← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 105/2021 van 8 juli 2021 Rolnummer 7451 In zake : de prejudiciële
vragen over artikel 30bis, § § 3 en 4, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « tot herziening
van de besluitwet van 28 december 1944 betr Het Grondwettelijk Hof, samengesteld
uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters (...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 105/2021 van 8 juli 2021 Rolnummer 7451 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 30bis, § § 3 en 4, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betr Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters (...) | Extrait de l'arrêt n° 105/2021 du 8 juillet 2021 Numéro du rôle : 7451 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 « révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges P. Niho(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 105/2021 van 8 juli 2021 | Extrait de l'arrêt n° 105/2021 du 8 juillet 2021 |
| Rolnummer 7451 | Numéro du rôle : 7451 |
| In zake : de prejudiciële vragen over artikel 30bis, § § 3 en 4, | En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 30bis, § |
| vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « tot herziening van de | § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 « révisant l'arrêté-loi |
| besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke | du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs », |
| zekerheid der arbeiders », gesteld door de Nederlandstalige | posées par le Tribunal du travail néerlandophone de Bruxelles. |
| Arbeidsrechtbank te Brussel. | La Cour constitutionnelle, |
| Het Grondwettelijk Hof, | |
| samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de | composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges P. |
| rechters P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en D. Pieters, | Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et D. Pieters, assistée du |
| bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen, | greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président L. Lavrysen, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
| Bij vonnis van 2 oktober 2020, waarvan de expeditie ter griffie van | Par jugement du 2 octobre 2020, dont l'expédition est parvenue au |
| het Hof is ingekomen op 13 oktober 2020, heeft de Nederlandstalige | greffe de la Cour le 13 octobre 2020, le Tribunal du travail |
| Arbeidsrechtbank te Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : | néerlandophone de Bruxelles a posé les questions préjudicielles suivantes : |
| « 1. Schenden artikel 30bis § 3 en § 4, vierde lid, van de wet van 27 | « 1. L'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 |
| juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 | révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité |
| betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders de artikelen | |
| 10 en 11 van de Grondwet wanneer deze bepalingen zo wordt | sociale des travailleurs viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
| geïnterpreteerd dat de hoofdelijke aansprakelijkheid van de | Constitution si cette disposition est interprétée en ce sens que la |
| opdrachtgever bedoeld in artikel 30bis § 3 niet wordt toegepast | responsabilité solidaire du donneur d'ordre, visée à l'article 30bis, |
| wanneer de opdrachtgever de in § 4, eerste lid, bedoelde inhoudingen | § 3, n'est pas appliquée lorsque le donneur d'ordre exécute |
| en stortingen correct uitvoert bij elke betaling van een deel of het | correctement les retenues et versements visés au § 4, alinéa 1er, lors |
| geheel van de prijs aan een aannemer of onderaannemer; terwijl de | de chaque paiement de tout ou partie du prix à un entrepreneur ou à un |
| hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever wiens | sous-traitant, alors que la responsabilité solidaire du donneur |
| betalingsverplichting aan de aannemer of onderaannemer door wettelijke | d'ordre dont l'obligation de paiement à l'entrepreneur ou au |
| schuldvergelijking krachtens de wet van rechtswege teniet gaat en | sous-traitant disparaît de plein droit en vertu de la loi sous l'effet |
| bijgevolg geen verplichting heeft tot inhouding en storting aan de | d'une compensation légale et qui n'est dès lors pas tenu d'opérer des |
| RSZ, onverkort blijft gelden, zelfs bij tenietgaan van de verplichting | retenues et des versements à l'ONSS, continue à s'appliquer |
| tot betaling van de prijs, zodat hij in de onmogelijkheid verkeert om | pleinement, même si l'obligation de paiement du prix disparaît, de |
| aan de hoofdelijke gehoudenheid te ontsnappen ? | sorte qu'il se trouve dans l'impossibilité d'échapper à l'obligation solidaire ? |
| 2. Schenden artikel 30bis § 3 en § 4, vierde lid, van de wet van 27 | 2. L'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 |
| juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 | révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité |
| betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders de artikelen | |
| 10 en 11 van de Grondwet wanneer deze bepaling zo wordt uitgelegd dat | sociale des travailleurs viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
| de hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever bedoeld in | Constitution si cette disposition est interprétée en ce sens que la |
| artikel 30bis § 3 van dezelfde wet niet wordt toegepast wanneer de | responsabilité solidaire du donneur d'ordre, visée à l'article 30bis, |
| opdrachtgever de in § 4, eerste lid, bedoelde inhoudingen en | § 3, de la même loi, n'est pas appliquée lorsque le donneur d'ordre |
| stortingen correct uitvoert bij elke betaling van een deel of het | exécute correctement les retenues et versements visés au § 4, alinéa 1er, |
| geheel van de prijs aan een aannemer of onderaannemer; terwijl de | lors de chaque paiement de tout ou partie du prix à un entrepreneur ou |
| opdrachtgever wiens betalingsverplichting aan de aannemer of | à un sous-traitant, alors que le donneur d'ordre dont l'obligation de |
| onderaannemer door wettelijke schuldvergelijking krachtens de wet van | paiement à l'entrepreneur ou au sous-traitant disparaît de plein droit |
| rechtswege teniet gaat en bijgevolg geen verplichting heeft tot | en vertu de la loi sous l'effet d'une compensation légale et qui n'est |
| inhouding en storting aan de RSZ geen mogelijkheid heeft zich te | dès lors pas tenu d'opérer des retenues et des versements à l'ONSS n'a |
| bevrijden van de hoofdelijke aansprakelijkheid van artikel 30bis § 3 | pas la possibilité de se libérer de la responsabilité solidaire prévue |
| door de storting aan de RSZ van 35 pct. van het totaal van het | par l'article 30bis, § 3, en versant à l'ONSS 35 % du total du montant |
| oorspronkelijk door hem verschuldigde bedrag aan de aannemer of | qu'il devait initialement payer à l'entrepreneur ou au sous-traitant, |
| onderaannemer, dat door de wettelijke schuldvergelijking nooit betaald | montant qui, sous l'effet de la compensation légale, n'a jamais été |
| werd ? ». | payé ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 30bis, § § | B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 30bis, § § 3 |
| 3 en 4, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « tot herziening van | et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 « révisant l'arrêté-loi du |
| de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke | 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs » |
| zekerheid der arbeiders » (hierna : de RSZ-Wet), zoals ingevoegd bij | (ci-après : la loi du 27 juin 1969), tel qu'il a été inséré par |
| artikel 55 van de programmawet van 27 april 2007 en vóór de wijziging | l'article 55 de la loi-programme du 27 avril 2007 et avant sa |
| ervan bij artikel 7 van de wet van 20 juli 2015 « houdende diverse | modification par l'article 7 de la loi du 20 juillet 2015 « portant |
| bepalingen inzake sociale zaken ». | dispositions diverses en matière sociale ». |
| B.1.2. Artikel 30bis, § § 3, 4 en 5, van de RSZ-Wet, zoals van | B.1.2. L'article 30bis, § § 3, 4 et 5, de la loi du 27 juin 1969, tel |
| toepassing voor de verwijzende rechter, bepaalt : | qu'il est applicable dans l'affaire devant le juge a quo, dispose : |
| « § 3. De opdrachtgever die voor de in § 1 vermelde werken een beroep | « § 3. Le commettant qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel |
| doet op een aannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van | à un entrepreneur qui a des dettes sociales au moment de la conclusion |
| het afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de | de la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes |
| betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. | sociales de son cocontractant. |
| De aannemer die voor de in § 1 vermelde werken een beroep doet op een | L'entrepreneur qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel à un |
| onderaannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van het | sous-traitant qui a des dettes sociales au moment de la conclusion de |
| afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de | la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes |
| betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. | sociales de son cocontractant. |
| [...] | [...] |
| De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale prijs van | La responsabilité solidaire est limitée au prix total des travaux, non |
| de werken toevertrouwd aan de aannemer of onderaannemer exclusief | compris la taxe sur la valeur ajoutée, concédés à l'entrepreneur, ou |
| belasting over de toegevoegde waarde. | au sous-traitant. |
| [...] | [...] |
| Men verstaat onder eigen sociale schulden, het geheel van de sommen | On entend par dettes sociales propres, l'ensemble des sommes qu'un |
| die verschuldigd kunnen zijn aan de Rijksdienst voor de Sociale | employeur est susceptible de devoir à l'Office national de sécurité |
| Zekerheid in zijn hoedanigheid van werkgever. De Koning stelt hiervan een lijst op. | sociale en sa qualité d'employeur. Le Roi en établit la liste. |
| [...] | [...] |
| § 4. De opdrachtgever die voor de in § 1 vermelde werken een deel of | § 4. Le commettant qui effectue le paiement de tout ou partie du prix |
| het geheel van de prijs betaalt aan een aannemer die op het ogenblik | des travaux visés au § 1er, à un entrepreneur qui, au moment du |
| van de betaling sociale schulden heeft, is verplicht bij die betaling | paiement, a des dettes sociales, est tenu, lors du paiement, de |
| 35 pct. van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief de belasting | retenir et de verser 35 p.c. du montant dont il est redevable, non |
| over de toegevoegde waarde, in te houden en te storten aan voormelde | compris la taxe sur la valeur ajoutée, à l'Office national précité, |
| Rijksdienst, volgens de modaliteiten bepaald door de Koning. | selon les modalités déterminées par le Roi. |
| [...] | [...] |
| De in deze paragraaf bedoelde inhoudingen en stortingen worden in | Le cas échéant, les retenues et versements visés au présent paragraphe |
| voorkomend geval beperkt tot het bedrag van de schulden van de | sont limités au montant des dettes de l'entrepreneur ou sous-traitant |
| au moment du paiement. | |
| aannemer of onderaannemer op het ogenblik van de betaling. | Lorsque la retenue et le versement visés au présent paragraphe ont été |
| Wanneer de in deze paragraaf bedoelde inhouding en storting correct | effectués correctement lors de chaque paiement de tout ou partie du |
| zijn uitgevoerd bij elke betaling van een deel of het geheel van de | prix des travaux à un entrepreneur ou un sous-traitant qui, au moment |
| prijs aan een aannemer of onderaannemer die op het ogenblik van de | du paiement, a des dettes sociales, la responsabilité solidaire visée |
| betaling sociale schulden heeft, wordt de in § 3 bedoelde hoofdelijke | au § 3 n'est pas appliquée. |
| aansprakelijkheid niet toegepast. | Lorsque la retenue et le versement visés au présent paragraphe n'ont |
| Wanneer de in deze paragraaf bedoelde inhouding en storting niet | pas été effectués correctement lors de chaque paiement de tout ou |
| correct zijn uitgevoerd bij elke betaling van een deel of het geheel | partie du prix des travaux à un entrepreneur ou un sous-traitant qui, |
| van de prijs aan een aannemer of onderaannemer die op het ogenblik van | au moment du paiement, a des dettes sociales, les montants |
| de betaling sociale schulden heeft, worden bij de toepassing van de in | éventuellement versés sont déduits, lors de l'application de la |
| § 3 bedoelde hoofdelijke aansprakelijkheid de eventueel gestorte | responsabilité solidaire visée au § 3, du montant pour lequel le |
| bedragen in mindering gebracht van het bedrag waarvoor de | commettant ou l'entrepreneur est rendu responsable. |
| opdrachtgever of de aannemer aansprakelijk wordt gesteld. | |
| [...] | [...] |
| § 5. Onverminderd de toepassing van de sancties voorzien in artikel | § 5. Sans préjudice de l'application des sanctions prévues par |
| 35, eerste lid, 3, is de opdrachtgever die de in § 4, eerste lid, | l'article 35, alinéa 1er, 3, le commettant qui n'a pas effectué le |
| bedoelde storting niet verricht heeft, benevens de betaling van het te | versement visé au § 4, alinéa 1er, est redevable à l'Office national |
| storten bedrag, aan de voormelde Rijksdienst bovendien een bijslag | précité, outre le montant à verser, d'une majoration égale au montant |
| verschuldigd gelijk aan het te betalen bedrag. | à payer. |
| [...] | [...] |
| De Koning kan bepalen onder welke voorwaarden de bijslag kan worden | Le Roi peut déterminer sous quelles conditions la majoration peut être |
| verminderd ». | réduite ». |
| B.1.3. Met de volledige vervanging van artikel 30bis van de RSZ-Wet | B.1.3. En remplaçant intégralement l'article 30bis de la loi du 27 |
| bij artikel 55 van de programmawet van 27 april 2007 beoogde de | juin 1969 par l'article 55 de la loi-programme du 27 avril 2007, le |
| wetgever de hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale schulden in | législateur a cherché à mettre la responsabilité solidaire en matière |
| overeenstemming te brengen met de rechtspraak van het Hof van Justitie | de dette sociale en conformité avec la jurisprudence de la Cour de |
| van de Europese Unie (HvJ, 9 november 2006, C-433/04, Commissie t. | justice de l'Union européenne (CJCE, 9 novembre 2006, C-433/04, |
| België, punten 30-42), alsook met de wet van 16 januari 2003 « tot | Commission c. Belgique, points 30 à 42), ainsi qu'avec la loi du 16 |
| oprichting van een Kruispuntbank van Ondernemingen, tot modernisering | janvier 2003 « portant création d'une Banque-Carrefour des |
| van het handelsregister, tot oprichting van erkende | Entreprises, modernisation du registre de commerce, création de |
| ondernemingsloketten en houdende diverse bepalingen », zonder evenwel | guichets-entreprises agréés et portant diverses dispositions », sans |
| de initiële doelstelling, de strijd tegen de praktijken van de | négliger pour autant l'objectif initial, à savoir lutter contre les |
| koppelbazen, te veronachtzamen. In de parlementaire voorbereiding werd | pratiques des pourvoyeurs de main-d'oeuvre. A cet égard, il est dit |
| daaromtrent het volgende vermeld : | dans les travaux préparatoires : |
| « Het nieuw opgezette mechanisme heeft als hoeksteen de verplichting | « Le nouveau mécanisme mis en place trouve sa pierre angulaire dans |
| voor de opdrachtgever of de aannemer om de inhouding slechts uit te | l'obligation pour le commettant ou l'entrepreneur d'effectuer une |
| voeren in het geval van het bestaan van sociale en/of | retenue uniquement en cas d'existence de dettes sociales et/ou |
| belastingschulden in hoofde van de aannemer of de onderaannemer | fiscales dans le chef de l'entrepreneur ou du sous-traitant |
| medecontractant [...]. | cocontractant [...]. |
| De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt enkel behouden in hoofde van de | La responsabilité solidaire est seulement maintenue dans le chef du |
| medecontractant van de aannemer of de onderaannemer wanneer de | cocontractant de l'entrepreneur ou du sous-traitant lorsque les |
| inhoudingen niet correct werden uitgevoerd. | retenues n'ont pas été effectuées correctement. |
| [...] | [...] |
| Wat de opmerking betreft dat de opdrachtgever/aannemer niet in de | Quant à la remarque que le maître de l'ouvrage ou l'entrepreneur ne |
| toekomst kan kijken om te zien of zijn aannemer geen schulden zal | peut pas regarder dans le futur pour voir si son entrepreneur aura des |
| hebben in de loop van de uitvoering van de overeenkomst, moet worden | dettes dans le cours de l'exécution du contrat, il faut attirer |
| gewezen op het feit dat de hoofdelijke aansprakelijkheid voor dit | l'attention sur le fait que la responsabilité solidaire pour de telles |
| soort schulden niet mag wegvallen omdat dit anders de aannemers de | dettes ne peut pas être abandonnée parce que ceci donnerait aux |
| mogelijkheid zou kunnen geven om zich derwijze te organiseren dat er | entrepreneurs l'occasion de s'organiser de telle façon qu'il n'y ait |
| nooit schulden zijn op het ogenblik van het afsluiten van de | jamais de dettes au moment de la conclusion du contrat. Les dettes |
| overeenkomst. De latere schulden zouden dan eventueel ten laste kunnen | ultérieures pourraient être éventuellement à charge d'un autre maître |
| vallen van een andere opdrachtgever, voor zover er nog een andere | |
| opdrachtgever komt. Dit is derhalve niet te verantwoorden in de strijd | de l'ouvrage pour autant qu'il y en ait un. Ceci n'est pas justifiable |
| tegen fiscale en sociale fraude » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC | dans la lutte contre la fraude fiscale et sociale » (Doc. parl., |
| 51-3058/001, pp. 17-21). | Chambre, 2006-2007, DOC 51-3058/001, pp. 17-21). |
| B.1.4. In die nieuwe versie van artikel 30bis van de RSZ-Wet werd de | B.1.4. Dans cette nouvelle version de l'article 30bis de la loi du 27 |
| verplichting om met een geregistreerde aannemer te werken, vervangen | juin 1969, l'obligation de travailler avec un entrepreneur enregistré |
| door de verplichting, voor de opdrachtgever die geen natuurlijke | a été remplacée par l'obligation, pour le commettant qui n'est pas une |
| persoon is die werken uitsluitend voor privédoeleinden laat uitvoeren, | personne physique qui fait exécuter des travaux à des fins strictement |
| om na te gaan of de aannemer op het ogenblik van het sluiten van de | privées, de vérifier si l'entrepreneur a des dettes sociales au moment |
| overeenkomst of in de loop van de overeenkomst sociale schulden heeft. | de la conclusion de la convention ou au cours de son exécution. Si c'est le |
| Indien dat het geval is, is hij krachtens artikel 30bis, § 4, eerste | cas, il est tenu, conformément à l'article 30bis, § 4, alinéa 1er, de |
| lid, van de RSZ-Wet verplicht om bij elke betaling 35 % van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde, in te houden en te storten aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Die inhoudingen en stortingen worden in voorkomend geval beperkt tot het bedrag van de schulden van de aannemer op het ogenblik van de betaling. Indien de opdrachtgever die verplichting niet nakomt, is hij krachtens artikel 30bis, § 3, van de RSZ-Wet hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale prijs van de | la loi du 27 juin 1969, lors de chaque paiement, de retenir et de verser à l'Office national de sécurité sociale 35 % du montant dont il est redevable, non compris la taxe sur la valeur ajoutée. Le cas échéant, ces retenues et versements sont limités au montant des dettes de l'entrepreneur au moment du paiement. Si le commettant ne respecte pas cette obligation, il est, conformément à l'article 30bis, § 3, de la loi du 27 juin 1969, solidairement responsable du paiement des dettes sociales de son cocontractant. La responsabilité solidaire est limitée au prix total des travaux confiés à l'entrepreneur, non compris la taxe sur la |
| werken toevertrouwd aan de aannemer, exclusief de belasting over de | valeur ajoutée. Les montants éventuellement versés conformément à |
| toegevoegde waarde. De bedragen die overeenkomstig artikel 30bis, § 4, | l'article 30bis, § 4, de la loi du 27 juin 1969 sont alors déduits, |
| van de RSZ-Wet eventueel zijn gestort, worden bij de toepassing van de | lors de l'application de la responsabilité solidaire visée au |
| in paragraaf 3 bedoelde hoofdelijke aansprakelijkheid dan in mindering | |
| gebracht van het bedrag waarvoor de opdrachtgever aansprakelijk wordt | paragraphe 3, du montant pour lequel le commettant est rendu |
| gesteld. | responsable. |
| Overeenkomstig artikel 30bis, § 5, eerste lid, van de RSZ-Wet is de | Conformément à l'article 30bis, § 5, alinéa 1er, de la loi du 27 juin |
| opdrachtgever, indien hij de storting van de inhouding van 35 % van | 1969, si le commettant n'a pas effectué le versement de la retenue de |
| het door hem verschuldigde bedrag, met toepassing van paragraaf 4 van | 35 % du montant dont il est redevable, en application du paragraphe 4 |
| artikel 30bis, niet heeft verricht, dan benevens het te storten bedrag | de l'article 30bis, il est alors redevable, outre le montant à verser, |
| een bijslag verschuldigd die gelijk is aan dat bedrag. | d'une majoration égale à ce montant. |
| B.2. Met de eerste prejudiciële vraag wil de verwijzende rechter | B.2. Par la première question préjudicielle, le juge a quo souhaite |
| vernemen of de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met de | savoir si la disposition en cause est compatible avec les articles 10 |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre de hoofdaannemer die | et 11 de la Constitution, en ce que l'entrepreneur principal qui |
| bij elke betaling aan de onderaannemer de inhoudingsplicht correct | respecte l'obligation de retenue lors de chaque paiement au |
| naleeft, wordt bevrijd van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid voor | sous-traitant est libéré de sa responsabilité solidaire pour les |
| diens sociale schulden, terwijl de hoofdaannemer die zijn schuld aan | dettes sociales de ce dernier, alors que l'entrepreneur principal qui |
| de onderaannemer ziet tenietgaan door wettelijke schuldvergelijking, | voit sa dette à l'égard du sous-traitant s'éteindre sous l'effet de la |
| geen betaling kan uitvoeren en dus in de onmogelijkheid verkeert om | compensation légale ne peut pas, quant à lui, exécuter de paiement, de |
| zich te bevrijden van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid. | sorte qu'il se retrouve dans l'impossibilité de se libérer de sa |
| responsabilité solidaire. | |
| Met de tweede prejudiciële vraag wil de verwijzende rechter vernemen | Par la seconde question préjudicielle, le juge a quo entend savoir si |
| of de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 | la disposition en cause est compatible avec les articles 10 et 11 de |
| en 11 van de Grondwet, in zoverre het voormelde verschil in | la Constitution, en ce que la différence de traitement précitée |
| behandeling ertoe leidt dat de tweede categorie van hoofdaannemers | aboutit à ce que les entrepreneurs principaux de la seconde catégorie |
| zich niet kan bevrijden van de hoofdelijke aansprakelijkheid ten | ne peuvent pas se libérer de la responsabilité solidaire jusqu'à |
| belope van de totale prijs van de werken door 35 % van die prijs aan | concurrence du prix total des travaux en versant 35 % de ce prix à |
| de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid te storten. | l'Office national de sécurité sociale. |
| Gelet op hun nauwe samenhang moeten die prejudiciële vragen samen | Les deux questions préjudicielles étant étroitement liées, elles sont |
| worden behandeld. | examinées conjointement. |
| B.3.1. De wettelijke schuldvergelijking is een wijze van tenietgaan | B.3.1. La compensation légale, qui est régie par les articles 1289 à |
| van verbintenissen die wordt geregeld door de artikelen 1289 tot 1299 | 1299 de l'ancien Code civil, constitue un mode d'extinction des |
| van het oud Burgerlijk Wetboek. Krachtens artikel 1289 van het oud | obligations. En vertu de l'article 1289 de l'ancien Code civil, la |
| Burgerlijk Wetboek heeft wettelijke schuldvergelijking plaats tussen | compensation légale s'opère entre deux personnes débitrices l'une |
| twee personen die elkaars schuldenaar zijn. De artikelen 1290 en 1291 | envers l'autre. Les articles 1290 et 1291 de l'ancien Code civil |
| van het oud Burgerlijk Wetboek bepalen de voorwaarden waaraan voldaan | fixent les conditions à remplir pour que la compensation légale puisse |
| dient te zijn vooraleer de wettelijke schuldvergelijking intreedt : de | se réaliser : les débiteurs des dettes réciproques doivent agir dans |
| schuldenaars van de wederkerige schulden dienen in dezelfde | la même qualité, les deux dettes doivent avoir pour objet une somme |
| hoedanigheid te handelen, beide schulden dienen te bestaan uit een | d'argent ou une certaine quantité de choses fongibles, et les deux |
| geldsom of een zekere hoeveelheid vervangbare zaken, en beide schulden | |
| dienen vaststaand en opeisbaar te zijn. Krachtens artikel 1293 van het | dettes doivent être liquides et exigibles. En vertu de l'article 1293 |
| oud Burgerlijk Wetboek heeft de wettelijke schuldvergelijking in | de l'ancien Code civil, la compensation légale s'opère en principe |
| beginsel ook plaats indien de wederzijdse schulden een verschillende | |
| oorzaak hebben. | |
| Indien aan die voorwaarden is voldaan, heeft de schuldvergelijking | également si les dettes réciproques ont une cause différente. |
| krachtens artikel 1290 van het oud Burgerlijk Wetboek van rechtswege | En vertu de l'article 1290 de l'ancien Code civil, si ces conditions |
| plaats uit kracht van de wet, zelfs buiten weten van de schuldenaars. | sont réunies, la compensation s'opère de plein droit par la seule |
| force de la loi, même à l'insu des débiteurs. Les deux dettes | |
| Beide schulden vernietigen elkaar op het ogenblik dat zij tegelijk | s'éteignent réciproquement, à l'instant où elles se trouvent exister à |
| bestaan, ten belope van hun wederkerig bedrag. | la fois, jusqu'à concurrence de leur quotité respective. |
| B.3.2. Artikel 1298 van het oud Burgerlijk Wetboek bepaalt op algemene | B.3.2. L'article 1298 de l'ancien Code civil dispose de manière |
| wijze dat de wettelijke schuldvergelijking niet plaatsheeft ten nadele | générale que la compensation légale n'a pas lieu au préjudice des |
| van de verkregen rechten van derden. Die bepaling beoogt te vermijden | droits acquis à un tiers. Cette disposition vise à éviter que la |
| dat de wettelijke schuldvergelijking afbreuk doet aan de gelijkheid | compensation légale ne porte atteinte à l'égalité des débiteurs en cas |
| van de schuldeisers in geval van samenloop. | de situation de concours. |
| Volgens het Hof van Cassatie is artikel 1298 van het oud Burgerlijk | Toutefois, selon la Cour de cassation, l'article 1298 de l'ancien Code |
| Wetboek evenwel niet van toepassing, en vindt dus toch wettelijke | civil n'est pas d'application, si bien que la compensation légale peut |
| schuldvergelijking ten nadele van de verkregen rechten van derden | quand même avoir lieu au préjudice des droits acquis à un tiers, dans |
| plaats, in de gevallen waar er een nauwe samenhang bestaat tussen de | les cas où il existe une connexité étroite entre les créances (Cass., |
| schuldvorderingen (Cass., 15 mei 2014, C.13.0552.N). De beoordeling | 15 mai 2014, C.13.0552.N). En revanche, l'appréciation du lien de |
| van de nauwe samenhang op grond waarvan schuldvergelijking tussen de | connexité étroit autorisant la compensation entre les dettes |
| wederzijdse schulden is toegestaan, ongeacht de samenloop van de | réciproques nonobstant le concours entre les créanciers est une |
| schuldeisers, is echter een feitelijke beoordeling waarover de | appréciation en fait soumise au jugement souverain du juge du fond |
| feitenrechter soeverein oordeelt (Cass., 12 januari 1996, | (Cass., 12 janvier 1996, C.95.0156.F). |
| C.95.0156.F). | |
| B.4.1. Volgens de Ministerraad behoeven de prejudiciële vragen geen | B.4.1. Selon le Conseil des ministres, les questions préjudicielles |
| antwoord, omdat de verwijzende rechter ten onrechte ervan uit zou gaan | n'appellent pas de réponse, parce que le juge a quo aurait considéré à |
| dat de wettelijke schuldvergelijking geen betaling is in de zin van de | tort que la compensation légale ne constitue pas un paiement au sens |
| in het geding zijnde bepaling. Bovendien zou artikel 1298 van het oud | de la disposition en cause. En outre, l'article 1298 de l'ancien Code |
| Burgerlijk Wetboek de totstandkoming van wettelijke schuldvergelijking verhinderen indien zij ingaat tegen de verkregen rechten die de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid uit de in het geding zijnde bepaling put. B.4.2. Het Hof onderzoekt de in het geding zijnde bepaling in de interpretatie die de verwijzende rechter eraan geeft, tenzij wanneer die interpretatie kennelijk onjuist is. B.4.3. Volgens de verwijzende rechter kan de wettelijke schuldvergelijking niet worden beschouwd als een betaling in de zin van de in het geding zijnde bepaling. Ook het Hof van Cassatie huldigt die interpretatie, op grond van de overweging dat de inhoudingsplicht | civil empêcherait la compensation légale de s'opérer si celle-ci contrevient aux droits acquis que l'Office national de sécurité sociale tire de la disposition en cause. B.4.2. La Cour examine la disposition en cause selon l'interprétation qu'en donne le juge a quo, à moins que cette interprétation ne soit manifestement erronée. B.4.3. Selon le juge a quo, la compensation légale ne peut être assimilée à un paiement au sens de la disposition en cause. La Cour de cassation soutient elle aussi cette interprétation, considérant que |
| strikt moet worden uitgelegd (Cass., 12 maart 2018, S.16.0005.N). Dat | l'obligation de retenue doit être interprétée strictement (Cass., 12 |
| mars 2018, S.16.0005.N). Le fait que cette interprétation dévierait, | |
| die interpretatie, althans volgens de Ministerraad, zou afwijken van | du moins selon le Conseil des ministres, du langage courant et de |
| het normale taalgebruik en van de betekenis die de begrippen « | l'acception dont sont assorties les notions de « paiement » et de « |
| betaling » en « wettelijke schuldvergelijking » in het burgerlijk | compensation légale » en droit civil n'implique pas qu'elle soit |
| recht hebben, impliceert niet dat zij in het licht van de in het | manifestement erronée au regard de la disposition en cause. |
| geding zijnde bepaling kennelijk onjuist is. | |
| Voor het overige staat het aan de verwijzende rechter te beoordelen of | Pour le surplus, il appartient au juge a quo de juger si l'article |
| artikel 1298 van het oud Burgerlijk Wetboek zich in casu verzet tegen | 1298 de l'ancien Code civil s'oppose en l'espèce à la réalisation de |
| de totstandkoming van rechtswege van de wettelijke schuldvergelijking. | plein droit de la compensation légale. |
| De exceptie wordt verworpen. | L'exception est rejetée. |
| B.5.1. Aangezien de wettelijke schuldvergelijking, in de interpretatie | B.5.1. Etant donné que, dans l'interprétation du juge a quo, la |
| van de verwijzende rechter, geen betaling in de zin van de in het | compensation légale n'est pas un paiement au sens de la disposition en |
| geding zijnde bepaling is, is de hoofdaannemer die een beroep doet op | cause, l'entrepreneur principal qui fait appel à un sous-traitant |
| een onderaannemer die op het ogenblik van de betaling van een deel of | ayant des dettes sociales au moment du paiement de tout ou partie du |
| het geheel van de prijs sociale schulden heeft, niet ertoe gehouden 35 | prix n'est pas tenu de retenir et de verser 35 % du prix des travaux à |
| % van de prijs van de werken in te houden en door te storten aan de | l'Office national de sécurité sociale. Par conséquent, il ne bénéficie |
| Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Bijgevolg geniet hij niet het | |
| voordeel van de bevrijding van de hoofdelijke aansprakelijkheid voor | pas de l'avantage d'être libéré de la responsabilité solidaire pour |
| de sociale schulden van die onderaannemer dat artikel 30bis, § 4, | les dettes sociales de ce sous-traitant que l'article 30bis, § 4, |
| vierde lid, van de RSZ-Wet toekent aan de hoofdaannemer die bij elke | alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 accorde à l'entrepreneur principal |
| betaling aan de onderaannemer de inhoudingsplicht correct toepast. | qui applique correctement l'obligation de retenue lors de chaque |
| paiement au sous-traitant. | |
| B.5.2. Hoewel de wettelijke schuldvergelijking van rechtswege | B.5.2. Bien que la compensation légale s'opère de plein droit, |
| l'entrepreneur principal qui voit ses dettes à l'égard du | |
| plaatsvindt, verkeert de hoofdaannemer die zijn schuld ten aanzien van | sous-traitant s'éteindre sous l'effet d'une compensation légale ne se |
| de onderaannemer ziet tenietgaan door wettelijke schuldvergelijking, | retrouve pas dans l'impossibilité d'éviter sa responsabilité solidaire |
| niet in de onmogelijkheid om zijn hoofdelijke aansprakelijkheid voor | pour les dettes sociales de ce sous-traitant. |
| diens sociale schulden te vermijden. | En effet, l'entrepreneur principal n'est solidairement responsable que |
| De hoofdaannemer is immers maar hoofdelijk aansprakelijk indien de | si le sous-traitant a déjà des dettes sociales au moment de la |
| onderaannemer reeds sociale schulden heeft op het ogenblik waarop de | conclusion de la convention. Si les dettes sociales du sous-traitant |
| overeenkomst wordt gesloten. Indien de sociale schulden van de | ne naissent qu'au cours de l'exécution de la convention, |
| onderaannemer pas ontstaan in de loop van de uitvoering van de | l'entrepreneur principal est uniquement tenu de respecter l'obligation |
| overeenkomst, dient de hoofdaannemer slechts de inhoudingsplicht na te | de retenue, sous peine de se voir infliger la majoration visée à |
| leven, op straffe van de bijslag bedoeld in artikel 30bis, § 5, van de RSZ-Wet, maar wordt hij niet hoofdelijk aansprakelijk voor die sociale schulden. De hoofdaannemer kan zijn hoofdelijke aansprakelijkheid dus vermijden door geen overeenkomst te sluiten met een onderaannemer die op dat ogenblik sociale schulden heeft. B.6.1. Het Hof dient nog te onderzoeken of het redelijkerwijze verantwoord is dat de hoofdaannemer die zijn schuld aan de onderaannemer in de loop van de uitvoering van de overeenkomst ziet tenietgaan door schuldvergelijking, op dat ogenblik niet meer kan ontsnappen aan zijn hoofdelijke aansprakelijkheid voor diens sociale | l'article 30bis, § 5, de la loi du 27 juin 1969, mais il ne devient pas solidairement responsable de ces dettes sociales. L'entrepreneur principal peut donc éviter sa responsabilité solidaire en ne concluant pas de convention avec un sous-traitant qui a des dettes sociales à ce moment-là. B.6.1. La Cour doit encore examiner s'il est raisonnablement justifié qu'un entrepreneur principal qui voit sa dette à l'égard du sous-traitant s'éteindre sous l'effet de la compensation au cours de l'exécution de la convention ne puisse plus, à ce moment, échapper à sa responsabilité solidaire pour les dettes sociales de ce |
| schulden, terwijl de hoofdaannemer die wel betalingen verricht aan de onderaannemer, dat wel nog kan. B.6.2. De wetgever vermocht te oordelen dat de hoofdaannemers moesten worden geresponsabiliseerd om de strijd tegen de sociale fraude op een efficiënte wijze te voeren. De in het geding zijnde bepaling beoogt, enerzijds, de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid toe te laten de sociale bijdragen in te vorderen die de onderaannemer niet heeft betaald en, anderzijds, te vermijden dat aannemers, door hun sociale verplichtingen niet na te komen, op oneerlijke wijze concurreren met aannemers die hun sociale verplichtingen wel nakomen. Bovendien kan de hoofdaannemer op een eenvoudige manier via de daartoe bestemde publiek toegankelijke databank opzoeken of de betrokken aannemer zijn sociale bijdragen heeft betaald. | sous-traitant, alors que l'entrepreneur principal qui effectue des paiements au sous-traitant le peut encore. B.6.2. Le législateur a pu estimer que cette responsabilisation des entrepreneurs principaux était nécessaire pour mener efficacement la lutte contre la fraude sociale. La disposition en cause vise, d'une part, à permettre à l'Office national de sécurité sociale de recouvrer les cotisations sociales impayées par le sous-traitant et, d'autre part, à éviter que des entrepreneurs qui ne respectent pas leurs obligations sociales fassent une concurrence déloyale à ceux qui les respectent. En outre, l'entrepreneur principal peut facilement vérifier, à l'aide de la banque de données accessible au public prévue à cet effet, si l'entrepreneur concerné a payé ses cotisations sociales. |
| B.6.3. Het bedrag waarop de hoofdelijke aansprakelijkheid betrekking | B.6.3. Le montant sur lequel porte la responsabilité solidaire n'est |
| heeft, is nooit hoger dan de schade die de Rijksdienst voor Sociale | jamais supérieur au préjudice que l'Office national de sécurité |
| Zekerheid als gevolg van het niet betalen van de sociale bijdragen | sociale a subi à la suite du défaut de paiement des cotisations |
| door de onderaannemer heeft geleden. Dat bedrag ligt eveneens nooit | sociales du sous-traitant. De même, ce montant ne dépasse jamais le |
| hoger dan de totale prijs van de werken toevertrouwd aan de | prix total des travaux confiés au sous-traitant, non compris la taxe |
| onderaannemer, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde. | sur la valeur ajoutée. |
| Krachtens artikel 30bis, § 3, derde lid, van de RSZ-Wet zijn de | Conformément à l'article 30bis, § 3, alinéa 3, de la loi du 27 juin |
| artikelen 1200 tot 1216 van het oud Burgerlijk Wetboek van toepassing | 1969, les articles 1200 à 1216 de l'ancien Code civil sont applicables |
| op de hoofdelijke aansprakelijkheid. Bijgevolg kan de Rijksdienst voor | à la responsabilité solidaire. Par conséquent, l'Office national de |
| Sociale Zekerheid van alle hoofdaannemers die de in artikel 30bis, § | sécurité sociale peut choisir, parmi tous les entrepreneurs principaux |
| 4, van de RSZ-Wet bedoelde verplichting niet zijn nagekomen, degene | qui n'ont pas respecté l'obligation prévue par l'article 30bis, § 4, |
| aanspreken die hij verkiest, zonder dat deze het voorrecht van | de la loi du 27 juin 1969, celui auquel elle s'adresse, sans que |
| schuldsplitsing tegen hem kan aanvoeren (artikel 1203 van het oud | celui-ci puisse lui opposer le bénéfice de division (article 1203 de |
| Burgerlijk Wetboek). De betaling door de aangesproken hoofdaannemer | l'ancien Code civil). Le paiement effectué à l'Office national de |
| van de sociale schulden van zijn medecontractant aan de Rijksdienst | sécurité sociale par l'entrepreneur principal poursuivi pour les |
| voor Sociale Zekerheid, bevrijdt de overige hoofdaannemers die de in | dettes sociales de son cocontractant libère les autres entrepreneurs |
| principaux qui n'ont pas respecté l'obligation prévue par l'article | |
| artikel 30bis, § 4, van de RSZ-Wet bedoelde verplichting niet zijn | 30bis, § 4, de la loi du 27 juin 1969 vis-à-vis de l'Office national |
| nagekomen, jegens de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (artikel 1200 | de sécurité sociale (article 1200 de l'ancien Code civil). |
| van het oud Burgerlijk Wetboek). De hoofdaannemer die de hele schuld | L'entrepreneur principal qui a payé la totalité de la dette peut |
| voldaan heeft, kan vervolgens van de overige hoofdaannemers elk hun | ensuite réclamer à chacun des autres entrepreneurs principaux leur |
| deel van de schuld terugvorderen. Indien een van hen onvermogend is, | part de la dette. Si l'un d'eux se trouve insolvable, la perte |
| wordt het door zijn onvermogen veroorzaakte verlies naar evenredigheid | qu'occasionne son insolvabilité se répartit par contribution entre |
| omgeslagen over al de andere schuldenaars die in staat zijn om te | tous les autres codébiteurs solvables et celui qui a fait le paiement |
| betalen en degene die de schuld voldaan heeft (artikel 1214 van het | (article 1214 de l'ancien Code civil). |
| oud Burgerlijk Wetboek). | Afin de ne pas faire perdre tout effet utile au partage de la dette |
| Teneinde aan de verdeling van de hoofdelijke schuld onder alle | solidaire entre tous les débiteurs solidaires au sens de l'article |
| hoofdelijke schuldenaars, bedoeld in artikel 1214 van het oud | 1214 de l'ancien Code civil et de l'article 30bis, § 3, alinéa 3, de |
| Burgerlijk Wetboek en in artikel 30bis, § 3, derde lid, van de | |
| RSZ-Wet, niet elk nuttig effect te ontnemen, is de Rijksdienst voor | la loi du 27 juin 1969, l'Office national de sécurité sociale est tenu |
| Sociale Zekerheid verplicht om op eenvoudig verzoek van de | de communiquer, sur simple demande de l'entrepreneur principal |
| aangesproken hoofdaannemer de identiteit van de overige hoofdaannemers | poursuivi, l'identité des autres entrepreneurs principaux qui n'ont |
| die de in artikel 30bis, § 4, van de RSZ-Wet bedoelde verplichting | pas respecté l'obligation prévue par l'article 30bis, § 4, de la loi |
| niet hebben geëerbiedigd, mee te delen. Aldus kan doorgaans worden | du 27 juin 1969. On peut ainsi généralement éviter que le débiteur |
| vermeden dat de door de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid | solidaire poursuivi par l'Office national de sécurité sociale doive |
| aangesproken hoofdelijke schuldenaar alleen moet instaan voor de | répondre seul des cotisations sociales impayées. |
| niet-betaalde sociale bijdragen. | Cependant, le risque subsiste que l'entrepreneur principal poursuivi |
| Niettemin blijft het risico bestaan dat de door de Rijksdienst voor | par l'Office national de sécurité sociale doive supporter |
| Sociale Zekerheid aangesproken hoofdaannemer het integrale bedrag van | |
| de niet-betaalde sociale bijdragen definitief moet dragen. Dat risico, | définitivement le montant total des cotisations sociales impayées. Ce |
| dat slechts bestaat indien de hoofdaannemer een beroep doet op een | risque, qui n'existe que si l'entrepreneur principal fait appel à un |
| onderaannemer met sociale schulden, weegt evenwel niet op tegen de | sous-traitant qui a des dettes sociales, ne saurait cependant |
| doelstelling om de sociale fraude efficiënt te bestrijden en is een | prévaloir contre l'objectif de lutter efficacement contre la fraude |
| onvermijdelijk gevolg van de legitieme keuze van de wetgever om de | sociale et est un effet inévitable du choix légitime du législateur de |
| opdrachtgevers in dit verband te responsabiliseren. | responsabiliser les commettants à cet égard. |
| B.7. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat de in het geding zijnde bepaling | B.7. Il découle de ce qui précède que la disposition en cause est |
| bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre | compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce |
| zij als gevolg heeft dat de hoofdaannemer die zijn schuld aan een | qu'elle a pour conséquence que l'entrepreneur principal qui voit sa |
| onderaannemer die sociale schulden heeft, ziet tenietgaan door | dette à l'égard d'un sous-traitant ayant des dettes sociales |
| schuldvergelijking, niet wordt vrijgesteld van zijn hoofdelijke | s'éteindre sous l'effet de la compensation n'est pas libéré de sa |
| aansprakelijkheid voor die sociale schulden. | responsabilité solidaire pour ces dettes sociales. |
| De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 30bis, § § 3 en 4, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « | L'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 « |
| tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de | révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité |
| maatschappelijke zekerheid der arbeiders », zoals van toepassing voor | sociale des travailleurs », tel qu'il est applicable dans l'affaire |
| de verwijzende rechter, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet | devant le juge a quo, ne viole pas les articles 10 et 11 de la |
| niet in zoverre de hoofdaannemer die zijn schuld aan een onderaannemer | Constitution, en ce que l'entrepreneur qui voit ses dettes à l'égard |
| die sociale schulden heeft, ziet tenietgaan door schuldvergelijking, | d'un sous-traitant ayant des dettes sociales s'éteindre sous l'effet |
| niet wordt vrijgesteld van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid voor die | d'une compensation n'est pas libéré de sa responsabilité solidaire |
| sociale schulden. | pour ces dettes sociales. |
| Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 8 juli 2021. | la Cour constitutionnelle, le 8 juillet 2021. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| De voorzitter, | Le président, |
| L. Lavrysen | L. Lavrysen |