Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 103/2020 van 9 juli 2020 Rolnummer 6963 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2 van de wet van 27 februari 1987 « betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een handicap », gesteld door de Arbeidsrechtb Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 103/2020 van 9 juli 2020 Rolnummer 6963 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2 van de wet van 27 februari 1987 « betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een handicap », gesteld door de Arbeidsrechtb Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...) Extrait de l'arrêt n° 103/2020 du 9 juillet 2020 Numéro du rôle : 6963 En cause: les questions préjudicielles concernant l'article 2 de la loi du 27 février 1987 « relative aux allocations aux personnes handicapées », posées par le Tribunal d La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 103/2020 van 9 juli 2020 Extrait de l'arrêt n° 103/2020 du 9 juillet 2020
Rolnummer 6963 Numéro du rôle : 6963
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2 van de wet van 27 En cause: les questions préjudicielles concernant l'article 2 de la
februari 1987 « betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een loi du 27 février 1987 « relative aux allocations aux personnes
handicap », gesteld door de Arbeidsrechtbank Henegouwen, afdeling handicapées », posées par le Tribunal du travail du Hainaut, division
Bergen. Mons.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen,
Lavrysen, J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, M.
Leysen, M. Pâques en Y. Kherbache, bijgestaan door de griffier P.-Y. Pâques et Y. Kherbache, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée
Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, par le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij vonnis van 11 juni 2018, waarvan de expeditie ter griffie van het Par jugement du 11 juin 2018, dont l'expédition est parvenue au greffe
Hof is ingekomen op 27 juni 2018, heeft de Arbeidsrechtbank de la Cour le 27 juin 2018, le Tribunal du travail du Hainaut,
Henegouwen, afdeling Bergen, de volgende prejudiciële vragen gesteld : division Mons, a posé les questions préjudicielles suivantes :
« 1) Schendt artikel 2 van de wet van 27 februari 1987 betreffende de « 1) L'article 2 de la loi du 27 février 1987 relative aux allocations
tegemoetkomingen aan personen met een handicap niet de artikelen 10,
11 en 22 van de Grondwet in zoverre het recht op tegemoetkomingen niet aux personnes handicapées ne viole-t-il pas les articles 10, 11 et 22
de la Constitution en ce que le droit aux allocations ne peut être
kan worden toegekend aan een meerderjarige persoon met een handicap accordé à la personne handicapée majeure n'ayant pas atteint l'âge de
die de leeftijd van 21 jaar nog niet heeft bereikt ? 21 ans ?
2) Schendt artikel 2 van de wet van 27 februari 1987 betreffende de 2) L'article 2 de la loi du 27 février 1987 relative aux allocations
tegemoetkomingen aan personen met een handicap de artikelen 10, 11 en aux personnes handicapées viole-t-il les articles 10, 11 et 22 de la
22 van de Grondwet in zoverre het een minimumleeftijd van 21 jaar Constitution en ce qu'il impose un âge minimal de 21 ans pour ouvrir
oplegt voor de toekenning van een recht op tegemoetkomingen aan un droit aux allocations aux personnes handicapées tandis qu'une
personen met een handicap, terwijl een meerderjarige persoon (al dan
niet met een handicap) een recht op maatschappelijke integratie kan personne majeure (handicapée ou non) peut ouvrir un droit à
toegekend krijgen vanaf de leeftijd van achttien jaar met het risico l'intégration sociale dès l'âge de 18 ans avec le risque de se voir
dat het OCMW hem dit weigert gelet op het inkomen van de samenwonende opposer un refus du CPAS vu les revenus des parents cohabitants alors
ouders, terwijl het inkomen van de samenwonende ouders van een persoon que les revenus des parents cohabitants d'une personne handicapée ne
met een handicap niet in aanmerking wordt genomen in het stelsel van sont pas pris en compte dans le régime des allocations aux personnes
de tegemoetkomingen aan personen met een handicap ? handicapées ?
3) Biedt artikel 2 van de wet van 27 februari 1987 betreffende de 3) L'article 2 de la loi du 27 février 1987 relative aux allocations
tegemoetkomingen aan personen met een handicap voldoende toegang tot aux personnes handicapées offre-t-il un accès suffisant à un minimum
een minimum aan menselijke waardigheid in de zin van artikel 23 van de de dignité humaine au sens de l'article 23 de la Constitution, y
Grondwet, met inbegrip van een minimaal recht op sociale zekerheid, in compris un droit minimum à la sécurité sociale en ce que le droit aux
zoverre het recht op tegemoetkomingen niet kan worden toegekend aan allocations ne peut être accordé à la personne handicapée majeure
een meerderjarige persoon met een handicap die de leeftijd van 21 jaar n'ayant pas atteint l'âge de 21 ans ? ».
nog niet heeft bereikt ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan Quant à la disposition en cause et à son contexte
B.1.1. Sedert de vervanging ervan bij artikel 117 van de programmawet B.1.1. Depuis son remplacement par l'article 117 de la loi-programme
(I) van 24 december 2002, zelf vervangen bij artikel 156 van de (I) du 24 décembre 2002, remplacé à son tour par l'article 156 de la
programmawet van 9 juli 2004, bepaalt artikel 2 van de wet van 27 loi-programme du 9 juillet 2004, l'article 2 de la loi du 27 février
februari 1987 « betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een 1987 « relative aux allocations aux personnes handicapées » (ci-après
handicap » (hierna : de wet van 27 februari 1987) : : la loi du 27 février 1987) dispose :
« § 1. De inkomensvervangende tegemoetkoming wordt toegekend aan de « § 1er. L'allocation de remplacement de revenus est accordée à la
persoon met een handicap die ten minste 21 jaar is en op het ogenblik personne handicapée qui est âgée d'au moins 21 ans et qui, au moment
van het indienen van de aanvraag minder dan 65 jaar is, van wie is de l'introduction de la demande, est âgée de moins de 65 ans, dont il
vastgesteld dat zijn lichamelijke of psychische toestand zijn est établi que l'état physique ou psychique a réduit sa capacité de
verdienvermogen heeft verminderd tot een derde of minder van wat een gain à un tiers ou moins de ce qu'une personne valide est en mesure de
gezonde persoon door het uitoefenen van een beroep op de algemene gagner en exerçant une profession sur le marché général du travail.
arbeidsmarkt kan verdienen.
De algemene arbeidsmarkt omvat niet de beschutte tewerkstelling. Le marché général du travail ne comprend pas les entreprises de travail adapté.
§ 2. De integratietegemoetkoming wordt toegekend aan de persoon met § 2. L'allocation d'intégration est accordée à la personne handicapée
een handicap die ten minste 21 jaar is en op het ogenblik van het qui, au moment de l'introduction de la demande, est âgée d'au moins 21
indienen van de aanvraag minder dan 65 jaar is, van wie een gebrek aan ans et de moins de 65 ans, dont le manque ou la réduction d'autonomie
of een vermindering van zelfredzaamheid is vastgesteld. est établi.
§ 3. De tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden wordt toegekend aan de § 3. L'allocation pour l'aide aux personnes âgées est accordée à la
persoon met een handicap die ten minste 65 jaar oud is en van wie een personne handicapée âgée d'au moins 65 ans dont le manque ou la
gebrek aan of een vermindering van zelfredzaamheid is vastgesteld. réduction d'autonomie est établi.
De tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden wordt niet toegekend aan de L'allocation pour l'aide aux personnes âgées n'est pas accordée à la
persoon met een handicap die een inkomensvervangende of een personne handicapée qui bénéficie d'une allocation de remplacement de
integratietegemoetkoming geniet ». revenus ou d'une allocation d'intégration ».
B.1.2.1. De inkomensvervangende tegemoetkoming, de B.1.2.1. L'allocation de remplacement de revenus, l'allocation
integratietegemoetkoming en de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden d'intégration et l'allocation pour l'aide aux personnes âgées
vormen de drie tegemoetkomingen aan personen met een handicap (artikel constituent les trois allocations aux personnes handicapées (article 1er,
1, eerste lid, van de wet van 27 februari 1987). alinéa 1er, de la loi du 27 février 1987).
De inkomensvervangende tegemoetkoming wordt toegekend aan de personen L'allocation de remplacement de revenus est accordée aux personnes
met een handicap wier verdienvermogen beperkt is wegens hun handicapées dont la capacité de gain est limitée en raison de leur
lichamelijke of psychische toestand. De integratietegemoetkoming is état physique ou psychique. L'allocation d'intégration est destinée
bestemd voor de personen met een handicap die, wegens hun gebrek aan aux personnes handicapées qui, en raison de leur manque ou de leur
of vermindering van zelfredzaamheid, extra kosten moeten maken, réduction d'autonomie, doivent exposer des frais supplémentaires, par
bijvoorbeeld om bijzondere voorzieningen aan te kopen. exemple pour acquérir des équipements spéciaux.
B.1.2.2. De inkomensvervangende tegemoetkomingen en de B.1.2.2. Les allocations de remplacement de revenus et les allocations
integratietegemoetkomingen hebben de gewone tegemoetkomingen en de d'intégration ont remplacé les allocations ordinaires et les
bijzondere tegemoetkomingen vervangen die vóór de inwerkingtreding van allocations spéciales qui étaient octroyées aux personnes handicapées
de wet van 27 februari 1987 aan personen met een handicap werden toegekend. avant l'entrée en vigueur de la loi du 27 février 1987.
In dat verband blijkt uit de parlementaire voorbereiding : A cet égard, il ressort des travaux préparatoires que :
« a) Om het stelsel eenvoudiger en doorzichtiger te maken worden de « a) Pour simplifier et augmenter la transparence du régime, les
tegemoetkomingen toegekend aan personen, getroffen door een handicap allocations octroyées aux personnes atteintes d'un handicap avant
vóór de leeftijd van 65 jaar, vervangen door twee tegemoetkomingen, l'âge de 65 ans, sont remplacées par deux allocations, à savoir :
nl. een inkomensvervangende tegemoetkoming en een
integratietegemoetkoming. De inkomensvervangende tegemoetkoming is l'allocation de remplacement de revenus et l'allocation d'intégration.
bestemd voor de gehandicapten die niet over een voldoende inkomen L'allocation de remplacement de revenus est destinée aux handicapés
kunnen beschikken. De integratietegemoetkoming is gericht op de qui ne peuvent disposer d'un revenu suffisant. L'allocation
gehandicapten die omwille van hun gebrek aan zelfredzaamheid d'intégration est octroyée aux handicapés dont le manque d'autonomie
bijkomende kosten hebben om zich te integreren of hiertoe op entraine des frais supplémentaires ou nécessite des équipements
bijzondere voorzieningen beroep moeten doen. particuliers en vue de leur intégration.
[...] [...]
Deze vereenvoudiging houdt in dat het onderscheid tussen gewone en La simplification proposée implique la suppression de la distinction
bijzondere tegemoetkomingen wegvalt en dat voortaan alle categorieën entre allocations ordinaires et allocations spéciales et l'octroi,
gehandicapten gelijke rechten krijgen » (Parl. St., Kamer, 1985-1986, désormais, des mêmes droits à toutes les catégories de handicapés »
nr. 448/1, pp. 1-2). (Doc. parl., Chambre, 1985-1986, n° 448/1, pp. 1-2).
B.1.3. Om tegemoetkomingen aan personen met een handicap te B.1.3. Pour obtenir des allocations aux personnes handicapées, la
verkrijgen, dient de persoon met een handicap te voldoen aan de personne handicapée doit satisfaire aux conditions fixées aux articles
voorwaarden die zijn vastgesteld bij de artikelen 2, 4 en 7 van de wet 2, 4 et 7 de la loi du 27 février 1987 (article 1er, alinéa 2, de la même loi).
van 27 februari 1987 (artikel 1, tweede lid, van dezelfde wet). Pour obtenir des allocations de remplacement de revenus et des
Om inkomensvervangende tegemoetkomingen en integratietegemoetkomingen allocations d'intégration, la personne handicapée doit notamment, en
te verkrijgen, dient de persoon met een handicap met name, krachtens
artikel 2 van dezelfde wet, ten minste 21 jaar oud te zijn. Dat vertu de l'article 2 de la même loi, être âgée de 21 ans au moins. Ce
leeftijdscriterium is sedert het begin opgenomen in de in het geding zijnde bepaling. critère d'âge figure dans la disposition en cause depuis son origine.
Uit de parlementaire voorbereiding blijkt : Il ressort des travaux préparatoires que :
« De leeftijd voor het toekennen van de tegemoetkomingen wordt voor
alle gehandicapten op 21 jaar gebracht. De bestaande bijzondere « L'âge requis pour l'octroi des allocations est porté à 21 ans pour
tous les handicapés. L'actuelle allocation spéciale n'est accordée
tegemoetkoming wordt slechts vanaf 25 jaar toegekend. De gewone qu'à partir de 25 ans. L'allocation ordinaire pouvait être octroyée
tegemoetkoming kon vanaf 14 jaar worden verleend, maar zolang de dès l'âge de 14 ans, mais pendant tout le temps de la minorité du
gehandicapte minderjarig was, wordt bij de toekenning rekening handicapé, son octroi est fonction des ressources de ses parents, ce
gehouden met de bestaansmiddelen van zijn ouders, wat meteen de
uitsluiting betekende van de meeste minderjarigen » (Parl. St., Kamer, qui excluait immédiatement la plupart des mineurs d'âge » (Doc. parl.,
1985-1986, nr. 448/1, p. 2). Chambre, 1985-1986, n° 448/1, p. 2).
B.1.4. Het leeftijdscriterium van 21 jaar werd uitvoerig besproken B.1.4. Le critère d'âge de 21 ans a fait l'objet d'amples discussions
tijdens de parlementaire voorbereiding. Verschillende amendementen au cours des travaux préparatoires. Plusieurs amendements ont été
werden ingediend om die leeftijd te proberen te verlagen tot 18 jaar. déposés en vue de l'abaissement de cet âge à 18 ans. Le secrétaire
De staatssecretaris heeft de leeftijd van 21 jaar evenwel willen d'Etat a toutefois voulu maintenir l'âge de 21 ans. En commission, il
behouden. In de commissie heeft hij die keuze als volgt verantwoord : a justifié ce choix en ces termes :
« [De] keuze voor de leeftijd van 21 jaar stoelt op vier gronden : in « [...] le choix de l'âge de 21 ans s'inscrit dans une quadruple
de eerste plaats is de leeftijd van de meerderjarigheid in de huidige
wetgeving 21 jaar. Dit cijfer dient eveneens als criterium in de logique : tout d'abord, 21 ans est l'âge de la majorité dans la
législation actuelle; ensuite, ce chiffre sert également de critère
dans le régime des allocations familiales; d'autre part, c'est
regeling van de kinderbijslag. Voorts heeft men ook vanaf 21 jaar également à partir de 21 ans qu'il est possible de bénéficier du
recht op het bestaansminimum en tot slot moeten de gehandicapten minimum de moyens d'existence; enfin, il faut inciter les handicapés à
worden aangespoord hun scholing zo lang mogelijk voort te zetten. prolonger leur scolarité au maximum. Tant dans le cas d'un handicap
Zowel voor de geestelijk als voor de lichamelijk gehandicapten is de mental que dans le cas d'un handicap physique, il est terminé le temps
tijd voorbij dat men dacht dat hun ontwikkeling begrensd was. où l'on pensait que le développement des handicapés avait un plafond.
[...] [...]
[De] wetgeving [moet] eenduidig [...] zijn. Het is derhalve wenselijk
de voor de toekenning van tegemoetkomingen aan gehandicapten vereiste [...] la législation doit être univoque. Il est dès lors préférable de
leeftijd op 21 jaar te brengen. Als de leeftijd voor de fixer l'âge requis pour l'octroi des allocations aux handicapés à 21
meerderjarigheid in de toekomst tot 18 jaar wordt verlaagd, kunnen de ans. Si l'âge de la majorité était abaissé à 18 ans dans le futur, il
leeftijdsvereisten voor de toekenning van tegemoetkomingen nog altijd serait alors toujours possible de modifier également les critères
worden gewijzigd » (Parl. St., Kamer, 1985-1986, nr. 448/4, p. 13). d'âge pour le bénéfice des allocations » (Doc. parl., Chambre, 1985-1986, n° 448/4, p. 13).
Nog steeds in de commissie heeft de staatssecretaris vermeld : Toujours en commission, le secrétaire d'Etat a indiqué :
« De minimumleeftijd wordt voor beide tegemoetkomingen op 21 jaar « L'âge minimal est porté à 21 ans pour les deux allocations et aligné
gebracht, leeftijd waarop ook andere sociale uitkeringen een aanvang ainsi sur l'âge minimal requis pour l'octroi d'autres allocations
nemen (b.v. het bestaansminimum) of verhogen (b.v. bepaalde sociales (par exemple le minimum de moyens d'existence) ou pour
l'obtention de majorations (par exemple, de certaines allocations de
werkloosheidsuitkeringen) » (Parl. St., Senaat, 1985-1986, nr. 335/2, p. 5). chômage) » (Doc. parl., Sénat, 1985-1986, n° 335/2, p. 5).
En : Et :
« [...] « [...]
- de gehandicapten [hebben] tot 21 jaar recht [...] op kinderbijslag; - les handicapés ont droit aux allocations familiales jusqu'à 21 ans;
- les handicapés doivent pouvoir bénéficier d'une formation jusqu'à
- de gehandicapten [moeten] ten minste tot de leeftijd van 21 jaar een l'âge de 21 ans au moins. Cela augmentera leurs chances d'intégration;
opleiding [...] kunnen genieten. Dat zal hun integratiekansen
verhogen; - het bedrag van de inkomensvervangende tegemoetkoming [stemt overeen] - le montant de l'allocation de remplacement de revenus correspond au
met het bedrag van het bestaansminimum. Ook voor laatstgenoemde
uitkering geldt de leeftijdsgrens van 21 jaar » (ibid., p. 18). montant du minimum de moyens d'existence. La limite d'âge est de 21
ans également pour cette dernière prestation » (ibid., p. 18).
Ten gronde Quant au fond
B.2. Met de eerste prejudiciële vraag verzoekt de verwijzende rechter B.2. Par la première question préjudicielle, le juge a quo invite la
het Hof de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met de Cour à examiner la compatibilité de la disposition en cause avec les
artikelen 10, 11 en 22 van de Grondwet te onderzoeken, in zoverre zij articles 10, 11 et 22 de la Constitution, en ce qu'elle fixe à 21 ans
de leeftijd vanaf wanneer inkomensvervangende tegemoetkomingen en l'âge à partir duquel des allocations de remplacement de revenus et
integratietegemoetkomingen aan personen met een handicap kunnen worden des allocations d'intégration peuvent être octroyées aux personnes
toegekend, vaststelt op 21 jaar. handicapées.
B.3. Noch uit de prejudiciële vraag, noch uit de verwijzingsbeslissing B.3. Ni la question préjudicielle ni la décision de renvoi ne font
blijkt het verband tussen de in het geding zijnde bepaling en het apparaître le rapport entre la disposition en cause et le droit au
recht op eerbiediging van het privéleven dat door artikel 22 van de respect de la vie privée garanti par l'article 22 de la Constitution.
Grondwet wordt gewaarborgd.
Bijgevolg onderzoekt het Hof enkel de bestaanbaarheid van de in het En conséquence, la Cour examine uniquement la compatibilité de la
geding zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en
zoverre zij leidt tot een verschil in behandeling tussen meerderjarige
personen met een handicap, naargelang zij al dan niet de volle ce qu'elle fait naître une différence de traitement entre les
leeftijd van 21 jaar hebben bereikt. B.4. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.5. Zoals blijkt uit de in B.1.4 aangehaalde parlementaire voorbereiding, heeft de wetgever de leeftijd vanaf wanneer een persoon met een handicap een inkomensvervangende tegemoetkoming en een personnes handicapées majeures, selon qu'elles ont ou non 21 ans accomplis. B.4. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité et de non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.5. Comme il ressort des travaux préparatoires cités en B.1.4, le
integratietegemoetkoming kan aanvragen, vastgesteld op 21 jaar, om vier redenen. Concreet heeft de wetgever : - ten eerste, die leeftijd willen laten overeenstemmen met de leeftijd van burgerlijke meerderjarigheid, die was vastgesteld op 21 jaar toen hij de wet van 27 februari 1987 heeft aangenomen; - ten tweede, die leeftijd willen aanpassen aan de leeftijd vanaf wanneer een persoon met een handicap niet langer het recht op verhoogde kinderbijslag opent; - ten derde, die leeftijd willen afstemmen op de leeftijd vanaf législateur a fixé à 21 ans l'âge à partir duquel une personne handicapée peut solliciter une allocation de remplacement de revenus et une allocation d'intégration, et ce, pour quatre raisons. Concrètement, le législateur a voulu : - premièrement, faire correspondre cet âge à l'âge de la majorité civile, qui était fixée à 21 ans lorsqu'il a adopté la loi du 27 février 1987; - deuxièmement, aligner cet âge sur l'âge à partir duquel une personne handicapée n'ouvre plus le droit à des allocations familiales majorées; - troisièmement, calquer cet âge sur l'âge à partir duquel il est
wanneer het mogelijk is het « bestaansminimum », dat het « recht op possible de solliciter le « minimum de moyens d'existence », devenu le
maatschappelijke integratie » in de zin van de wet van 26 mei 2002 « « droit à l'intégration sociale » au sens de la loi du 26 mai 2002 «
betreffende het recht op maatschappelijke integratie » (hierna : de wet van 26 mei 2002) is geworden, aan te vragen; en concernant le droit à l'intégration sociale » (ci-après : la loi du 26 mai 2002); et
- ten vierde, de personen met een handicap ertoe willen aansporen hun - quatrièmement, inciter les personnes handicapées à prolonger leur
scholing zo lang mogelijk voort te zetten. scolarité le plus longtemps possible.
B.6.1. Het criterium van de leeftijd van de burgerlijke B.6.1. Le critère de l'âge de la majorité civile justifiant la
meerderjarigheid om de toekenning van de inkomensvervangende limitation de l'octroi des allocations de remplacement de revenus et
tegemoetkomingen en van de integratietegemoetkomingen te beperken tot
de personen met een handicap die de volle leeftijd van 21 jaar hebben des allocations d'intégration aux personnes handicapées de 21 ans
bereikt, is niet langer pertinent, nu de wet van 19 januari 1990 « tot accomplis n'est plus pertinent, dès lors que la loi du 19 janvier 1990
verlaging van de leeftijd van burgerlijke meerderjarigheid tot « abaissant à dix-huit ans l'âge de la majorité civile » a fixé cet
achttien jaar » die leeftijd op 18 jaar heeft vastgesteld. âge à 18 ans.
B.6.2. Het leeftijdscriterium van 21 jaar is ook niet langer relevant B.6.2. Le critère d'âge de 21 ans n'est plus pertinent non plus au
ten aanzien van het doel dat erin bestaat de minimumleeftijd voor de regard de l'objectif consistant à calquer l'âge minimal pour l'octroi
toekenning van de inkomensvervangende tegemoetkomingen en van de des allocations de remplacement de revenus et des allocations
integratietegemoetkomingen af te stemmen op de leeftijd vanaf wanneer d'intégration sur l'âge à partir duquel le « minimum de moyens
het « bestaansminimum », dat het « recht op maatschappelijke d'existence », devenu le « droit à l'intégration sociale », peut être
integratie » is geworden, kan worden toegekend. Dat kan immers worden
toegekend vanaf de leeftijd van 18 jaar, met andere woorden aan octroyé. En effet, celui-ci peut être accordé à partir de l'âge de 18
meerderjarige of daarmee gelijkgestelde personen (artikel 3, 2°, van ans, c'est-à-dire aux personnes majeures ou y assimilées (article 3,
de wet van 26 mei 2002). 2°, de la loi du 26 mai 2002).
B.6.3.1. Er bestaat weliswaar een coherentie tussen het stelsel van de B.6.3.1. Il existe certes une cohérence entre le système des
kinderbijslag en het stelsel van de tegemoetkomingen aan personen met allocations familiales et le système des allocations aux personnes
een handicap, in zoverre dat laatste pas ingaat wanneer het eerste is handicapées, en ce que ce dernier ne prend cours que quand le premier
beëindigd voor personen met een handicap. De artikelen 47 en 63 van de a pris fin pour des personnes handicapées. Les articles 47 et 63 de la
« Algemene kinderbijslagwet » van 19 december 1939, de artikelen 5, § loi générale du 19 décembre 1939 « relative aux allocations familiales
2, en 16 van het decreet van het Waalse Gewest van 8 februari 2018 « », les articles 5, § 2, et 16 du décret de la Région wallonne du 8
betreffende het beheer en de betaling van de gezinsbijslagen », de février 2018 « relatif à la gestion et au paiement des prestations
artikelen 9, § 2, 21 en 22 van het decreet van de Duitstalige familiales », les articles 9, § 2, 21 et 22, du décret de la
Gemeenschap van 23 april 2018 « betreffende de gezinsbijslagen », de Communauté germanophone du 23 avril 2018 « relatif aux prestations
artikelen 8, § 2, 2°, en 16 van het Vlaamse decreet van 27 april 2018 familiales », les articles 8, § 2, 2°, et 16 du décret flamand du 27
« tot regeling van de toelagen in het kader van het gezinsbeleid » en avril 2018 « réglant les allocations dans le cadre de la politique
artikel 12 van de ordonnantie van de Gemeenschappelijke familiale » et l'article 12 de l'ordonnance de la Commission
Gemeenschapscommissie van 25 april 2019 « tot regeling van de communautaire commune du 25 avril 2019 « réglant l'octroi des
toekenning van gezinsbijslag » voorzien immers in een verhoging van de prestations familiales » prévoient en effet une majoration des
basiskinderbijslag voor de persoon met een handicap die minder dan 21 jaar oud is. allocations familiales de base en faveur de la personne handicapée âgée de moins de 21 ans.
B.6.3.2. De coherentie tussen de beide stelsels kan echter geen B.6.3.2. La cohérence entre les deux régimes ne peut toutefois pas
doorslaggevend argument zijn om voor de toekenning van de constituer un argument déterminant pour justifier le maintien du
inkomensvervangende tegemoetkoming en de integratietegemoetkoming het
behoud van het leeftijdscriterium van 21 jaar te verantwoorden. critère d'âge de 21 ans pour l'octroi de l'allocation de remplacement
Enerzijds is de federale wetgever sinds de bijzondere wet van 6 de revenus et de l'allocation d'intégration. D'une part, depuis la loi
januari 2014 met betrekking tot de Zesde Staatshervorming niet langer spéciale du 6 janvier 2014 relative à la Sixième Réforme de l'Etat, le
législateur fédéral n'est plus compétent en ce qui concerne le régime
bevoegd voor de kinderbijslagregeling zodat hij, in tegenstelling tot des allocations familiales, de sorte que, contrairement à ce qui était
wat in het verleden het geval was, de coherentie van beide systemen le cas dans le passé, il ne peut plus garantir la cohérence des deux
niet langer kan waarborgen. Anderzijds staat het de gemeenschappen régimes. D'autre part, les communautés sont libres d'adapter leur
vrij hun beleid inzake kinderbijslagen af te stemmen op een wijziging politique en matière d'allocations familiales à une modification du
van de voormelde leeftijdsvereiste. In dat verband kan erop worden critère d'âge précité. A cet égard, il peut être souligné qu'à la
gewezen dat de wetgever naar aanleiding van de totstandkoming van de suite de l'adoption de la loi du 27 février 1987, le législateur a
wet van 27 februari 1987 de leeftijdsvereiste van 21 jaar voor de adapté le critère d'âge de 21 ans permettant de bénéficier des
verhoogde kinderbijslag voor personen met een handicap heeft aangepast allocations familiales majorées pour personnes handicapées au critère
aan de leeftijdsvereiste die werd gesteld in de voormelde wet en niet d'âge qui a été fixé dans la loi précitée, et non l'inverse (Doc.
omgekeerd (Parl. St., Kamer, 1985-1986, nr. 448/1, p. 8, en nr. 448/4, p. 11). parl., Chambre, 1985-1986, n° 448/1, p. 8, et n° 448/4, p. 11).
B.6.4. In de parlementaire voorbereiding van artikel 2, § § 1 en 2,
van de wet van 27 februari 1987 wordt ter verantwoording van de
leeftijdsvereiste van 21 jaar ten slotte verwezen naar het doel dat B.6.4. Enfin, pour justifier le critère d'âge de 21 ans, les travaux
erin bestaat personen met een handicap ertoe aan te sporen hun préparatoires de l'article 2, § § 1er et 2, de la loi du 27 février
scholing zo lang mogelijk voort te zetten. Hoewel dat doel zeker 1987 renvoient à l'objectif qui consiste à inciter les personnes
handicapées à poursuivre leur scolarité le plus longtemps possible. Si
legitiem is, is het in het geding zijnde leeftijdscriterium van 21 cet objectif est certainement légitime, le critère d'âge de 21 ans, en
jaar niet pertinent om dat doel te bereiken. cause, n'est pas pertinent pour atteindre cet objectif.
In de eerste plaats kan een hogere studie een variabele duur hebben en D'abord, les études supérieures peuvent être à durée variable et
in een verschillend tempo worden gevolgd zodat de keuze voor de peuvent être effectuées à des rythmes différents, de sorte que le
leeftijd van 21 jaar het niet mogelijk maakt de situatie van de choix de l'âge de 21 ans ne permet pas de saisir adéquatement la
meerderjarige persoon met een handicap die na de leeftijd van 18 jaar nog wil studeren steeds adequaat op te vangen. situation de la personne handicapée majeure qui souhaite encore étudier au-delà de l'âge de 18 ans.
Voorts kan een persoon met een handicap een studie al dan niet Par ailleurs, une personne handicapée peut poursuivre ou non des
voortzetten na de leeftijd van 18 jaar. Vanaf die leeftijd is ook de études au-delà de l'âge de 18 ans. A partir de cet âge, la personne
persoon met een handicap niet langer leerplichtig en kan hij bijgevolg handicapée n'est plus soumise à l'obligation scolaire et peut dès lors
een beroepsactiviteit aanvatten. Het kan dus noodzakelijk zijn de entamer une activité professionnelle. Une compensation dès ce moment
beperking van het verdienvermogen vanaf dat ogenblik te compenseren de la limitation de la capacité de gain par l'allocation de
met de inkomensvervangende tegemoetkoming. remplacement de revenus peut donc s'avérer nécessaire.
Een meerderjarige persoon met een handicap kan vanaf de leeftijd van Une personne handicapée majeure peut aussi avoir besoin, à partir de
18 jaar ook nood hebben aan een integratietegemoetkoming teneinde zijn l'âge de 18 ans, d'une allocation d'intégration qui favorise son
zelfredzaamheid te bevorderen, en dit ongeacht het feit of hij na die autonomie, et ce, indépendamment du fait de savoir si elle souhaite
leeftijd nog wil studeren. In dat verband dient rekening te worden encore étudier au-delà de cet âge. A cet égard, il convient de tenir
gehouden met het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een compte de la Convention des Nations Unies relative aux droits des
handicap en met het Facultatief Protocol bij dat Verdrag, die in personnes handicapées et du Protocole facultatif à cette Convention,
België in werking zijn getreden op 1 augustus 2009. Volgens artikel qui sont entrés en vigueur en Belgique le 1er août 2009. Selon
12, leden 1 en 2, van dat Verdrag erkennen de Staten die partij zijn l'article 12, paragraphes 1 et 2, de ladite Convention, les Etats
bij dat Verdrag dat personen met een handicap op voet van gelijkheid parties reconnaissent que les personnes handicapées jouissent de la
met anderen in alle aspecten van het leven handelingsbekwaam zijn en capacité juridique dans tous les domaines, sur la base de l'égalité
nemen zij passende maatregelen om personen met een handicap toegang te avec les autres, et ils prennent des mesures appropriées pour donner
verschaffen tot de ondersteuning die zij mogelijk behoeven bij de aux personnes handicapées accès à l'accompagnement dont elles peuvent
uitoefening van hun handelingsbekwaamheid. avoir besoin pour exercer leur capacité juridique.
B.7.1. Uit hetgeen in B.6 is vermeld, volgt dat, in het licht van de B.7.1. Il découle de ce qui est dit en B.6 qu'eu égard aux objectifs
doelstellingen die de wetgever bij de totstandkoming van artikel 2, § que le législateur poursuivait lorsqu'il a adopté l'article 2, § § 1er
§ 1 en 2, van de wet van 27 februari 1987 heeft nagestreefd, de et 2, de la loi du 27 février 1987, le critère d'âge de 21 ans ne
leeftijdsvereiste van 21 jaar niet langer als een pertinent criterium saurait plus être considéré comme un critère de distinction pertinent
van onderscheid kan worden beschouwd bij het toekennen aan personen pour l'octroi aux personnes handicapées des allocations de
met een handicap van de inkomensvervangende tegemoetkoming en de remplacement de revenus et des allocations d'intégration.
integratietegemoetkoming. B.7.2. Er blijkt voorts ook niet dat andere elementen of B.7.2. Par ailleurs, il n'apparaît pas non plus d'autres éléments que
maatschappelijke evoluties die sindsdien hebben plaatsgevonden tot een les évolutions sociétales qui sont intervenues depuis lors peuvent
andere conclusie kunnen leiden. conduire à une autre conclusion.
In dat verband voert de Ministerraad, ter verantwoording van het A cet égard, pour justifier le maintien dans la disposition attaquée
behoud in de bestreden bepaling van de leeftijdsvereiste van 21 jaar, du critère d'âge de 21 ans, le Conseil des ministres allègue notamment
onder meer aan dat omstreeks die leeftijd kinderen thans meestal het que la plupart des enfants quittent aujourd'hui le foyer familial vers
ouderlijk gezin verlaten en een meer zelfstandig leven gaan leiden. De cet âge pour mener une existence plus indépendante. Les besoins de
noden van meerderjarige personen met een handicap kunnen evenwel personnes handicapées majeures peuvent toutefois être fondamentalement
fundamenteel verschillend zijn van die van hun leeftijdsgenoten zonder différents de ceux de jeunes de leur âge qui ne sont pas atteints d'un
handicap en binnen de groep van personen met een handicap kunnen zich handicap et d'importantes différences peuvent apparaître au sein du
ook grote verschillen voordoen wat de mogelijkheden van groupe de personnes handicapées en ce qui concerne les possibilités
zelfredzaamheid en een zelfstandig bestaan betreft. De financiële d'autonomie et d'existence indépendante. Les besoins financiers de
noden van meerderjarige personen met een handicap kunnen in dat personnes handicapées majeures peuvent, à cet égard, être tout aussi
opzicht even groot zijn vóór de leeftijd van 21 jaar als daarna. importants avant qu'après l'âge de 21 ans.
Ten slotte kan het feit dat het recht op maatschappelijke integratie Enfin, la circonstance que le droit à l'intégration sociale peut
thans ook aan personen met een handicap kan worden toegekend vanaf de actuellement aussi être octroyé à des personnes handicapées à partir
leeftijd van 18 jaar, het behoud van het leeftijdscriterium van 21 de l'âge de 18 ans ne saurait justifier le maintien du critère d'âge
jaar voor de tegemoetkomingen aan personen met een handicap niet de 21 ans pour les allocations aux personnes handicapées. Le droit à
verantwoorden. Het recht op maatschappelijke integratie houdt immers l'intégration sociale ne tient en effet pas compte des besoins
geen rekening met de specifieke noden van die personen. spécifiques de ces personnes.
B.7.3. Artikel 2, § § 1 en 2, van de wet van 27 februari 1987 is B.7.3. L'article 2, § § 1er et 2, de la loi du 27 février 1987 n'est
derhalve niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, dès lors pas compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution,
in zoverre het leidt tot een niet-verantwoord verschil in behandeling
tussen meerderjarige personen met een handicap, naargelang zij al dan en ce qu'il fait naître une différence de traitement injustifiée entre
niet de volle leeftijd van 21 jaar hebben bereikt. des personnes handicapées majeures, selon qu'elles ont ou non 21 ans accomplis.
B.8. Rekening houdend met hetgeen in B.7.3 is vermeld, behoeven de B.8. Compte tenu de ce qui est dit en B.7.3, les deuxième et troisième
tweede en de derde prejudiciële vraag geen antwoord. questions préjudicielles n'appellent pas de réponse.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 2, § § 1 en 2, van de wet van 27 februari 1987 « betreffende L'article 2, § § 1er et 2, de la loi du 27 février 1987 « relative aux
de tegemoetkomingen aan personen met een handicap » schendt de
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de minimumleeftijd allocations aux personnes handicapées » viole les articles 10 et 11 de
voor de toekenning van een inkomensvervangende tegemoetkoming en van
een integratietegemoetkoming voor meerderjarige personen met een handicap vaststelt op 21 jaar. la Constitution, en ce qu'il fixe à 21 ans l'âge minimal pour l'octroi d'une allocation de remplacement de revenus et d'une allocation
d'intégration aux personnes handicapées majeures.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 9 juli 2020. la Cour constitutionnelle, le 9 juillet 2020.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
F. Daoût F. Daoût
^