← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 67/2022 van 19 mei 2022 Rolnummer 7453 In zake : de prejudiciële
vraag betreffende artikel 376 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Franstalige
Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. samengesteld uit de
voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters J.-P. Moerman, T. Giet, J.(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 67/2022 van 19 mei 2022 Rolnummer 7453 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 376 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters J.-P. Moerman, T. Giet, J.(...) | Extrait de l'arrêt n° 67/2022 du 19 mai 2022 Numéro du rôle : 7453 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 376 du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, (...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 67/2022 van 19 mei 2022 | Extrait de l'arrêt n° 67/2022 du 19 mai 2022 |
Rolnummer 7453 | Numéro du rôle : 7453 |
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 376 van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 376 du Code |
Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Franstalige | des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première |
Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. | instance francophone de Bruxelles. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de | composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. |
rechters J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, T. Detienne, | Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, T. Detienne, D. Pieters, S. |
D. Pieters, S. de Bethune en W. Verrijdt, bijgestaan door de griffier | de Bethune et W. Verrijdt, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, |
P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, | présidée par le président P. Nihoul, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
Bij vonnis van 14 oktober 2020, waarvan de expeditie ter griffie van | Par jugement du 14 octobre 2020, dont l'expédition est parvenue au |
het Hof is ingekomen op 21 oktober 2020, heeft de Franstalige | greffe de la Cour le 21 octobre 2020, le Tribunal de première instance |
Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : | francophone de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : |
« Schendt artikel 376 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 | « L'article 376 du Code des impôts sur les revenus 1992 viole-t-il les |
de beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie die zijn vastgelegd | principes d'égalité et de non-discrimination consacrés par les |
bij de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, al dan niet in | articles 10, 11 et 172 de la Constitution, pris isolément ou lus en |
samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij | combinaison avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la |
het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de | Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés |
fundamentele vrijheden en met de bepalingen van dat Verdrag, in | fondamentales et avec les dispositions de cette Convention, en ce |
zoverre het een verschil in behandeling invoert tussen : | qu'il traite différemment : |
1. enerzijds de belastingplichtigen die zich beroepen op een | 1. d'une part les contribuables qui invoquent une surtaxe résultant |
overbelasting die voortvloeit uit een materiële vergissing (artikel 376, § 1, eerste lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992), en anderzijds de belastingplichtigen die zich beroepen op een overbelasting die voortvloeit uit een andere dan een materiële vergissing of uit een andere oorzaak dan een vergissing; zijn er redenen om de belastingschuldige de mogelijkheid te bieden om zijn materiële vergissingen of die welke de administratie zou hebben begaan recht te zetten binnen een termijn die werd verlengd ten opzichte van de bezwaartermijn, en om die mogelijkheid niet toe te kennen aan de andere belastingschuldigen die, doordat zij bijvoorbeeld zijn vergeten een aftrekbaar element te vermelden, aan een overbelasting zijn onderworpen, meer bepaald wegens een vergetelheid of door onwetendheid, of zelfs door miskenning van de wet of wegens een andere beoordeling die verkeerd blijkt te zijn ? De verantwoording van dat verschil in behandeling zou kunnen worden onderzocht in het licht van de onzekerheden over het begrip ' materiële vergissing ' zelf en de aantasting van de rechtszekerheid waartoe zij kunnen leiden; 2. enerzijds de belastingplichtigen die zich beroepen op een overbelasting die voortvloeit uit een dubbele belasting (artikel 376, § 1, eerste lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992), dat wil zeggen een dubbele belastingaanslag op hetzelfde inkomen, voor eenzelfde aanslagjaar of voor verschillende aanslagjaren, op naam van dezelfde belastingschuldige of verschillende belastingschuldigen, wanneer de ene aanslag wettelijk gezien de andere uitsluit, en anderzijds de belastingplichtigen die zich beroepen op een overbelasting die voortvloeit uit een andere oorzaak dan zulk een dubbele belasting; | d'une erreur matérielle (article 376, § 1er, alinéa 1er, du Code des impôts sur les revenus 1992) et d'autre part les contribuables qui invoquent une surtaxe résultant d'une erreur autre qu'une erreur matérielle ou résultant d'une cause autre qu'une erreur; existe-t-il des raisons de permettre au redevable de rectifier dans un délai prolongé par rapport au délai de réclamation ses erreurs matérielles, ou celles qu'aurait commises l'administration, et de ne pas reconnaître cette possibilité aux autres redevables qui, par exemple par omission d'un élément déductible, subissent une surtaxe, notamment en raison d'un oubli ou d'une ignorance, voire par méconnaissance de la loi ou en raison d'une autre appréciation s'avérant erronée ? la justification de cette différence de traitement pourrait être examinée au regard des incertitudes concernant la notion même d'erreur matérielle et de l'atteinte à la sécurité juridique qu'elles peuvent entraîner; 2. d'une part les contribuables qui invoquent une surtaxe résultant d'un double emploi (article 376, § 1er, alinéa 1er, du Code des impôts sur les revenus 1992), c'est-à-dire de la double taxation du même revenu, pour un même exercice d'imposition ou pour des exercices d'imposition différents, au nom du même redevable ou de redevables différents, lorsque l'une des taxations exclut légalement l'autre, et d'autre part les contribuables invoquant une surtaxe résultant d'une cause autre qu'un tel double emploi; |
3. enerzijds de belastingplichtigen die aanvragen tot ontheffing | 3. d'une part les contribuables qui introduisent des demandes de |
indienen zoals bedoeld in artikel 376, § 3, 2°, die gebaseerd zijn op | dégrèvement visées par l'article 376, § 3, 2°, qui sont basées sur les |
de belastingverminderingen die voortvloeien uit de toepassing van de | réductions d'impôt résultant de l'application des articles 88, 131 à |
artikelen 88, 131 tot 135, 138, 139, 145 tot 156, 257, 526, § 1, en | 135, 138, 139, 145 à 156, 257, 526, § 1er, et 539, et sur les |
539, en op de gewestelijke belastingverminderingen en -kortingen, en | réductions d'impôt et diminutions d'impôt régionales, et d'autre part |
anderzijds de belastingplichtigen die aanvragen tot ontheffing | les contribuables qui introduisent des demandes de dégrèvement basées |
indienen die gebaseerd zijn op andere redenen, zoals de aftrek van | sur d'autres motifs, tels que la déduction de rentes alimentaires |
onderhoudsuitkeringen bedoeld in artikel 104, 1°, van het Wetboek van | prévue par l'article 104, 1°, du Code des impôts sur les revenus 1992; |
de inkomstenbelastingen 1992; een groot aantal van de | |
belastingverminderingen bedoeld in artikel 376, § 3, 2°, zijn, zoals | nombre des réductions d'impôt visées par l'article 376, § 3, 2°, sont, |
comme la déduction des rentes alimentaires, liées à des dépenses dont | |
de aftrek van onderhoudsuitkeringen, verbonden aan bestedingen die in | le payement a été effectué au cours de la période imposable; la loi du |
het belastbare tijdperk zijn betaald; de wet van 21 december 2013 | 21 décembre 2013 portant des dispositions fiscales et financières |
houdende diverse fiscale en financiële bepalingen (artikel 28) heeft | diverses (article 28) a étendu à de nombreux avantages fiscaux |
de mogelijkheid om binnen een termijn van vijf jaar de ontheffing van | (réductions d'impôt) la possibilité de demander le dégrèvement des |
overbelastingen aan te vragen, tot een groot aantal belastingvoordelen | |
(belastingverminderingen) uitgebreid; zijn er objectieve en redelijke | |
redenen om, in dat opzicht, de belastingvoordelen die verbonden zijn | surtaxes dans un délai de cinq ans; existe-t-il des raisons objectives |
aan bestedingen van de belastingplichtige verschillend te behandelen | et raisonnables de traiter différemment à cet égard les avantages |
naargelang de wetgever heeft geopteerd voor de formule van de | fiscaux liés à des dépenses du contribuable en fonction du fait que le |
belastingvermindering, die kan overeenstemmen met een quotiteit van de | législateur a opté pour la formule de la réduction d'impôt, pouvant |
besteding, of voor de aftrek van de besteding (of van een gedeelte | correspondre à une quotité de la dépense, ou pour la déduction de la |
ervan, zijnde 80 % in het geval van de onderhoudsuitkeringen) ? In de | dépense (ou d'une partie de celle-ci, soit 80 % dans le cas des rentes |
parlementaire voorbereiding van de wet die de ambtshalve ontheffing | alimentaires) ? les travaux préparatoires de la loi qui a étendu le |
bepaald bij artikel 376, § 3, 2°, heeft uitgebreid, wordt gepreciseerd | dégrèvement d'office prévu par l'article 376, § 3, 2°, précisent que ' |
dat ' het [...] in de eerste plaats de bedoeling van de wetgever [was] | la volonté du législateur est essentiellement de créer la possibilité |
de mogelijkheid te scheppen tot ambtshalve toekenning van | d'octroyer d'office les réductions d'impôt auxquelles le redevable |
belastingverminderingen waarop de belastingplichtige ab initio recht | avait droit dès l'origine mais qui, pour une raison quelconque, ne lui |
had, doch die hem om een of andere reden niet werden toegekend bij de | avaient pas été accordées lors de l'établissement de l'imposition et |
vestiging van de aanslag en die hij, eventueel wegens onwetendheid, | qui, éventuellement par ignorance, n'avaient pas non plus été |
evenmin had gevraagd in een regelmatig bezwaarschrift ', en dat die | demandées par une réclamation régulière ', et que cette extension se |
uitbreiding kon worden verantwoord ' om billijkheidsredenen '; er werd | justifie par ' un souci d'équité '; il fut également indiqué que ' |
eveneens aangegeven dat ' de uitbreiding van de ambtshalve ontheffing | l'élargissement du dégrèvement d'office à toutes les réductions |
tot alle belastingverminderingen [...] een belangrijke inspanning [vormde] ten gunste van de eerlijke belastingplichtige '; rechtvaardigen die overwegingen dat de toekenning van een ruimere termijn om de elementen die een overbelasting aantonen aan de administratie voor te leggen ter ondersteuning van een aanvraag tot ontheffing, beperkt is tot de belastingverminderingen en niet ten goede komt aan de belastingplichtige die, bijvoorbeeld door een vergetelheid of uit onwetendheid, heeft vergeten de onderhoudsuitkeringen die recht geven op een aftrek te vermelden ? In die beoordeling zou het aangewezen kunnen zijn ook rekening te houden met de toelichting van de administratie bij de hervorming van de wet | d'impôt constitu(ait) (...) un effort important consenti en faveur de l'honnête contribuable '; ces considérations justifient-elles que l'octroi d'un délai étendu pour soumettre à l'administration les éléments démontrant une surtaxe, à l'appui d'une demande de dégrèvement, se limite aux réductions d'impôt et ne bénéficie pas au contribuable qui a omis, par exemple par oubli ou par ignorance, de mentionner les rentes alimentaires donnant droit à la déduction ? dans cette appréciation, il pourrait s'indiquer de prendre aussi en considération le commentaire donné par l'administration à la réforme |
van 21 december 2013 : ' Eerder dan het begrip materiële vergissing in | de la loi du 21 décembre 2013 : ' Au lieu de définir la notion |
d'erreur matérielle dans la loi et d'éventuellement lui donner un | |
de wet te definiëren en eventueel ruimer te omschrijven dan het Hof | champ d'application plus large que celui défini par la Cour de |
van Cassatie, heeft de wetgever, om rekening te houden met de steeds | cassation, le législateur, pour tenir compte de la complexité toujours |
voortschrijdende complexiteit van het WIB 1992, het toepassingsgebied | grandissante du C.I.R. 1992, a étendu le champ d'application du |
voor de ambtshalve ontheffing uitgebreid (meer bepaald de | dégrèvement d'office (plus précisément les réductions réunies dans |
verminderingen opgesomd in artikel 376, § 3, WIB 1992)... '; was het | l'art. 376, § 3, du C.I.R. 1992)... '; les raisons de ' définir la |
niet beter geweest, aangezien de redenen om ' het begrip materiële | notion d'erreur matérielle dans la loi et d'éventuellement lui donner |
vergissing in de wet te definiëren en eventueel ruimer te omschrijven | un champ d'application plus large que celui défini par la Cour de |
dan het Hof van Cassatie ' eveneens kunnen gelden voor andere | cassation ' pouvant valoir également pour d'autres surtaxes que celles |
overbelastingen dan die welke verbonden zijn aan | |
belastingverminderingen, zoals wanneer men nalaat aftrekbare | qui sont liées à des réductions d'impôt, comme dans le cas de |
onderhoudsuitkeringen aan te geven, het toepassingsgebied van de | l'omission de déclarer des rentes alimentaires déductibles, ne |
ambtshalve ontheffing uit te breiden tot die andere overbelastingen, | fallait-il pas étendre le champ d'application du dégrèvement d'office |
of tot sommige ervan, daar anders afbreuk wordt gedaan aan het | à ces autres surtaxes, ou à certaines de celles-ci, sous peine de |
beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie ? ». | porter atteinte au principe d'égalité et de non-discrimination ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 376 van het | B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 376 du Code des |
Wetboek van de inkomenstenbelastingen 1992 (hierna : het WIB 1992), | impôts sur les revenus 1992 (ci-après : le CIR 1992), tel qu'il était |
zoals het van toepassing was voor de aanslagjaren 2013, 2014 en 2015. | applicable pour les exercices d'imposition 2013, 2014 et 2015. |
B.1.2. Zoals het van toepassing was voor het aanslagjaar 2013, | B.1.2. Tel qu'il était applicable pour l'exercice d'imposition 2013, |
bepaalde artikel 376 van het WIB 1992 : | l'article 376 du CIR 1992 disposait : |
« § 1. De directeur der belastingen of de door hem gedelegeerde ambtenaar verleent ambtshalve ontheffing van de overbelastingen die voortvloeien uit materiële vergissingen, uit dubbele belasting, alsmede van die welke zouden blijken uit afdoende bevonden nieuwe bescheiden of feiten waarvan het laattijdig overleggen of inroepen door de belastingschuldige wordt verantwoord door gewettigde redenen en op voorwaarde dat : 1° die overbelastingen door de administratie werden vastgesteld of door de belastingschuldige of door zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd, aan de administratie werden bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van het jaar waarin de belasting is gevestigd; 2° de aanslag niet reeds het voorwerp is geweest van een bezwaarschrift, dat aanleiding heeft gegeven tot een definitieve beslissing nopens de grond. § 2. Als nieuw gegeven wordt niet beschouwd een nieuw rechtsmiddel of | « § 1er. Le directeur des contributions ou le fonctionnaire délégué par lui, accorde d'office le dégrèvement des surtaxes résultant d'erreurs matérielles, de doubles emplois, ainsi que de celles qui apparaîtraient à la lumière de documents ou faits nouveaux probants, dont la production ou l'allégation tardive par le redevable est justifiée par de justes motifs, à condition que : 1° ces surtaxes aient été constatées par l'administration ou signalées à celle-ci par le redevable ou par son conjoint sur les biens duquel l'imposition est mise en recouvrement, dans les cinq ans à partir du 1er janvier de l'année au cours de laquelle l'impôt a été établi; 2° la taxation n'ait pas déjà fait l'objet d'une réclamation ayant donné lieu à une décision définitive sur le fond. § 2. N'est pas considéré comme constituant un élément nouveau, un |
een wijziging van de jurisprudentie. | nouveau moyen de droit ni un changement de jurisprudence. |
§ 3. De directeur der belastingen of de door hem gedelegeerde | § 3. Le directeur des contributions ou le fonctionnaire délégué par |
ambtenaar verleent ook ambtshalve ontheffing : | lui accorde aussi d'office le dégrèvement: |
1° van het overschot van de belastingkredieten, de voorheffingen en de | 1° de l'excédent de crédits d'impôt, de précomptes et de versements |
voorafbetalingen bedoeld in artikel 304, § 2, voor zover dit overschot | anticipés visés à l'article 304, § 2, pour autant que cet excédent ait |
door de administratie werd vastgesteld of door de belastingschuldige | été constaté par l'administration ou signalé à celle-ci par le |
of door zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt | redevable ou par son conjoint sur les biens duquel l'imposition est |
ingevorderd, aan de administratie werd bekendgemaakt binnen vijf jaar | mise en recouvrement, dans les cinq ans à partir du 1er janvier de |
vanaf 1 januari van het aanslagjaar waartoe de belasting behoort | l'exercice d'imposition auquel appartient l'impôt sur lequel ces |
waarmee die belastingkredieten, die voorheffingen en die | crédits d'impôt, ces précomptes et ces versements anticipés sont |
voorafbetalingen zijn te verrekenen; | imputables; |
2° van de verminderingen voortvloeiend uit de toepassing van de | 2° des réductions résultant de l'application des articles 88, 131 à |
artikelen 88, 131 tot 135, 138, 139, 146 tot 156 en 257 voor zover het | 135, 138, 139, 146 à 156 et 257, pour autant que le fait générateur de |
tot die verminderingen aanleiding gevend feit door de administratie | ces réductions ait été constaté par l'administration ou signalé à |
werd vastgesteld of door de belastingschuldige of door zijn echtgenoot | celle-ci par le redevable ou par son conjoint sur les biens duquel |
op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd, aan de administratie | l'imposition est mise en recouvrement, dans les cinq ans à partir du 1er |
werd bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van het | |
aanslagjaar waartoe de belasting behoort waarop die verminderingen | janvier de l'exercice d'imposition auquel appartient l'impôt sur |
moeten worden verleend. | lequel ces réductions doivent être accordées. |
§ 4. De Koning bepaalt de voorwaarden waaronder en de wijze waarop | § 4. Le Roi détermine les conditions et modalités de restitution |
ambtshalve teruggave wordt verleend van de in de artikelen 157 tot 168 | d'office des versements anticipés visés aux articles 157 à 168 et 175 |
en 175 tot 177 genoemde voorafbetalingen die nog niet met de werkelijk | |
verschuldigde belasting werden verrekend ». | à 177 qui n'ont pas encore été imputés sur l'impôt réellement dû ». |
B.1.3. Zoals het van toepassing was voor het aanslagjaar 2014, was | B.1.3. Tel qu'il était applicable pour l'exercice d'imposition 2014, |
artikel 367 van het WIB 1992 identiek aan die bepaling, met | l'article 376 du CIR 1992 était identique à cette disposition, à |
uitzondering van § 3, 2°, ervan, dat luidde als volgt : | l'exception de son § 3, 2°, qui était ainsi rédigé : |
« 2° van de verminderingen voortvloeiend uit de toepassing van de | « 2° des réductions résultant de l'application des articles 88, 131 à |
artikelen 88, 131 tot 135, 138, 139, 1451 tot 156 en 257 voor zover | 135, 138, 139, 1451 à 156 et 257, pour autant que le fait générateur |
het tot die verminderingen aanleiding gevend feit door de | |
administratie werd vastgesteld of door de belastingschuldige of door | de ces réductions ait été constaté par l'administration ou signalé à |
zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd, aan de | celle-ci par le redevable ou par son conjoint sur les biens duquel |
administratie werd bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van | l'imposition est mise en recouvrement, dans les cinq ans à partir du 1er |
het aanslagjaar waartoe de belasting behoort waarop die verminderingen | janvier de l'exercice d'imposition auquel appartient l'impôt sur |
moeten worden verleend ». | lequel ces réductions doivent être accordées ». |
B.1.4. Zoals het van toepassing was voor het aanslagjaar 2015, was | B.1.4. Tel qu'il était applicable pour l'exercice d'imposition 2015, |
artikel 367 van het WIB 1992 identiek aan die bepaling, met | l'article 376 du CIR 1992 était identique à cette disposition, à |
uitzondering van § 3, 2°, ervan, dat luidde als volgt : | l'exception de son § 3, 2°, qui était ainsi rédigé : |
« 2° van de verminderingen voortvloeiend uit de toepassing van de | « 2° des réductions résultant de l'application des articles 88, 131 à |
artikelen 88, 131 tot 135, 138, 139, 1451 tot 156, 257, 526, § 1, en | 135, 138, 139, 1451 à 156, 257, 526, § 1er, et 539 et des réductions |
539 en van de gewestelijke belastingverminderingen en -kortingen voor | |
zover het tot die verminderingen aanleiding gevend feit door de | d'impôt et diminutions d'impôt régionales, pour autant que le fait |
administratie werd vastgesteld of door de belastingschuldige of door | générateur de ces réductions ait été constaté par l'administration ou |
zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd, aan de | signalé à celle-ci par le redevable ou par son conjoint sur les biens |
administratie werd bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van | duquel l'imposition est mise en recouvrement, dans les cinq ans à |
het aanslagjaar waartoe de belasting behoort waarop die verminderingen | partir du 1er janvier de l'exercice d'imposition auquel appartient |
moeten worden verleend ». | l'impôt sur lequel ces réductions doivent être accordées ». |
B.2. De artikelen 366 en volgende van het WIB 1992 regelen de gewone | B.2. Les articles 366 et suivants du CIR 1992 organisent, eux, la |
bezwaarprocedure die moet worden ingeleid binnen een termijn van zes | procédure de réclamation ordinaire, qui doit être introduite dans un |
maanden te rekenen vanaf de derde werkdag volgend op de datum van | délai de six mois à compter du troisième jour ouvrable qui suit la |
verzending van het aanslagbiljet waarop de bezwaartermijn vermeld | date d'envoi de l'avertissement-extrait de rôle mentionnant le délai |
staat, dan wel de datum van de kennisgeving van de aanslag of van de | de réclamation ou qui suit la date de l'avis de cotisation ou de la |
inning van de belastingen op een andere wijze dan per kohier (artikel 371 van het WIB 1992). | perception des impôts perçus autrement que par rôle (article 371 du CIR 1992). |
B.3.1. De mogelijkheid om een ambtshalve ontheffing van een | B.3.1. La faculté de demander le dégrèvement d'office d'une surtaxe en |
overbelasting te vragen op basis van een materiële vergissing of een | alléguant une erreur matérielle ou une double imposition, telle |
dubbele belasting, zoals zij is geregeld bij artikel 376, § 1, van het | qu'elle est organisée par l'article 376, § 1er, du CIR 1992, trouve |
WIB 1992, vindt haar oorsprong in artikel 61 van de wetten betreffende | son origine dans l'article 61 des lois relatives aux impôts sur les |
de inkomstenbelastingen, gecoördineerd op 15 januari 1948, zoals het | revenus, coordonnées le 15 janvier 1948, tel qu'il a été complété par |
werd aangevuld bij de wet van 30 mei 1949 « houdende exceptionele en | la loi du 30 mai 1949 « instaurant des mesures exceptionnelles et |
interpretatieve maatregelen inzake directe belastingen » (hierna : de wet van 30 mei 1949). | interprétatives en matière d'impôts directs » (ci-après : la loi du 30 mai 1949). |
B.3.2. De memorie van toelichting van de wet van 30 mei 1949 vermeldt : | B.3.2. L'exposé des motifs de la loi du 30 mai 1949 indique : |
« Er mag namelijk worden aangenomen dat het niet indienen binnen de | « Il peut notamment être admis que le défaut d'introduction dans le |
wettelijke termijn van een met redenen omkleed bezwaarschrift geen | délai légal d'une réclamation motivée ne doit pas faire obstacle au |
hinderpaal moet zijn voor de ontheffing van een belasting die ten | dégrèvement d'un impôt établi indûment à la suite d'un double emploi |
onrechte werd gevestigd ingevolge een dubbele zetting of een materiële | ou d'une erreur matérielle, à la condition que soit instituée une |
vergissing, op voorwaarde dat een procedure [wordt] ingesteld, zodanig | |
dat de goede gang van de administratie en de stabiliteit der inkomsten | procédure telle que la bonne marche de l'administration et la |
van de Staat niet in het gedrang worden gebracht » (Parl. St., Kamer, | stabilité de ressources de l'Etat ne soient pas compromises » (Doc. |
1948-1949, nr. 323, pp. 1-2). | parl., Chambre, 1948-1949, n° 323, pp. 1-2). |
en : | et : |
« De ambtshalve ontlasting is inderdaad een zuiver administratieve | « Le dégrèvement d'office est en effet une mesure d'ordre gracieux, |
gunstmaatregel, tegen dewelke geen gerechtelijk verhaal kan | purement administrative, contre laquelle il n'est organisé aucun |
ingespannen worden. Het hoger belang van een goede administratie eist | recours en justice. L'intérêt supérieur d'une bonne administration |
inderdaad dat de aanslagen een definitief karakter verwerven na het | exige en effet que les cotisations acquièrent un caractère définitif |
verstrijken van een termijn tamelijk lang genoeg om aan de | après l'expiration d'un délai suffisamment long pour permettre au |
belastingplichtige toe te laten hun gegrondheid na te gaan en binnen | contribuable de vérifier leur bien fondé et d'introduire dans ce délai |
deze termijn een bezwaarschrift in te dienen. Het mag niet zijn dat | une réclamation. Il ne faut pas que ces cotisations puissent, après |
deze aanslagen na het verstrijken van bewuste termijn kunnen betwist | l'expiration de ce délai, être contestées, sous prétexte d'erreurs de |
worden onder voorwendsel van vergissingen van welke aard ook. Maar, | quelque nature qu'elles soient. Mais, d'autre part, il convient |
anderdeels, past het aan de administratie het recht te verlenen te | d'accorder à l'administration le droit de réduire ou d'annuler en tout |
allen tijde een aanslag te verminderen of te vernietigen, waarvan zij | temps une cotisation qu'elle reconnaît être entachée d'erreur |
erkent dat er een materiële vergissing in voorkomt of die dubbel | matérielle ou former double emploi avec une cotisation antérieure » |
gebruik uitmaakt met een vorige aanslag » (ibid., p. 4). | (ibid., p. 4). |
B.3.3. Bij de wet van 27 juli 1953 « tot invoering van maatregelen om | B.3.3. Par la loi du 27 juillet 1953 « instaurant des mesures en vue |
de invordering der directe belastingen te bespoedigen » heeft de | d'activer le recouvrement des impôts directs », le législateur a |
wetgever een ambtshalve ontheffing mogelijk gemaakt van de | |
overbelastingen die voortvloeien uit een materiële vergissing, | permis le dégrèvement d'office des surtaxes résultant d'une erreur |
ongeacht of deze toe te schrijven is aan een personeelslid van de | matérielle, que celle-ci soit imputable à un agent de l'administration |
administratie of aan de belastingplichtige zelf, zodat : | ou au contribuable lui-même, de sorte que : |
« voortaan [dus] niet meer [zal] moeten nagegaan worden, alvorens de | « il n'y aura plus lieu de rechercher désormais, avant de dégrever |
door het bestuur vastgestelde overbelastingen van ambtswege te | d'office les surtaxes constatées par l'administration, si la cause de |
ontlasten, of de oorzaak van deze overbelastingen uitsluitend toe te | ces surtaxes est imputable exclusivement à un agent de |
schrijven is aan een personeelslid van het bestuur of gedeeltelijk of | l'administration ou partiellement ou entièrement au contribuable |
volledig aan de belastingplichtige zelf » (Parl. St., Kamer, 1952-1953, nr. 277/1, p. 5). | lui-même » (Doc. parl., Chambre, 1952-1953, n° 277/1, p. 5). |
De memorie van toelichting van de wet van 27 juli 1953 preciseert : | L'exposé des motifs de la loi du 27 juillet 1953 précise : |
« De voorgestelde tekst strekt er dus toe de Minister of zijn | « Le texte projeté tend donc à permettre au Ministre des Finances ou à |
gedelegeerde in de mogelijkheid te stellen in werkelijk uitzonderlijke | son délégué d'accorder d'office, dans des cas réellement exceptionnels |
gevallen en in een humanitaire geest van ambtswege de ontlasting toe | |
te staan van onbetwistbare overbelastingen die de belastingplichtige | et dans un esprit d'humanité, le dégrèvement de surtaxes manifestes |
niet binnen de normale termijnen heeft kunnen doen vaststellen en | que le contribuable n'a pu faire constater et dégrever dans les délais |
ontlasten » (ibid., p. 6). | normaux » (ibid., p. 6). |
B.4.1. De mogelijkheid tot ambtshalve ontheffing van de verminderingen | B.4.1. La possibilité de dégrèvement d'office des réductions résultant |
voortvloeiend uit de toepassing van de artikelen van het WIB 92 die | de l'application des articles du CIR 1992 mentionnés à l'article 376, |
vermeld zijn in artikel 376, § 3, 2°, van het WIB 92 vindt haar | |
oorsprong in artikel 277, § 3, van het Wetboek van de | § 3, 2°, du CIR 1992 trouve son origine dans l'article 277, § 3, du |
inkomstenbelastingen 1964, zoals het in dat Wetboek werd ingevoerd bij | Code des impôts sur les revenus 1964, tel qu'il a été introduit dans |
de wet van 4 augustus 1986 « houdende fiscale bepalingen ». De | ce Code par la loi du 4 août 1986 « portant des dispositions fiscales |
draagwijdte van die bepaling werd vervolgens uitgebreid door artikel | ». La portée de cette disposition a ensuite été étendue par l'article |
28 van de wet van 21 december 2013 « houdende diverse fiscale en | 28 de la loi du 21 décembre 2013 « portant des dispositions fiscales |
financiële bepalingen », en daarna door artikel 92 van de wet van 8 | et financières diverses », puis par l'article 92 de la loi du 8 mai |
mei 2014 « tot wijziging van het Wetboek van de inkomstenbelastingen | 2014 « modifiant le Code des impôts sur les revenus 1992 à la suite de |
1992 ingevolge de invoering van de gewestelijke aanvullende belasting | l'introduction de la taxe additionnelle régionale sur l'impôt des |
op de personenbelasting als bedoeld in titel III/1 van de bijzondere | personnes physiques visée au titre III/1 de la loi spéciale du 16 |
wet van 16 januari 1989 betreffende de financiering van de | janvier 1989 relative au financement des Communautés et des Régions, |
Gemeenschappen en de Gewesten, tot wijziging van de regels op het stuk | modifiant les règles en matière d'impôt des non-résidents et modifiant |
van de belasting van niet-inwoners en tot wijziging van de wet van 6 | |
januari 2014 met betrekking tot de Zesde Staatshervorming inzake de | la loi du 6 janvier 2014 relative à la Sixième Réforme de l'Etat |
aangelegenheden bedoeld in artikel 78 van de Grondwet ». | concernant les matières visées à l'article 78 de la Constitution ». |
B.4.2. De memorie van toelichting van de wet van 4 augustus 1986 geeft | B.4.2. L'exposé des motifs de la loi du 4 août 1986 indique qu'un des |
aan dat een van de doelstellingen van de wetgever erin bestond meer | objectifs du législateur était d'assurer une plus grande sécurité |
rechtszekerheid te waarborgen, onder meer « door de | juridique, notamment « en appliquant d'office les réductions d'impôts |
belastingverminderingen en -aftrekken ambtshalve toe te passen wanneer | et abattements fiscaux dès lors que l'administration est en possession |
de administratie in het bezit is van de gegevens die nodig zijn voor | |
de berekening ervan », en, met hetzelfde doel, de regel uit te breiden | des éléments nécessaires à leur calcul », et, dans le même but, |
die de directeur der directe belastingen toelaat ambtshalve ontheffing | d'étendre la règle permettant au directeur des contributions directes |
te verlenen van het overschot van de voorheffingen en | d'accorder d'office le dégrèvement des excédents de précomptes et |
voorafbetalingen, « tot de gevallen waarin de belastingschuldige niet | versements anticipés aux « cas où le redevable peut bénéficier de |
te gelegener tijd de hem toekomende belastingverminderingen heeft | réductions d'impôt, réductions qui n'ont pas été demandées en temps |
aangevraagd » (Parl. St., Senaat, 1985-1986, nr. 310/1, pp. 5 en 23). | voulu » (Doc. parl., Sénat, 1985-1986, n° 310/1, pp. 5 et 23). |
De memorie van toelichting van de wet van 21 december 2013 vermeldt : | L'exposé des motifs de la loi du 21 décembre 2013 indique : |
« Het was in de eerste plaats de bedoeling van de wetgever de | « La volonté du législateur est essentiellement de créer la |
mogelijkheid te scheppen tot ambtshalve toekenning van | possibilité d'octroyer d'office les réductions d'impôt auxquelles le |
belastingverminderingen waarop de belastingplichtige ab initio recht | redevable avait droit dès l'origine mais qui, pour une raison |
had, doch die hem om een of andere reden niet werden toegekend bij de | quelconque, ne lui avaient pas été accordées lors de l'établissement |
vestiging van de aanslag en die hij, eventueel wegens onwetendheid, | de l'imposition et qui, éventuellement par ignorance, n'avaient pas |
evenmin had gevraagd in een regelmatig bezwaarschrift. | non plus été demandées par une réclamation régulière. |
Om billijkheidsredenen beoogt de aanpassing van artikel 376, § 3, 2°, | Dans un souci d'équité, l'adaptation de l'article 376, § 3, 2°, CIR |
WIB 92 de belastingverminderingen die aanleiding kunnen geven tot een | 92, vise à élargir les réductions d'impôts susceptibles de donner lieu |
ambtshalve ontheffing, uit te breiden » (Parl. St., Kamer, 2013-2014, | à un dégrèvement d'office » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC |
DOC 53-3236/001, pp. 20-21). B.5. De voor het verwijzende rechtscollege hangende zaak heeft betrekking op een belastingplichtige die, voor drie opeenvolgende belastingjaren, heeft nagelaten de onderhoudsuitkeringen die hij aan zijn ex-echtgenote heeft betaald ten gunste van de gemeenschappelijke kinderen, in zijn belastingaangifte te vermelden. Het verwijzende rechtscollege oordeelde, enerzijds, dat die niet-vermelding geen materiële vergissing vormde en, anderzijds, dat geen bewijs werd geleverd van een dubbele belasting. Het Hof wordt dus verzocht de bestaanbaarheid te onderzoeken van | 53-3236/001, pp. 20-21). B.5. L'affaire pendante devant la juridiction a quo concerne un contribuable qui a omis de mentionner dans sa déclaration d'impôt, pour trois exercices fiscaux successifs, les rentes alimentaires dont il s'est acquitté en faveur de son ex-épouse au profit des enfants communs. La juridiction a quo a jugé, d'une part, que cette omission n'était pas constitutive d'une erreur matérielle et, d'autre part, que la preuve d'une double imposition n'était pas rapportée. La Cour est donc invitée à examiner la compatibilité de l'article 376 |
artikel 376 van het WIB 1992 met de artikelen 10, 11 en 172 van de | du CIR 1992 avec les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, lus |
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 1 van het | isolément ou en combinaison avec l'article 1er du Premier protocole |
Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten | additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme, en ce |
van de mens, in zoverre het niet van toepassing is op een | qu'il ne s'applique pas au contribuable qui a omis d'indiquer, dans sa |
belastingplichtige die heeft nagelaten de onderhoudsuitkeringen die | déclaration, les rentes alimentaires dont il s'est acquitté en faveur |
hij aan zijn ex-echtgenoot heeft betaald ten gunste van de | de son ex-conjoint au profit des enfants communs. La juridiction a quo |
gemeenschappelijke kinderen, te vermelden in zijn aangifte. Het | interroge la Cour au sujet de la différence de traitement ainsi créée |
verwijzende rechtscollege stelt het Hof een vraag over het aldus | entre ce contribuable et les contribuables qui se trouvent dans |
gecreëerde verschil in behandeling tussen die belastingplichtige en de | |
belastingplichtigen die zich in bepaalde van de in artikel 376 van het | certaines des situations visées à l'article 376 du CIR 1992, lesquels |
WIB 1992 beoogde situaties bevinden en die kunnen verzoeken om de | |
ontheffing waarin die bepaling voorziet, binnen een termijn van vijf | peuvent demander le dégrèvement prévu par cette disposition dans un |
jaar vanaf 1 januari van het aanslagjaar waartoe de betrokken | délai de cinq ans à partir du 1er janvier de l'exercice d'imposition |
belasting behoort. | auquel appartient l'impôt concerné. |
B.6.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet | B.6.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas |
uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen | qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de |
wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium | personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et |
berust en het redelijk verantwoord is. | qu'elle soit raisonnablement justifiée. |
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld | L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant |
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel | compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la |
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van | nature des principes en cause; le principe d'égalité et de |
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat | non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas |
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de | de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés |
aangewende middelen en het beoogde doel. | et le but visé. |
B.6.2. Artikel 172, eerste lid, van de Grondwet vormt, in fiscale | B.6.2. L'article 172, alinéa 1er, de la Constitution constitue une |
aangelegenheden, een bijzondere toepassing van het in de artikelen 10 | application particulière, en matière fiscale, du principe d'égalité et |
en 11 van de Grondwet vervatte beginsel van gelijkheid en | de non-discrimination inscrit aux articles 10 et 11 de la |
niet-discriminatie. | Constitution. |
B.6.3. Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees | B.6.3. L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention |
Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». B.7. Het verwijzende rechtscollege vergelijkt de situatie van de belastingplichtige die betrokken is in het voor hem hangende geschil met de situatie van drie andere categorieën van belastingplichtigen | européenne des droits de l'homme dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». B.7. La juridiction a quo compare la situation du contribuable concerné par le litige pendant devant elle à la situation de trois |
die worden beoogd in artikel 376 van het WIB 1992, zodat het in de | autres catégories de contribuables visées à l'article 376 du CIR 1992, |
prejudiciële vraag opgeworpen verschil in behandeling op de volgende | de sorte que la différence de traitement soulevée dans la question |
criteria berust : | préjudicielle repose sur les critères suivants : |
- de omstandigheid dat de overbelasting is veroorzaakt door een | - la circonstance que la surtaxe est causée par une erreur matérielle |
materiële vergissing vanwege de administratie of de belastingplichtige | commise par l'administration ou par le contribuable (première branche |
(eerste onderdeel van de prejudiciële vraag), | de la question préjudicielle), |
- de omstandigheid dat de overbelasting voortvloeit uit het feit dat | - la circonstance que la surtaxe résulte de ce qu'un revenu a été taxé |
een inkomen dubbel werd belast (tweede onderdeel van de prejudiciële | doublement (deuxième branche de la question préjudicielle), |
vraag), - de omstandigheid dat een van de belastingverminderingen | - la circonstance que l'une des réductions d'impôt résultant de |
voortvloeiend uit de toepassing van een van de bepalingen bedoeld in | l'application de l'une des dispositions visées à l'article 376, § 3, |
artikel 376, § 3, 2°, of een gewestelijke belastingvermindering of | 2°, ou qu'une réduction ou diminution d'impôt régionale n'a pas été |
-korting niet werd toegepast, terwijl zij had moeten zijn toegepast | appliquée alors qu'elle aurait dû l'être (troisième branche de la |
(derde onderdeel van de prejudiciële vraag). | question préjudicielle). |
Het Hof onderzoekt eerst de objectiviteit en de pertinentie van elk | La Cour examine d'abord l'objectivité et la pertinence de chacun de |
van die criteria, en vervolgens de evenredigheid van de in het geding | ces critères, puis la proportionnalité de la mesure en cause. |
zijnde maatregel. B.8.1. Materiële vergissingen werden, tijdens de parlementaire | B.8.1. L'erreur matérielle a été définie par le législateur, lors des |
voorbereiding van de wet van 30 mei 1949, door de wetgever omschreven | travaux préparatoires de la loi du 30 mai 1949, comme comprenant « les |
als « rekenfouten, [...] schrijffouten en andere grove vergissingen » | erreurs de calcul, les erreurs de plume ou autres erreurs grossières » |
(Parl. St., Kamer, 1948-1949, nr. 323, p. 1). In dat verband | (Doc. parl., Chambre, 1948-1949, n° 323, p. 1). A ce sujet, le |
refereerde de wetgever aan een vaste rechtspraak (ibid., p. 4). | législateur s'est référé à une jurisprudence constante (ibid., p. 4). |
Het Hof van Cassatie omschrijft een materiële vergissing als « een | La Cour de cassation définit l'erreur matérielle comme étant « une |
feitelijk vergissing als gevolg van een misvatting omtrent materiële | erreur de fait qui résulte d'une méprise sur l'existence d'éléments |
gegevens bij ontstentenis waarvan de belasting wettelijke grondslag | matériels en l'absence desquels l'imposition manque de base légale » |
mist » (zie meer bepaald Cass., 20 juni 1991, F.1104.F; 10 november | (voy., notamment, Cass., 20 juin 1991, F.1104.F; 10 novembre 1997, |
1997, F.97.0013.F; 19 december 1997, F.97.0067.F; 23 januari 2004, | F.97.0013.F; 19 décembre 1997, F.97.0067.F; 23 janvier 2004, |
F.02.0081.F; 19 januari 2012, A.R. F.10.0133.N). | F.02.0081.F; 19 janvier 2012, R.G. F.10.0133.N). |
In die interpretatie is dat criterium objectief. | Ainsi interprété, ce critère est objectif. |
B.8.2. Aangezien hij wilde voorzien in een uitzonderlijke mogelijkheid tot ontheffing van overbelastingen die zijn veroorzaakt door vergissingen, vermocht de wetgever redelijkerwijs die mogelijkheid te beperken tot de overbelastingen voortvloeiend uit materiële vergissingen - een voldoende omlijnd en vastgesteld begrip - en ze niet uit te breiden tot alle soorten vergissingen andere dan de materiële, tot vergetelheden vanwege de belastingplichtige of diens gemachtigde, noch tot enige andere oorzaak dan een vergissing. Een dergelijke uitbreiding zou immers neerkomen op een uitholling van de gewone bezwaarprocedure, die moet worden ingesteld binnen een termijn van zes maanden, en tot een veralgemening van de ontheffingsprocedure voor alle gevallen waarin een vergissing of een nalatigheid werd begaan in de belastingaangifte ingediend door de belastingplichtige of diens gemachtigde. De wetgever kon oordelen dat een dergelijke uitbreiding niet wenselijk was omdat het noodzakelijk is de | B.8.2. Dès lors qu'il entendait prévoir une possibilité exceptionnelle de dégrèvement des surtaxes causées par des erreurs, le législateur a raisonnablement pu limiter cette possibilité aux surtaxes provenant d'erreurs matérielles, une notion suffisamment circonscrite et déterminée, et ne pas l'étendre à toutes sortes d'erreurs autres que matérielles, aux oublis commis par le contribuable ou par son mandataire, ou encore à toute cause autre qu'une erreur. Une telle extension reviendrait en effet à vider de son contenu la procédure normale de la réclamation, qui est à introduire dans un délai de six mois, et à généraliser la procédure du dégrèvement à tous les cas dans lesquels une erreur ou une négligence a été commise dans la déclaration d'impôt introduite par le contribuable ou par son mandataire. Le législateur a pu estimer qu'une telle extension n'était pas souhaitable, dès lors qu'il est nécessaire d'assurer la stabilité |
stabiliteit van de Staatsfinanciën te verzekeren binnen een redelijke | des finances de l'Etat dans un délai raisonnable. Le critère de |
termijn. Het criterium van de materiële vergissing is bijgevolg een | l'erreur matérielle est par conséquent un critère pertinent pour |
pertinent criterium om de gevallen te bepalen waarin een ambtshalve | délimiter les cas dans lesquels un dégrèvement d'office peut avoir |
ontheffing kan worden verleend buiten de normale bezwaartermijn. | lieu au-delà du délai normal de réclamation. |
B.9.1. In zijn rechtspraak omschrijft het Hof van Cassatie een dubbele | B.9.1. Dans sa jurisprudence, la Cour de cassation définit le double |
belasting in die zin dat zij « veronderstelt dat op dezelfde inkomsten | emploi comme une double imposition qui « suppose que le même revenu |
meerdere aanslagen vastgesteld zijn waarvan de ene de andere wettig | ait fait l'objet de plusieurs impositions dont l'une exclut légalement |
uitsluit » (Cass., 14 januari 1999, F.98.0067.F; 26 januari 2001, | l'autre » (Cass, 14 janvier 1999, F.98.0067.F; 26 janvier 2001, |
F.99.0101.N). | F.99.0101.N). |
Dat criterium is objectief. | Ce critère est objectif. |
B.9.2. Het criterium dat is afgeleid uit een dubbele belasting, is | B.9.2. Le critère tiré du double emploi est pertinent pour |
pertinent om de hypothesen te onderscheiden waarin een ambtshalve | différencier les hypothèses dans lesquelles un dégrèvement d'office |
ontheffing door de belastingplichtige kan worden gevraagd, aangezien | peut être demandé par le contribuable, dès lors que le législateur a |
de wetgever vermocht te oordelen dat een dubbele belasting van | pu considérer que la double imposition d'un même revenu donne toujours |
dezelfde inkomsten steeds aanleiding geeft tot een manifeste | lieu à une surtaxe manifeste qui heurte l'équité, ce qui n'est pas le |
overbelasting die niet billijk is, wat niet het geval is voor elke | |
overbelasting die in het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag | cas de toute surtaxe désignée, dans la question préjudicielle, en sa |
wordt aangeduid als een overbelasting « die voortvloeit uit een andere | deuxième branche, comme « résultant d'une cause autre qu'un double |
oorzaak dan een dubbele belasting ». | emploi ». |
B.10.1. Het in het derde onderdeel van de prejudiciële vraag vermelde | B.10.1. Le critère de distinction mentionné dans la troisième branche |
criterium van onderscheid tussen overbelastingen die aanleiding kunnen | de la question préjudicielle entre les surtaxes qui peuvent donner |
geven tot een ambtshalve ontheffing en die welke daartoe geen | lieu à un dégrèvement d'office et celles qui ne le peuvent pas est, |
aanleiding kunnen geven, is eveneens objectief omdat het steunt op de | lui aussi, objectif, dès lors qu'il repose sur l'énumération, à |
opsomming, in artikel 376, § 3, 2°, van een aantal bepalingen van het | l'article 376, § 3, 2°, d'un certain nombre de dispositions du CIR |
WIB 1992 die allemaal betrekking hebben op belastingverminderingen, | 1992 qui concernent toutes des réductions d'impôt, ainsi que sur la |
alsook op de kwalificatie van gewestelijke belastingvermindering of -korting. | qualification de réduction ou diminution d'impôt régionale. |
B.10.2. Zoals in B.4.1 is vermeld, vindt artikel 376, § 3, 2°, van het | B.10.2. Comme il est dit en B.4.1, l'article 376, § 3, 2°, du CIR 1992 |
WIB 1992 zijn oorsprong in de wet van 4 augustus 1986 « houdende | trouve son origine dans la loi du 4 août 1986 « portant des |
fiscale bepalingen ». De parlementaire voorbereiding van die wet toont | dispositions fiscales ». Les travaux préparatoires de cette loi |
aan dat de wetgever de bedoeling had « te komen tot een correcte | montrent que le législateur avait l'intention « d'assurer la |
inning van de belastingen en de andere overheidsheffingen » en, « | perception correcte des impôts et des autres prélèvements des pouvoirs |
terzelfder tijd [...] de rechtszekerheid van de belastingplichtigen | publics » et, « dans le même temps, [d'accroître] la sécurité |
[te] vergroten, inzonderheid door een betere voorlichting en betere | juridique des contribuables, notamment par une meilleure information |
betrekkingen tussen de belastingplichtigen en de administratie » | et de meilleures relations entre le contribuable et l'administration » |
(Parl. St., Senaat, 1985-1986, nr. 310-2/2°, pp. 1-2). | (Doc. parl., Sénat, 1985-1986, n° 310-2/2°, pp. 1-2). |
Tot de daartoe goedgekeurde maatregelen behoorde de ambtshalve | Parmi les mesures adoptées à cette fin figurait l'application d'office |
toepassing van de belastingverminderingen en fiscale aftrekken, die | des réductions d'impôt et abattements fiscaux, qui était réalisable « |
kon worden verwezenlijkt « [vermits] de administratie in het bezit | dès lors que l'administration [était] en possession des éléments |
[was] van de gegevens die nodig zijn voor de berekening ervan » (Parl. | nécessaires à leur calcul » (Doc. parl., Sénat, 1985-1986, n° 310/1, |
St., Senaat, 1985-1986, nr. 310/1, p. 5). Uit de bespreking van die | p. 5). Il ressort par ailleurs des discussions relatives à cette |
bepaling in de Kamercommissie blijkt overigens dat een voorstel dat | disposition en commission de la Chambre qu'une proposition visant à |
ertoe strekte een ambtshalve terugbetaling mogelijk te maken van de | permettre le remboursement d'office des ristournes et des exonérations |
restorno's en vrijstellingen waarop de betrokkene recht had maar die | auquel l'intéressé avait droit mais qui ont échappé à son attention ou |
aan zijn aandacht waren ontsnapt of waarvan hij geen weet had, werd | dont il n'avait pas connaissance a été examinée mais qu'elle n'a pas |
onderzocht maar dat het niet werd aangehouden wegens | |
toepassingsproblemen. Er werd in dat verband opgemerkt dat er « een | été retenue en raison de problèmes d'application. Il a été observé à |
onderscheid moet worden gemaakt tussen de loutere toepassing van de | cet égard qu'il convenait de faire « une distinction entre |
wet en de toepassing waarbij een feitelijke toestand moet worden in | l'application pure et simple de la loi et l'application en |
acht genomen en geverifieerd » (Parl. St., Kamer, 1985-1986, nr. | considération d'une situation de fait dont il convient de vérifier |
576/7, p. 104). | l'existence » (Doc. parl., Chambre, 1985-1986, n° 576/7, p. 104). |
B.10.3. De latere uitbreidingen van het toepassingsgebied van de in | B.10.3. Les extensions ultérieures du champ d'application de la |
het geding zijnde bepaling hadden eveneens betrekking op | disposition en cause ont également porté sur des réductions d'impôt |
belastingverminderingen waarvoor de belastingadministratie de voor de | pour lesquelles les données nécessaires au calcul peuvent être connues |
berekening nodige gegevens kan kennen los van de mededeling ervan door | de l'administration fiscale indépendamment de leur communication par |
de belastingplichtige, aangezien het de bedoeling van de wetgever was | le contribuable, dès lors que la volonté du législateur était « de |
« de mogelijkheid te scheppen tot ambtshalve toekenning van | créer la possibilité d'octroyer d'office les réductions d'impôt |
belastingverminderingen waarop de belastingplichtige ab initio recht | auxquelles le redevable avait droit dès l'origine mais qui, pour une |
had, doch die hem om een of andere reden niet werden toegekend bij de | raison quelconque, ne lui avaient pas été accordées lors de |
vestiging van de aanslag en die hij, eventueel wegens onwetendheid, | l'établissement de l'imposition et qui, éventuellement par ignorance, |
evenmin had gevraagd in een regelmatig bezwaarschrift » (Parl. St., | n'avaient pas non plus été demandées par une réclamation régulière » |
Kamer, 2013-2014, DOC 53-3236/001, p. 20). De bestedingen die recht | (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3236/001, p. 20). Les dépenses |
geven op een belastingvermindering, worden immers gedaan ten gunste | donnant droit à une réduction d'impôt sont en effet exposées en faveur |
van beroepsmensen, die een attest moeten opstellen dat bestemd is voor | de professionnels, qui doivent établir une attestation à l'attention |
de belastingadministratie. | de l'administration fiscale. |
B.10.4. De gedeeltelijke aftrek van de onderhoudsuitkeringen die ten | B.10.4. La déduction partielle des rentes alimentaires payées à |
gunste van de kinderen aan de ex-echtgenoot worden betaald, bedoeld in | |
artikel 104, 1°, van het WIB 1992, verschilt van de in de in het | l'ex-conjoint au profit des enfants, visée à l'article 104, 1°, du CIR |
geding zijnde bepaling opgesomde belastingverminderingen, in zoverre | 1992, se distingue des réductions d'impôt énumérées dans la |
de belastingadministratie het feit dat de aftrek doet ontstaan en de | disposition en cause, en ce que le fait générateur de la déduction et |
betrokken bedragen enkel kan kennen door de aangifte van de | les montants concernés ne peuvent être connus de l'administration |
belastingplichtige zelf. Hij kan dus niet ambtshalve worden verleend | fiscale que par la déclaration du contribuable lui-même. Elle ne peut |
door de administratie. Door de ambtshalve ontheffing te beperken tot de | donc pas être accordée d'office par l'administration. |
belastingverminderingen bedoeld in de bepalingen die zijn opgesomd in | En limitant le dégrèvement d'office aux réductions d'impôt visées par |
artikel 376, § 3, 2°, van het WIB 1992 en tot de gewestelijke | les dispositions énumérées à l'article 376, § 3, 2°, du CIR 1992 et |
belastingverminderingen en -kortingen en door ze niet uit te breiden | aux réductions et diminutions d'impôt régionales, et en ne l'étendant |
tot de aanvragen op basis van andere gronden, zoals de aftrek van | pas aux demandes basées sur d'autres motifs, comme la déduction des |
onderhoudsuitkeringen, heeft de wetgever dan ook gekozen voor een | rentes alimentaires, le législateur a dès lors retenu un critère de |
pertinent criterium van onderscheid. | distinction pertinent. |
B.11.1. Het Hof moet nog onderzoeken of de uitsluiting van de | B.11.1. La Cour doit encore examiner si l'exclusion des contribuables |
belastingplichtigen die hebben nagelaten het bedrag van de ten gunste | qui ont omis de mentionner, dans leur déclaration, le montant des |
van hun kinderen betaalde onderhoudsuitkeringen te vermelden in hun | rentes alimentaires payées au profit de leurs enfants de la |
aangifte, van de mogelijkheid om een ambtshalve ontheffing te | possibilité de bénéficier d'un dégrèvement d'office ne produit pas des |
genieten, geen onevenredige gevolgen heeft voor de betrokken | effets disproportionnés pour les contribuables concernés. |
belastingplichtigen. | |
B.11.2. Zoals in B.2 is vermeld, kan, krachtens de artikelen 366 en | B.11.2. Comme il est dit en B.2, en vertu des articles 366 et suivants |
volgende van het WIB 1992, door de belastingschuldige, om welke reden | du CIR 1992, le redevable peut introduire un recours administratif (la |
ook, een administratief beroep (een bezwaar) worden ingesteld tegen | |
het bedrag van de gevestigde aanslag. Dat bezwaarschrift moet worden | réclamation), pour quelque motif que ce soit, contre le montant de |
ingediend binnen een termijn van zes maanden te rekenen van de derde | l'imposition établie. Cette réclamation doit être introduite dans un |
werkdag volgend op de datum van verzending van het aanslagbiljet | délai de six mois à compter du troisième jour ouvrable qui suit la |
waarop de bezwaartermijn vermeld staat, en die voorkomt op voormeld | date d'envoi de l'avertissement-extrait de rôle mentionnant le délai |
aanslagbiljet, dan wel de datum van de kennisgeving van de aanslag of | de réclamation, telle qu'elle figure sur ledit avertissement-extrait |
van de inning van de belastingen op een andere wijze dan per kohier | de rôle, ou qui suit la date de l'avis de cotisation ou de la |
(artikel 371). Een gerechtelijk beroep staat vervolgens open tegen de | perception des impôts perçus autrement que par rôle (article 371). Un |
beslissing over het bezwaar. Alle belastingschuldigen beschikken | recours judiciaire est ensuite ouvert contre la décision relative à la |
bijgevolg over een termijn van zes maanden om de gegevens te | réclamation. Tous les redevables disposent dès lors d'un délai de six |
verifiëren die door de belastingadministratie in aanmerking zijn | mois pour vérifier les données qui ont été prises en compte par |
genomen en om, in voorkomend geval, zich rekenschap te geven van een | l'administration fiscale et pour s'apercevoir, le cas échéant, d'un |
vergetelheid of een nalatigheid van hunnentwege bij het invullen van | oubli ou d'une négligence de leur part au moment où ils ont rempli |
hun aangifte. Te dezen kan die termijn niet onredelijk worden geacht, | leur déclaration. En l'espèce, ce délai ne saurait être jugé |
aangezien de als onderhoudsuitkeringen betaalde bedragen die de | déraisonnable, dès lors que les montants payés à titre de rentes |
belastingplichtige moet vermelden in zijn belastingaangifte, in | alimentaires que le contribuable est invité à renseigner dans sa |
principe door hem goed gekend zijn en omdat hij dus in staat is om | déclaration d'impôt sont en principe bien connus de lui et qu'il est |
snel na te gaan of die bedragen op correcte wijze in aanmerking zijn | donc en mesure de vérifier rapidement si ces montants ont été |
genomen door de administratie. | correctement pris en considération par l'administration. |
B.12. Artikel 376, § 1 en § 3, 2°, van het WIB 1992 is bestaanbaar met | B.12. L'article 376, § 1er et § 3, 2°, du CIR 1992 est compatible avec |
de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet. | les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. |
Een toetsing aan artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het | Le contrôle au regard de l'article 1er du Premier Protocole |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens leidt niet tot een andere | additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme ne |
conclusie. | conduit pas à une autre conclusion. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 376, § 1 en § 3, 2°, van het Wetboek van de | L'article 376, § 1er et § 3, 2°, du Code des impôts sur les revenus |
inkomstenbelastingen 1992 schendt de artikelen 10, 11 en 172 van de | 1992 ne viole pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. |
Grondwet niet. | |
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 19 mei 2022. | la Cour constitutionnelle, le 19 mai 2022. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
De voorzitter, | Le président, |
P. Nihoul | P. Nihoul |