Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 21/2021 van 11 februari 2021 Rolnummer 7123 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2244, § 1, derde lid, van het oude Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel. Het Grondwett samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Va(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 21/2021 van 11 februari 2021 Rolnummer 7123 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2244, § 1, derde lid, van het oude Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel. Het Grondwett samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Va(...) Extrait de l'arrêt n° 21/2021 du 11 février 2021 Numéro du rôle : 7123 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 2244, § 1 er , alinéa 3, de l'ancien Code civil, posée par la Cour d'appel de Bruxelles. La Cour composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P.(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 21/2021 van 11 februari 2021 Extrait de l'arrêt n° 21/2021 du 11 février 2021
Rolnummer 7123 Numéro du rôle : 7123
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2244, § 1, derde En cause : la question préjudicielle relative à l'article 2244, § 1er,
lid, van het oude Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Beroep alinéa 3, de l'ancien Code civil, posée par la Cour d'appel de
te Brussel. Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P.
rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J.
Leysen, J. Moerman, Y. Kherbache en T. Detienne, bijgestaan door de Moerman, Y. Kherbache et T. Detienne, assistée du greffier F.
griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût,
Daoût, wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 24 januari 2019, waarvan de expeditie ter griffie van Par arrêt du 24 janvier 2019, dont l'expédition est parvenue au greffe
het Hof is ingekomen op 11 februari 2019, heeft het Hof van Beroep te de la Cour le 11 février 2019, la Cour d'appel de Bruxelles a posé la
Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Is artikel 2244, § 1, van het Burgerlijk Wetboek, zo geïnterpreteerd « Dans l'interprétation selon laquelle l'effet interruptif du recours
dat alleen de verzoekende partij de stuitende werking van het in en annulation visé par l'article 2244, § 1er, du Code civil ne
artikel 2244, § 1, van het Burgerlijk Wetboek beoogde beroep tot bénéficie qu'à la partie requérante, l'article 2244, § 1er, du Code
vernietiging geniet, niet in strijd met de artikelen 10 en 11 van de civil n'est-il pas contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution
Grondwet, in zoverre het een verschil in behandeling invoert tussen : en ce qu'il crée une différence de traitement entre :
- de personen die dat beroep tot vernietiging hebben ingesteld en de - les personnes qui ont formé ce recours en annulation et peuvent
stuitende werking van dat beroep ten aanzien van hun vordering tot
herstel van de door de bestreden administratieve handeling bénéficier du caractère interruptif de ce recours pour leur action en
veroorzaakte schade kunnen genieten en réparation du dommage causé par l'acte administratif attaqué et
- de personen die dat beroep niet hebben ingesteld, die evenmin in de - les personnes qui n'ont pas formé ce recours, qui ne sont pas non
procedure zijn tussengekomen en die worden benadeeld door het plus intervenues à la procédure et sont préjudiciées par l'arrêt
vernietigingsarrest dat een werking erga omnes heeft en retroactief is ? ». d'annulation qui a un effet erga omnes et rétroactif ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 2244, § 1, B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 2244, § 1er, de
van het oude Burgerlijk Wetboek, zoals gewijzigd bij artikel 2 van de l'ancien Code civil, tel qu'il a été modifié par l'article 2 de la loi
wet van 25 juli 2008 « tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en de du 25 juillet 2008 « modifiant le Code civil et les lois coordonnées
gecoördineerde wetten van 17 juli 1991 op de Rijkscomptabiliteit met du 17 juillet 1991 sur la comptabilité de l'Etat en vue d'interrompre
het oog op het stuiten van de verjaring van de vordering tot la prescription de l'action en dommages et intérêts à la suite d'un
schadevergoeding ten gevolge van een beroep tot vernietiging bij de recours en annulation devant le Conseil d'Etat » (ci-après : la loi du
Raad van State » (hierna : de wet van 25 juli 2008), dat bepaalde : « Een dagvaarding voor het gerecht, een bevel tot betaling, een aanmaning tot betaling als bedoeld in artikel 1394/21 van het Gerechtelijk Wetboek of een beslag, betekend aan hem die men wil beletten de verjaring te verkrijgen, vormen burgerlijke stuiting. Een dagvaarding voor het gerecht stuit de verjaring tot het tijdstip waarop een definitieve beslissing wordt uitgesproken. Voor de toepassing van deze afdeling heeft een beroep tot vernietiging van een administratieve handeling bij de Raad van State dezelfde gevolgen ten opzichte van de vordering tot herstel van de schade veroorzaakt door de vernietigde administratieve handeling als een dagvaarding voor het gerecht ». 25 juillet 2008), qui disposait : « Une citation en justice, un commandement, une sommation de payer visée à l'article 1394/21 du Code judiciaire ou une saisie, signifiés à celui qu'on veut empêcher de prescrire, forment l'interruption civile. Une citation en justice interrompt la prescription jusqu'au prononcé d'une décision définitive. Pour l'application de la présente section, un recours en annulation d'un acte administratif devant le Conseil d'Etat a, à l'égard de l'action en réparation du dommage causé par l'acte administratif annulé, les mêmes effets qu'une citation en justice ».
Bij zijn arrest nr. 40/2019 van 28 februari 2019 heeft het Hof het Par son arrêt n° 40/2019 du 28 février 2019, la Cour a annulé le mot «
woord « vernietigde » in het derde lid van die bepaling vernietigd. annulé » dans l'alinéa 3 de cette disposition. Cet arrêt n'a pas
Dat arrest heeft geen gevolgen voor de draagwijdte van de prejudiciële vraag. d'incidence sur la portée de la question préjudicielle.
Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat alleen het derde lid van die Il ressort de la décision de renvoi que n'est en cause que l'alinéa 3
bepaling in het geding is. de cette disposition.
B.1.2. Het Hof wordt verzocht zich uit te spreken over de B.1.2. La Cour est invitée à se prononcer sur la compatibilité de
l'article 2244, § 1er, alinéa 3, de l'ancien Code civil avec les
bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van articles 10 et 11 de la Constitution, dans l'interprétation selon
artikel 2244, § 1, derde lid, van het oude Burgerlijk Wetboek, zo
geïnterpreteerd dat het het voordeel van de stuitende werking van de laquelle il confère le bénéfice de l'effet interruptif de la
verjaring alleen toekent aan de personen die een beroep tot prescription aux personnes qui introduisent un recours en annulation
nietigverklaring voor de Raad van State instellen, terwijl het dat devant le Conseil d'Etat, alors qu'il ne confère pas ce bénéfice aux
voordeel niet toekent aan de personen die geen partij zijn bij de personnes qui ne sont pas parties à la procédure devant le Conseil
rechtspleging voor de Raad van State, maar wel de gevolgen van de d'Etat mais qui subissent les conséquences de l'annulation.
nietigverklaring ondergaan.
B.2. Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat meer dan vijf jaar zijn B.2. Il ressort de la décision de renvoi que plus de cinq années se
verlopen tussen de datum waarop is kennisgenomen van de schade sont écoulées entre la date de la prise de connaissance du dommage
waarvoor de vergoeding wordt gevraagd en de datum waarop de pour lequel la réparation est demandée et la date d'introduction de
herstelvordering is ingesteld voor de rechtbank van eerste aanleg. l'action en réparation devant le tribunal de première instance. En
Wegens het verlopen van die termijn dient de vordering tot raison de l'écoulement de ce délai, la demande d'indemnisation doit
schadevergoeding verjaard te worden verklaard krachtens artikel 100 être déclarée prescrite en vertu de l'article 100 des lois sur la
van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd op 17 juli 1991 comptabilité de l'Etat, coordonnées le 17 juillet 1991 (ci-après : les
(hierna : de wetten op de Rijkscomptabiliteit). Dat artikel bepaalt : lois sur la comptabilité de l'Etat). Cet article dispose :
« Verjaard en voorgoed ten voordele van de Staat vervallen zijn, « Sont prescrites et définitivement éteintes au profit de l'Etat, sans
onverminderd de vervallenverklaringen ten gevolge van andere préjudice des déchéances prononcées par d'autres dispositions légales,
wettelijke, reglementaire of ter zake overeengekomen bepalingen : réglementaires ou conventionnelles sur la matière :
1° de schuldvorderingen, waarvan de wettelijke of reglementaire wijze 1° les créances qui, devant être produites selon les modalités fixées
bepaalde overlegging niet geschied is binnen een termijn van vijf jaar par la loi ou le règlement, ne l'ont pas été dans le délai de cinq ans
te rekenen vanaf de eerste januari van het begrotingsjaar in de loop à partir du premier janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle
waarvan zij zijn ontstaan; elles sont nées;
2° de schuldvorderingen die, hoewel ze zijn overgelegd binnen de onder 2° les créances qui, ayant été produites dans le délai visé au 1°,
1° bedoelde termijn, door de ministers niet zijn geordonnanceerd n'ont pas été ordonnancées par les Ministres dans le délai de cinq ans
binnen een termijn van vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle elles ont été
van het jaar gedurende hetwelk ze werden overgelegd; produites;
3° alle andere schuldvorderingen, die niet zijn geordonnanceerd binnen 3° toutes autres créances qui n'ont pas été ordonnancées dans le délai
een termijn van tien jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het de dix ans à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle
jaar van hun ontstaan. elles sont nées.
Voor de schuldvorderingen die voortkomen uit vonnissen blijft evenwel Toutefois, les créances résultant de jugements restent soumises à la
de tienjarige verjaring gelden; zij dienen te worden uitbetaald door prescription décennale; elles doivent être payées à l'intervention de
de zorg van de Deposito- en Consignatiekas ». la Caisse des dépôts et consignations ».
Artikel 101 van de wetten op de Rijkscomptabiliteit verwijst naar de L'article 101 des lois sur la comptabilité de l'Etat renvoie aux
gemeenrechtelijke regels voor de stuiting van de verjaring. règles du droit commun pour l'interruption de la prescription.
B.3. De wijziging van artikel 2244, § 1, derde lid, van het oude B.3. La modification de l'article 2244, § 1er, alinéa 3, de l'ancien
Burgerlijk Wetboek bij de wet van 25 juli 2008, die ertoe strekte de Code civil par la loi du 25 juillet 2008, qui visait à interrompre la
verjaring te stuiten van de vordering tot schadevergoeding ten gevolge prescription de l'action en dommages et intérêts à la suite d'un
van een beroep tot nietigverklaring voor de Raad van State, werd in de recours en annulation devant le Conseil d'Etat, a fait l'objet du
parlementaire voorbereiding toegelicht als volgt : commentaire suivant, dans les travaux préparatoires :
« De achterstand bij de Raad van State is een oud zeer, dat sedert een « L'arriéré au Conseil d'Etat est un problème qui ne date pas d'hier
tiental jaar onhoudbare proporties heeft aangenomen. et qui s'est amplifié, au cours de ces dix dernières années, au point
[...] Gewone burgers [...], die geconfronteerd worden met een volgens hen onwettige overheidsbeslissing [...], kunnen [...] voor schorsing en vernietiging naar de Raad van State trekken. Spijtig genoeg blijven zij daar jaren in onzekerheid over hun rechtspositie, gelet op de aanzienlijke achterstand. Willen die burgers alsnog, na de vernietiging, een schadevergoeding bekomen, dan moeten zij daarvoor naar de burgerlijke rechtbank. De Raad van State kan immers geen schadevergoedingen toekennen. Vooraleer de betrokken burgers te weten komen of een beslissing al dan niet ongedaan wordt gemaakt wegens wetsoverschrijding, en zij dus aanspraak kunnen maken op een schadevergoeding, zijn er gemiddeld vijf jaar verlopen. Evenwel verjaren overeenkomstig art. 2262bis B.W. alle rechtsvorderingen tot vergoeding van schade op grond van buitencontractuele aansprakelijkheid door verloop van vijf jaar vanaf de dag volgend op die waarop de benadeelde kennis heeft gekregen van d'en devenir intenable. [...] [...] les citoyens ordinaires, qui sont confrontés à une décision des pouvoirs publics qu'ils considèrent comme illégale, [...] ont [...] la faculté d'introduire des recours en suspension et en annulation devant le Conseil d'Etat. Malheureusement, l'ampleur de l'arriéré les condamne à rester des années durant dans l'incertitude à propos de leur statut juridique. Si, après une annulation, les citoyens en question entendent obtenir des dommages et intérêts, il leur faut intenter une action devant le tribunal civil, puisque le Conseil d'Etat n'est pas habilité à accorder des dommages et intérêts. Cinq années s'écoulent en moyenne avant que les citoyens concernés soient fixés sur l'annulation ou non d'une décision pour cause d'infraction à la loi, et puissent, en conséquence, prétendre à des dommages et intérêts. Or, conformément à l'article 2262bis du Code civil, toutes les actions en réparation d'un dommage fondées sur une responsabilité extracontractuelle se prescrivent par cinq ans à partir du jour qui suit celui où la personne lésée a eu connaissance du dommage ou de son
de schade of van de verzwaring ervan en van de identiteit van de aggravation et de l'identité de la personne responsable.
daarvoor aansprakelijke persoon.
[...] [...]
Gelet op de mogelijkerwijs nog tussenkomende administratieve Vu la procédure de recours administratif susceptible de s'intercaler,
beroepsprocedure, is vaak al een deel van de verjaringstermijn une partie du délai de prescription s'est souvent déjà écoulée avant
verlopen nog voor het vernietigingsverzoek bij de Raad van State wordt que le recours en annulation soit introduit devant le Conseil d'Etat.
ingesteld. [...] [...]
De kans is dus zeer groot dat het recht om schadevergoeding te Il y a donc une forte probabilité que l'action en réclamation de
vorderen verjaart lopende de vernietigingsprocedure. Vele advocaten dommages et intérêts se prescrive au cours de la procédure en
zullen hun cliënten dan ook aanraden om onmiddellijk na het instellen annulation. Beaucoup d'avocats conseilleront par conséquent à leurs
van het vernietigingsverzoek of tijdens de procedure voor de Raad van clients d'engager une action civile immédiatement après l'introduction
State een burgerlijke vordering in te stellen, en deze vordering te du recours en annulation ou au cours de la procédure devant le Conseil
laten verwijzen naar de rol. d'Etat, et de demander le renvoi de cette action au rôle.
Immers, overeenkomstig artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek vormt En effet, aux termes de l'article 2244 du Code civil, une citation en
een dagvaarding voor het gerecht een burgerlijke stuiting. justice forme une interruption civile. Conformément à une
Overeenkomstig een vaste rechtspraak blijft deze stuiting trouwens jurisprudence constante, cette interruption subsiste d'ailleurs tant
voortduren gedurende het aanhangig zijn van de zaak, zodat de nieuwe que l'affaire reste pendante, si bien que le nouveau délai de
verjaringstermijn maar begint te lopen na het beëindigen van die prescription ne commence à courir qu'après la fin de l'instance en
aanleg. question.
Deze door de slechte werking van de instelling gegroeide Cette pratique juridique née du mauvais fonctionnement de
rechtspraktijk is evenwel geen goede zaak, vermits zij het risico van l'institution n'est cependant pas une bonne chose, dans la mesure où
het verlies van recht op schadevergoeding geheel ten laste legt van de elle rejette entièrement sur le citoyen le risque de la perte du droit
burger : het is deze laatste die een potentieel slachtoffer is van de à des dommages et intérêts : c'est le citoyen qui devient une victime
abnormale traagheid van de rechtsgang. Bovendien vult dit de rollen potentielle de la lenteur anormale de la justice. Par ailleurs, cette
van de burgerlijke rechtbanken met zaken die gedurende jaren niet in façon de faire encombre les rôles des tribunaux civils d'affaires qui
ne sont pas en état d'être jugées pendant des années, créant ainsi un
staat zijn, zodat de administratieve last onnodig toeneemt. surcroît inutile de la charge administrative.
Het is daarnaast een nutteloze bijkomende kost voor de burger die Cela représente en outre un coût supplémentaire inutile à charge du
naderhand vaststelt dat de bestreden overheidsbeslissing toch niet citoyen qui doit constater au bout du compte que la décision contestée
werd vernietigd » (Parl. St., Senaat, B.Z. 2007, nr. 4-10/1, pp. 1-3). des pouvoirs publics n'a pas été annulée » (Doc. parl., Sénat, S.E. 2007, n° 4-10/1, pp. 1-3).
De minister van Justitie heeft in de bevoegde Senaatscommissie Le ministre de la Justice a encore exposé ce qui suit, au sein de la
eveneens uiteengezet : commission compétente du Sénat :
« Vooreerst rijst een interpretatieprobleem door het feit dat alle « Il y a tout d'abord un problème d'interprétation lié au fait que
rechtsvorderingen tot vergoeding van schade op grond van
buitencontractuele aansprakelijkheid verjaren door verloop van vijf toute action en réparation d'un dommage fondée sur une responsabilité
jaar. Daarenboven en vooral aan de orde [,] de interpretatie van de extracontractuelle se prescrit par cinq ans. Ensuite et surtout, il y
artikelen 100 en 101 van de wetten op de comptabiliteit van de Staat, a l'interprétation des articles 100 et 101 des lois sur la
gecoördineerd door het koninklijk besluit van 17 juli 1991, dat comptabilité de l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet
artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 herneemt betreffende de 1971, qui reprennent le texte de l'article 1er de la loi du 6 février
verjaring van de schuldvorderingen ten laste van de Staat of 1970 relative à la prescription des créances à charge ou au profit de
provincies. Daar wordt een verjaringstermijn van 5 jaar zonder verdere l'Etat et des provinces, lequel instaure un délai de prescription de 5
voorwaarden ingevoerd. Bij arrest van 16 februari 2006 heeft het Hof ans sans fixer d'autres conditions. Par arrêt du 16 février 2006, la
van Cassatie geoordeeld dat een verzoekschrift bij de Raad van State Cour de cassation a considéré qu'une requête devant le Conseil d'Etat
geen schorsende werking heeft. Gelet op de achterstand bij de Raad van n'a pas d'effet suspensif. Compte tenu de l'arriéré du Conseil d'Etat,
State, is de kans dus groot dat het recht om schadevergoeding te il y a donc de fortes chances que le droit de réclamer des dommages et
vorderen verjaart tijdens de lopende vernietigingsprocedure. Aldus intérêts soit frappé de prescription alors que la procédure
wordt de burger verplicht om onmiddellijk na het instellen van het d'annulation est encore en cours. Le justiciable se voit donc
beroep tot vernietiging ook een burgerlijke vordering in te stellen. contraint d'intenter une action au civil immédiatement après avoir
introduit son recours en annulation.
Het is weinig waarschijnlijk dat dit probleem door de wet van 15 Il est peu probable que ce problème soit résolu par la loi du 15
september 2006 op de hervorming van de Raad van State, die septembre 2006 réformant le Conseil d'Etat, qui renvoie le contentieux
vreemdelingenzaken overhevelt naar een andere instantie, zal worden weggewerkt. des étrangers devant une autre instance.
Bijkomend probleem is dat een arrest van het Hof van Cassatie van 16 A cela vient s'ajouter qu'un arrêt de la Cour de cassation du 16
februari 2006 een einde maakt aan de tot dusver aangenomen stelling février 2006 est venu infirmer la thèse admise jusqu'alors selon
dat een administratieve procedure voor de Raad van State, naar laquelle une procédure administrative devant le Conseil d'Etat
analogie van artikel 2244 van het Burgerlijk Wetboek, de verjaring van de burgerlijke rechtsvordering stuit of schorst. Het Hof stelde dat het verzoekschrift tot vernietiging van een administratieve handeling voor de Raad van State de verjaring van het recht om voor een burgerlijke rechtbank schadevergoeding te vorderen op grond van een onrechtmatige overheidsdaad niet schorst of stuit. Het beroep bij de Raad van State heeft immers een objectieve werking. Spreker meent echter op dat vlak dat een uitspraak over een objectief contentieux rechtsgevolgen kan hebben waardoor subjectieve rechten worden gekrenkt. Immers het Hof van Cassatie oordeelt steevast dat het vernietigingsarrest het bewijs levert van een onrechtmatige daad. In die zin is dergelijk arrest in de realiteit meervoudig » (Parl. St., interrompait la prescription du dédommagement civil, par analogie avec l'article 2244 du Code civil. La Cour a estimé que la requête en annulation d'un acte administratif devant le Conseil d'Etat n'interrompt ni ne suspend la prescription du droit de réclamer, devant un tribunal civil, une réparation pour acte public illicite. En effet, le recours devant le Conseil d'Etat a un effet objectif. L'intervenant considère toutefois à cet égard qu'une décision sur un contentieux objectif peut avoir des effets juridiques portant atteinte à des droits subjectifs. En effet, selon la jurisprudence constante de la Cour de cassation, l'arrêt d'annulation apporte la preuve de l'illicéité d'un acte. En ce sens, pareil arrêt a en réalité une
Senaat, 2007-2008, nr. 4-10/3, pp. 2-3). portée multiple » (Doc. parl., Sénat, 2007-2008, n° 4-10/3, pp. 2-3).
B.4. Ingevolge het advies van de afdeling wetgeving van de Raad van B.4. A la suite de l'avis émis par la section de législation du
State werd een amendement ingediend met de bedoeling een mechanisme Conseil d'Etat, un amendement a été déposé dans le but d'instaurer un
tot stuiting van de verjaring in te voeren in plaats van het bedoelde mécanisme d'interruption de la prescription en lieu et place du
mechanisme tot schorsing om de berekening van de verjaringstermijn te mécanisme de suspension prévu pour simplifier le décompte du délai de
vereenvoudigen. Dat amendement werd als volgt verantwoord : prescription. Cet amendement était justifié comme suit :
« Er moet dan ook worden verduidelijkt, zoals reeds aangegeven door « Il est dès lors nécessaire d'apporter la précision, déjà consacrée
het Hof van Cassatie in zijn arrest van 11 januari 1957 (Arr. Cass., par la Cour de Cassation dans son arrêt du 11 janvier 1957 (Pas. 1957,
1957, 326) en in artikel 101 van de gecoördineerde wetten van 17 juli p. 523) ainsi que par l'article 101 des lois coordonnées du 17 juillet
1991 op de Rijkscomptabiliteit, dat de stuiting van de verjaring door een dagvaarding voor het gerecht blijft duren tot het einde van het geding. Er is gesteld dat een beroep tot vernietiging dezelfde rechtsgevolgen [heeft als een dagvaarding] voor het gerecht met betrekking tot de stuiting van de verjaring van de op grond van de onwettigheid van de bestreden administratieve handeling ingediende vordering tot schadevergoeding. Daaruit volgt inzonderheid dat, net als bij een dagvaarding, de stuiting door een beroep tot vernietiging blijft duren tot het einde van het geding, met andere woorden tot het tijdstip waarop het arrest wordt uitgesproken, en dat de stuiting enkel ten goede komt aan degene 1991 sur la comptabilité de l'Etat, selon laquelle l'interruption de la prescription par une citation en justice se prolonge jusqu'à la clôture de l'instance. Il est stipulé qu'un recours en annulation a les mêmes effets juridiques qu'une citation en justice en ce qui concerne l'interruption de la prescription de l'action en réparation d'un dommage formée au motif de l'illégalité de l'acte administratif attaqué. Il en découle notamment que, comme pour une citation, l'interruption par un recours en annulation se prolongera jusqu'à la clôture de l'instance, c'est-à-dire jusqu'au prononcé de l'arrêt, et qu'elle ne
die de handeling die de verjaring stuit, heeft verricht » (Parl. St., profitera qu'à celui qui a accompli l'acte interruptif » (Doc. parl.,
Kamer, 2007-2008, DOC 52-0832/005, p. 2). Chambre, 2007-2008, DOC 52-0832/005, p. 2).
B.5. Het staat in de regel aan de verwijzende rechter de bepalingen te B.5. Il appartient en règle au juge a quo d'interpréter les
interpreteren die hij toepast, onder voorbehoud van een kennelijk dispositions qu'il applique, sous réserve d'une lecture manifestement
verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepaling. Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat de verwijzende rechter uitgaat van de hypothese dat de in het geding zijnde bepaling alleen ten goede komt aan de verzoekende partij voor de Raad van State. Het Hof beantwoordt de prejudiciële vraag in die interpretatie, die niet kennelijk verkeerd is. B.6. De prejudiciële vraag heeft betrekking op het verschil in behandeling tussen, enerzijds, de partijen die een beroep tot nietigverklaring voor de Raad van State hebben ingesteld en, anderzijds, de personen voor wie het nadeel dat is veroorzaakt door de bestreden administratieve handeling duidelijk wordt na afloop van dat beroep. Terwijl de verjaring van de burgerlijke vordering tot vergoeding van schade die is veroorzaakt door de bestreden administratieve handeling ten aanzien van de eerstgenoemden, wordt gestuit tot de uitspraak van het arrest van de Raad van State, is een dergelijke stuiting niet van toepassing op de vordering tot vergoeding van schade die is veroorzaakt door de bestreden administratieve handeling, ten aanzien van de laatstgenoemden. B.7. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld erronée de la disposition en cause. Il ressort de la décision de renvoi que le juge a quo part de l'hypothèse que la disposition en cause ne bénéficie qu'à la partie requérante devant le Conseil d'Etat. La Cour répond à la question préjudicielle dans cette interprétation, qui n'est pas manifestement erronée. B.6. La question préjudicielle concerne la différence de traitement entre, d'une part, les parties qui ont formé un recours en annulation devant le Conseil d'Etat et, d'autre part, les personnes pour lesquelles le préjudice causé par l'acte administratif attaqué apparaît à l'issue de ce recours. Tandis que la prescription de l'action civile en réparation du dommage causé par l'acte administratif attaqué est, à l'égard des premières, interrompue jusqu'au prononcé de l'arrêt du Conseil d'Etat, une telle interruption n'est pas applicable à l'action en réparation du dommage causé par l'acte administratif attaqué, à l'égard des secondes. B.7. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
aangewende middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.8. In het kader van een beroep bij de Raad van State kunnen beide in B.8. Dans le cadre d'un recours au Conseil d'Etat, les deux catégories
B.6 bedoelde categorieën van personen een burgerlijke vordering tot de personnes visées en B.6 sont susceptibles d'introduire une action
vergoeding van schade veroorzaakt door de nietig verklaarde civile en réparation du dommage causé par l'acte administratif annulé,
administratieve handeling instellen wegens het gezag van gewijsde dat en raison de l'autorité de la chose jugée qui doit être reconnue erga
erga omnes moet worden toegekend aan de vernietigingsarresten van de omnes aux arrêts d'annulation de la section du contentieux
afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. administratif du Conseil d'Etat.
B.9. Het verschil in behandeling berust op een objectief criterium, B.9. La différence de traitement repose sur un critère objectif, à
namelijk het stellen van een gedinginleidende handeling, in de vorm savoir le fait de poser un acte introductif d'instance sous la forme
van een beroep voor de Raad van State. d'un recours devant le Conseil d'Etat.
B.10. Zoals blijkt uit de in B.3 aangehaalde parlementaire B.10. Ainsi qu'il ressort des travaux préparatoires mentionnés en B.3,
voorbereiding bestond het doel van de wetgever erin de gevolgen van de l'objectif du législateur était de ne pas faire peser sur le
achterstand bij de Raad van State niet door de rechtzoekende te laten justiciable les conséquences liées à l'arriéré du Conseil d'Etat. Il
dragen. Hij wilde, enerzijds, vermijden dat de vordering voor de entendait éviter, d'une part, la prescription de l'action devant le
burgerlijke rechter tot vergoeding van schade veroorzaakt door een nietig verklaarde administratieve handeling zou verjaren wanneer de bestreden administratieve handeling nietig wordt verklaard meer dan vijf jaar na het instellen van het beroep bij de Raad van State en, anderzijds, wilde hij vermijden dat een bewarende vordering voor de burgerlijke rechter wordt ingesteld ter voorkoming van die verjaring, hetgeen extra kosten met zich meebrengt voor het instellen van die procedure, die achteraf nutteloos kan blijken. De wetgever wilde ten slotte een einde maken aan een praktijk waardoor de rollen van de burgerlijke rechtbanken worden gevuld met zaken die niet klaar zijn voor behandeling. De in het geding zijnde bepaling streeft dus een wettig doel van algemeen belang na. B.11.1. Gelet op zijn zorg om te vermijden dat bewarende procedures voor de burgerlijke rechter worden ingesteld ter voorkoming van de verjaring, had de wetgever redelijkerwijs moeten ervan uitgaan dat rekening diende te worden gehouden met de erga omnes gevolgen van de vernietigingsarresten van de Raad van State en dat de door een onwettige administratieve handeling veroorzaakte schade kan leiden tot het instellen van een vordering voor de burgerlijke rechter door andere personen dan de verzoekende partij. juge civil en réparation du dommage causé par un acte administratif annulé lorsque l'annulation de l'acte administratif attaqué intervient plus de cinq ans après l'introduction du recours devant le Conseil d'Etat, et, d'autre part, l'introduction d'une action conservatoire devant le juge civil en prévention de cette prescription, impliquant des coûts supplémentaires liés à l'engagement de cette procédure, qui peut par la suite s'avérer inutile. Enfin, le législateur entendait mettre un terme à une pratique qui encombre les rôles des tribunaux civils d'affaires qui ne sont pas prêtes à être traitées. La disposition en cause poursuit donc un but légitime d'intérêt général. B.11.1. Compte tenu de sa préoccupation d'éviter l'introduction de procédures conservatoires devant le juge civil en prévention de la prescription, le législateur aurait raisonnablement dû estimer qu'il fallait tenir compte de l'effet erga omnes des arrêts d'annulation du Conseil d'Etat et que le dommage causé par un acte administratif illégal peut donner lieu à l'introduction d'une action devant le juge civil par des personnes autres que la partie requérante.
B.11.2. De Ministerraad onderstreept de mogelijkheid om in het geding B.11.2. Le Conseil des ministres souligne la faculté d'intervention à
voor de Raad van State tussen te komen krachtens de artikelen 6, § 4, la cause devant le Conseil d'Etat en vertu des articles 6, § 4, et 52
en 52 en volgende van het besluit van de Regent van 23 augustus 1948 « et suivants de l'arrêté du Régent du 23 août 1948 « déterminant la
tot regeling van de rechtspleging voor de afdeling bestuursrechtspraak procédure devant la section du contentieux administratif du Conseil
van de Raad van State ». In de interpretatie dat de stuitende werking d'Etat ». Toutefois, dans l'interprétation selon laquelle l'effet
van het beroep tot nietigverklaring bedoeld in artikel 2244, § 1, derde lid, van het oude Burgerlijk Wetboek alleen ten goede komt aan de verzoekende partij, heeft dergelijke tussenkomst evenwel geen enkel nut voor de persoon voor wie het nadeel dat is veroorzaakt door de bestreden administratieve handeling duidelijk wordt na afloop van dat beroep. Overigens mag de begunstigde van een administratieve handeling uitgaan van de wettigheid ervan. B.11.3. Het enige middel waarover de persoon die betrokken is bij een voor de Raad van State bestreden administratieve handeling beschikt om zijn recht op de vergoeding van de schade veroorzaakt door de bestreden handeling te vrijwaren in geval van nietigverklaring ervan, is het instellen van een vordering voor de burgerlijke rechter, naast de vernietigingsprocedure bij de Raad van State, hetgeen evenwel indruist tegen de proceseconomie die de wetgever precies nastreefde. interruptif du recours en annulation visé à l'article 2244, § 1er, alinéa 3, de l'ancien Code civil ne bénéficie qu'à la partie requérante, une telle intervention n'est d'aucune utilité pour la personne pour laquelle le préjudice causé par l'acte administratif attaqué apparaît à l'issue de ce recours. Par ailleurs, le bénéficiaire d'un acte administratif peut en présumer la légalité. B.11.3. Le seul moyen dont la personne concernée par un acte administratif attaqué devant le Conseil d'Etat dispose pour préserver son droit à la réparation du dommage causé par l'acte attaqué en cas d'annulation de celui-ci est d'introduire une action devant le juge civil, parallèlement à la procédure en annulation devant le Conseil d'Etat, ce qui ferait toutefois échec à l'économie procédurale précisément recherchée par le législateur.
B.11.4. In tegenstelling tot hetgeen de Ministerraad aanvoert, zou de B.11.4. Contrairement à ce que le Conseil des ministres soutient,
ontstentenis van een verjaringstuitende werking van de vordering voor l'absence d'effet interruptif de la prescription de l'action devant le
de burgerlijke rechter tot vergoeding van schade veroorzaakt door een juge civil en réparation du dommage causé par un acte administratif
nietig verklaarde administratieve handeling ten aanzien van een andere annulé à l'égard d'une personne autre que la partie requérante devant
persoon dan de verzoekende partij voor de Raad van State, niet kunnen le Conseil d'Etat ne saurait être justifiée par le souci d'harmoniser
worden verantwoord door de bekommernis om de in het geding zijnde le régime en cause avec le régime prévu, en matière de citation en
regeling te harmoniseren met de in artikel 2247 van het oude justice, à l'article 2247 de l'ancien Code civil, et ce, en raison de
Burgerlijk Wetboek bedoelde regeling inzake de dagvaarding voor het la différence fondamentale qui existe entre les deux formes de
gerecht, en zulks wegens het fundamentele verschil dat tussen beide
vormen van geschillenbeslechting bestaat (zie arrest van het Hof nr. 148/2018 van 8 november 2018). contentieux (voy. l'arrêt de la Cour n° 148/2018 du 8 novembre 2018).
B.12. Uit hetgeen voorafgaat, vloeit voort dat, in zoverre de B.12. Il résulte de ce qui précède qu'en ce que l'effet interruptif de
verjaringstuitende werking die is verbonden aan de beroepen die worden la prescription qui est attaché aux recours introduits devant le
ingesteld voor de Raad van State alleen ten goede komt aan de personen Conseil d'Etat ne bénéficie qu'aux personnes qui ont formé le recours,
die het beroep hebben ingesteld, met uitsluiting van de personen wier à l'exclusion des personnes dont le préjudice causé par l'annulation
nadeel door de nietigverklaring van de bestreden administratieve de l'acte administratif attaqué n'apparaît qu'à l'issue de ce recours,
handeling pas duidelijk wordt na afloop van dat beroep, de in het la disposition en cause repose sur un critère qui n'est pas pertinent
geding zijnde bepaling berust op een criterium dat niet relevant is eu égard aux objectifs mentionnés en B.10, dès lors qu'elle oblige
ten aanzien van de in B.10 vermelde doelstellingen, daar zij die toujours ces personnes à introduire une action en réparation du
personen nog steeds ertoe noopt een vordering tot schadevergoeding in dommage devant le juge civil, à titre conservatoire, pour éviter la
te stellen voor de burgerlijke rechter, ten bewarende titel, om de prescription de leur action.
verjaring van hun vordering te vermijden.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 2244, § 1, derde lid, van het oude Burgerlijk Wetboek schendt L'article 2244, § 1er, alinéa 3, de l'ancien Code civil viole les
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre de verjaringstuitende articles 10 et 11 de la Constitution en ce que l'effet interruptif de
werking verbonden aan de beroepen die worden ingesteld voor de Raad la prescription attaché aux recours introduits devant le Conseil
van State niet ten goede komt aan de personen die worden benadeeld d'Etat ne bénéficie pas aux personnes qui sont préjudiciées par
door de nietigverklaring van de bestreden administratieve handeling. l'annulation de l'acte administratif attaqué.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 11 februari 2021. la Cour constitutionnelle, le 11 février 2021.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
F. Meersschaut F. Daoût F. Meersschaut F. Daoût
^