← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 64/2021 van 22 april 2021 Rolnummer 7416 In zake : de prejudiciële
vraag betreffende artikel 18/2 van de wet van 30 november 1998 houdende regeling van de inlichtingen-
en veiligheidsdiensten, gesteld door het Vast C Het
Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 64/2021 van 22 april 2021 Rolnummer 7416 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 18/2 van de wet van 30 november 1998 houdende regeling van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, gesteld door het Vast C Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...) | Extrait de l'arrêt n° 64/2021 du 22 avril 2021 Numéro du rôle : 7416 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 18/2 de la loi du 30 novembre 1998 organique des services de renseignement et de sécurité, posée par le Comité perm La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 64/2021 van 22 april 2021 | Extrait de l'arrêt n° 64/2021 du 22 avril 2021 |
Rolnummer 7416 | Numéro du rôle : 7416 |
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 18/2 van de wet | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 18/2 de la |
van 30 november 1998 houdende regeling van de inlichtingen- en | loi du 30 novembre 1998 organique des services de renseignement et de |
veiligheidsdiensten, gesteld door het Vast Comité van toezicht op de | sécurité, posée par le Comité permanent de contrôle des services de |
inlichtingen- en veiligheidsdiensten. | renseignement et de sécurité. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de | composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. |
rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. | Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. |
Leysen, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne en D. | Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne et D. Pieters, assistée |
Pieters, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, | du greffier F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
Bij beslissing van 1 juli 2020, waarvan de expeditie ter griffie van | Par décision du 1er juillet 2020, dont l'expédition est parvenue au |
het Hof is ingekomen op 6 juli 2020, heeft het Vast Comité van | greffe de la Cour le 6 juillet 2020, le Comité permanent de contrôle |
toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten de volgende | des services de renseignement et de sécurité a posé la question |
prejudiciële vraag gesteld : | préjudicielle suivante : |
« Schendt artikel 18/2 van de wet van 30 november 1998 houdende | « L'article 18/2 de la loi du 30 novembre 1998 organique des services |
regeling van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten de artikelen 10 | de renseignement et de sécurité viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 22 | Constitution, lus seuls ou conjointement avec l'article 22 de la |
van de Grondwet en/of al dan niet in samenhang gelezen met artikel 8 | Constitution et/ou combinés ou non avec l'article 8 de la Convention |
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en de | européenne des droits de l'homme et des libertés fondamentales, signée |
fundamentele vrijheden, ondertekend te Rome op 4 november 1950 en | à Rome le 4 novembre 1950 et approuvée par la loi du 13 mai 1955, en |
goedgekeurd bij de wet van 13 mei 1955, in zoverre het niet in een | tant qu'il ne prévoit pas en faveur de l'avocat, du médecin ou du |
bijzondere bescherming voorziet, ten gunste van een advocaat, een arts | journaliste de protection particulière pour les moyens de |
of een journalist, voor de communicatiemiddelen die zij gebruiken voor | communication qu'ils utilisent à des fins autres que professionnelles |
andere dan beroepsdoeleinden ? ». | ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de ontvankelijkheid | Quant à la recevabilité |
B.1. Artikel 142, derde lid, van de Grondwet bepaalt dat « de zaak | B.1. L'article 142, alinéa 3, de la Constitution dispose que « la Cour |
[...] bij het Hof aanhangig [kan] worden gemaakt [...], prejudicieel, | peut être saisie [...], à titre préjudiciel, par toute juridiction ». |
door ieder rechtscollege ». | |
Het Hof is dus slechts bevoegd om een antwoord te geven op de | La Cour n'est donc compétente pour répondre à la question |
prejudiciële vraag voor zover het Vast Comité I een rechtscollege is. | préjudicielle que pour autant que le Comité permanent R soit une juridiction. |
B.2.1. Bij zijn arrest nr. 14/2006 van 25 januari 2006 heeft het Hof | B.2.1. Par son arrêt n° 14/2006 du 25 janvier 2006, la Cour a jugé |
geoordeeld dat, wanneer het Comité I optreedt als beroepsorgaan inzake | que, lorsque le Comité R agit en tant qu'organe de recours en matière |
veiligheidsmachtigingen, krachtens de artikelen 5 en 9 van de wet 11 | d'habilitations de sécurité, en vertu des articles 5 et 9 de la loi du |
december 1998 « tot oprichting van een beroepsorgaan inzake | 11 décembre 1998 « portant création d'un organe de recours en matière |
d'habilitations, d'attestations et d'avis de sécurité » (ci-après : la | |
veiligheidsmachtigingen » (hierna : de wet van 11 december 1998), het | loi du 11 décembre 1998), il agit en tant qu'organe juridictionnel, en |
optreedt als een rechtscollege, in zoverre het de kenmerken van | |
onafhankelijkheid en onpartijdigheid vertoont die voor de uitoefening | ce qu'il présente les qualités d'indépendance et d'impartialité qui |
van de rechtsprekende functie onontbeerlijk zijn. | sont indispensables à l'exercice de la fonction de juger. |
Het Comité I kan dus in principe worden beschouwd als een | Partant, le Comité R peut, en principe, être considéré comme une |
rechtscollege in de zin van artikel 142, derde lid, van de Grondwet | juridiction au sens de l'article 142, alinéa 3, de la Constitution, |
bij de uitoefening van sommige van zijn opdrachten. | dans l'exercice de certaines de ses missions. |
B.2.2. De wetgever heeft de bevoegdheden van het Comité I | B.2.2. Le législateur a précisé et étendu les compétences du Comité R |
verduidelijkt en uitgebreid bij de wet van 4 februari 2010 « | par la loi du 4 février 2010 « relative aux méthodes de recueil des |
betreffende de methoden voor het verzamelen van gegevens door de | données par les services de renseignement et de sécurité » (ci-après : |
inlichtingen- en veiligheidsdiensten » (hierna : de wet van 4 februari | la loi du 4 février 2010). Ce faisant, il a confirmé la mission du |
2010). Zodoende heeft hij de opdracht van het Comité I als orgaan voor | |
de controle a posteriori op het gebruik van de specifieke en | Comité R en tant qu'organe de contrôle a posteriori de l'utilisation |
uitzonderlijke methoden voor het verzamelen van gegevens, bevestigd. | des méthodes spécifiques et exceptionnelles de recueil des données. |
In haar advies over het wetsontwerp heeft de afdeling wetgeving van de | Par son avis relatif au projet de loi, la section de législation du |
Raad van State opgemerkt : | Conseil d'Etat a observé : |
« De rechtsprekende taak inzake controle a posteriori van de | « La mission juridictionnelle de contrôle a posteriori des méthodes |
specifieke en uitzonderlijke methoden voor het verzamelen van gegevens | spécifiques et exceptionnelles de recueil des données par les services |
door de inlichtingen- en veiligheidsdiensten was in het voorontwerp | de renseignement et de sécurité était confiée, dans l'avant-projet |
dat tot het voormelde advies 42.178/2 heeft geleid opgedragen aan een | ayant fait l'objet de l'avis 42.178/2 précité, à un organe dénommé ' |
orgaan, ' het college ' genaamd, bestaande uit een gedetacheerd | le collège ', comprenant un magistrat détaché du Conseil d'Etat, le |
magistraat van de Raad van State, de voorzitter van het Vast Comité | président du Comité permanent de contrôle des services de |
van Toezicht op de Inlichtingendiensten of een lid van het Comité en | renseignement ou un membre du Comité et le président de la Commission |
de voorzitter van de Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke | de la protection de la vie privée ou un membre de la Commission. Le |
Levenssfeer of een lid van de Commissie. Het ontwerp belast het Vast | |
Comité I voortaan met deze rechtsprekende taak. | projet confie désormais cette mission juridictionnelle au Comité |
Er is geen principieel bezwaar dat het Vast Comité I belast wordt met | permanent R. Il n'y a pas d'objection de principe à confier au Comité permanent R |
de rechtsprekende taak van controle a posteriori van de specifieke en | la mission juridictionnelle de contrôler a posteriori les méthodes |
uitzonderlijke methoden voor het verzamelen van gegevens door de | spécifiques et exceptionnelles de recueil des données par les services |
inlichtingen- en veiligheidsdiensten » (Parl. St., Kamer, 2009-2010, | de renseignement et de sécurité » (Doc. parl., Chambre, 2009-2010, DOC |
DOC 52-2128/002, p. 5). | 52-2128/002, p. 5). |
B.2.3. Bij zijn arrest nr. 145/2011 van 22 september 2011, gewezen op | B.2.3. Par son arrêt n° 145/2011 du 22 septembre 2011, rendu sur un |
een beroep tot vernietiging van de wet van 4 februari 2010, heeft het | recours en annulation de la loi du 4 février 2010, la Cour a reconnu |
Hof het statuut van « rechtscollege » van het Comité I erkend wanneer | le statut de « juridiction » du Comité R lorsque celui-ci agit en tant |
het optreedt als orgaan voor de controle a posteriori op het gebruik | qu'organe de contrôle a posteriori de l'utilisation des méthodes |
van de specifieke en uitzonderlijke methoden voor het verzamelen van | spécifiques et exceptionnelles de recueil des données : |
gegevens : « B.38.1. De rechtsprekende bevoegdheid van het Vast Comité I is | « B.38.1. Le pouvoir juridictionnel du Comité permanent R est défini |
nauwkeurig en duidelijk omschreven in de artikelen 43/2 tot 43/8 van de wet van 30 november 1998. De grieven die verband houden met het contradictoire karakter van de procedure, het gebrek aan inzage in het dossier en het ontbreken van een hoorzitting werden reeds afgewezen bij het onderzoek van het eerste en derde middel in de zaak nr. 4955. Aangezien de klager en zijn advocaat op eenvoudig verzoek worden gehoord, kan het ontbreken van een verplichte hoorzitting niet worden geacht de in het geding zijnde rechten op ongunstige wijze te beïnvloeden. B.38.2. Zoals in B.19 reeds werd opgemerkt, is het Vast Comité I een onafhankelijke en onpartijdige instantie. Bovendien kan uit het loutere feit dat een rechtscollege niet tot de rechterlijke macht behoort, niet worden afgeleid dat het niet aan de vereisten van onafhankelijkheid en onpartijdigheid zou voldoen. Het spreekt evenwel vanzelf dat, wanneer in een zaak zou blijken dat een van de leden van het Vast Comité I niet voldoet aan de vereisten inzake onpartijdigheid, het betrokken lid zich van de zaak dient te onthouden of gewraakt kan worden ». B.3. Het Hof is bijgevolg bevoegd om de prejudiciële vraag te beantwoorden. Ten aanzien van de draagwijdte van de prejudiciële vraag B.4. Bij de verwijzende rechter is een beroep aanhangig gemaakt tegen een beslissing betreffende het gebruik van een specifieke methode voor het verzamelen van gegevens die werd aangewend tegen een communicatiemiddel dat toebehoort aan een arts, in zoverre zij de | de manière précise et claire aux articles 43/2 à 43/8 de la loi du 30 novembre 1998. Les griefs relatifs au caractère contradictoire de la procédure, au défaut de consultation du dossier et à l'absence d'audition ont déjà été écartés lors de l'examen des premier et troisième moyens dans l'affaire n° 4955. Dès lors que le plaignant et son avocat sont entendus sur simple demande, on ne saurait considérer que l'absence d'une audition obligatoire influence défavorablement les droits en cause. B.38.2. Comme il a déjà été relevé en B.19, le Comité permanent R est une instance indépendante et impartiale. En outre, le simple fait qu'une juridiction ne fasse pas partie du pouvoir judiciaire ne permet pas de conclure qu'elle ne satisferait pas aux exigences d'indépendance et d'impartialité. Il est toutefois évident que s'il s'avérait, dans une affaire déterminée, qu'un des membres du Comité permanent R ne remplit pas les conditions requises d'impartialité, le membre concerné doit s'abstenir ou peut être récusé ». B.3. La Cour est dès lors compétente pour répondre à la question préjudicielle. Quant à la portée de la question préjudicielle B.4. Le juge a quo est saisi d'un recours dirigé contre une décision relative à l'utilisation d'une méthode spécifique de recueil des données mise en oeuvre à l'encontre d'un moyen de communication appartenant à un médecin, en ce qu'elle méconnaîtrait la protection |
bescherming die wordt geboden bij artikel 18/2, § 3, van de wet van 30 | offerte par l'article 18/2, § 3, de la loi du 30 novembre 1998 |
november 1998 « houdende regeling van de inlichtingen- en | organique des services de renseignement et de sécurité (ci-après : la |
veiligheidsdiensten » (hierna : de wet van 30 november 1998) niet in | loi du 30 novembre 1998). Les faits à l'origine de la décision de |
acht zou nemen. De feiten die aan de verwijzingsbeslissing ten | |
grondslag liggen, hebben geen betrekking op de andere paragrafen van | renvoi ne concernent ni les autres paragraphes de l'article 18/2, ni |
artikel 18/2, noch op de andere beroepen die in de derde paragraaf | les autres professions visées en son troisième paragraphe. |
ervan worden beoogd. B.5. Het Hof beperkt dan ook zijn onderzoek tot paragraaf 3 van | B.5. Partant, la Cour limite son examen au paragraphe 3 de l'article |
artikel 18/2 van de wet van 30 november 1998, enkel in zoverre hij | 18/2 de la loi du 30 novembre 1998, dans la seule mesure où il prévoit |
voorziet in een bijzondere bescherming voor het communicatiemiddel dat | une protection particulière pour le moyen de communication que le |
een arts voor beroepsdoeleinden heeft gebruikt. | médecin a utilisé à des fins professionnelles. |
Ten aanzien van de draagwijdte van de in het geding zijnde bepaling | Quant à la portée de la disposition en cause |
B.6.1. Artikel 18/2 van de wet van 30 november 1998, zoals ingevoegd | B.6.1. L'article 18/2 de la loi du 30 novembre 1998, tel qu'il a été |
bij de wet van 4 februari 2010 en zoals laatst gewijzigd bij de wet | inséré par la loi du 4 février 2010 et tel qu'il a été modifié en |
van 30 maart 2017 « tot wijziging van de wet van 30 november 1998 | dernier lieu par la loi du 30 mars 2017 « modifiant la loi du 30 |
houdende regeling van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en van | novembre 1998 organique des services de renseignement et de sécurité |
artikel 259bis van het Strafwetboek », bepaalt : | et l'article 259bis du Code pénal », dispose : |
« § 1. De specifieke methoden voor het verzamelen van gegevens worden | « § 1er. Les méthodes spécifiques de recueil de données sont énumérées |
opgesomd in de artikelen 18/4 tot 18/8. | aux articles 18/4 à 18/8. |
§ 2. De uitzonderlijke methoden voor het verzamelen van gegevens | § 2. Les méthodes exceptionnelles de recueil de données sont énumérées |
worden opgesomd in de artikelen 18/11 tot 18/17. | aux articles 18/11 à 18/17. |
§ 3. Als een in § § 1 en 2 bedoelde methode aangewend wordt ten | § 3. Si une méthode visée aux § § 1er et 2 est mise en oeuvre à |
opzichte van een advocaat, een arts of een journalist, of van hun | l'égard d'un avocat, d'un médecin ou d'un journaliste, ou de leurs |
lokalen of communicatiemiddelen die zij voor beroepsdoeleinden | locaux ou de moyens de communication qu'ils utilisent à des fins |
gebruiken, of van hun woonplaats of verblijfplaats, mag deze methode | professionnelles, ou de leur résidence, ou de leur domicile, cette |
niet uitgevoerd worden zonder dat, naargelang het geval, de voorzitter | méthode ne peut être exécutée sans que, suivant le cas, le président |
van de Orde van de Vlaamse balies, van de Ordre des barreaux | de l'Ordre des barreaux francophones et germanophone ou le président |
francophones et germanophone, van de Nationale Raad van de Orde van | de l'Orde van Vlaamse balies, le président du Conseil national de |
Geneesheren of van de Vereniging van Beroepsjournalisten of in geval | l'Ordre des médecins ou le président de l'Association des journalistes |
van ziekte of verhindering van de voorzitter diens plaatsvervanger | professionnels, ou leur suppléant en cas de maladie ou d'empêchement |
hiervan vooraf op de hoogte is gebracht door de voorzitter van de | du président, en soit averti au préalable par le président de la |
commissie bedoeld in artikel 3, 6°. De voorzitter van de commissie is | commission visée à l'article 3, 6°. Le président de la commission est |
verplicht om de nodige inlichtingen te verstrekken aan de voorzitter | tenu de fournir les informations nécessaires au président de l'Ordre |
van de Orde of van de Vereniging van Beroepsjournalisten, waarvan de | ou de l'association des journalistes professionnels dont fait partie |
advocaat, de arts of de journalist deel uitmaakt of aan de | l'avocat, le médecin ou le journaliste ou à son suppléant. Le |
plaatsvervanger van de voorzitter. De betrokken voorzitter en zijn | président concerné et son suppléant sont tenus au secret. Les peines |
plaatsvervanger zijn tot geheimhouding verplicht. De straffen bepaald | |
in artikel 458 van het Strafwetboek zijn van toepassing voor inbreuken | prévues à l'article 458 du Code pénal s'appliquent aux infractions à |
op deze verplichting tot geheimhouding. | cette obligation de garder le secret. |
Als een in § § 1 en 2 bedoelde methode aangewend wordt ten opzichte | Si une méthode visée aux § § 1er et 2 est mise en oeuvre à l'égard |
van een advocaat, een arts of een journalist, van hun lokalen of | d'un avocat, d'un médecin ou d'un journaliste, ou de leurs locaux ou |
communicatiemiddelen die zij voor beroepsdoeleinden gebruiken, of van | de moyens de communication qu'ils utilisent à des fins |
hun woonplaats of verblijfplaats, gaat de voorzitter van de commissie | professionnelles, ou de leur résidence ou de leur domicile, le |
na of de via deze methode verkregen gegevens een rechtstreeks verband | président de la commission vérifie si les données obtenues grâce à |
hebben met de potentiële dreiging, wanneer zij beschermd worden door | cette méthode, lorsqu'elles sont protégées par le secret professionnel |
het beroepsgeheim van een advocaat of arts of door het bronnengeheim | de l'avocat ou du médecin ou par le secret des sources du journaliste, |
van een journalist. Zo geen rechtstreeks verband is aangetoond, | sont directement liées à la menace potentielle. Si aucun lien direct |
verbiedt de Commissie de inlichtingen- en veiligheidsdiensten deze | n'est démontré, la Commission interdit aux services de renseignement |
gegevens te exploiteren. | et de sécurité d'exploiter ces données. |
Als een in § 2 bedoelde uitzonderlijke methode aangewend wordt ten | Si une méthode exceptionnelle visée au § 2 est mise en oeuvre à |
opzichte van een advocaat, een arts of een journalist, kan de | l'égard d'un avocat, d'un médecin ou d'un journaliste, le président de |
voorzitter van de commissie of het door hem aangewezen lid van de | la commission ou le membre de la commission délégué par lui peut être |
commissie aanwezig zijn bij de aanwending van deze methode. De | présent lors de la mise en oeuvre de la méthode. Le président tient |
voorzitter houdt rekening met het risico dat zijn aanwezigheid kan | |
hebben voor de uitoefening van de opdracht, zijn eigen veiligheid en | compte du risque que sa présence peut occasionner pour l'exécution de |
de veiligheid van de agenten en van derden ». | la mission, sa propre sécurité et celle des agents et des tiers ». |
B.6.2. In de parlementaire voorbereiding van de wet van 4 februari | B.6.2. Les travaux préparatoires de la loi du 4 février 2010 précisent |
2010 wordt gepreciseerd : | : |
« Het wetsvoorstel creëert drie categorieën van gegevensverzameling | « La proposition de loi crée trois catégories de méthodes auxquelles |
door de inlichtingendiensten naargelang het gebruik van een methode | peuvent recourir les services de renseignement pour recueillir des |
meer of minder ingrijpend is voor diegene ten aanzien van wie de | données, qui se différencient selon leur caractère plus ou moins |
methode gehanteerd wordt, met name de gewone, de specifieke en de | intrusif à l'égard de la personne à laquelle la méthode est appliquée, |
uitzonderlijke methoden voor het verzamelen van gegevens. Net zoals | en l'occurrence, les méthodes ordinaires, spécifiques et |
het aanvankelijke wetsontwerp, bepaalt het wetsvoorstel uitdrukkelijk | exceptionnelles de recueil de données. Tout comme le faisait le projet |
dat de inlichtingendienst deze methoden niet mag gebruiken met het | de loi initial, la proposition de loi prévoit explicitement que le |
doel de individuele rechten en vrijheden te verminderen of te | service de renseignement ne peut pas utiliser ces méthodes dans le but |
belemmeren. Bij het aanwenden van de meest ingrijpende maatregelen (de | de réduire ou d'entraver les droits et libertés individuels. En outre, |
specifieke en de uitzonderlijke methoden), moeten bovendien steeds de | l'utilisation des mesures les plus intrusives (c'est-à-dire les |
principes van subsidiariteit en proportionaliteit worden nageleefd | méthodes spécifiques et exceptionnelles) implique toujours le respect |
(artikel 2 van het wetsvoorstel). De indieners van het wetsvoorstel wensen in vergelijking met het oorspronkelijke wetsontwerp een striktere regeling voor het aanwenden van de methoden van gegevensverzameling ten aanzien van artsen, advocaten en journalisten. In de uitoefening van hun beroep beschikken artsen, advocaten en journalisten over heel wat gegevens van personen die tot het privé- en gezinsleven behoren of die, volgens de principes van het beroepsgeheim, beschermd moeten blijven en waar het de arts of advocaat verboden is deze vaak gevoelige gegevens vrij te geven, | des principes de subsidiarité et de proportionnalité (article 2 de la proposition de loi). Par comparaison à ce que prévoyait le projet de loi initial, les auteurs de la proposition de loi souhaitent mettre en oeuvre une réglementation plus stricte pour l'utilisation des méthodes de recueil de données à l'égard des médecins, des avocats et des journalistes. Dans l'exercice de leur profession, les médecins, avocats et journalistes prennent connaissance de nombreuses données personnelles qui relèvent de la vie privée et familiale ou qui, conformément aux principes du secret professionnel, doivent demeurer protégées, données souvent sensibles qu'il est interdit au médecin ou à l'avocat de |
conform artikel 458 van het Strafwetboek. | divulguer, comme le prescrit l'article 458 du Code pénal. |
Het wetsontwerp stelde geen verbod in om een bepaalde methode van | Le projet de loi n'a pas instauré d'interdiction d'appliquer l'une ou |
gegevensverzameling toe te passen op één van de vernoemde beschermde | l'autre méthode de recueil de données à l'une des professions |
beroepen, onder de voorwaarde dat de verkregen gegevens enkel | protégées précitées, à la condition que les données obtenues ne |
doorgespeeld mochten worden aan andere instanties in geval dat er | puissent être transmises à d'autres instances qu'en présence d'indices |
ernstige aanwijzingen bestaan over het plegen van een misdaad of | sérieux relatifs à la commission d'un crime ou d'un délit ou sur la |
wanbedrijf of, als er een redelijk vermoeden is van te plegen of reeds | base d'une suspicion raisonnable que des faits punissables vont être |
gepleegde maar nog niet aan het licht gebrachte strafbare feiten, die | commis ou ont été commis mais ne sont pas encore connus, qui peuvent |
een ernstige bedreiging kunnen uitmaken voor de fysieke integriteit | constituer une menace grave pour l'intégrité physique d'une ou de |
van een of meerdere personen. | plusieurs personnes. |
[...] | [...] |
Wat de arts betreft, bevestigt het Hof van Cassatie dat het hem - | En ce qui concerne le médecin, la Cour de cassation confirme qu'il lui |
behoudens hij een rechtvaardigingsgrond kan inroepen - verboden is de | est interdit, sauf cause de justification, de divulguer aux autorités |
gerechtelijke overheid in te lichten van vertrouwelijke informatie die | judiciaires des informations confidentielles dont il a eu connaissance |
hij bij de uitoefening van zijn beroep heeft vernomen en die | dans le cadre de l'exercice de sa profession et qui pourraient donner |
aanleiding zouden kunnen geven tot een strafvervolging van de patiënt. | lieu à des poursuites pénales à charge du patient. |
[...] | [...] |
Wat de keuze voor de artsen en de advocaten betreft, wordt verwezen | En ce qui concerne le choix qui a été fait pour les médecins et les |
naar het artikel 90octies van het Wetboek van strafvordering, zoals | avocats, il est fait référence à l'article 90octies du Code |
ingevoegd door de wet van 30 juni 1994, waar voor beide groepen inzake | d'instruction criminelle, inséré par la loi du 30 juin 1994, qui |
accorde à ces deux catégories professionnelles une protection | |
het toepassen van de telefoontap een bijzondere bescherming geboden | particulière par rapport à la mise en oeuvre des écoutes téléphoniques |
wordt » (Parl. St., Senaat, 2008-2009, nr. 4-1053/1, pp. 14 tot 16). | » (Doc. parl., Sénat, 2008-2009, n° 4-1053/1, pp. 14 à 16). |
« De indieners van het wetsvoorstel willen twee bijkomende garanties | « Les auteurs de la proposition de loi veulent incorporer deux |
inlassen. Ten eerste wordt bepaald dat de specifieke methoden slechts | garanties supplémentaires. Tout d'abord, il est prévu que les méthodes |
betrekking mogen hebben op een advocaat, een arts of een journalist op | spécifiques ne pourront se rapporter à un avocat, un médecin ou un |
voorwaarde dat de inlichtingendienst voorafgaandelijk over concrete | journaliste qu'à la condition que le service de renseignement dispose |
aanwijzingen beschikt dat de advocaat, de arts of de journalist actief | au préalable d'indices concrets selon lesquels l'avocat, le médecin ou |
en persoonlijk meewerkt of meegewerkt heeft aan het ontstaan of aan de | le journaliste participe ou a participé activement et personnellement |
ontwikkeling van de potentiële bedreiging waarvoor de specifieke (of | à l'apparition ou au développement de la menace potentielle pour |
de uitzonderlijke) methode wordt aangewend. De indieners van het | laquelle la méthode spécifique (ou exceptionnelle) est utilisée. Les |
wetsvoorstel zijn van oordeel dat het beroepsgeheim van de advocaat of | auteurs de la proposition de loi estiment que le secret professionnel |
van de arts, of het geheim van de informatiebronnen van de journalist, | de l'avocat ou du médecin, ou le secret des sources d'information du |
superieure waarden zijn in onze samenleving, en dat het de | journaliste, constituent des valeurs supérieures dans notre société et |
inlichtingendiensten niet toegelaten is, door middel van specifieke of | qu'il n'est pas permis aux services de renseignement de recueillir des |
uitzonderlijke methoden, inlichtingen te verzamelen die gedekt zijn | données, au moyen de méthodes spécifiques ou exceptionnelles, qui sont |
door het beroepsgeheim van de advocaat of van de arts of door het | couvertes par le secret professionnel de l'avocat ou du médecin ou par |
bronnengeheim van de journalist. Slechts wanneer de advocaat, de arts | le secret des sources du journaliste. Le seul cas où l'application |
of de journalist persoonlijk en actief betrokken is en meewerkt of | d'une méthode spécifique (ou exceptionnelle) peut se justifier, c'est |
meegewerkt heeft aan het ontstaan of de verdere ontwikkeling van een | lorsque l'avocat, le médecin ou le journaliste est impliqué |
potentiële bedreiging, kan het aanwenden van een specifieke (of | personnellement et activement et participe ou a participé à |
uitzonderlijke) methode gerechtvaardigd worden. Het gaat immers dan om | l'apparition ou au développement ultérieur d'une menace potentielle. |
een keuze van waarden : wanneer de inwendige veiligheid van de Staat, | Il s'agit en effet ici d'un choix de valeurs: lorsque la sûreté |
het voorbestaan van de democratische en grondwettelijke orde, de | interne de l'Etat, la pérennité de l'ordre démocratique et |
uitwendige veiligheid van de Staat en het wetenschappelijk of | constitutionnel, la sûreté externe de l'Etat et le potentiel |
economisch potentieel bedreigd of potentieel bedreigd zijn, én wanneer | scientifique ou économique sont menacés ou risquent de l'être, et que |
voorafgaandelijk concrete aanwijzingen bestaan dat een bepaalde | l'on dispose au préalable d'indices concrets selon lesquels un avocat, |
advocaat, arts of journalist persoonlijk en actief meewerkt of | un médecin ou un journaliste participe ou a participé activement et |
meegewerkt heeft aan het ontstaan of aan de ontwikkeling van deze | personnellement à l'apparition ou au développement de cette menace, il |
bedreiging, is het gerechtvaardigd te oordelen dat de bescherming van het beroepsgeheim of van het bronnengeheim moet wijken. Ook in het strafrecht bestaan er uitzonderingen op het beroepsgeheim : een advocaat of arts mag zich niet beroepen op het beroepsgeheim om zich te verzetten tegen de inbeslagname van stukken die rechtstreeks verband houden met een misdrijf waaraan hij zich zelf schuldig heeft gemaakt of meegewerkt heeft, zelfs wanneer deze stukken op het eerste gezicht gedekt lijken door het beroepsgeheim. Het beroepsgeheim mag immers niet gebruikt worden om misdrijven te plegen of te dekken. Een advocaat die met zijn cliënt misdrijven pleegt, mag het beroepsgeheim niet inroepen om zich te verzetten tegen de inbeslagname van de stukken die met deze misdrijven te maken hebben. In dit geval is er geen beroepsgeheim. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor de bescheiden die in het bezit gevonden worden van een arts die vervolgd wordt voor een in de uitoefening van zijn beroep gepleegd misdrijf. Deze bescheiden verliezen hun vertrouwelijk karakter. Zoals eerder | est alors légitime de considérer que la protection du secret professionnel ou du secret des sources doit passer au second plan. Le droit pénal connaît également des exceptions à la règle du secret professionnel : un avocat ou un médecin ne peut pas invoquer le secret professionnel pour s'opposer à la saisie de pièces en rapport direct avec un délit dont il s'est rendu coupable ou auquel il a participé, même si, à première vue, ces pièces semblent couvertes par le secret professionnel. En effet, le secret professionnel ne peut pas être utilisé pour commettre ou couvrir des délits. Un avocat qui commet des délits avec son client ne peut pas invoquer le secret professionnel pour s'opposer à la saisie des pièces en rapport avec ces délits. Il n'y a pas de secret professionnel en pareil cas. Il en va de même, par exemple, pour les documents trouvés en la possession d'un médecin poursuivi pour un délit commis dans l'exercice de sa profession. Ces documents perdent leur caractère confidentiel. Comme exposé |
uiteengezet met betrekking tot artikel 2 van het wetsvoorstel (artikel | précédemment à propos de l'article 2 de la proposition de loi (article |
2, § 2, van de wet van 30 november 1998 zoals gewijzigd door dit | 2, § 2, de la loi du 30 novembre 1998, tel que modifié par la présente |
wetsvoorstel) inspireren de auteurs van het wetsvoorstel zich op de | proposition de loi), les auteurs de la proposition de loi s'inspirent |
bestaande regels in het strafprocesrecht, en tevens op de bestaande | des règles existantes de la procédure pénale, ainsi que de la règle |
regel zoals bijvoorbeeld bepaald in artikel 90octies in het wetboek | énoncée par exemple à l'article 90octies du Code de procédure pénale |
van strafvordering, dat bepaalt inzake het afluisteren, kennisnemen en | [sic], qui prévoit qu'en matière d'écoutes, de prise de connaissance |
opnemen van privé-communicatie en -telecommunicatie dat deze maatregel | et d'enregistrement de communications et télécommunications privées, |
ten aanzien van advocaten of geneesheren enkel mag worden aangewend | |
wanneer de advocaat er zelf van verdacht wordt bepaalde strafbare | cette mesure ne peut être utilisée à l'égard d'un avocat ou d'un |
feiten te hebben gepleegd of eraan te hebben deelgenomen » (ibid., pp. | médecin que si celui-ci est lui-même soupçonné d'avoir commis certains |
42 tot 44). | faits punissables ou d'y avoir participé » (ibid., pp. 42 à 44). |
B.6.3. Artikel 18/2, § 3, van de wet van 30 november 1998 voert een | B.6.3. L'article 18/2, § 3, de la loi du 30 novembre 1998 instaure un |
beschermingsmechanisme in wanneer een communicatiemiddel van een arts | mécanisme de protection lorsque le moyen de communication qu'un |
dat hij voor beroepsdoeleinden heeft gebruikt het voorwerp uitmaakt | médecin a utilisé à des fins professionnelles fait l'objet d'une |
van een specifieke of uitzonderlijke methode voor het verzamelen van | méthode spécifique ou exceptionnelle de recueil des données. En amont, |
gegevens. Voordien moet de voorzitter van de Nationale Raad van de | le président du Conseil national de l'Ordre des médecins ou, à défaut, |
Orde der artsen of, bij ontstentenis, diens plaatsvervanger | |
voorafgaandelijk op de hoogte te worden gebracht door de voorzitter | son suppléant, doit être préalablement averti par le président de la |
van de BIM-Commissie. Nadien, wanneer blijkt dat de verkregen gegevens | Commission BIM. En aval, s'il s'avère que les données obtenues sont |
beschermd worden door het beroepsgeheim, gaat de voorzitter van de | protégées par le secret professionnel, le président de la Commission |
BIM-Commissie na of zij een verband hebben met de potentiële dreiging | BIM vérifie si elles sont liées à la menace potentielle, à défaut de |
en indien geen verband wordt aangetoond, verbiedt de BIM-Commissie de | quoi la Commission BIM interdit aux services de renseignement et de |
inlichtingen- en veiligheidsdiensten de gegevens te exploiteren. | sécurité d'exploiter les données. |
B.6.4. De bescherming die wordt geboden bij artikel 18/2, § 3, van de | B.6.4. La protection offerte par l'article 18/2, § 3, de la loi du 30 |
wet van 30 november 1998 is een bijzondere toepassing van het algemeen | novembre 1998 est une application particulière de l'interdiction |
verbod bedoeld in artikel 2, § 2, van die wet, dat bepaalt : | générale visée à l'article 2, § 2, de cette loi, qui dispose : |
« Het is de inlichtingen- en veiligheidsdiensten verboden gegevens die | « Il est interdit aux services de renseignement et de sécurité |
worden beschermd door ofwel het beroepsgeheim van een advocaat of een | d'obtenir, d'analyser ou d'exploiter des données protégées par le |
arts, ofwel door het bronnengeheim van een journalist te verkrijgen, | secret professionnel d'un avocat ou d'un médecin ou par le secret des |
te analyseren of te exploiteren. | sources d'un journaliste. |
Bij uitzondering en ingeval de betrokken dienst vooraf over ernstige | A titre exceptionnel et lorsque le service en question dispose au |
aanwijzingen beschikt dat de advocaat, de arts of de journalist | préalable d'indices sérieux révélant que l'avocat, le médecin ou le |
persoonlijk en actief meewerkt of heeft meegewerkt aan het ontstaan of | journaliste participe ou a participé personnellement et activement à |
aan de ontwikkeling van de potentiële dreiging, zoals bedoeld in de | la naissance ou au développement de la menace potentielle, au sens des |
artikelen 7, 1° en 11, of aan de activiteiten van buitenlandse | articles 7, 1° et 11, ou aux activités des services de renseignement |
inlichtingendiensten op Belgisch grondgebied kunnen deze beschermde | étrangers sur le territoire belge il est permis d'obtenir, d'analyser |
gegevens verkregen, geanalyseerd of geëxploiteerd worden ». | ou d'exploiter ces données protégées ». |
B.6.5. A contrario, voorziet de wetgever in geen enkele bescherming in | B.6.5. A contrario, le législateur ne prévoit aucune protection dans |
het kader van de wet van 30 november 1998 wanneer het | le cadre de la loi du 30 novembre 1998 lorsque le médecin n'a pas |
communicatiemiddel van de arts niet voor beroepsdoeleinden wordt | utilisé le moyen de communication à des fins professionnelles et que |
gebruikt en dat communicatiemiddel geen informatie aan het licht kan | ce moyen de communication n'est dès lors pas susceptible de révéler |
brengen die door het beroepsgeheim is gedekt. | une information couverte par le secret professionnel. |
Ten gronde | Quant au fond |
B.7. Artikel 10 van de Grondwet bepaalt : | B.7. L'article 10 de la Constitution dispose : |
« Er is in de Staat geen onderscheid van standen. | « Il n'y a dans l'Etat aucune distinction d'ordres. |
De Belgen zijn gelijk voor de wet; zij alleen zijn tot de burgerlijke | Les Belges sont égaux devant la loi; seuls ils sont admissibles aux |
en militaire bedieningen benoembaar, behoudens de uitzonderingen die | emplois civils et militaires, sauf les exceptions qui peuvent être |
voor bijzondere gevallen door een wet kunnen worden gesteld. | établies par une loi pour des cas particuliers. |
De gelijkheid van vrouwen en mannen is gewaarborgd ». | L'égalité des femmes et des hommes est garantie ». |
Artikel 11 van de Grondwet bepaalt : | L'article 11 de la Constitution dispose : |
« Het genot van de rechten en vrijheden aan de Belgen toegekend moet | « La jouissance des droits et libertés reconnus aux Belges doit être |
zonder discriminatie verzekerd worden. Te dien einde waarborgen de wet | assurée sans discrimination. A cette fin, la loi et le décret |
en het decreet inzonderheid de rechten en vrijheden van de | garantissent notamment les droits et libertés des minorités |
ideologische en filosofische minderheden ». | idéologiques et philosophiques ». |
Artikel 22 van de Grondwet bepaalt : | L'article 22 de la Constitution dispose : |
« Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn | « Chacun a droit au respect de sa vie privée et familiale, sauf dans |
gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald. | les cas et conditions fixés par la loi. |
De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de | La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent la |
bescherming van dat recht ». | protection de ce droit ». |
Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt | L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose |
: | : |
« 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn | « 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, |
gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. | de son domicile et de sa correspondance. |
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking | 2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans |
tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien | l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue |
en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's | par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société |
lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn | démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté |
van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van | publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et |
strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, | à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé |
of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». | ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». |
Wat betreft de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling | En ce qui concerne la compatibilité de la disposition en cause avec |
met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet | les articles 10 et 11 de la Constitution |
B.8.1. Uit de motivering van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het | B.8.1. Il ressort de la motivation de la décision de renvoi que la |
Hof wordt verzocht de bescherming die wordt geboden bij artikel 18/2, | Cour est invitée à comparer la protection offerte par l'article 18/2, |
§ 3, van de voormelde wet van 30 november 1998 en de bescherming die | § 3, de la loi du 30 novembre 1998 précitée et la protection offerte |
wordt geboden bij artikel 90octies van het Wetboek van strafvordering | par l'article 90octies du Code d'instruction criminelle. |
te vergelijken. B.8.2. Artikel 90octies van het Wetboek van strafvordering, zoals het | B.8.2. L'article 90octies du Code d'instruction criminelle, tel qu'il |
is vervangen bij de wet van 25 december 2016 « houdende diverse | a été remplacé par la loi du 25 décembre 2016 « portant des |
wijzigingen van het Wetboek van strafvordering en het Strafwetboek, | modifications diverses au Code d'instruction criminelle et au Code |
met het oog op de verbetering van de bijzondere opsporingsmethoden en | pénal, en vue d'améliorer les méthodes particulières de recherche et |
bepaalde onderzoeksmethoden met betrekking tot internet en | certaines mesures d'enquête concernant Internet, les communications |
elektronische en telecommunicaties en tot oprichting van een | électroniques et les télécommunications et créant une banque de |
gegevensbank stemafdrukken », bepaalt : | données des empreintes vocales », dispose : |
« § 1. De maatregel kan alleen betrekking hebben op de lokalen aangewend voor beroepsdoeleinden, de woonplaats, de communicatiemiddelen of de informaticasystemen van een advocaat of een arts, indien deze er zelf van verdacht worden een van de strafbare feiten bedoeld in artikel 90ter te hebben gepleegd of eraan deelgenomen te hebben, of, indien precieze feiten doen vermoeden dat derden die ervan verdacht worden een van de strafbare feiten bedoeld in artikel 90ter te hebben gepleegd, gebruik maken van diens lokalen, woonplaats, communicatiemiddelen of informaticasystemen. § 2. De maatregel mag niet ten uitvoer worden gelegd zonder dat, naar gelang van het geval, de stafhouder of de vertegenwoordiger van de provinciale orde van geneesheren ervan op de hoogte werd gebracht. Deze personen zijn tot geheimhouding verplicht. Iedere schending van | « § 1er. La mesure ne pourra porter sur les locaux utilisés à des fins professionnelles, la résidence, les moyens de communication ou les systèmes informatiques d'un avocat ou d'un médecin que si celui-ci est lui-même soupçonné d'avoir commis une des infractions visées à l'article 90ter ou d'y avoir participé, ou si des faits précis laissent présumer que des tiers soupçonnés d'avoir commis une des infractions visées à l'article 90ter, utilisent ses locaux, sa résidence, ses moyens de communication ou ses systèmes informatiques. § 2. La mesure ne peut être exécutée sans que le bâtonnier ou le représentant de l'ordre provincial des médecins, selon le cas, en soit averti. Ces personnes sont tenues au secret. Toute violation du secret est |
het geheim wordt gestraft overeenkomstig artikel 458 van het Strafwetboek. § 3. De onderzoeksrechter beoordeelt, na overleg met de stafhouder of de vertegenwoordiger van de provinciale orde van geneesheren, welke gedeelten van de in artikel 90sexies, § 3, bedoelde niet voor publiek toegankelijke communicatie of gegevens van een informaticasysteem, die hij van belang acht voor het onderzoek, onder het beroepsgeheim vallen en welke niet. Enkel de gedeelten van de communicatie of gegevens bedoeld in het eerste lid die worden geacht niet onder het beroepsgeheim te vallen, worden overgeschreven of weergegeven en worden desgevallend vertaald. De onderzoeksrechter laat hiervan proces-verbaal opmaken. De bestanden bevattende deze communicatie of gegevens worden onder verzegelde omslag neergelegd ter griffie. Alle overige communicatie of gegevens worden in een ander bestand onder afzonderlijke verzegelde omslag neergelegd ter griffie ». B.8.3. Artikel 90octies van het Wetboek van strafvordering voorziet in een beschermingsmechanisme wanneer het door een arts gebruikte communicatiemiddel wordt beoogd door een onderzoeksmethode die erin bestaat niet voor het publiek toegankelijke communicatie of gegevens van een informaticasysteem of een deel ervan te onderscheppen, kennis ervan te nemen, te doorzoeken en op te nemen. Die maatregel mag enkel worden uitgevoerd indien er ernstige aanwijzingen zijn dat de arts een strafbaar feit bedoeld in artikel 90ter van het Wetboek van strafvordering heeft gepleegd of dat derden gebruik maken van de communicatiemiddelen van de arts om een strafbaar feit bedoeld in artikel 90ter van het Wetboek van strafvordering te plegen. In dat | punie conformément à l'article 458 du Code pénal. § 3. Le juge d'instruction évalue, après concertation avec le bâtonnier ou le représentant de l'ordre provincial des médecins, quelles parties des communications non accessibles au public ou données d'un système informatique visées à l'article 90sexies, § 3, qu'il estime pertinentes pour l'instruction, relèvent du secret professionnel et quelles sont celles qui n'en relèvent pas. Seules les parties des communications ou données visées à l'alinéa 1er qui sont estimées ne pas relever du secret professionnel sont transcrites ou reproduites et, le cas échéant, traduites. Le juge d'instruction en fait dresser procès-verbal. Les fichiers contenant ces communications ou données sont déposés au greffe sous pli scellé. Toutes les autres communications ou données sont déposées au greffe dans un autre fichier sous pli scellé séparé ». B.8.3. L'article 90octies du Code d'instruction criminelle prévoit un mécanisme de protection lorsque le moyen de communication utilisé par un médecin est visé par une méthode d'enquête consistant à intercepter, prendre connaissance, explorer et enregistrer des communications non accessibles au public ou des données d'un système informatique ou d'une partie de celui-ci. Cette mesure ne peut être mise en oeuvre que s'il existe des indices sérieux que le médecin a commis une infraction visée à l'article 90ter du Code d'instruction criminelle ou que des tiers utilisent les moyens de communication du médecin pour commettre une infraction visée à l'article 90ter du Code |
geval moet de vertegenwoordiger van de Provinciale raad van de Orde | d'instruction criminelle. Dans ce cas, le représentant du Conseil |
der artsen vooraf op de hoogte worden gebracht en worden alleen de | provincial de l'Ordre des médecins doit être averti au préalable et |
inlichtingen die geacht worden niet onder het beroepsgeheim te vallen, | seules les informations considérées comme ne relevant pas du secret |
overgeschreven of weergegeven in het proces-verbaal. | professionnel sont transcrites ou reproduites dans le procès-verbal. |
B.8.4. In tegenstelling tot artikel 18/2, § 3, van de wet van 30 | B.8.4. Contrairement à l'article 18/2, § 3, de la loi du 30 novembre |
november 1998, maakt artikel 90octies van het Wetboek van | 1998, l'article 90octies du Code d'instruction criminelle ne distingue |
strafvordering geen onderscheid tussen de communicatiemiddelen van een | pas les moyens de communications du médecin selon qu'ils sont utilisés |
arts naargelang zij al dan niet voor beroepsdoeleinden worden | à des fins professionnelles ou non. |
gebruikt. B.9.1. Volgens de Ministerraad is de categorie van personen die de | B.9.1. D'après le Conseil des ministres, la catégorie des personnes |
bescherming genieten van de in het geding zijnde bepaling niet | qui bénéficient de la protection de la disposition en cause n'est pas |
vergelijkbaar met de categorie van personen die de bescherming | comparable à la catégorie des personnes qui bénéficient de la |
genieten van artikel 90octies van het Wetboek van strafvordering. | protection de l'article 90octies du Code d'instruction criminelle. |
Verschil en niet-vergelijkbaarheid mogen niet met elkaar worden | Il ne faut pas confondre différence et non-comparabilité. Certes, les |
verward. De verschillende aard van de verzamelde gegevens kan | natures différentes des données collectées peuvent constituer un |
weliswaar een element zijn bij de beoordeling van het redelijke en | critère d'appréciation du caractère raisonnable et proportionné d'une |
evenredige karakter van een verschil in behandeling wat de bescherming | différence de traitement en ce qui concerne la protection, mais elle |
betreft, maar zij kan niet volstaan om te besluiten tot de | n'est pas suffisante pour conclure à la non-comparabilité de ces |
niet-vergelijkbaarheid van die personen, anders zou de toetsing aan | personnes, sous peine de priver de toute substance le contrôle exercé |
het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie van elke inhoud | au regard du principe d'égalité et de non-discrimination. |
worden ontdaan. | |
B.9.2. De onderzoeksmethode bedoeld in artikel 90octies van het | B.9.2. La méthode d'enquête visée à l'article 90octies du Code |
Wetboek van strafvordering wordt bevolen door een onderzoeksrechter | d'instruction criminelle est ordonnée par un juge d'instruction dans |
teneinde bewijzen te verzamelen, met het oog op de vaststelling van | le but de récolter des preuves, en vue de la constatation d'une |
een misdrijf. Zij wordt uitgevoerd door officieren van gerechtelijke | infraction. Elle est mise en oeuvre par des officiers de police |
politie. | judiciaire. |
B.10.1. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 4 februari | B.10.1. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 4 février |
2010 blijkt « dat de doelstellingen van de inlichtingen- en | 2010 « que les finalités des services de renseignement et de sécurité |
veiligheidsdiensten, op het vlak van het gerechtelijk werk, | |
fundamenteel verschillen van die van de politiediensten » (Parl. St., | diffèrent fondamentalement de celles des services de police, dans leur |
Senaat, 2008-2009, nr. 4-1053/1, p. 12). | composante judiciaire » (Doc. parl., Sénat, 2008-2009, n° 4-1053/1, p. |
Zoals in dezelfde parlementaire voorbereiding wordt uiteengezet, is | 12). Ainsi qu'il est exposé dans ces travaux préparatoires, le travail des |
het werk van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten veeleer | services de renseignement et de sécurité est plutôt de nature |
analytisch van aard en erop gericht inzicht te verwerven in de | |
structuren en de netwerken die in België voorkomen, terwijl de | analytique et vise à permettre de comprendre les structures et les |
gerechtelijke en politionele autoriteiten steeds bewijzen zoeken in | réseaux présents en Belgique, alors que les autorités judiciaires et |
verband met een (al dan niet reeds gepleegd) concreet strafbaar feit. | policières recherchent toujours des preuves liées à un fait punissable |
Derhalve wordt het strafonderzoek steeds gevoerd met het oog op het | concret (déjà commis ou non). Dès lors, l'enquête pénale est toujours |
opsporen en het vervolgen van misdrijven die door welbepaalde | menée en vue de rechercher et de poursuivre des infractions qui ont |
personen, hetzij zijn gepleegd, hetzij zullen worden gepleegd of reeds | été commises par des personnes déterminées, ou le seront, ou qui ont |
zijn gepleegd maar nog niet aan het licht zijn gekomen, terwijl een | déjà été commises mais ne sont pas encore connues, alors que l'enquête |
inlichtingenonderzoek strekt tot het verzamelen van informatie omtrent | de renseignement vise à recueillir des informations sur une série |
een reeks gebeurtenissen, die niet per definitie strafbare feiten | d'événements qui ne concernent pas forcément des faits punissables |
betreffen, doch een gevaar kunnen betekenen voor de veiligheid van de | mais qui peuvent représenter un danger pour la sécurité de l'Etat, |
Staat, voor de militaire belangen of voor fundamentele belangen van | pour les intérêts militaires ou pour des intérêts fondamentaux du pays |
het land (ibid., p. 12). | (ibid., p. 12). |
De onderscheidenheid van die wettelijke opdrachten komt tot uiting in | La diversité de ces missions légales se reflète dans les natures |
de duidelijk verschillende aard van de in de beide types van onderzoek | clairement différentes des données recueillies dans les deux types |
verzamelde gegevens. De zoektocht naar gegevens in het kader van een | d'enquêtes. La recherche de renseignements dans le cadre d'une |
opsporings- of gerechtelijk onderzoek is erop gericht bewijselementen | information ou d'une instruction vise à recueillir des éléments de |
te verzamelen met betrekking tot een misdrijf, die daadwerkelijk | preuve concernant une infraction qui soient effectivement utilisables |
bruikbaar zijn in een strafprocedure voor de rechter ten gronde. De | dans une procédure pénale devant le juge du fond. Les données que les |
gegevens die de inlichtingen- en veiligheidsdiensten verzamelen, | services de renseignement et de sécurité recueillent ne visent pas à |
strekken niet ertoe een rechter ten gronde te overtuigen van de | |
strafrechtelijke « schuld » van een beklaagde, maar wel de overheid | convaincre un juge du fond de la « culpabilité » pénale d'un prévenu |
toe te laten de noodzakelijke maatregelen te nemen ter vrijwaring van | mais à permettre à l'autorité publique de prendre les mesures qui |
de fundamentele belangen van het land. | s'imposent en vue de préserver les intérêts fondamentaux du pays. |
B.10.2. Daaruit vloeit voort dat het verschil in behandeling tussen de | B.10.2. Il en découle que la différence de traitement entre les |
artsen bedoeld in artikel 18/2, § 3, van de wet van 30 november 1998 | médecins visés à l'article 18/2, § 3, de la loi du 30 novembre 1998 et |
en de artsen bedoeld in artikel 90octies van het Wetboek van | les médecins visés à l'article 90octies du Code d'instruction |
strafvordering op een objectieve en redelijke verantwoording berust. | criminelle repose sur une justification objective et raisonnable. |
Wat betreft de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling | En ce qui concerne la compatibilité de la disposition en cause avec |
met artikel 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van | l'article 22 de la Constitution, lu en combinaison avec l'article 8 de |
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | la Convention européenne des droits de l'homme |
B.11. De Grondwetgever heeft gestreefd naar een zo groot mogelijke | B.11. Le Constituant a recherché la plus grande concordance possible |
concordantie tussen artikel 22 van de Grondwet en artikel 8 van het | entre l'article 22 de la Constitution et l'article 8 de la Convention |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens (Parl. St., Kamer, | européenne des droits de l'homme (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° |
1992-1993, nr. 997/5, p. 2). | 997/5, p. 2). |
De draagwijdte van dat artikel 8 is analoog aan die van de voormelde | La portée de cet article 8 est analogue à celle de la disposition |
grondwetsbepaling, zodat de waarborgen die beide bepalingen bieden, | constitutionnelle précitée, de sorte que les garanties que fournissent |
een onlosmakelijk geheel vormen. | ces deux dispositions forment un tout indissociable. |
B.12.1. Artikel 18/2, § 3, van de wet van 30 november 1998 biedt een | B.12.1. L'article 18/2, § 3, de la loi du 30 novembre 1998 n'offre pas |
arts geen bijzondere bescherming met betrekking tot de | au médecin une protection particulière en ce qui concerne les moyens |
communicatiemiddelen die hij niet voor beroepsdoeleinden gebruikt. | de communication qu'il n'utilise pas à des fins professionnelles. |
B.12.2. Uit de in B.6.2 geciteerde parlementaire voorbereiding blijkt | B.12.2. Il ressort des travaux préparatoires cités en B.6.2 qu'à |
dat de wetgever, via de bescherming die een arts wordt geboden met | travers la protection offerte au médecin en ce qui concerne les moyens |
betrekking tot de communicatiemiddelen die hij voor beroepsdoeleinden | de communication qu'il emploie à des fins professionnelles, le |
gebruikt, de vertrouwelijkheid wilde beschermen van de persoonlijke | législateur entendait protéger la confidentialité des données |
gegevens van andere personen, waarvan de arts dagelijks kennisneemt en | personnelles appartenant à autrui dont le médecin prend connaissance |
die gedekt zijn door het beroepsgeheim. | au quotidien et qui sont couvertes par le secret professionnel. |
De wetgever oordeelde dat het voormelde artikel 18/2, § 3, ertoe | Le législateur a considéré que l'article 18/2, § 3, précité |
bijdroeg de bescherming te waarborgen van het beroepsgeheim van de | contribuait à garantir la protection du secret professionnel du |
arts, dat in onze samenleving een zeer belangrijke waarde is, zodat | médecin, qui constitue une valeur très importante dans notre société, |
het aanwenden van een specifieke of uitzonderlijke methode voor het | de sorte que l'application d'une méthode spécifique ou exceptionnelle |
verzamelen van gegevens slechts wordt toegestaan wanneer de arts | de recueil des données n'est autorisée que lorsque le médecin |
persoonlijk en actief meewerkt of meegewerkt heeft aan het ontstaan of | participe ou a participé activement et personnellement à l'apparition |
de ontwikkeling van de potentiële bedreiging tegen de interne | ou au développement de la menace potentielle contre la sûreté interne |
veiligheid van de Staat, het voortbestaan van de democratische en | de l'Etat, la pérennité de l'ordre démocratique et constitutionnel, la |
grondwettelijke orde, de externe veiligheid van de Staat en het | sûreté externe de l'Etat et le potentiel économique et scientifique. |
wetenschappelijk of economisch potentieel. In die situatie moet de | Dans cette situation, la protection du secret professionnel passe au |
bescherming van het beroepsgeheim wijken. | second plan. |
B.12.3. Wat de bescherming van medische gegevens betreft, heeft het | B.12.3. Au sujet de la protection des données médicales, la Cour |
Europees Hof voor de Rechten van de Mens geoordeeld : | européenne des droits de l'homme a jugé : |
« 95. Het Hof zal in dat verband rekening houden met de fundamentele | « 95. A cet égard, la Cour tiendra compte du rôle fondamental que joue |
rol van het beschermen van de persoonsgegevens - waarvan de | la protection des données à caractère personnel - les informations |
gezondheidsgegevens niet de minste zijn - voor de uitoefening van het | relatives à la santé n'en étant pas les moindres - pour l'exercice du |
recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven dat is gewaarborgd bij artikel 8 van het Verdrag (art. 8). De inachtneming van het vertrouwelijke karakter van gezondheidsgegevens is een basisbeginsel van het rechtsstelsel van alle Partijen bij het Verdrag. Zij is niet alleen van het grootste belang om het privéleven van zieken te beschermen, maar ook om hun vertrouwen in het artsenkorps en de gezondheidsdiensten in het algemeen te vrijwaren. Zonder een dergelijke bescherming zouden personen die medische zorg behoeven terughoudend kunnen zijn om persoonlijke en intieme informatie te geven die noodzakelijk is voor het voorschrijven van een gepaste behandeling, en zelfs om een arts te raadplegen, hetgeen hun gezondheid en zelfs, in het geval van overdraagbare ziektes, die van de gemeenschap in gevaar zou kunnen brengen (zie Aanbeveling nr. R | droit au respect de la vie privée et familiale garanti par l'article 8 de la Convention (art. 8). Le respect du caractère confidentiel des informations sur la santé constitue un principe essentiel du système juridique de toutes les Parties contractantes à la Convention. Il est capital non seulement pour protéger la vie privée des malades mais également pour préserver leur confiance dans le corps médical et les services de santé en général. Faute d'une telle protection, les personnes nécessitant des soins médicaux pourraient être dissuadées de fournir les informations à caractère personnel et intime nécessaires à la prescription du traitement approprié et même de consulter un médecin, ce qui pourrait mettre en danger leur santé voire, dans le cas des maladies transmissibles, celle de la collectivité (voir la Recommandation n° R |
(89) 14 over ' De ethische repercussies van de HIV-infectie op het | (89) 14 sur ' Les incidences éthiques de l'infection VIH dans le cadre |
sociale vlak en op het vlak van de volksgezondheid ', aangenomen door | sanitaire et social ', adoptée par le Comité des Ministres du Conseil |
het Comité van Ministers van de Raad van Europa op 24 oktober 1989, en | de l'Europe le 24 octobre 1989, et notamment les observations |
meer bepaald de algemene opmerkingen over de vertrouwelijkheid van | générales sur la confidentialité des données médicales figurant au |
medische gegevens in paragraaf 165 van de memorie van toelichting). | paragraphe 165 de l'exposé des motifs). |
De interne wetgeving moet dus in gepaste waarborgen voorzien om te | La législation interne doit donc ménager des garanties appropriées |
verhinderen dat persoonsgegevens die betrekking hebben op iemands | pour empêcher toute communication ou divulgation de données à |
gezondheid zouden worden meegedeeld of verspreid in strijd met de | caractère personnel relatives à la santé qui ne serait pas conforme |
waarborgen van artikel 8 van het Verdrag (art. 8) (zie, mutatis | aux garanties prévues à l'article 8 de la Convention (art. 8) (voir, |
mutandis, de artikelen 3, lid 2, c), 5, 6 en 9 van het Verdrag tot | mutatis mutandis, les articles 3 par. 2 c), 5, 6 et 9 de la Convention |
bescherming van personen ten opzichte van de geautomatiseerde | pour la protection des personnes à l'égard du traitement automatisé |
verwerking van persoonsgegevens, Série des Traités européens nr. 108, | des données à caractère personnel, Série des Traités européens n° 108, |
Straatsburg, 1981) » (EHRM, 25 februari 1997, Z. t. Finland, § 95. Zie | Strasbourg, 1981) » (CEDH, 25 février 1997, Z. c. Finlande, § 95. Voir |
ook EHRM, 17 juli 2008, I. t. Finland, § 38, en EHRM, 29 april 2014, | aussi CEDH, 17 juillet 2008, I. c. Finlande, § 38, et CEDH, 29 avril |
L.H. t. Letland, § 56). | 2014, L.H. c. Lettonie, § 56). |
B.12.4. Bij artikel 458 van het Strafwetboek worden artsen en alle | B.12.4. L'article 458 du Code pénal punit d'un emprisonnement d'un an |
zorgverleners die geheimen zouden bekendmaken die hun zijn | à trois ans et d'une amende de cent euros à mille euros, ou d'une de |
toevertrouwd, bestraft met een gevangenisstraf van één jaar tot drie | ces peines seulement, les médecins ainsi que tout prestataire de santé |
jaar en een geldboete van honderd euro tot duizend euro, of met één | qui révèleraient les secrets qu'on leur confie. La Cour de cassation a |
van die straffen alleen. Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld : | jugé : |
« Het beroepsgeheim waartoe de geneesheren krachtens artikel 458 | « Le secret auquel l'article 458 du Code pénal soumet les médecins |
Strafwetboek zijn gehouden, berust op de noodzaak om degenen die hen | repose sur la nécessité d'assurer une entière sécurité à ceux qui se |
in vertrouwen nemen volledige zekerheid te verschaffen. | confient à eux. |
Het medisch geheim strekt zich uit tot wat de patiënt de geneesheer | Le secret médical s'étend à ce que le patient a confié au médecin et à |
toevertrouwt en tot wat laatstgenoemde bij de uitoefening van zijn | ce que celui-ci a constaté ou découvert dans l'exercice de sa |
beroep heeft vastgesteld of ontdekt » (Cass., 2 juni 2010, | profession » (Cass., 2 juin 2010, P.10.0247.F). |
P.10.0247.F). | |
B.13.1. Artikel 18/2, § 3, van de wet van 30 november 1998 heeft tot | B.13.1. L'article 18/2, § 3, de la loi du 30 novembre 1998 vise à |
doel het beroepsgeheim te beschermen waartoe artsen zijn gehouden. Die | protéger le secret professionnel auquel les médecins sont astreints. |
bepaling strekt niet ertoe hun enig voorrecht toe te kennen, maar | Cette disposition n'entend pas leur conférer un quelconque privilège, |
heeft hoofdzakelijk tot doel het fundamentele recht op eerbiediging | mais elle vise, principalement, à protéger le droit fondamental au |
van het privéleven te beschermen van diegene die zijn arts in | respect de la vie privée de la personne qui se confie à son médecin, |
vertrouwen neemt, soms over iets strikt persoonlijks. De in het geding | parfois dans ce qu'elle a de plus intime. Partant, la disposition en |
zijnde bepaling streeft bijgevolg een legitiem doel na. | cause poursuit un but légitime. |
B.13.2. A contrario, is het niet verplicht aan een arts een bijzondere bescherming te bieden wanneer hij handelt als particulier, aangezien in dat geval de bescherming van het beroepsgeheim niet in het geding is. Dat is het geval wanneer hij het voorwerp uitmaakt van specifieke of uitzonderlijke maatregelen voor het verzamelen van gegevens die gericht zijn tegen communicatiemiddelen die hij voor niet-professionele doeleinden gebruikt. In dat geval wordt de arts niet elke bescherming ontzegd, omdat hij de algemene bescherming geniet die wordt toegekend aan eenieder die het voorwerp uitmaakt van specifieke of uitzonderlijke methoden voor het verzamelen van gegevens. | B.13.2. A contrario, rien n'impose d'offrir une protection particulière au médecin lorsqu'il agit comme particulier, dès lors que, dans ce cas, la protection du secret professionnel n'est pas en jeu. Tel est le cas lorsqu'il fait l'objet de mesures spécifiques ou exceptionnelles de recueil des données dirigées contre les moyens de communication qu'il utilise à des fins non professionnelles. Dans cette hypothèse, le médecin n'est pas privé de toute protection, puisqu'il bénéficie de la protection générale conférée à toute personne qui fait l'objet de méthodes spécifiques ou exceptionnelles de recueil des données. |
B.13.3. Zoals het Hof immers oordeelde bij zijn arrest nr. 145/2011 | B.13.3. En effet, comme la Cour l'a jugé par son arrêt n° 145/2011 du |
van 22 september 2011, biedt de wet van 30 november 1998, zoals | 22 septembre 2011, la loi du 30 novembre 1998, telle qu'elle a été |
gewijzigd bij de wet van 4 februari 2010, wat het aanwenden van de | modifiée par la loi du 4 février 2010, prévoit, en ce qui concerne |
specifieke of uitzonderlijke methoden voor het verzamelen van gegevens | l'utilisation des méthodes spécifiques ou exceptionnelles de recueil |
betreft, talrijke waarborgen die het recht op eerbiediging van het | des données, de nombreuses garanties qui préservent le droit au |
privéleven vrijwaren. Elke aanwending van die methoden impliceert het | |
naleven van de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid. | respect de la vie privée. La mise en oeuvre de ces méthodes implique |
Bovendien voeren zowel de BIM-Commissie als het Comité I een controle | le respect des principes de subsidiarité et de proportionnalité. En |
uit op de aanwending van de voormelde methoden, die, in geval van | outre, tant la Commission BIM que le Comité R exercent un contrôle sur |
onwettigheid of van schending van de beginselen van subsidiariteit en | la mise en oeuvre des méthodes précitées, qui peut mener, en cas |
evenredigheid, kan leiden tot de opschorting en de stopzetting van de | d'illégalité ou de violation des principes de subsidiarité et de |
betrokken methode, alsook tot het verbod om de verzamelde gegevens te | proportionnalité, à la suspension et à la cessation de la méthode |
concernée, ainsi qu'à l'interdiction d'exploiter les données | |
exploiteren en tot de vernietiging ervan (B.38.3 tot B.39, B.44 tot | recueillies et à la destruction de ces dernières (B.38.3 à B.39, B.44 |
B.45 en B.51 tot B.53). | à B.45 et B.51 à B.53). |
B.14. De in het geding zijnde bepaling vormt bijgevolg geen | B.14. Partant, la disposition en cause ne constitue pas une ingérence |
onevenredige inmenging in het recht op eerbiediging van het privéleven | |
van de artsen ten aanzien van wie een specifieke of uitzonderlijke | disproportionnée dans le droit au respect de la vie privée des |
methode voor het verzamelen van gegevens wordt aangewend, wat betreft | médecins qui font l'objet d'une méthode spécifique ou exceptionnelle |
de communicatiemiddelen die zij niet voor niet-professionele | de recueil des données en ce qui concerne les moyens de communication |
doeleinden gebruiken. | qu'ils utilisent à des fins non professionnelles. |
B.15.1. De verwijzende rechter onderstreept de moeilijkheden waarmee | B.15.1. Le juge a quo souligne la difficulté à laquelle les services |
de inlichtingen- en veiligheidsdiensten worden geconfronteerd wanneer | de renseignement et de sécurité sont confrontés lorsqu'il s'agit de |
moet worden bepaald of het communicatiemiddel van een arts voor privé- | déterminer si l'utilisation du moyen de communication par un médecin |
dan wel beroepsdoeleinden wordt gebruikt. | est d'ordre privé ou professionnel. |
B.15.2. Gelet op de bijzondere bescherming die voor alle medische | B.15.2. Eu égard à la protection particulière censée s'appliquer à |
gegevens moet gelden, met name krachtens de rechtspraak van het | toutes les informations médicales, notamment en vertu de la |
Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Belgische strafrecht, | jurisprudence de la Cour européenne des droits de l'homme et du droit |
moet artikel 18/2, § 3, van de wet van 30 november 1998 in die zin | pénal belge, l'article 18/2, § 3, de la loi du 30 novembre 1998 doit |
worden geïnterpreteerd dat het de inlichtingen- en veiligheidsdiensten | s'interpréter comme obligeant les services de renseignement et de |
verplicht om de door de wetgever geboden bescherming voor de | sécurité à appliquer la protection offerte par le législateur en ce |
communicatiemiddelen die voor beroepsdoeleinden worden gebruikt, toe | qui concerne les moyens de communication utilisés à des fins |
te passen wanneer het niet vaststaat dat het door een arts gebruikte | professionnelles lorsqu'il n'est pas certain que le moyen de |
communicatiemiddel uitsluitend werd aangewend om andere doeleinden dan | communication qu'un médecin a utilisé l'a été exclusivement à des fins |
beroepsdoeleinden. | autres que professionnelles. |
B.16. Onder voorbehoud van de interpretatie vermeld in B.15.2, is de | B.16. Sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.15.2, la |
in het geding zijnde bepaling bestaanbaar met artikel 22 van de | disposition en cause est compatible avec l'article 22 de la |
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag | Constitution, lu en combinaison avec l'article 8 de la Convention |
voor de rechten van de mens. | européenne des droits de l'homme. |
B.17. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.17. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Onder voorbehoud van de in B.15.2 vermelde interpretatie schendt | Sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.15.2, l'article 18/2, |
artikel 18/2, § 3, van de wet van 30 november 1998 houdende regeling | § 3, de la loi du 30 novembre 1998 organique des services de |
van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten niet de artikelen 10, 11 | renseignement et de sécurité ne viole pas les articles 10, 11 et 22 de |
en 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het | la Constitution, lus en combinaison avec l'article 8 de la Convention |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens. | européenne des droits de l'homme. |
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 22 april 2021. | la Cour constitutionnelle, le 22 avril 2021. |
De griffier, | Le greffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
De voorzitter, | Le président, |
F. Daoût | F. Daoût |