Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 126/2022 van 13 oktober 2022 Rolnummer 7794 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 376, §§ 1 en 2, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, de rechters T.(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 126/2022 van 13 oktober 2022 Rolnummer 7794 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 376, §§ 1 en 2, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, de rechters T.(...) Extrait de l'arrêt n° 126/2022 du 13 octobre 2022 Numéro du rôle : 7794 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 376, §§ 1 er et 2, du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de premièr La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, des juges T. Giet, (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 126/2022 van 13 oktober 2022 Extrait de l'arrêt n° 126/2022 du 13 octobre 2022
Rolnummer 7794 Numéro du rôle : 7794
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 376, §§ 1 en 2, En cause : la question préjudicielle relative à l'article 376, §§ 1er
van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de et 2, du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal
Rechtbank van eerste aanleg Luik, afdeling Luik. de première instance de Liège, division de Liège.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, de rechters composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, des juges T. Giet,
T. Giet, J. Moerman, E. Bribosia en W. Verrijdt, en, overeenkomstig J. Moerman, E. Bribosia et W. Verrijdt, et, conformément à l'article
artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
Grondwettelijk Hof, emeritus rechter J.-P. Moerman, bijgestaan door de constitutionnelle, du juge émérite J.-P. Moerman, assistée du greffier
griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter P. F. Meersschaut, présidée par le président P. Nihoul,
Nihoul, wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 31 maart 2022, waarvan de expeditie ter griffie van het Par jugement du 31 mars 2022, dont l'expédition est parvenue au greffe
Hof is ingekomen op 26 april 2022, heeft de Rechtbank van eerste de la Cour le 26 avril 2022, le Tribunal de première instance de
aanleg Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vraag gesteld : Liège, division de Liège, a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 376, §§ 1 en 2, van het WIB 1992 de artikelen 10, 11 « L'article 376 §§ 1er et 2 du CIR 1992 viole-t-il les articles 10, 11
en 172 van de Grondwet, in zoverre die bepaling zo moet worden et 172 de la Constitution en ce que cette disposition doit être
geïnterpreteerd dat : interprétée en ce sens :
- een op prejudiciële vraag gewezen arrest van het Grondwettelijk Hof - qu'un arrêt de la Cour constitutionnelle rendu sur question
waarbij wordt geoordeeld dat een fiscale wettelijke maatregel in préjudicielle qui juge une mesure législative fiscale contraire aux
strijd is met het door de Grondwet gewaarborgde beginsel van principes d'égalité et de non-discrimination garantis par la
gelijkheid en niet-discriminatie, noch een ' nieuw rechtsmiddel ', Constitution n'est ni un 'nouveau moyen de droit' ni un 'changement de
noch een ' wijziging van jurisprudentie ' is, maar, hoewel het het jurisprudence' mais, bien qu'il soit le produit d'un raisonnement
resultaat is van een juridische redenering, een nieuw bewijskrachtig juridique, est constitutif d'un fait nouveau probant pouvant donner
feit vormt dat aanleiding kan geven tot een ambtshalve ontheffing van lieu à un dégrèvement d'office de surtaxes qui sont établies à charge
overbelastingen die krachtens die ongrondwettige fiscale norm ten d'un contribuable en vertu de cette norme fiscale inconstitutionnelle;
laste van een belastingplichtige zijn gevestigd;
- een administratieve omzendbrief waarmee de belastingadministratie de - qu'une circulaire administrative par laquelle l'administration
ongrondwettigheid van een reglementaire fiscale maatregel fiscale reconnait explicitement l'inconstitutionnalité d'une mesure
uitdrukkelijk erkent en waarin aan haar ambtenaren algemene fiscale réglementaire et donne pour instructions générales à ses
instructies worden gegeven om voor de toekomst, ongeacht het stadium fonctionnaires d'adopter pour l'avenir, à quelque stade que ce soit de
van de procedure, zelfs voor hangende zaken en toekomstige geschillen, la procédure, même en ce qui concerne les affaires pendantes et les
een nieuwe gedragslijn aan te nemen teneinde die ongrondwettigheid weg
te werken, zijn aard van handeling van de uitvoerende macht zou litiges futurs, une nouvelle ligne de conduite visant à supprimer
verliezen en zou worden gelijkgesteld met een ' wijziging van cette inconstitutionnalité, perdrait sa nature d'acte du pouvoir
jurisprudentie ' louter door een jurisprudentie goed te keuren, een ' exécutif et serait assimilée à un 'changement de jurisprudence' par le
nieuw rechtsmiddel ' zou zijn en geen nieuw bewijskrachtig feit zou seul fait d'entériner une jurisprudence, serait un 'nouveau moyen de
zijn dat het recht op de procedure van ambtshalve ontheffing doet droit' et ne serait pas un fait nouveau probant ouvrant le droit à la
ontstaan ? ». procédure de dégrèvement d'office ? ».
Op 12 mei 2022 hebben de rechters-verslaggevers T. Detienne en W. Le 12 mai 2022, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi
Verrijdt, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de bijzondere
wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, het Hof ervan in spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les
kennis gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te juges-rapporteurs T. Detienne et W. Verrijdt ont informé la Cour
stellen het onderzoek van de zaak af te doen met een arrest gewezen op qu'ils pourraient être amenés à proposer de mettre fin à l'examen de
voorafgaande rechtspleging. l'affaire par un arrêt rendu sur procédure préliminaire.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Artikel 376, §§ 1 en 2, van het Wetboek van de B.1. L'article 376, §§ 1er et 2, du Code des impôts sur les revenus
inkomstenbelastingen 1992 (hierna : het WIB 1992) bepaalt : 1992 (ci-après : le CIR 1992) dispose :
« § 1. De adviseur-generaal van de administratie belast met de vestiging van de inkomstenbelastingen of de door hem gedelegeerde ambtenaar verleent ambtshalve ontheffing van de overbelastingen die voortvloeien uit materiële vergissingen, uit dubbele belasting, alsmede van die welke zouden blijken uit afdoende bevonden nieuwe bescheiden of feiten waarvan het laattijdig overleggen of inroepen door de belastingschuldige wordt verantwoord door gewettigde redenen en op voorwaarde dat : 1° die overbelastingen door de administratie werden vastgesteld of door de belastingschuldige, door zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd of door de medeschuldenaar bedoeld in « § 1er. Le conseiller général de l'administration en charge de l'établissement des impôts sur les revenus ou le fonctionnaire délégué par lui, accorde d'office le dégrèvement des surtaxes résultant d'erreurs matérielles, de doubles emplois, ainsi que de celles qui apparaîtraient à la lumière de documents ou faits nouveaux probants, dont la production ou l'allégation tardive par le redevable est justifiée par de justes motifs, à condition que : 1° ces surtaxes aient été constatées par l'administration ou signalées à celle-ci par le redevable, par son conjoint sur les biens duquel l'imposition est mise en recouvrement ou par le codébiteur visé à
artikel 2 van het Wetboek van de minnelijke en gedwongen invordering l'article 2 du Code du recouvrement amiable et forcé des créances
van fiscale en niet-fiscale schuldvorderingen, aan de administratie fiscales et non fiscales, dans les cinq ans à partir du 1er janvier de
werden bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van het jaar
waarin de belasting is gevestigd; l'année au cours de laquelle l'impôt a été établi;
2° de aanslag niet reeds het voorwerp is geweest van een 2° la taxation n'ait pas déjà fait l'objet d'une réclamation ayant
bezwaarschrift, dat aanleiding heeft gegeven tot een definitieve donné lieu à une décision définitive sur le fond.
beslissing nopens de grond.
§ 2. Als nieuw gegeven wordt niet beschouwd een nieuw rechtsmiddel of § 2. N'est pas considéré comme constituant un élément nouveau, un
een wijziging van jurisprudentie ». nouveau moyen de droit ni un changement de jurisprudence ».
B.2. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof B.2. Il ressort des motifs de la décision de renvoi que la Cour est
wordt verzocht zich uit te spreken over de bestaanbaarheid, met de invitée à statuer sur la compatibilité, avec les articles 10, 11 et
artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, van artikel 376, §§ 1 en 2, 172 de la Constitution, de l'article 376, §§ 1er et 2, du Code des
van het Wetboek van de inkomstenbelastingen, zo geïnterpreteerd dat
het een verschil in behandeling doet ontstaan tussen twee categorieën impôts sur les revenus, interprété comme faisant naître une différence
van belastingplichtigen : de traitement entre deux catégories de contribuables :
- enerzijds, diegene die zijn aanvraag tot ontheffing motiveert door - d'une part, celui qui motive sa demande de dégrèvement par la
het gegeven dat het Grondwettelijk Hof, in antwoord op een circonstance qu'en réponse à une question préjudicielle, la Cour
prejudiciële vraag, heeft geoordeeld dat de fiscale wetsbepaling die constitutionnelle a jugé que la disposition législative fiscale qui
de administratie op hem heeft toegepast, onbestaanbaar is met het lui a été appliquée par l'administration est incompatible avec le
beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, en principe d'égalité et de non-discrimination et
- anderzijds, de belastingplichtige die zijn aanvraag tot ontheffing - d'autre part, le contribuable qui motive sa demande de dégrèvement
motiveert door een circulaire van de Federale Overheidsdienst par une circulaire du Service public fédéral Finances, qui invite les
Financiën, waarbij de ambtenaren worden verzocht een fiscale bepaling fonctionnaires à ne plus appliquer une disposition fiscale adoptée par
die de uitvoerende macht heeft aangenomen, niet langer toe te passen le pouvoir exécutif parce que des cours d'appel ont jugé cette
omdat hoven van beroep hebben geoordeeld dat die bepaling disposition incompatible avec le principe d'égalité et de
onbestaanbaar is met het beginsel van gelijkheid en
niet-discriminatie. non-discrimination.
B.3.1. Het Hof heeft zich, in tegenstelling tot wat de verzoekende B.3.1. Contrairement à ce que soutiennent les parties demanderesses
partijen voor de verwijzende rechter aanvoeren, reeds uitgesproken devant le juge a quo, la Cour s'est déjà prononcée sur la
over de grondwettigheid van dat verschil in behandeling. constitutionnalité de cette différence de traitement.
Immers, met de prejudiciële vragen waarop het arrest nr. 160/2020 van En effet, les questions préjudicielles auxquelles répond l'arrêt n°
26 november 2020 antwoordt, « wordt beoogd te vernemen of artikel 376 160/2020 du 26 novembre 2020 « visent à demander à la Cour si
van het WIB 1992 een discriminatie inhoudt in de interpretatie dat een l'article 376 du CIR 1992 comporte une discrimination, dans
arrest van het Grondwettelijk Hof, gewezen op een prejudiciële vraag, l'interprétation selon laquelle un arrêt de la Cour constitutionnelle
waarbij de ongrondwettigheid van een wettelijke fiscale norm wordt rendu sur question préjudicielle qui constate l'inconstitutionnalité
vastgesteld, als een nieuw feit wordt beschouwd dat aanleiding kan d'une norme fiscale législative est considéré comme un fait nouveau
geven tot een ambtshalve ontheffing van overbelastingen, terwijl dat susceptible de donner lieu à un dégrèvement d'office de surtaxes,
niet geval zou zijn voor : alors que tel ne serait pas le cas pour :
- een uitspraak van de gewone hoven en rechtbanken waarbij een - une décision des cours et tribunaux ordinaires par laquelle, sur la
uitvoerende belastingnorm in haar geheel of in een bepaalde
interpretatie ongrondwettig wordt verklaard op basis van artikel 159 base de l'article 159 de la Constitution, une norme fiscale
van de Grondwet en ten aanzien waarvan de fiscale administratie zich d'exécution est déclarée inconstitutionnelle dans son intégralité ou
dans une certaine interprétation, décision à laquelle l'administration
uitdrukkelijk heeft neergelegd (zaken nrs. 7256 en 7265); fiscale s'est expressément ralliée (affaires nos 7256 et 7265);
- arresten van de hoven van beroep, in kracht van gewijsde getreden en - des arrêts des cours d'appel, passés en force de chose jugée et
gewezen ten aanzien van andere schuldenaars van de personenbelasting rendus envers d'autres redevables de l'impôt des personnes physiques,
waarin inter partes werd geoordeeld dat een fiscale uitvoerende norm dans lesquels il a été jugé inter partes qu'une norme fiscale
het gelijkheidsbeginsel schendt, schending die door de administratie d'exécution viole le principe d'égalité, violation ayant été reconnue
werd erkend in een circulaire en aanleiding heeft gegeven tot een par l'administration dans une circulaire et ayant donné lieu à une
wijziging van die rechtsnorm voor de toekomst (zaak nr. 7258); modification de cette norme juridique pour l'avenir (affaire n° 7258);
[...] - [...]
- in kracht van gewijsde getreden beslissingen van gewone hoven en - des décisions des cours et tribunaux ordinaires passées en force de
rechtbanken die de ongrondwettigheid van uitvoerende fiscale normen chose jugée qui constatent l'inconstitutionnalité de normes fiscales
vaststellen, ongrondwettigheid die door de administratie werd erkend non législatives, inconstitutionnalité qui a été reconnue par
in een circulaire en aanleiding heeft gegeven tot een wijziging van l'administration dans une circulaire et qui a donné lieu à une
die norm (zaak nr. 7348) » (arrest nr. 160/2020, B.3.2). modification de cette norme (affaire n° 7348) » (arrêt n° 160/2020,
B.3.2. Die prejudiciële vragen werden gesteld in een normatieve en B.3.2). B.3.2. Ces questions préjudicielles ont été posées dans un contexte
procedurele context die vergelijkbaar is met die van de onderhavige normatif et procédural similaire à celui de l'affaire présentement
zaak. examinée.
Zij werden immers gesteld door rechtscolleges die toen ertoe werden Elles ont, en effet, été posées par des juridictions qui étaient alors
gebracht zich uit te spreken over aanvragen tot ontheffing die werden amenées à statuer sur des demandes de dégrèvement qui avaient été
verworpen met toepassing van de circulaire 2018/C/57 van de Federale rejetées en application de la circulaire 2018/C/57 du Service public
Overheidsdienst Financiën van 15 mei 2018, luidens welke de arresten fédéral Finances du 15 mai 2018, aux termes de laquelle les arrêts des
van de hoven van beroep te Antwerpen en te Gent vermeld in deel II van cours d'appel d'Anvers et de Gand mentionnés dans la partie II du
het onderhavige arrest, dienden te worden beschouwd als een « présent arrêt devaient être considérés comme un « changement de
wijziging van jurisprudentie » in de zin van artikel 376, § 2, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen (arrest nr. 160/2020, B.3.3 en B.3.4). B.4. Na afloop van het onderzoek van het in B.3.1 beschreven verschil in behandeling, dat in wezen identiek is aan het in B.2 beoogde verschil in behandeling, heeft het Hof bij het arrest nr. 160/2020 geoordeeld : « B.8.1. Wanneer de hoven en rechtbanken in het kader van een geschil dat hun wordt voorgelegd de ongrondwettigheid vaststellen van een reglementaire fiscale bepaling, dan kunnen de in dat geschil betrokken belastingschuldigen niet worden belast met toepassing van die norm. jurisprudence » au sens de l'article 376, § 2, du Code des impôts sur les revenus (arrêt n° 160/2020, B.3.3 et B.3.4). B.4. Au terme de l'examen de la différence de traitement décrite en B.3.1, qui est en substance identique à la différence de traitement visée en B.2, la Cour a jugé, par l'arrêt n° 160/2020 : « B.8.1. Lorsque, dans le cadre du litige particulier dont ils sont saisis, les cours et tribunaux constatent l'inconstitutionnalité d'une disposition réglementaire en matière fiscale, les redevables impliqués dans ce litige ne peuvent pas être imposés en application de cette norme.
B.8.2. Wanneer artikel 376 van het WIB 1992 zo zou moeten worden B.8.2. Si l'article 376 du CIR 1992 devait être interprété en ce sens
geïnterpreteerd dat een dergelijke beslissing van de hoven en qu'une telle décision des cours et tribunaux, en dehors du litige dans
rechtbanken, buiten het geschil waarin de ongrondwettigheid werd lequel l'inconstitutionnalité a été constatée, doit être considérée
vastgesteld, door de belastingadministratie als een nieuw gegeven moet par l'administration fiscale comme un élément nouveau susceptible de
worden beschouwd dat kan leiden tot een ambtshalve ontheffing van donner lieu à un dégrèvement d'office de surtaxes, la décision
overbelastingen, dan zou aan de voormelde rechterlijke beslissing een juridictionnelle précitée se verrait attribuer une autorité qui n'est
gezag worden toegekend dat niet in overeenstemming is met artikel 159 pas conforme à l'article 159 de la Constitution.
van de Grondwet. B.8.3. Bijgevolg is het verschil in behandeling dat aan het Hof ter B.8.3. Par conséquent, la différence de traitement qui est soumise au
toetsing wordt voorgelegd, een gevolg van een door de Grondwetgever contrôle de la Cour résulte d'un choix effectué par le Constituant, au
gemaakte keuze, waarover het Hof zich niet vermag uit te spreken. sujet duquel la Cour ne peut se prononcer.
Het feit dat de belastingadministratie in een circulaire zou beslissen Le fait que l'administration fiscale déciderait, dans une circulaire,
om voor de toekomst de door de hoven en rechtbanken vastgestelde de supprimer pour l'avenir la discrimination constatée par les cours
discriminatie ongedaan te maken of dat het bestuur de regelgeving voor et tribunaux ou que les autorités adaptent la réglementation pour
de toekomst aanpast, wijzigt die vaststelling niet. l'avenir ne modifie pas ce constat.
B.9. Artikel 376 van het WIB 1992 is derhalve niet onbestaanbaar met B.9. L'article 376 du CIR 1992 n'est dès lors pas incompatible avec
de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, in de interpretatie dat de les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, dans l'interprétation
beslissingen van de hoven en rechtbanken waarbij de ongrondwettigheid selon laquelle les décisions des cours et tribunaux constatant
van een reglementaire fiscale bepaling wordt vastgesteld, geen nieuw l'inconstitutionnalité d'une disposition réglementaire en matière
gegeven zijn dat in aanmerking komt voor de ambtshalve ontheffing van fiscale ne constituent pas un élément nouveau qui entre en
overbelastingen ». considération pour le dégrèvement d'office de surtaxes ».
B.5. Artikel 376, §§ 1 en 2, van het WIB 1992 is derhalve bestaanbaar B.5. L'article 376, §§ 1er et 2, du CIR 1992 est dès lors compatible
met de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, zo geïnterpreteerd dat avec les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, interprété comme
het betekent dat een circulaire van de Federale Overheidsdienst signifiant qu'une circulaire du Service public fédéral Finances qui
Financiën waarin de ambtenaren worden verzocht een door de uitvoerende invite les fonctionnaires à ne plus appliquer une disposition fiscale
macht aangenomen fiscale bepaling niet langer toe te passen omdat adoptée par le pouvoir exécutif parce que des cours d'appel ont jugé
hoven van beroep hebben geoordeeld dat die bepaling niet bestaanbaar cette disposition incompatible avec le principe d'égalité et de
is met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, geen nieuw non-discrimination ne constitue pas un élément nouveau entrant en
gegeven vormt dat in aanmerking komt voor de ambtshalve ontheffing in considération pour le dégrèvement d'office au sens de cette
de zin van die wetsbepaling. disposition législative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 376, §§ 1 en 2, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen L'article 376, §§ 1er et 2, du Code des impôts sur les revenus 1992 ne
1992 schendt niet de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, zo viole pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, s'il est
geïnterpreteerd dat het betekent dat een circulaire van de Federale interprété comme signifiant qu'une circulaire du Service public
Overheidsdienst Financiën waarin de ambtenaren worden verzocht een fédéral Finances qui invite les fonctionnaires à ne plus appliquer une
door de uitvoerende macht aangenomen fiscale bepaling niet langer toe disposition fiscale adoptée par le pouvoir exécutif parce que des
te passen omdat hoven van beroep hebben geoordeeld dat die bepaling cours d'appel ont jugé cette disposition incompatible avec le principe
niet bestaanbaar is met het beginsel van gelijkheid en d'égalité et de non-discrimination ne constitue pas un élément nouveau
niet-discriminatie, geen nieuw gegeven vormt dat in aanmerking komt entrant en considération pour le dégrèvement d'office au sens de cette
voor de ambtshalve ontheffing in de zin van die wetsbepaling. disposition législative.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 13 oktober 2022. la Cour constitutionnelle, le 13 octobre 2022.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
P. Nihoul P. Nihoul
^