. Selon
Luidens de memorie van toelichting heeft het gebruik van automaten in l'exposé des motifs, l'utilisation de distributeurs automatiques dans
de detailhandel bovendien als voordeel dat de tabaksproducten niet les commerces de détail présente par ailleurs l'avantage que les
meer aan de kassa in het zicht van de consument worden geplaatst produits de tabac ne sont plus placés à la caisse de manière visible
(Parl. St., Kamer, 2022-2023, DOC 55-2896/001, p. 8). pour le consommateur (Doc. parl., Chambre, 2022-2023, DOC 55-2896/001,
In de parlementaire voorbereiding wordt daarnaast erop gewezen dat de p. 8). Les travaux parlementaires soulignent également que l'infrastructure
d'un établissement horeca ne permet pas toujours d'installer le
infrastructuur van een horecazaak niet altijd toelaat de distributeur automatique de tabac dans un lieu où le contrôle social
tabaksautomaat op te stellen op een plaats waar sociale controle est possible et que le verrouillage des distributeurs automatiques
mogelijk is en dat de vergrendeling van de automaat er vaak niet dans les établissements horeca n'est souvent pas efficace. Par
effectief is. Daardoor blijken er in horecazaken geregeld problemen te conséquent, des problèmes liés au respect de l'interdiction de vendre
rijzen met betrekking tot de naleving van het verbod om des produits de tabac aux mineurs surgissent régulièrement dans les
tabaksproducten te verkopen aan minderjarigen (Parl. St., Kamer, établissements horeca (Doc. parl., Chambre, 2022-2023, DOC
2022-2023, DOC 55-2896/001, p. 8; ibid., DOC 55-2896/003, p. 16). 55-2896/001, p. 8; ibid., DOC 55-2896/003, p. 16). L'article 11,
Overigens voorziet het bestreden artikel 11 van de wet van 29 november attaqué, de la loi du 29 novembre 2022 prévoit en outre l'obligation
2022 uitdrukkelijk in een verplichting om, wat de explicite, en ce qui concerne la vente semi-automatisée dans les
semi-geautomatiseerde verkoop in de detailhandel betreft, een leeftijdscontrole uit te voeren aan de kassa. In tegenstelling tot wat de verzoekende partij aanvoert, geldt die verplichting evengoed wanneer de consument de tabaksproducten betaalt aan een zelfscankassa (ibid., DOC 55-2896/001, p. 9). B.16.2. De omstandigheid dat de Hoge Gezondheidsraad pleit voor een verregaander verbod op de verkoop van tabaksproducten waarbij « het aantal verkooppunten zou moeten worden beperkt tot tabakswinkels en krantenwinkels » (Parl. St., Kamer, 2022-2023, DOC 55-2896/001, p. 8), leidt niet tot een andere conclusie. Evenmin is het van belang dat de verkoop van tabaksproducten via automaten in horecazaken slechts een beperkt marktaandeel zou vertegenwoordigen, zoals de verzoekende en de tussenkomende partij aanvoeren. Het komt immers aan de wetgever toe de maatregelen te kiezen die hij het meest aangewezen acht om de gezondheidsrisico's van tabaksproducten te bestrijden. Wanneer een hervorming die beoogt de volksgezondheid te beschermen verreikende gevolgen heeft, kan de wetgever niet worden verweten dat hij die hervorming in opeenvolgende stadia tot stand brengt. Aldus mocht de wetgever in de eerste plaats de verkooppunten viseren die volgens hem het grootste risico teweegbrengen dat bepaalde kwetsbare categorieën van personen worden aangezet tot roken, ook al is het aantal tabaksproducten dat er wordt verkocht relatief beperkt. De verzoekende en de tussenkomende partij tonen daarnaast niet aan dat het bestreden verbod louter tot een verschuiving zou leiden van de verkoop van tabaksproducten naar andere verkooppunten, in het bijzonder nachtwinkels. Er kan integendeel worden aangenomen dat er in de nabije omgeving van een horecazaak niet altijd een ander verkooppunt van tabaksproducten is gevestigd of geopend, en dat het feit dat het cliënteel van een horecazaak zich naar een andere plaats dient te begeven om tabaksproducten aan te kopen, op zich reeds een drempel vormt om zulks te doen. B.16.3. Het verschil in behandeling tussen, enerzijds, de exploitanten van tabaksautomaten in horecazaken en, anderzijds, de exploitanten van tabaksautomaten in supermarkten, is bijgevolg bestaanbaar met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie. B.17. Het enige middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 23 november 2023. De griffier, N. Dupont De voorzitter, commerces de détail, d'effectuer un contrôle de l'âge à la caisse. Contrairement à ce que fait valoir la partie requérante, cette obligation s'applique tout autant lorsque le consommateur paie les produits de tabac par le biais d'un système de self-scan (ibid., DOC 55-2896/001, p. 9). B.16.2. La circonstance que le Conseil supérieur de la santé plaide en faveur d'une interdiction plus radicale de vendre des produits de tabac selon laquelle « les points de vente devraient être limités aux débits de tabac et aux marchands de journaux » (Doc. parl., Chambre, 2022-2023, DOC 55-2896/001, p. 8) ne conduit pas à une autre conclusion. Il n'est pas davantage pertinent que la vente de produits de tabac au moyen de distributeurs automatiques dans les établissements horeca ne représenterait qu'une part de marché limitée, ainsi que le font valoir la partie requérante et la partie intervenante. Il appartient en effet au législateur de choisir les mesures qu'il estime les plus indiquées pour lutter contre les risques sanitaires des produits de tabac. Lorsqu'une réforme qui vise à protéger la santé publique a des implications qui sont importantes, le législateur ne peut se voir reprocher d'élaborer cette réforme par étapes successives. Le législateur pouvait donc viser en premier lieu les points de vente qui, selon lui, représentent le plus grand risque d'inciter certaines catégories vulnérables de personnes à fumer, même si le nombre de produits de tabac qui y sont vendus est relativement limité. D'autre part, la partie requérante et la partie intervenante ne démontrent pas que l'interdiction attaquée ne ferait que déplacer la vente de produits de tabac vers d'autres points de vente, en particulier les magasins de nuit. Il peut au contraire être admis qu'un autre point de vente de produits de tabac n'est pas toujours établi ou ouvert à proximité d'un établissement horeca, et que le fait que la clientèle d'un établissement horeca doive se rendre ailleurs pour acheter des produits de tabac constitue en soi déjà un obstacle à un tel achat. B.16.3. La différence de traitement entre, d'une part, les exploitants de distributeurs automatiques de tabac dans les établissements horeca et, d'autre part, les exploitants de distributeurs automatiques de tabac dans les supermarchés est dès lors compatible avec le principe d'égalité et de non-discrimination. B.17. Le moyen unique n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 23 novembre 2023. Le greffier, N. Dupont Le président,
L. Lavrysen L. Lavrysen
^