Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 14/2021 van 28 januari 2021 Rolnummer 7232 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 102 van de wet van 25 december 2016 « tot wijzi Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 14/2021 van 28 januari 2021 Rolnummer 7232 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 102 van de wet van 25 december 2016 « tot wijzi Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...) Extrait de l'arrêt n° 14 du 28 janvier 2021 Numéro du rôle : 7232 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1717, § 4, du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par l'article 102 de la loi du 25 décembre 2016 « modifia La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 14/2021 van 28 januari 2021 Extrait de l'arrêt n° 14 du 28 janvier 2021
Rolnummer 7232 Numéro du rôle : 7232
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1717, § 4, van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1717, § 4,
Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 102 van de wet van du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par l'article 102 de la
25 december 2016 « tot wijziging van de rechtspositie van de loi du 25 décembre 2016 « modifiant le statut juridique des détenus et
gedetineerden en van het toezicht op de gevangenissen en houdende la surveillance des prisons et portant des dispositions diverses en
diverse bepalingen inzake justitie », gesteld door de Franstalige matière de justice », posée par le Tribunal de première instance
Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. francophone de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P.
rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J.
Leysen, J. Moerman, M. Pâques en Y. Kherbache, bijgestaan door de Moerman, M. Pâques et Y. Kherbache, assistée du greffier P.-Y.
griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Dutilleux, présidée par le président F. Daoût,
Daoût, wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 19 juni 2019, waarvan de expeditie ter griffie van het Par jugement du 19 juin 2019, dont l'expédition est parvenue au greffe
Hof is ingekomen op 12 juli 2019, heeft de Franstalige Rechtbank van de la Cour le 12 juillet 2019, le Tribunal de première instance
eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : francophone de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen « L'article 1717, § 4, du Code judiciaire viole-t-il les articles 10
10 en 11 van de Grondwet, in voorkomend geval in samenhang gelezen met et 11 de la Constitution, le cas échéant combinés à l'article 6 de la
artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des
de mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre het een vervaltermijn libertés fondamentales, en ce qu'il instaure un délai de déchéance qui
invoert die het een partij bij een arbitrageprocedure niet langer
mogelijk maakt de uitspraak opnieuw in het geding te brengen wanneer ne permet plus à une partie à une procédure arbitrale de remettre en
zij meer dan drie maanden na de mededeling ervan ontdekt dat die cause la sentence lorsqu'elle découvre plus de trois mois après la
uitspraak door bedrog is verkregen, terwijl, krachtens de artikelen communication de celle-ci qu'elle a été obtenue par fraude alors qu'en
1132 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek, een partij bij een vertu des articles 1132 et suivants du Code judiciaire, une partie à
gerechtelijke procedure beschikt over een termijn van zes maanden
vanaf het ontdekken van het bedrog om een verzoek tot herroeping van une procédure judiciaire dispose d'un délai de six mois à dater de la
het gewijsde in te stellen ? ». découverte de la fraude pour introduire une requête civile ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 1717, §§ 2, 3, b), iii), en 4, van het Gerechtelijk B.1.1. L'article 1717, § § 2, 3, b), iii), et 4, du Code judiciaire
Wetboek bepaalt : dispose :
« § 2. Een arbitrale uitspraak kan slechts worden bestreden voor de « § 2. La sentence arbitrale ne peut être attaquée que devant le
rechtbank van eerste aanleg, na dagvaarding. Zij beslist in eerste en tribunal de première instance, par voie de citation. Il statue en
laatste aanleg overeenkomstig artikel 1680, § 5. De uitspraak kan premier et dernier ressort conformément à l'article 1680, § 5. La
slechts worden vernietigd in de in dit artikel genoemde gevallen. sentence ne peut être annulée que dans les cas énumérés au présent
§ 3. De arbitrale uitspraak kan slechts worden vernietigd indien : article. § 3. La sentence arbitrale ne peut être annulée que si :
[...] [...]
b) de rechtbank van eerste aanleg vaststelt : b) le tribunal de première instance constate :
[...] [...]
iii) dat de uitspraak is verkregen door bedrog. iii) que la sentence a été obtenue par fraude.
§ 4. Behalve in het in artikel 1690, § 4, eerste lid, bedoelde geval, § 4. Hormis dans le cas visé à l'article 1690, § 4, alinéa 1er, une
kan een vordering tot vernietiging niet worden ingesteld na verloop demande d'annulation ne peut être introduite après l'expiration d'un
van een termijn van drie maanden te rekenen vanaf de datum waarop de délai de trois mois à compter de la date à laquelle la sentence a été
uitspraak overeenkomstig artikel 1678 werd meegedeeld aan de partij
die deze vordering instelt, of, wanneer een vordering werd ingesteld communiquée, conformément à l'article 1678, à la partie introduisant
krachtens artikel 1715, te rekenen van de datum waarop mededeling cette demande, ou, si une demande a été introduite en vertu de
overeenkomstig artikel 1678 werd gedaan van de beslissing van het l'article 1715, à compter de la date à laquelle la décision du
scheidsgerecht over de vordering ingesteld krachtens artikel 1715 aan tribunal arbitral sur la demande introduite en vertu de l'article 1715
a été communiquée, conformément à l'article 1678, à la partie
de partij die de vordering tot vernietiging instelt ». introduisant la demande d'annulation ».
B.1.2. De artikelen 1132, 1133, 1134 en 1136 van hetzelfde Wetboek bepalen : B.1.2. Les articles 1132, 1133, 1134 et 1136 du même Code disposent :
«

Art. 1132.De beslissingen die in kracht van gewijsde zijn gegaan en

«

Art. 1132.Les décisions passées en force de chose jugée, rendues

gewezen zijn door het burgerlijk gerecht, en door het strafgerecht in par les juridictions civiles, et par les juridictions répressives en
zover dit over burgerlijke belangen uitspraak heeft gedaan, kunnen tant que celles-ci ont statué sur les intérêts civils, peuvent être
worden herroepen op verzoek tot herroeping van het gewijsde van rétractées sur la requête civile formée par ceux qui y auront été
diegenen die partij zijn geweest of behoorlijk werden opgeroepen, parties ou dûment appelés, sans préjudice des droits appartenant au
onverminderd de rechten van het openbaar ministerie ». ministère public ».
«

Art. 1133.Een verzoek tot herroeping van het gewijsde kan worden

«

Art. 1133.La requête civile est ouverte pour les causes suivantes :

ingediend om de volgende redenen :
1° indien er persoonlijk bedrog is geweest; 1° s'il y a eu dol personnel;
2° indien er, sedert de beslissing, beslissende stukken zijn aan het 2° si, depuis la décision, il a été recouvré des pièces décisives et
licht gekomen die door toedoen van de partij waren achtergehouden; qui avaient été retenues par le fait de la partie;
[...] [...]
4° indien recht gedaan is op stukken, getuigenissen, verslagen van 4° si on a jugé sur pièces, témoignages, rapports d'experts ou
deskundigen of eden, die na de beslissing vals zijn bevonden of verklaard; serments reconnus ou déclarés faux depuis la décision;
[...] ». [...] ».
«

Art. 1134.Het verzoek, ondertekend door drie advocaten, van wie er

«

Art. 1134.La requête, signée par trois avocats, dont deux au moins

ten minste twee meer dan twintig jaren bij de balie zijn ingeschreven sont inscrits depuis plus de vingt ans au barreau, contient tous les
bevat alle middelen tot staving ervan en wordt betekend met moyens à l'appui de celle-ci et est signifiée avec citation dans les
dagvaarding in de gewone vorm vó6r het gerecht dat de bestreden formes ordinaires devant la juridiction qui a rendu la décision
beslissing heeft gewezen, een en ander op straffe van nietigheid. entreprise, le tout à peine de nullité.
[...] ». [...] ».
«

Art. 1136.Onder voorbehoud van de termijnen die worden voorzien in

«

Art. 1136.Sous réserve des délais prévus dans des dispositions

dwingende supranationale en internationale bepalingen, wordt het impératives supranationales et internationales, la requête civile est
verzoek tot herroeping van het gewijsde]1, op straffe van verval, formée, à peine de déchéance, dans les six mois à partir de la
ingediend binnen zes maanden na het ontdekken van de ingeroepen grond découverte de la cause invoquée ».
». B.2. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid van B.2. La question préjudicielle concerne la compatibilité de l'article
artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek met de artikelen 10 en 1717, § 4, du Code judiciaire avec les articles 10 et 11 de la
11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van Constitution, lus en combinaison ou non avec l'article 6 de la
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het een Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il instaure un
vervaltermijn invoert die het een partij bij een arbitrageprocedure délai de déchéance qui ne permet plus à une partie à une procédure
niet langer mogelijk maakt de vernietiging van de uitspraak te arbitrale de demander l'annulation de la sentence lorsqu'elle
vorderen wanneer zij, meer dan drie maanden na de mededeling van de découvre, plus de trois mois après la communication de la sentence,
uitspraak, ontdekt dat die door bedrog is verkregen. De verwijzende que celle-ci a été obtenue par fraude. Le juge a quo invite la Cour à
rechter verzoekt het Hof de situatie van die partij te vergelijken met comparer la situation de cette partie avec celle d'une partie à une
die van een partij bij een gerechtelijke procedure, die beschikt over procédure judiciaire, qui dispose d'un délai de six mois à dater de la
een termijn van zes maanden vanaf het ontdekken van het bedrog om een découverte de la fraude pour introduire une requête civile contre un
verzoek tot herroeping van het gewijsde tegen een vonnis in te
stellen, op grond van de artikelen 1132 en volgende van het jugement, sur la base des articles 1132 et suivants du Code
Gerechtelijk Wetboek. judiciaire.
B.3.1. Uit het verwijzingsvonnis blijkt dat, te dezen, de vordering B.3.1. Il ressort du jugement de renvoi qu'en l'espèce, la demande en
tot vernietiging van de in het geding zijnde arbitrale uitspraken is annulation des sentences arbitrales litigieuses a été introduite après
ingesteld na het verstrijken van een termijn van drie maanden vanaf l'expiration d'un délai de trois mois à compter de la découverte de la
het ontdekken van het vermeende bedrog. In die omstandigheden lijkt de fraude alléguée. Dans ces circonstances, le juge a quo semble
verwijzende rechter ervan uit te gaan dat een controle van de considérer qu'un contrôle de la compatibilité de la disposition en
verenigbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met artikel 6 van cause avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre die
bepaling de termijn voor het instellen van de vordering tot l'homme, en ce que cette disposition prévoit que le délai
vernietiging doet ingaan op de datum waarop de uitspraak is d'introduction de la demande d'annulation prend cours à la date à
meegedeeld, alleen relevant zou zijn indien het Hof oordeelt dat het laquelle la sentence a été communiquée, ne serait pertinent que si la
bestaan van verschillende termijnen voor het instellen van een Cour jugeait que l'existence de délais différents pour l'introduction
vordering tot vernietiging van een arbitrale uitspraak, enerzijds, en d'une demande d'annulation d'une sentence arbitrale, d'une part, et
voor het instellen van een verzoek tot herroeping van het gewijsde, pour l'introduction d'une requête civile, d'autre part, n'est pas
anderzijds, niet bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. Le Conseil
Grondwet. De Ministerraad en de eisende partij voor de verwijzende des ministres et la partie demanderesse devant le juge a quo en
rechter besluiten hieruit dat, indien dat niet het geval is, het Hof concluent que si tel n'est pas le cas, la Cour ne doit pas examiner la
het verschil in behandeling met betrekking tot het aanvangspunt van de différence de traitement relative au point de départ du délai.
termijn niet moet onderzoeken.
B.3.2. Gelet op de bewoordingen van de prejudiciële vraag en het B.3.2. Eu égard au libellé de la question préjudicielle et au lien
onlosmakelijke verband dat bestaat tussen de duur van een termijn en indissociable qui existe entre la longueur d'un délai et son point de
het aanvangspunt ervan, beantwoordt het Hof de prejudiciële vraag départ, la Cour répond à la question préjudicielle telle qu'elle lui a
zoals die is gesteld door de verwijzende rechter, door de twee hem été posée par le juge a quo, en examinant les deux aspects de la
voorgelegde aspecten van het verschil in behandeling te onderzoeken. différence de traitement que celui-ci lui soumet.
B.4.1. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene B.4.1. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée
draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit
ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la
niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de
alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit toutes les libertés, y compris ceux qui résultent des conventions
internationale verdragen die België binden. internationales liant la Belgique.
B.4.2. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet B.4.2. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas
uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de
wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et
berust en het redelijk verantwoord is. qu'elle soit raisonnablement justifiée.
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
aangewende middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.5.1. Artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van B.5.1. L'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des
de mens waarborgt het recht op toegang tot een bevoegde rechter en het droits de l'homme garantit le droit d'accès à un juge compétent et le
recht op een eerlijk proces. droit à un procès équitable.
B.5.2. Het recht op toegang tot de rechter is echter niet absoluut. B.5.2. Le droit d'accès au juge n'est cependant pas absolu. Selon la
Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens « leent het zich Cour européenne des droits de l'homme, « il se prête à des limitations
tot impliciet aangenomen beperkingen aangezien het door de aard zelf implicitement admises, car il commande de par sa nature même une
ervan, een regeling door de Staat vereist », waarbij die Staat ter réglementation par l'Etat », lequel jouit en la matière d'une certaine
zake een zekere beoordelingsmarge geniet (EHRM, 2 oktober 2018, Mutu marge d'appréciation (CEDH, 2 octobre 2018, Mutu et Pechstein c.
en Pechstein t. Zwitserland, § 93). Suisse, § 93).
B.5.3. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelt dat
artikel 6 van het Verdrag zich niet verzet tegen de oprichting van B.5.3. La Cour européenne des droits de l'homme juge que l'article 6
scheidsgerechten om te oordelen over bepaalde geschillen van de la Convention ne s'oppose pas à la création de tribunaux arbitraux
afin de juger certains différends de nature patrimoniale opposant des
vermogensrechtelijke aard tussen particulieren (ibid., § 94). Aldus, particuliers (ibid., § 94). Ainsi, lorsqu'elles souscrivent librement
wanneer zij vrij instemmen met een arbitrageclausule, « zien de à une clause d'arbitrage, « les parties renoncent volontairement à
partijen vrijwillig af van sommige door het Verdrag gewaarborgde certains droits garantis par la Convention. Une telle renonciation ne
rechten. Een dergelijke afstand druist niet in tegen het Verdrag op se heurte pas à la Convention pour autant qu'elle est libre, licite et
voorwaarde dat die vrij, geoorloofd en eenduidig is » (ibid., § 96). « sans équivoque » (ibid., § 96). « De plus, pour entrer en ligne de
Bovendien, om in aanmerking te komen in het licht van het Verdrag,
dient de afstand van sommige door het Verdrag gewaarborgde rechten compte sous l'angle de la Convention, la renonciation à certains
gepaard te gaan met een minimum aan waarborgen die overeenstemmen met droits garantis par la Convention doit s'entourer d'un minimum de
de ernst ervan » (ibid.; beslissing, 1 maart 2016, Tabbane t. garanties correspondant à sa gravité » (ibid.; décision, 1er mars
Zwitserland, § § 24-27; beslissing, 15 september 2009, Eiffage SA en 2016, Tabbane c. Suisse, §§ 24-27; décision, 15 septembre 2009,
anderen t. Zwitserland). Eiffage SA et autres c. Suisse).
B.5.4. Het recht op toegang tot de rechter kan worden onderworpen aan B.5.4. Le droit d'accès au juge peut être soumis à des conditions de
ontvankelijkheidsvoorwaarden. Die beperkingen mogen geen afbreuk doen recevabilité. Ces limitations ne peuvent porter atteinte à la
aan de essentie zelf van het recht op toegang tot de rechter (EHRM, 12 substance même du droit d'accès au juge (CEDH, 12 novembre 2002,
november 2002, Zvolsky en Zvolskß t. Tsjechische Republiek, § 47; 2 Zvolsky et Zvolskß c. République tchèque, § 47; 2 juin 2016,
juni 2016, Papaioannou t. Griekenland, § 40). Zij moeten ook een Papaioannou c. Grèce, § 40). Elles doivent aussi poursuivre un
gewettigd doel nastreven en redelijk evenredig zijn met dat doel objectif légitime et être raisonnablement proportionnées à cet
(EHRM, 24 februari 2009, L'Erablière ASBL t. België, § 35; 10 maart objectif (CEDH, 24 février 2009, L'Erablière ASBL c. Belgique, § 35;
10 mars 2009, Anakomba Yula c.
2009, Anakomba Yula t. België, § 31; 29 maart 2011, R.T.B.F. t. Belgique, § 31; 29 mars 2011, R.T.B.F. c. Belgique, § 69; grande
België, § 69; grote kamer, 5 april 2018, Zubac t. Kroatië, § 78). De chambre, 5 avril 2018, Zubac c. Croatie, § 78). Par ailleurs,
toepassing van de ontvankelijkheidsvoorwaarden zoals die zijn bepaald l'application des conditions de recevabilité telles qu'elles sont
door het toepasselijke recht, is overigens noodzakelijk wegens het prévues par le droit applicable est nécessaire en raison du principe
beginsel van de rechtsstaat (EHRM, grote kamer, Zubac t. Kroatië, de la prééminence du droit (CEDH, grande chambre, Zubac c. Croatie,
voormeld, § § 96 en 123). Het recht op toegang tot de rechter is in précité, §§ 96 et 123). Le droit d'accès au juge se trouve atteint
essentie aangetast wanneer de reglementering ervan niet langer de dans sa substance lorsque sa réglementation cesse de servir les buts
doelstellingen inzake « rechtszekerheid » en « behoorlijke de la « sécurité juridique » et de la « bonne administration de la
rechtsbedeling » nastreeft en een zekere hindernis vormt die belet dat justice » et constitue une sorte de barrière qui empêche le
het geschil van de rechtzoekende ten gronde door het bevoegde justiciable de voir son litige tranché au fond par la juridiction
rechtscollege wordt beslecht (ibid., § 98). compétente (ibid., § 98).
B.6.1. Arbitrage is een manier van geschillenbeslechting die steunt op B.6.1. L'arbitrage est un mode de règlement des conflits qui repose
de autonomie van de partijen, die beslissen om de bevoegdheid om recht sur l'autonomie des parties, qui décident de confier à un ou plusieurs
te spreken toe te vertrouwen aan een of meer scheidsrechters teneinde
definitief een einde te maken aan een geschil tussen hen. Krachtens arbitres le pouvoir de dire le droit en vue de mettre définitivement
artikel 1681 van het Gerechtelijk Wetboek is « een fin au différend qui les oppose. En vertu de l'article 1681 du Code
arbitrageovereenkomst [...] een overeenkomst waarin de partijen alle judiciaire, « une convention d'arbitrage est une convention par
geschillen of sommige geschillen die tussen hen gerezen zijn of zouden laquelle les parties soumettent à l'arbitrage tous les différends ou
kunnen rijzen met betrekking tot een bepaalde, al dan niet certains des différends qui sont nés ou pourraient naître entre elles
contractuele, rechtsverhouding aan arbitrage voorleggen ». Met au sujet d'un rapport de droit déterminé, contractuel ou non
toepassing van artikel 1682, § 1, van hetzelfde Wetboek verklaart « de contractuel ». En application de l'article 1682, § 1er, du même Code,
rechter bij wie een geding aanhangig is gemaakt waarop een « le juge saisi d'un différend faisant l'objet d'une convention
arbitrageovereenkomst betrekking heeft, [...] zich, op verzoek van een d'arbitrage se déclare sans juridiction à la demande d'une partie, à
partij, zonder rechtsmacht, tenzij de overeenkomst ten aanzien van dat moins qu'en ce qui concerne ce différend la convention ne soit pas
geschil niet geldig is of geëindigd is ». valable ou n'ait pris fin ».
B.6.2. Door hun geschil aan arbitrage voor te leggen, wensen de B.6.2. En soumettant leur différend à l'arbitrage, les parties
partijen, na afloop van een snelle procedure en, in voorkomend geval, entendent obtenir, au terme d'une procédure rapide et, le cas échéant,
volgens procedurele regels die zijn aangepast aan hun situatie, een selon des règles procédurales adaptées à leur situation, une décision
beslissing te verkrijgen die op definitieve wijze een einde maakt aan qui mette un terme à leur différend de manière définitive et qui offre
hun geschil en die alle waarborgen biedt die noodzakelijk zijn wat toutes les garanties nécessaires en ce qui concerne la sécurité
betreft de rechtszekerheid. juridique.
Om die reden zijn de rechtsmiddelen tegen een arbitrale uitspraak C'est la raison pour laquelle les voies de recours contre une sentence
beperkt. Aldus is een arbitrale uitspraak alleen vatbaar voor hoger arbitrale sont limitées. Ainsi, une sentence arbitrale ne peut faire
beroep indien de partijen in die mogelijkheid hebben voorzien in de l'objet d'un appel que si les parties ont prévu cette possibilité dans
arbitrageovereenkomst (artikel 1716 van het Gerechtelijk Wetboek). Een la convention d'arbitrage (article 1716 du Code judiciaire). Une
uitspraak kan eveneens het voorwerp uitmaken van een beroep tot sentence peut également faire l'objet d'une demande d'annulation
vernietiging voor de rechtbank van eerste aanleg (artikel 1717 van devant le tribunal de première instance (article 1717 du même Code).
hetzelfde Wetboek). Het gaat niet om een beroep met volle rechtsmacht. Il ne s'agit pas d'un recours de pleine juridiction. En outre, le
Daarnaast kan de rechtbank de uitspraak alleen vernietigen om tribunal ne peut annuler la sentence que pour des motifs
limitatief opgesomde redenen, en met name wanneer zij vaststelt dat de limitativement énumérés, et notamment s'il constate que la sentence a
uitspraak door bedrog is verkregen (artikel 1717, § 3, b), iii), van été obtenue par fraude (article 1717, § 3, b), iii), du même Code). En
hetzelfde Wetboek). In beginsel moet de vordering tot vernietiging
worden ingesteld binnen een termijn van drie maanden te rekenen vanaf principe, la demande d'annulation doit être introduite dans un délai
de datum waarop de uitspraak werd meegedeeld aan de partij die deze de trois mois à compter de la date à laquelle la sentence a été
vordering instelt (artikel 1717, § 4, van hetzelfde Wetboek). communiquée à la partie introduisant cette demande (article 1717, § 4,
B.7. Het verzoek tot herroeping van het gewijsde is een buitengewoon du même Code). B.7. La requête civile est une voie de recours extraordinaire qui
rechtsmiddel dat een partij bij een gerechtelijke procedure toelaat
een zaak aanhangig te maken bij het burgerlijk rechtscollege dat een permet à une partie à une procédure judiciaire de saisir la
in kracht van gewijsde gegane beslissing heeft gewezen, teneinde de juridiction civile qui a rendu une décision passée en force de chose
herroeping ervan te verkrijgen (artikelen 1132 en 1134 van het jugée, pour en obtenir la rétractation (articles 1132 et 1134 du Code
Gerechtelijk Wetboek). In beginsel moet het verzoek tot herroeping van judiciaire). En principe, la requête civile doit, à peine de
het gewijsde, op straffe van verval, worden ingediend binnen zes déchéance, être formée dans les six mois à partir de la découverte de
maanden na het ontdekken van de ingeroepen grond (artikel 1136 van la cause invoquée (article 1136 du même Code). Elle est ouverte pour
hetzelfde Wetboek). Het staat open voor limitatief opgesomde gronden, des causes limitativement énumérées, dont le dol personnel (article
waaronder het persoonlijk bedrog (artikel 1133 van hetzelfde Wetboek). 1133 du même Code).
B.8.1. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van B.8.1. La différence de traitement entre certaines catégories de
personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende personnes qui découle de l'application de règles procédurales
procedureregels in verschillende omstandigheden houdt op zich geen différentes dans des circonstances différentes n'est pas
discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination
verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces
procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des
daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen. droits des personnes concernées.
B.8.2. De gerechtelijke geschillenbeslechting en de arbitrage zijn B.8.2. Le règlement judiciaire des conflits et la voie de l'arbitrage
onderscheiden manieren van geschillenbeslechting die onderworpen zijn sont des modes de règlement des litiges distincts qui obéissent à des
aan verschillende procedureregels. Door te kiezen voor arbitrage règles de procédure différentes. En choisissant l'arbitrage, les
aanvaarden de partijen hun geschil te onderwerpen aan specifieke parties acceptent de soumettre leur litige à des règles de procédure
procedureregels, met name ten aanzien van de mogelijkheden en spécifiques, notamment en ce qui concerne les possibilités et les
modaliteiten van beroep tegen de arbitrale uitspraak, met volle kennis modalités de recours contre la sentence arbitrale, en pleine
van de voor- en nadelen die uit die keuze resulteren. Hieruit vloeit connaissance des avantages et des inconvénients qui découlent de ce
evenwel niet voort dat de partijen, door te kiezen voor arbitrage, choix. Il ne s'ensuit cependant pas que les parties, en optant pour
afstand hebben gedaan van alle waarborgen betreffende het recht op l'arbitrage, ont renoncé à toutes les garanties relatives au droit
toegang tot de rechter en het recht op een eerlijk proces. Het staat d'accès au juge et au droit à un procès équitable. Il incombe à la
aan het Hof na te gaan of de beperking van de rechten van die partijen Cour de vérifier si la limitation des droits de ces parties poursuit
een gewettigd doel nastreeft en of die redelijk evenredig is met dat un but légitime et si elle est raisonnablement proportionnée à cet
doel. objectif.
B.9.1. De termijn van drie maanden om de vernietiging te vorderen van B.9.1. Le délai de trois mois pour agir en annulation d'une sentence
een arbitrale uitspraak, is ingevoerd bij de wet van 4 juli 1972 « tot arbitrale a été introduit par la loi du 4 juillet 1972 « approuvant la
goedkeuring van de Europese Overeenkomst houdende een eenvormige Wet
inzake arbitrage, ondertekend te Straatsburg op 20 januari 1966, en Convention européenne portant loi uniforme en matière d'arbitrage,
tot invoering van het Gerechtelijk Wetboek van een zesde deel faite à Strasbourg le 20 janvier 1966 et introduisant dans le Code
betreffende de arbitrage ». judiciaire une sixième partie concernant l'arbitrage ».
Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat « de Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que « le délai de
vordering [....] binnen een betrekkelijk korte termijn [moet] worden forclusion, relativement court, a été imparti pour ne pas laisser la
ingesteld om de partij die zich op de uitspraak wil beroepen niet te partie qui veut se prévaloir de la sentence dans l'incertitude en ce
lang in de onzekerheid te laten omtrent de geldigheid ervan » (Parl. qui concerne la validité de celle-ci » (Doc. parl., Chambre,
St., Kamer, 1970-1971, nr. 988/1, p. 28). Oorspronkelijk moest het 1970-1970, n° 988/1, p. 28). A l'origine, la demande en annulation
beroep tot vernietiging van een door bedrog verkregen uitspraak worden d'une sentence obtenue par fraude devait être formée dans les trois
ingesteld binnen drie maanden na het ontdekken van het bedrog, op mois à partir de la découverte de la fraude, pour autant toutefois
voorwaarde evenwel dat een termijn van vijf jaar na de kennisgeving qu'un délai de cinq ans à compter de la notification de la sentence ne
van de uitspraak niet verlopen is (vroeger artikel 1707, § 3, van het se soit pas écoulé (article 1707, § 3, ancien, du Code judiciaire,
Gerechtelijk Wetboek, vóór de vervanging ervan bij artikel 39 van de
wet van 24 juni 2013 « tot wijziging van het zesde deel van het avant son remplacement par l'article 39 de la loi du 24 juin 2013 «
Gerechtelijk Wetboek betreffende de arbitrage »). modifiant la sixième partie du Code judiciaire relative à l'arbitrage »).
B.9.2. Bij de voormelde wet van 24 juni 2013 heeft de wetgever de B.9.2. Par la loi du 24 juin 2013 précitée, le législateur a procédé à
arbitrageregeling hervormd, naar het voorbeeld van de modelwet van de une réforme du régime de l'arbitrage, sur le modèle de la loi type de
Commissie van de Verenigde Naties voor het internationaal handelsrecht la Commission des Nations Unies pour le droit commercial international
van 21 juni 1985 inzake de internationale handelsarbitrage (hierna : du 21 juin 1985 « sur l'arbitrage commercial international » (ci-après
de modelwet van 21 juni 1985). : la loi type de la CNUDCI).
Ten aanzien van het nagestreefde doel wordt in de memorie van En ce qui concerne l'objectif poursuivi, l'exposé des motifs de cette
toelichting van die wet aangegeven : loi indique :
« Het voorliggend wetsontwerp heeft tot doel om [de modelwet van 21 « L'objet du présent projet de loi est de reprendre dans la sixième
juni 1985 van de Commissie van de Verenigde Naties voor het partie du Code judiciaire [la loi type du 21 juin 1985 ' sur
internationaal handelsrecht inzake de internationale l'arbitrage commercial international de la Commission des Nations
handelsarbitrage], met inbegrip van de wijzigingen die op 7 juli 2006 Unies pour le droit commercial international '] avec les amendements
werden goedgekeurd, in het zesde deel van het Gerechtelijk Wetboek adoptés le 7 juillet 2006. Il s'agit ainsi d'aligner notre législation
over te nemen. Het is nodig om onze wetgeving af te stemmen op de
meest vooruitstrevende wetgevingen inzake arbitrage. Naar het sur les législations les plus avancées en matière d'arbitrage.
voorbeeld van andere landen, zullen evenwel enkele van de huidige Toutefois, à l'instar d'autres pays, certaines particularités
bijzonderheden van het Belgisch recht behouden blijven wanneer zij actuelles du droit belge seront conservées lorsqu'elles répondent à
beantwoorden aan een grote bezorgdheid. des préoccupations majeures.
[...] [...]
Door het grootste deel van de Modelwet en vaak met de bewoordingen En intégrant dans le Code judiciaire la majeure partie de la loi
ervan over te nemen in het Gerechtelijk wetboek, wil België zich een uniforme et en en reprenant souvent le libellé, la Belgique entend se
open land tonen voor arbitrage en in het bijzonder voor de présenter comme un pays ouvert à l'arbitrage et singulièrement à
internationale arbitrage en als een land dat beschikt over een l'arbitrage international et comme un pays disposant d'une législation
vooruitstrevende wetgeving inzake arbitrage. Dit zou van ons land een progressiste en matière d'arbitrage. Ceci devrait faire de notre pays
aantrekkelijke plaats voor internationale arbitrages moeten maken met un lieu attractif pour les arbitrages internationaux avec les
de positieve gevolgen die daaruit volgen zowel inzake retombées positives qui en résultent à la fois en termes de
dienstverleningen op hoog intellectueel niveau als inzake economische prestations de services de haut niveau intellectuel et d'incidences
en financiële doorwerkingen » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC économiques et financières » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC
53-2743/001, pp. 5-6). 53-2743/001, pp. 5-6).
Artikel 51 van de voormelde wet van 24 juni 2013 voegt een nieuw L'article 51 de la loi du 24 juin 2013 précitée insère un nouvel
artikel 1717 in het Gerechtelijk Wetboek in. Met betrekking tot die article 1717 dans le Code judiciaire. Au sujet de cette disposition,
bepaling wordt in de parlementaire voorbereiding aangegeven : les travaux préparatoires indiquent :
« Dit artikel voegt artikel 1717 in in [het] nieuwe Deel van het « Cet article insère l'article 1717 dans la nouvelle partie du Code
Gerechtelijk wetboek betreffende de arbitrage. judiciaire relative à l'arbitrage.
Artikel 1717 in ontwerp zet artikel 34 van de Modelwet om dat, L'article 1717 en projet transpose l'article 34 de la loi type lequel
behoudens enkele nuances, werd overgenomen door de Duitse, de a été repris, à quelques nuances près, par les lois allemande,
Oostenrijkse en de Spaanse wet. De ontwerptekst voegt aan de espagnole et autrichienne. Le texte en projet ajoute aux motifs
vernietigingsgronden voorzien in de Modelwet nog het gebrek aan d'annulation prévus par la loi type, l'absence de motivation
motivering toe conform ons huidig recht (art. 1704, § 2, litt i), conformément à notre droit actuel (art. 1704, par. 2, litt i), C.
Ger.W.). De motivering is een vereiste van interne openbare orde, maar jud.). La motivation est une exigence d'ordre public interne mais
belet niet dat een niet met redenen omklede arbitrale uitspraak in n'empêche pas la reconnaissance en Belgique d'une sentence arbitrale
non motivée si, selon la loi applicable à la procédure, la motivation
België kan erkend worden, wanneer volgens het toepasselijk n'est pas requise. Le texte ajoute également le cas où le tribunal a
procedurerecht de motivering niet vereist is » (ibid., p. 40). excédé ses pouvoirs » (ibid., p. 40).
Het nieuwe artikel 1717 van het Gerechtelijk Wetboek is dus Le nouvel article 1717 du Code judiciaire est donc en grande partie
grotendeels overgenomen van artikel 34 van de voormelde modelwet van calqué sur l'article 34 de la loi type, précitée, de la CNUDCI. Le
21 juni 1985. De wetgever heeft aan de vernietigingsgronden waarin die
modelwet voorziet, verschillende gronden die specifiek zijn voor het législateur a ajouté aux motifs d'annulation prévus par la loi type
Belgisch recht toegevoegd, waaronder de hypothese van de door bedrog plusieurs motifs qui sont propres au droit belge, dont l'hypothèse de
verkregen uitspraak. Hij heeft de vereiste volgens welke de vordering la sentence obtenue par fraude. Il a cependant transposé telle quelle
tot vernietiging moet worden ingesteld binnen een termijn van drie l'exigence selon laquelle la demande d'annulation doit être introduite
maanden vanaf de mededeling van de uitspraak aan de betrokken partij dans un délai de trois mois à compter de la communication de la
echter als dusdanig overgenomen, zonder te voorzien in een bijzondere sentence à la partie concernée, sans prévoir un délai particulier
termijn wanneer de vernietiging wordt gevorderd om reden dat de lorsque l'annulation est demandée au motif que la sentence a été
uitspraak door bedrog is verkregen (artikel 1717, § 4, van het obtenue par fraude (article 1717, § 4, du Code judiciaire).
Gerechtelijk Wetboek).
B.10.1. De relatief korte termijn van drie maanden om de vernietiging B.10.1. Le délai, relativement bref, de trois mois pour agir en
te vorderen van een arbitrale uitspraak, is redelijk verantwoord door annulation d'une sentence arbitrale est raisonnablement justifié par
de wil van de wetgever om de partijen die vrij beslissen om gebruik te la volonté du législateur de fournir rapidement aux parties qui
maken van arbitrage, snel een definitieve beslissing te geven over het décident librement de recourir à l'arbitrage une décision définitive
geschil tussen hen, zoals in B.9.1 is vermeld. Die termijn is niet sur le différend qui les oppose, comme il est dit en B.9.1. Ce délai
overdreven kort en kan de betrokkenen niet beletten een vordering tot n'est pas excessivement bref, ni de nature à empêcher les intéressés
vernietiging in te stellen. d'introduire une demande en annulation.
B.10.2. De vaststelling van het aanvangspunt van die termijn op de B.10.2. La fixation du point de départ de ce délai à la date de la
datum waarop de arbitrale uitspraak wordt meegedeeld, is in beginsel communication de la sentence arbitrale est en principe pertinente au
relevant ten aanzien van dat doel. In zoverre zij echter de partij die regard de cet objectif. Cependant, en ce qu'elle ne permet pas à la
meer dan drie maanden na de mededeling van de uitspraak ontdekt dat partie qui découvre, plus de trois mois après la communication de la
die door bedrog is verkregen niet toelaat de vernietiging van de in sentence, que celle-ci a été obtenue par fraude de demander
het geding zijnde uitspraak te vorderen, en zulks in elke hypothese, l'annulation de la sentence litigieuse, et ce en toute hypothèse, la
leidt de in het geding zijnde bepaling tot een onevenredige beperking disposition en cause entraîne une limitation disproportionnée des
van de rechten van de partij die het slachtoffer is van het bedrog.
Daar artikel 1717 van het Gerechtelijk Wetboek de partijen toelaat de droits de la partie victime de la fraude. Dès lors que l'article 1717
vernietiging van een arbitrale uitspraak te vorderen om reden dat die du Code judiciaire permet aux parties de demander l'annulation d'une
door fraude zou zijn verkregen, dienen die partijen te beschikken over sentence arbitrale au motif que celle-ci aurait été obtenue par
een nuttige termijn om een dergelijke vordering in te stellen, anders fraude, ces parties doivent disposer d'un délai utile pour introduire
wordt hun een beroep ontzegd waarop zij in beginsel recht hebben. une telle demande, sous peine d'être privées d'un recours auquel elles
ont en principe droit.
B.11. In die mate dient de prejudiciële vraag bevestigend te worden B.11. Dans cette mesure, la question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. affirmative.
B.12. Wanneer de vaststelling van een lacune is uitgedrukt in B.12. Lorsque le constat d'une lacune est exprimé en des termes
voldoende nauwkeurige en volledige bewoordingen die toelaten de in het suffisamment précis et complets qui permettent l'application de la
geding zijnde bepaling toe te passen met inachtneming van de disposition en cause dans le respect des normes de référence sur la
referentienormen op grond waarvan het Hof zijn toetsingsbevoegdheid
uitoefent, geeft het Hof aan dat het aan de rechter staat een einde te base desquelles la Cour exerce son contrôle, la Cour indique qu'il
maken aan de schending van die normen. appartient au juge de mettre fin à la violation de ces normes.
Zulks is te dezen niet het geval. Het Hof kan de vaststelling van een Tel n'est pas le cas dans la présente affaire. En effet, la Cour ne
lacune immers niet nader preciseren aangezien het niet beschikt over peut préciser davantage le constat d'une lacune, dès lors qu'elle ne
een beoordelingsbevoegdheid die gelijkwaardig is aan die van de dispose pas d'un pouvoir d'appréciation équivalent à celui du
wetgever. Het komt aan de wetgever toe om een einde te maken aan de législateur. C'est au législateur qu'il appartient de mettre un terme
vastgestelde ongrondwettigheid. à l'inconstitutionnalité constatée.
In afwachting van het optreden van de wetgever, dient de rechter naar Dans l'attente de l'intervention du législateur, il appartient au
gelang van de omstandigheden te oordelen of de vordering tot juge, en fonction des circonstances, d'apprécier si la demande en
vernietiging van een arbitrale uitspraak is ingesteld binnen een annulation d'une sentence arbitrale a été introduite dans un délai
redelijke termijn na de vaststelling dat de uitspraak is verkregen raisonnable à compter du constat de ce que la sentence a été obtenue
door bedrog. par fraude.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen L'article 1717, § 4, du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de
10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het la Constitution, lus en combinaison avec l'article 6 de la Convention
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het een européenne des droits de l'homme, en ce qu'il ne permet pas à une
partij bij een arbitrageprocedure niet toelaat de vernietiging van een partie à une procédure arbitrale de demander l'annulation d'une
uitspraak te vorderen wanneer die partij, meer dan drie maanden na de sentence lorsque cette partie découvre, plus de trois mois après la
mededeling van de uitspraak, ontdekt dat die is verkregen door bedrog. communication de la sentence, que celle-ci a été obtenue par fraude.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 28 januari 2021. la Cour constitutionnelle, le 28 janvier 2021.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
F. Daoût F. Daoût
^