Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 130/2020 van 1 oktober 2020 Rolnummer 7386 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 14bis, tweede lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, ingesteld door Annick Meurant en a Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit emeritus voorzitter A. Alen, overeenkomstig artikel 60b(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 130/2020 van 1 oktober 2020 Rolnummer 7386 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 14bis, tweede lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, ingesteld door Annick Meurant en a Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit emeritus voorzitter A. Alen, overeenkomstig artikel 60b(...) Extrait de l'arrêt n° 130/2020 du 1 er octobre 2020 Numéro du rôle : 7386 En cause : le recours en annulation de l'article 14bis, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, introduit par Annick Meurant La Cour constitutionnelle, composée du président émérite A. Alen, conformément à l'article 60bis(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 130/2020 van 1 oktober 2020 Extrait de l'arrêt n° 130/2020 du 1er octobre 2020
Rolnummer 7386 Numéro du rôle : 7386
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 14bis, tweede lid, En cause : le recours en annulation de l'article 14bis, alinéa 2, des
van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, introduit
ingesteld door Annick Meurant en anderen. par Annick Meurant et autres.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit emeritus voorzitter A. Alen, overeenkomstig artikel composée du président émérite A. Alen, conformément à l'article 60bis
60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, du
Hof, voorzitter F. Daoût, en de rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van président F. Daoût, et des juges J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, T.
Goey, T. Giet, R. Leysen en M. Pâques, bijgestaan door de griffier F. Giet, R. Leysen et M. Pâques, assistée du greffier F. Meersschaut,
Meersschaut, onder voorzitterschap van emeritus voorzitter A. Alen, présidée par le président émérite A. Alen,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 24 april 2020 Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 24
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 28 april avril 2020 et parvenue au greffe le 28 avril 2020, un recours en
2020, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 14bis, tweede annulation de l'article 14bis, alinéa 2, des lois sur le Conseil
lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, a été introduit par Annick
1973, door Annick Meurant, Guido Van Loon, Jan Creve, Dirk Bus en Meurant, Guido Van Loon, Jan Creve, Dirk Bus et André Didden, assistés
André Didden, bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Vande et représentés par Me P. Vande Casteele, avocat au barreau d'Anvers.
Casteele, advocaat bij de balie te Antwerpen.
Op 13 mei 2020 hebben de rechters-verslaggevers R. Leysen en T. Giet, Le 13 mai 2020, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi
met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de bijzondere wet van 6
januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, het Hof ervan in kennis spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les
gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen juges-rapporteurs R. Leysen et T. Giet ont informé la Cour qu'ils
het onderzoek van de zaak af te doen met een arrest gewezen op pourraient être amenés à proposer de mettre fin à l'examen de
voorafgaande rechtspleging. l'affaire par un arrêt rendu sur procédure préliminaire.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
B.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van artikel B.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de l'article
14bis, tweede lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973. 14bis, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973.
Het beroep tot vernietiging wordt ingesteld op grond van artikel 4, Le recours en annulation a été introduit en vertu de l'article 4,
tweede lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
Grondwettelijk Hof, dat bepaalt dat voor onder meer iedere natuurlijke constitutionnelle, qui dispose qu'un nouveau délai de six mois est
persoon of rechtspersoon die doet blijken van een belang, een nieuwe ouvert pour l'introduction d'un recours en annulation d'une loi, d'un
termijn van zes maanden openstaat voor het instellen van een beroep décret ou d'une ordonnance notamment par toute personne physique ou
tot vernietiging tegen een wet, een decreet of een ordonnantie wanneer morale justifiant d'un intérêt, lorsque la Cour, statuant sur une
het Hof, uitspraak doende op een prejudiciële vraag, heeft verklaard question préjudicielle, a déclaré que cette loi, ce décret ou cette
dat die wet, dat decreet of die ordonnantie met name een van de in ordonnance viole entre autres une des règles visées à l'article 1er.
artikel 1 bedoelde regels schendt.
B.2. Artikel 14bis van de gecoördineerde wetten op de Raad van State, B.2. L'article 14bis des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, tel
zoals ingevoegd bij artikel 14 van de wet van 16 juni 1989 « houdende qu'il a été inséré par l'article 14 de la loi du 16 juin 1989 «
diverse institutionele hervormingen » en gewijzigd bij artikel 9 van portant diverses réformes institutionnelles » et modifié par l'article
de wet van 4 augustus 1996 « tot wijziging van de wetten op de Raad 9 de la loi du 4 août 1996 « modifiant les lois sur le Conseil d'Etat,
van State, gecoördineerd op 12 januari 1973 » en bij artikel 2 van de coordonnées le 12 janvier 1973 » et par l'article 2 de la loi du 8
wet van 8 september 1997, bepaalt : septembre 1997, dispose :
« Voor de toepassing van artikel 14 worden als substantiële vormen « Pour l'application de l'article 14 des mêmes lois coordonnées, sont
beschouwd, het overleg, de betrokkenheid, het geven van inlichtingen, considérées comme des formes substantielles, les concertations, les
de adviezen, de eensluidende adviezen, de akkoorden, de associations, les transmissions d'informations, les avis, les avis
gemeenschappelijke akkoorden met uitzondering van de conformes, les accords, les accords communs, à l'exception des accords
samenwerkingsakkoorden bedoeld in artikel 92bis van de bijzondere wet de coopération visés à l'article 92bis de la loi spéciale du 8 août
van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, en de voorstellen 1980 de réformes institutionnelles, et les propositions qui concernent
die de betrekkingen tussen de Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten les relations entre l'Etat, les Communautés et les Régions et qui sont
betreffen en die voorgeschreven zijn door of krachtens de wetten prévus par ou en vertu des lois prises en exécution des articles 39,
aangenomen in uitvoering van de artikelen 39, 127, § 1, 128, § 1, 129, 127, § 1er, 128, § 1er, 129, § 1er, 130, § 1er, 135, 136, alinéa 1er,
§ 1, 130, § 1, 135, 136, eerste lid, 140, 175, 176 en 177 van de 140, 175, 176 et 177 de la Constitution.
Grondwet. De natuurlijke en de rechtspersonen, behalve de Staat, de Toutefois, les personnes physiques et les personnes morales, à
Gemeenschappen, de Gewesten en de Gemeenschappelijke l'exception de l'Etat, des Communautés, des Régions et de la
Gemeenschapscommissie wat de aangelegenheden betreft die bedoeld zijn Commission communautaire commune en ce qui concerne les matières
in artikel 63 van de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking visées à l'article 63 de la loi spéciale du 12 janvier 1989 relatives
tot de Brusselse instellingen, kunnen echter de schending van de in aux institutions bruxelloises, ne peuvent invoquer la violation des
het vorige lid bedoelde vormen niet inroepen ». formes visées à l'alinéa précédent ».
B.3. Het enige middel is afgeleid uit de schending, door de bestreden B.3. Le moyen unique est pris de la violation, par la disposition
bepaling, van de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, al dan niet attaquée, des articles 10, 11 et 13 de la Constitution, lus ou non en
in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de combinaison avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de
rechten van de mens en met het algemeen rechtsbeginsel van toegang tot een rechter.
De verzoekende partijen verwijten de bestreden bepaling dat zij l'homme et avec le principe général de l'accès à un juge.
natuurlijke personen of rechtspersonen andere dan de Belgische Staat, Les parties requérantes reprochent à la disposition attaquée de ne pas
de gemeenschappen, de gewesten en de Gemeenschappelijke permettre aux personnes physiques ou morales autres que l'Etat belge,
Gemeenschapscommissie niet de mogelijkheid biedt om zich in het kader les communautés, les régions et la Commission communautaire commune
van een beroep tot nietigverklaring voor de Raad van State op de d'invoquer, dans le cadre d'un recours en annulation devant le Conseil
schending te beroepen van de in artikel 14bis, eerste lid, van d'Etat, la violation des formes visées à l'article 14bis, alinéa 1er,
dezelfde wetten bedoelde vormen. des mêmes lois.
B.4. Bij zijn arrest nr. 147/2019 van 24 oktober 2019, heeft het Hof B.4. Par son arrêt n° 147/2019 du 24 octobre 2019, la Cour a jugé :
geoordeeld : « B.3.2. Artikel 14bis van de gecoördineerde wetten op de Raad van « B.3.2. L'article 14bis des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat,
State, zoals ingevoegd bij artikel 14 van de wet van 16 juni 1989 ' tel qu'il a été inséré par l'article 14 de la loi du 16 juin 1989 '
houdende diverse institutionele hervormingen ' en gewijzigd bij portant diverses réformes institutionnelles ' et modifié par l'article
artikel 9 van de wet van 4 augustus 1996 ' tot wijziging van de wetten 9 de la loi du 4 août 1996 ' modifiant les lois sur le Conseil d'Etat,
op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973 ' en bij coordonnées le 12 janvier 1973 ' et par l'article 2 de la loi du 8
artikel 2 van de wet van 8 september 1997, bepaalt : septembre 1997, dispose :
' Voor de toepassing van artikel 14 worden als substantiële vormen ' Pour l'application de l'article 14 des mêmes lois coordonnées, sont
beschouwd, het overleg, de betrokkenheid, het geven van inlichtingen, considérées comme des formes substantielles, les concertations, les
de adviezen, de eensluidende adviezen, de akkoorden, de associations, les transmissions d'informations, les avis, les avis
gemeenschappelijke akkoorden met uitzondering van de conformes, les accords, les accords communs, à l'exception des accords
samenwerkingsakkoorden bedoeld in artikel 92bis van de bijzondere wet de coopération visés à l'article 92bis de la loi spéciale du 8 août
van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, en de voorstellen 1980 de réformes institutionnelles, et les propositions qui concernent
die de betrekkingen tussen de Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten les relations entre l'Etat, les Communautés et les Régions et qui sont
betreffen en die voorgeschreven zijn door of krachtens de wetten prévus par ou en vertu des lois prises en exécution des articles 39,
aangenomen in uitvoering van de artikelen 39, 127, § 1, 128, § 1, 129, 127, § 1er, 128, § 1er, 129, § 1er, 130, § 1er, 135, 136, alinéa 1er,
§ 1, 130, § 1, 135, 136, eerste lid, 140, 175, 176 en 177 van de 140, 175, 176 et 177 de la Constitution.
Grondwet. De natuurlijke en de rechtspersonen, behalve de Staat, de Toutefois, les personnes physiques et les personnes morales, à
Gemeenschappen, de Gewesten en de Gemeenschappelijke l'exception de l'Etat, des Communautés, des Régions et de la
Gemeenschapscommissie wat de aangelegenheden betreft die bedoeld zijn Commission communautaire commune en ce qui concerne les matières
in artikel 63 van de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking visées à l'article 63 de la loi spéciale du 12 janvier 1989 relatives
tot de Brusselse instellingen, kunnen echter de schending van de in aux institutions bruxelloises, ne peuvent invoquer la violation des
het vorige lid bedoelde vormen niet inroepen '. formes visées à l'alinéa précédent '.
B.4.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid van B.4.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité de l'article 14bis,
artikel 14bis, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat avec les articles
State met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre die 10 et 11 de la Constitution, en ce que cette disposition ne permet pas
bepaling aan natuurlijke personen of andere rechtspersonen dan de aux personnes physiques ou morales autres que l'Etat belge, les
Belgische Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de communautés, les régions et la Commission communautaire commune
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie niet de mogelijkheid biedt om d'invoquer, dans le cadre d'un recours en annulation devant le Conseil
in het kader van een beroep tot nietigverklaring voor de Raad van d'Etat, la violation des obligations de collaboration qu'il vise, '
State de schending aan te voeren van de verplichtingen tot alors que ces mêmes violations peuvent être invoquées par toute
samenwerking die erin worden beoogd, ' terwijl diezelfde schendingen
door elke persoon kunnen worden aangevoerd tegen een norm met personne contre une norme de valeur législative devant la Cour
wetgevende waarde voor het Grondwettelijk Hof '. constitutionnelle '.
B.4.2. Krachtens artikel 1, 1°, van de bijzondere wet van 6 januari B.4.2. En vertu de l'article 1er, 1°, de la loi spéciale du 6 janvier
1989 op het Grondwettelijk Hof doet het Hof, bij wege van arrest, 1989 sur la Cour constitutionnelle, la Cour statue, par voie d'arrêt,
uitspraak op de beroepen tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van sur les recours en annulation, en tout ou en partie, d'une loi, d'un
een wet, een decreet of een in artikel 134 van de Grondwet bedoelde décret ou d'une règle visée à l'article 134 de la Constitution pour
regel wegens schending van ' de regels die door of krachtens de cause de violation ' des règles qui sont établies par la Constitution
Grondwet zijn vastgesteld voor het bepalen van de onderscheiden ou en vertu de celle-ci pour déterminer les compétences respectives de
bevoegdheid van de Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten'. l'Etat, des Communautés et des Régions '.
Krachtens artikel 30bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 En vertu de l'article 30bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, sont
worden ' het overleg, de betrokkenheid, het geven van inlichtingen, de assimilées à des règles répartitrices de compétences au sens de
adviezen, de eensluidende adviezen, de akkoorden, de l'article 1er, 1°, de la même loi spéciale ' la concertation,
l'association, la transmission d'informations, les avis, les avis
gemeenschappelijke akkoorden en de voorstellen waarvan sprake is in de conformes, les accords, les accords communs et les propositions prévus
bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, de par la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, à
samenwerkingsakkoorden bedoeld in artikel 92bis van voornoemde wet l'exception des accords de coopération visés à l'article 92bis de
uitgezonderd, alsook in de bijzondere wet van 16 januari 1989 ladite loi, ainsi que par la loi spéciale du 16 janvier 1989 sur le
betreffende de financiering van de Gemeenschappen en de Gewesten of in financement des communautés et Régions ou par toute autre loi prise en
elke andere wet genomen ter uitvoering van de artikelen 39, 127, § 1, exécution des articles 39, 127, § 1er, 128, § 1er, 129, § 1er, 130, §
128, § 1, 129, § 1, 130, § 1, 135, 136, 137, 140, 166, 175, 176 en 177 1er, 135, 136, 137, 140, 166, 175, 176 et 177 de la Constitution '.
van de Grondwet ' gelijkgesteld met bevoegdheidverdelende regels in de Sauf à l'égard des mécanismes de fédéralisme coopératif précités,
zin van artikel 1, 1°, van dezelfde bijzondere wet.
Behalve ten aanzien van de voormelde mechanismen van
samenwerkingsfederalisme, bedoeld in het voormelde artikel 30bis, is visés à l'article 30bis précité, la Cour n'est pas compétente pour
het Hof niet bevoegd om de wijze of de nadere regels van totstandkoming van een wet te toetsen. contrôler le processus ou les modalités d'élaboration d'une loi.
De bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof beperkt La loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle ne
de mogelijkheid voor de natuurlijke personen of rechtspersonen niet om limite pas la possibilité, pour les personnes physiques ou morales,
de schending van de in artikel 30bis van dezelfde wet bedoelde regels d'invoquer la violation des règles visées à l'article 30bis de la même
aan te voeren. loi.
B.4.3. De prejudiciële vraag noopt bijgevolg tot het vergelijken van B.4.3. La question préjudicielle invite dès lors à comparer la
de situatie van natuurlijke personen of rechtspersonen andere dan de situation des personnes physiques ou morales autres que l'Etat belge,
Belgische Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de les communautés, les régions et la Commission communautaire commune,
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, naargelang zij de selon qu'elles agissent en annulation devant le Conseil d'Etat ou
nietigverklaring voor de Raad van State of de vernietiging voor het devant la Cour constitutionnelle : dans le premier cas, elles ne
Grondwettelijk Hof vorderen : in het eerste geval kunnen zij niet de peuvent invoquer la violation des mécanismes de fédéralisme coopératif
schending inroepen van de in artikel 14bis, eerste lid, van de visés à l'article 14bis, alinéa 1er, des lois coordonnées sur le
gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoelde mechanismen van Conseil d'Etat, assimilés à des ' formalités substantielles ', alors
samenwerkingsfederalisme, die met ' substantiële vormvereisten ' que, dans le second cas, elles peuvent invoquer la violation des
worden gelijkgesteld, terwijl zij, in het tweede geval, de schending mécanismes de fédéralisme coopératif visés à l'article 30bis de la loi
kunnen inroepen van de in artikel 30bis van de bijzondere wet van 6 spéciale du 6 janvier 1989, assimilés à des ' règles répartitrices de
januari 1989 bedoelde mechanismen van samenwerkingsfederalisme, die
met ' bevoegdheidverdelende regels ' worden gelijkgesteld. compétences '.
[...] [...]
B.7. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van B.7. La différence de traitement entre certaines catégories de
personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende personnes qui découle de l'application de règles procédurales
procedureregels in verschillende omstandigheden houdt op zich geen différentes dans des circonstances différentes n'est pas
discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination
verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces
procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des
daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen. droits des personnes concernées.
B.8.1. Het vroegere artikel 124bis (thans artikel 30bis) van de B.8.1. L'ancien article 124bis (actuellement l'article 30bis) de la
bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof is loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle a été
ingevoegd bij artikel 68 van de bijzondere wet van 16 januari 1989 inséré par l'article 68 de la loi spéciale du 16 janvier 1989 relative
betreffende de financiering van de gemeenschappen en de gewesten. au financement des communautés et des régions.
In de memorie van toelichting werd dienaangaande vermeld : L'exposé des motifs indiquait à ce sujet :
' Artikel 124bis van het ontwerp heeft tot doel te preciseren dat de ' L'article 124bis en projet a pour but de préciser que les
bepalingen die de Staat, de Gewesten en de Gemeenschappen verplichten dispositions qui imposent à l'Etat, aux Régions et aux Communautés,
tot verschillende vormen van overleg alvorens bepaalde van hun différents modes de concertation avant la mise en oeuvre de certaines
bevoegdheden uit te oefenen, zelf bevoegdheidsregels zijn waarvan de de leurs compétences, sont elles-mêmes des règles de compétence dont
schending de vernietiging van de wetgevende norm tot gevolg kan hebben. la violation peut entraîner l'annulation de la norme législative.
Het Arbitragehof zal toezien op de eerbiediging van het effectief La Cour d'arbitrage veillera au respect du caractère effectif de la
karakter van de overlegprocedure ' (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr. procédure de concertation ' (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 635/1,
635/1, p. 49). p. 49).
De in artikel 6, § 4, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot L'association prévue par l'article 6, § 4, de la loi spéciale du 8
hervorming der instellingen bedoelde betrokkenheid vormde een août 1980 de réformes institutionnelles constituait une illustration
illustratie van de in artikel 124bis van de bijzondere wet van 6 de l'association prévue à l'article 124bis de la loi spéciale du 6
januari 1989 op het Grondwettelijk Hof bedoelde betrokkenheid (Parl. janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle (Doc. parl., Sénat,
St., Senaat, 1988-1989, nr. 562/2, p. 230). 1988-1989, n° 562/2, p. 230).
In het verslag werd eveneens aangegeven : Le rapport indiquait également :
' Een lid wijst op het belang van een vorig betoog dat de strekking ' Un membre souligne l'importance d'une précédente intervention
verduidelijkt van het nieuwe artikel 124bis, zoals ingevoegd door het précisant la portée du nouvel article 124bis contenu dans l'article à
onderzochte artikel. Van bij de aanvang immers heeft het onderscheid l'examen. Dès l'origine, en effet, la distinction entre les règles de
tussen de vormvoorschriften en de bevoegdheidsvoorschriften aanleiding forme et les règles de compétence a donné lieu à de longs débats. Au
gegeven tot lange debatten. Aan het slot daarvan komt men tot de terme de ceux-ci, on aboutit à la conclusion que les violations des
conclusie dat een schending van de vormvoorschriften geen aanleiding règles de forme n'ouvriraient pas l'action auprès de la Cour
geeft tot beroep bij het Arbitragehof. Immers, het niet vragen van een d'arbitrage. En l'espèce, c'est le fait de ne pas solliciter un avis
advies wordt strafbaar in plaats van de niet-naleving van het qui est sanctionnable et pas le non-respect de l'avis rendu. L'article
uitgebrachte advies. Artikel 68 maakt de zaken duidelijk door van de 68 met clairement les choses au point en transformant les règles de
vormvoorschriften bevoegdheidsvoorschriften te maken. forme en règles de compétence.
Een lid stelt tot besluit en samenvattend vast dat in dit artikel Un membre conclut en observant que sont visées, à cet article, des
formele vereisten worden bedoeld die passen in het kader van de exigences formelles qui s'insèrent dans le cadre de la répartition des
bevoegdheidsverdeling. Deze formele vereisten waarborgen de autonomie compétences. Ces exigences formelles garantissent l'autonomie des
van Gewesten en Gemeenschappen [...] ' (ibid., p. 232). Régions et des Communautés ' (ibid., p. 232).
B.8.2. Wat betreft de oorspronkelijke versie van het ontworpen artikel B.8.2. En ce qui concerne la version initiale de l'article 124bis en
124bis, die de mogelijkheid voor een natuurlijke persoon of projet, qui limitait la possibilité pour une personne physique ou
rechtspersoon om de schending van een van de in die bepaling bedoelde morale d'invoquer la violation d'une des règles visées dans cette
regels in te roepen beperkte, had de afdeling wetgeving van de Raad disposition, la section de législation du Conseil d'Etat avait émis
van State de volgende opmerkingen geformuleerd : les observations suivantes :
' Men zou weliswaar kunnen stellen dat de voornoemde regels ofwel ' On peut certes admettre que les règles précitées puissent soit être
betrekking kunnen hebben op de bevoegdheid van de overheid die relatives à la compétence de l'autorité qui collabore à la préparation
meewerkt aan de voorbereiding van de te nemen beslissing, ofwel de de la décision à prendre, soit influencer la décision prise par
door de bevoegde overheid genomen beslissing kunnen beïnvloeden en dat l'autorité compétente et que, dès lors, ces règles soient assimilées à
die regels bijgevolg gelijk te stellen zijn met bevoegdheidsregels. des règles de compétence.
Maar in dat geval zouden de private personen, die volgens artikel 2, Mais, dans ce cas, les personnes privées qui, suivant l'article 2, 2°,
2°, van de bijzondere wet op het Arbitragehof, als zij doen blijken de la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage peuvent, si elles
van een belang, beroep kunnen instellen tot vernietiging van een wet, justifient d'un intérêt, introduire un recours en annulation d'une
een decreet of een in artikel 26bis van de Grondwet bedoelde regel, loi, d'un décret ou d'une règle visée à l'article 26bis de la
zich eveneens moeten kunnen beroepen op de schending van een van de Constitution, devraient également pouvoir invoquer la violation de
voormelde regels. In het tweede lid van het ontworpen artikel nu wordt l'une des règles précitées. Or, l'article en projet, dans son deuxième
hun, " in afwijking van artikel 2, 2°, " van de voornoemde wet, een alinéa, leur refuse un tel recours " par dérogation à l'article 2, 2°,
dergelijk beroep ontzegd. " de la loi précitée.
In de memorie van toelichting (blz. 90) wordt de afwijking van het Dans l'exposé des motifs (p. 90), la dérogation à l'article 2, 2°, de
bepaalde in artikel 2, 2°, van de bijzondere wet op het Arbitragehof la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage est justifiée de la manière
als volgt verantwoord : suivante :
" Het spreekt vanzelf dat alleen de overheden die door de schending " Il va de soi que seules les autorités lésées par la violation de
van dergelijke bepalingen worden geschaad, zich op die bepalingen telles dispositions peuvent invoquer celles-ci à l'appui d'un recours
kunnen beroepen bij een beroep tot vernietiging... " en annulation... ".
Die verantwoording zou opgaan als de bewuste bepalingen formaliteiten Une telle motivation serait adéquate si les dispositions en question
vaststelden waarin uitsluitend wordt voorzien in het belang van de énonçaient des formalités prévues dans le seul intérêt des autorités
overheden die ze in acht dienen te nemen; maar zij is ontoereikend appelées à les respecter, mais elle est insuffisante dès lors que ces
wanneer die bepalingen als bevoegdheidsregels worden beschouwd. dispositions sont considérées comme des règles de compétence.
Aangezien, luidens de memorie van toelichting (blz. 90) : Puisque, suivant l'exposé des motifs (p. 90) :
" Het Arbitragehof zal toezien op de eerbiediging van het effectief " La Cour d'arbitrage veille au respect effectif de la procédure de
karakter van de overlegprocedure ", concertation ",
is de conclusie gewettigd dat het Arbitragehof ambtshalve een middel il est permis d'en conclure que la Cour d'arbitrage pourrait soulever
zou kunnen opwerpen ontleend aan de schending van een van de in het d'office un moyen déduit de la violation d'une des règles visées dans
ontworpen artikel bedoelde regels ' (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr. l'article en projet ' (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 635/1, p.
635/1, p. 84). 84).
B.8.3. Ingevolge die opmerking van de afdeling wetgeving van de Raad B.8.3. Suivant cette observation de la section de législation du
van State heeft de wetgever de uitsluiting van de mogelijkheid voor Conseil d'Etat, le législateur n'a pas repris l'exclusion de la
een natuurlijke persoon of rechtspersoon om, voor het Grondwettelijk possibilité pour une personne physique ou morale d'invoquer, devant la
Hof, de schending in te roepen van de mechanismen van Cour constitutionnelle, la violation des mécanismes de fédéralisme
samenwerkingsfederalisme bedoeld in het vroegere artikel 124bis van de coopératif visés dans l'ancien article 124bis de la loi spéciale du 6
bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, dat
artikel 30bis van dezelfde wet is geworden, niet overgenomen. janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, devenu l'article 30bis de la même loi.
B.9.1. De in het geding zijnde bepaling is in de gecoördineerde wetten B.9.1. La disposition en cause a été insérée dans les lois coordonnées
op de Raad van State ingevoegd bij artikel 14 van de wet van 16 juni sur le Conseil d'Etat par l'article 14 de la loi du 16 juin 1989 '
1989 ' houdende diverse institutionele hervormingen '. portant diverses réformes institutionnelles '.
In de parlementaire voorbereiding wordt dienaangaande uiteengezet : Les travaux préparatoires exposent à ce sujet :
' Artikel 14 bevestigt dat de naleving van de verschillende ' L'article 14 confirme la qualité de formalité substantielle des
samenwerkingsmechanismen tussen de Gemeenschappen, de Gewesten en de mécanismes de collaboration entre l'Etat, les Communautés et les
Staat die voorgeschreven zijn door of krachtens de wetten tot Régions, prévus par et en vertu des lois prises en exécution des
uitvoering van de artikelen 59bis, 59ter, 107quater, 108ter en 115 van articles 59bis, 59ter, 107quater, 108ter et 115 de la Constitution.
de Grondwet een substantiële vormvereiste is. Cela implique que le non-respect desdits mécanismes par les autorités
Dat impliceert dat tegen de niet-naleving van die mechanismen door de administratives concernées est susceptible de faire l'objet d'un
betrokken administratieve overheden een verzoek tot nietigverklaring
kan worden ingediend bij de Raad van State. recours en annulation devant le Conseil d'Etat.
[...] Aangezien dit artikel de bevoegdheid van de Raad van State betreft, is geen bijzondere meerderheid vereist. De bijzondere wet op het Arbitragehof wordt geenszins gewijzigd : voor de aangevochten akten en reglementen gelden de opgesomde samenwerkingsmechanismen als substantiële vormvereisten. Dit belet niet dat, wanneer de totstandkoming van een wet, decreet of ordonnantie in het geding betrokken wordt, aan het Arbitragehof ter zake een prejudiciële vraag moet worden gesteld. Het tweede lid houdt in dat enkel de in dit lid opgesomde publiekrechtelijke rechtspersonen de schending van de in het eerste lid opgenomen substantiële vormvoorschriften kunnen inroepen. Dit belet uiteraard niet dat, voor zover een ontvankelijk en op andere middelen gegrond verzoekschrift werd ingediend, de toepassing van artikel [159] van de Grondwet onverkort van toepassing blijft ' (Parl. [...] Etant donné que cet article concerne la compétence du Conseil d'Etat, une majorité spéciale n'est pas requise. La loi spéciale sur la Cour d'arbitrage n'est en aucune façon modifiée : pour les actes et règlements contestés, les mécanismes de collaboration énumérés sont des formes substantielles. Ceci n'empêche pas qu'une question préjudicielle à la Cour d'arbitrage doive être posée si l'élaboration d'une loi, d'un décret ou d'une ordonnance sont en cause. Le deuxième alinéa implique que seules les personnes de droit public qui y sont énumérées, peuvent invoquer la violation des formes substantielles visées à l'alinéa premier. Cela n'empêche évidemment pas que l'article [159] de la Constitution trouve à s'appliquer, pour autant qu'une requête recevable et fondée sur d'autres moyens ait été
St., Kamer, 1988-1989, nr. 790/1, pp. 5-6). introduite ' (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 790/1, pp. 5-6).
B.9.2. Met betrekking tot de in het geding zijnde bepaling had de B.9.2. En ce qui concerne la disposition en cause, la section de
afdeling wetgeving van de Raad van State de volgende opmerkingen geformuleerd : législation du Conseil d'Etat avait émis les observations suivantes :
' Luidens het artikel zullen " het overleg, de betrokkenheid, enz. ", ' Aux termes de l'article, " les concertations, associations, etc. "
waarvan het verzuim of de onregelmatigheid een schending opleveren van dont l'omission ou l'irrégularité constituent la violation de règles
bevoegdheidsregels in de zin van de bijzondere wet op het de compétence au sens de la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage,
Arbitragehof, als substantiële vormen worden aangemerkt in de seront qualifiées de formes substantielles dans les lois coordonnées
gecoördineerde wetten op de Raad van State. Uit het tweede lid blijkt sur le Conseil d'Etat. Il ressortira de l'alinéa 2 que lorsque le
dat wanneer de Raad van State wordt verzocht de toepassing te weigeren Conseil d'Etat sera sollicité de refuser l'application d'une
van een wetsbepaling wegens verzuim of onregelmatigheid van datzelfde disposition législative pour omission ou irrégularité de ces mêmes
overleg, enz., hij een prejudiciële vraag zal moeten stellen aan het concertations, etc., il devra poser une question préjudicielle à la
Arbitragehof, want het zal dan gaan om een middel ontleend aan de schending van een bevoegdheidsregel. Wordt de Raad echter verzocht de toepassing van een verordening of van een individuele handeling te weigeren, of zo'n handeling te vernietigen, dan zal hij datzelfde overleg, enz. moeten beschouwen als substantiële vormvereisten waarvan hij de schending alleen op verzoek van de Staat, van de Gemeenschappen en de Gewesten zal kunnen opwerpen. Eensdeels zou de gewone wetgever zich niet de bevoegdheid mogen toeëigenen om aan handelingen die door de bijzondere wetgever voorgeschreven zijn, een andere hoedanigheid toe te kennen dan deze laatste eraan heeft toegekend. Anderdeels mag de wetgever niet de bevoegdheden beperken die de Raad van State, afdeling administratie, en de andere administratieve rechtscolleges ontlenen aan artikel [159] van de Grondwet, net zoals Cour d'arbitrage parce qu'il s'agira d'un moyen pris de la violation d'une règle de compétence. Mais s'il est sollicité de refuser l'application d'un règlement ou d'un acte individuel, ou d'annuler un tel acte, il devra considérer ces mêmes concertations, etc. comme des formes substantielles dont il ne pourra relever la violation qu'à la requête de l'Etat, des Communautés et des Régions. D'une part, le législateur ordinaire ne saurait s'attribuer le pouvoir de qualifier des actes prescrits par le législateur spécial autrement que ne l'a fait celui-ci. D'autre part, le législateur ne peut limiter les pouvoirs que le Conseil d'Etat, section administration, et les autres juridictions administratives tiennent de l'article [159] de la Constitution, au
de hoven en rechtbanken van de rechterlijke orde. même titre que les cours et tribunaux de l'ordre judiciaire.
Dit brengt mee dat artikel 7 moet vervallen ' (Parl. St., Kamer, Il s'ensuit que l'article 7 doit être omis ' (Doc. parl., Chambre,
1988-1989, nr. 790/1, pp. 32-33). 1988-1989, n° 790/1, pp. 32-33).
B.9.3. In antwoord op dat advies werd in het verslag vermeld : B.9.3. En réponse à cet avis, le rapport mentionne :
' Artikel 14 is alleen de uitdrukkelijke bevestiging in de wet van de ' L'article 14 n'est que la confirmation expresse dans la loi de
interpretatie die door de bijzondere wetgever van augustus 1988 werd l'interprétation donnée par le législateur spécial d'août 1988 des
gegeven aan de verschillende overlegprocedures die de betrekkingen diverses procédures de concertation qui régissent les relations entre
tussen Staat, Gemeenschappen en Gewesten regelen. l'Etat, les Communautés et les Régions.
Dat artikel bepaalt dat, ingeval die procedures moeten worden En vertu de cet article, en effet, lorsque ces procédures s'imposent
toegepast voor de akten en reglementeringen waarover de Raad van State pour les actes et règlements dont le Conseil d'Etat peut prononcer
de nietigverklaring kan uitspreken, het wezenlijke vormvereisten zijn l'annulation, il s'agit de formes substantielles prescrites dans
in het belang van de Staat, van de Gemeenschap of van het Gewest. Het l'intérêt de l'Etat, de la Communauté ou de la Région. C'est
is trouwens daarom dat alleen die instellingen er belang bij hebben d'ailleurs pourquoi seules ces autorités ont intérêt à invoquer la
een overtreding van één van deze procedures in te roepen.
Wanneer die procedures daarentegen moeten worden toegepast voor de violation d'une de ces procédures.
goedkeuring van de normatieve regels van wetgevende aard, gaat het om En revanche, lorsque ces procédures s'imposent pour l'adoption des
bevoegdheidsregels die onder de beoordelingsbevoegdheid van het normes de nature législative, il s'agit de règles de compétence qui
Arbitragehof vallen krachtens de wetgeving die de werking en de relèvent de l'appréciation de la Cour d'arbitrage en vertu de la
bevoegdheid van dat Hof bepaalt ' (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr. législation qui régit cette dernière ' (Doc. parl., Chambre,
790/3, p. 4). 1988-1989, n° 790/3, p. 4).
B.10. Hoewel het met de in het geding zijnde bepaling nagestreefde B.10. Bien que l'objectif poursuivi par la disposition en cause
doel niet duidelijk blijkt uit de in B.9 aangehaalde parlementaire n'apparaisse pas clairement dans les travaux préparatoires cités en
voorbereiding, kan het verband houden met de legitieme bekommernis om B.9, il peut être rattaché au souci, légitime, de rationaliser le
de bestuursrechtspraak te rationaliseren. contentieux administratif.
Te dezen evenwel wordt in de in het geding zijnde bepaling op En l'espèce toutefois, la disposition en cause présume, de manière
onweerlegbare wijze vermoed dat andere natuurlijke personen of irréfragable, que les personnes physiques ou morales autres que l'Etat
rechtspersonen dan de Belgische Staat, de gemeenschappen, de gewesten belge, les communautés, les régions et la Commission communautaire
en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie nooit belang hebben bij commune n'ont jamais intérêt à invoquer la violation des mécanismes de
het inroepen van de schending van de in artikel 14bis, eerste lid, van fédéralisme coopératif visés à l'article 14bis, alinéa 1er, des lois
de gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoelde mechanismen van coordonnées sur le Conseil d'Etat, qui ne seraient édictés que dans le
samenwerkingsfederalisme, die enkel in het belang van de Belgische
Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de Gemeenschappelijke seul intérêt de l'Etat belge, des communautés, des régions et de la
Gemeenschapscommissie zouden zijn uitgevaardigd (Parl. St., Kamer, Commission communautaire commune (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n°
1988-1989, nr. 790/3, p. 4). Die vooronderstelling, gebaseerd op de miskenning van een mechanisme van samenwerkingsfederalisme, volstaat evenwel niet om de in het geding zijnde maatregel te verantwoorden, wanneer een administratieve akte of reglement in het geding is, aangezien de wetgever dat postulaat uitdrukkelijk heeft geweigerd wanneer een wetskrachtige norm ten aanzien van een identieke grief in het geding is. B.11.1. Bovendien wordt bij artikel 14, § 1, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State in de wet de vereiste van het belang bij het middel vastgelegd, die voortvloeit uit de rechtspraak van de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Volgens die rechtspraak kan de verzoeker een onregelmatigheid in beginsel slechts op ontvankelijke wijze inroepen wanneer die zijn belangen schaadt. Dat begrip ' belang bij het middel ' waarborgt bijgevolg voldoende dat enkel de personen wier belangen worden geschaad door het aannemen van de bestreden handeling, met schending van de in het eerste lid van artikel 14bis van de gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoelde vormen, de schending van de in het voormelde artikel 14bis bedoelde mechanismen van samenwerkingsfederalisme op ontvankelijke wijze zouden kunnen inroepen. 790/3, p. 4). Ce présupposé, fondé sur la méconnaissance d'un mécanisme de fédéralisme coopératif, ne suffit toutefois pas à justifier la mesure en cause quand est en cause un acte administratif ou un règlement, dès lors que le législateur a expressément refusé ce postulat quand est en cause une norme législative au regard d'un grief identique. B.11.1. En outre, l'article 14, § 1er, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat consacre dans la loi l'exigence de l'intérêt au moyen. Selon la jurisprudence du Conseil d'Etat, le requérant n'est en principe recevable à invoquer une irrégularité que lorsque celle-ci lèse ses intérêts. Cette notion d'intérêt au moyen garantit dès lors à suffisance que ne seraient recevables à invoquer la violation des mécanismes de fédéralisme coopératif visés à l'article 14bis des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat que les personnes dont les intérêts sont lésés par l'adoption de l'acte attaqué, en méconnaissance des formes visées à l'alinéa 1er de l'article 14bis précité.
B.11.2. Ten slotte wordt de natuurlijke personen of rechtspersonen, B.11.2. Enfin, les personnes physiques ou morales sont, en ce qui
met betrekking tot het inroepen van de schending van een in artikel concerne l'invocation de la violation d'un mécanisme de fédéralisme
14bis van de gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoeld coopératif, visé à l'article 14bis des lois coordonnées sur le Conseil
mechanisme van samenwerkingsfederalisme, dat het aannemen van een akte d'Etat, entourant l'adoption d'un acte ou d'un règlement, privées de
of een reglement omringt, elk beroep tot nietigverklaring ontzegd. tout recours en annulation.
B.11.3. Het recht op toegang tot de rechter vormt een algemeen B.11.3. Le droit d'accès au juge constitue un principe général de
rechtsbeginsel dat aan eenieder moet worden gewaarborgd met droit qui doit être garanti à chacun dans le respect des articles 10
inachtneming van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Door op et 11 de la Constitution. En présumant, de manière irréfragable, que
onweerlegbare wijze te vermoeden dat natuurlijke personen of les personnes physiques ou morales autres que l'Etat belge, les
rechtspersonen andere dan de Belgische Staat, de gemeenschappen, de communautés, les régions et la Commission communautaire commune n'ont
gewesten en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie nooit belang jamais intérêt à invoquer la violation des mécanismes de fédéralisme
hebben bij het inroepen van de schending van de in artikel 14bis, coopératif visés à l'article 14bis, alinéa 1er, des lois coordonnées
eerste lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoelde
mechanismen van samenwerkingsfederalisme en door die personen sur le Conseil d'Etat, et en excluant dès lors ces personnes de toute
bijgevolg uit te sluiten van elke mogelijkheid om de schending van die possibilité d'invoquer la violation de ces formes, la disposition en
vormen in te roepen, beperkt de in het geding zijnde bepaling het cause limite de manière disproportionnée le droit d'accès au juge
recht van een categorie van rechtzoekenden op toegang tot de rechter d'une catégorie de justiciables.
op onevenredige wijze.
Bijgevolg brengt de in het geding zijnde bepaling een discriminerende Par conséquent, la disposition en cause emporte une atteinte
aantasting van het recht op toegang tot de rechter met zich mee. discriminatoire au droit d'accès au juge.
B.12. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord ». B.12. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative ».
B.5. Om redenen die identiek zijn aan die welke vervat zijn in het B.5. Pour des motifs identiques à ceux qui sont contenus dans l'arrêt
voormelde arrest nr. 147/2019, is het enige middel gegrond. n° 147/2019 précité, le moyen unique est fondé.
B.6. Teneinde rechtsonzekerheid te vermijden en rekening te houden met B.6. Afin d'éviter toute insécurité juridique et de tenir compte des
de gevolgen voor het contentieux voor de Raad van State die te dezen conséquences pour le contentieux devant le Conseil d'Etat qui peuvent
uit een vernietiging kunnen voortvloeien, dienen de gevolgen van de découler d'une annulation en l'espèce, les effets de la disposition
vernietigde bepaling, met toepassing van artikel 8, derde lid, van de annulée doivent, en application de l'article 8, alinéa 3, de la loi
bijzondere wet van 6 januari 1989, te worden gehandhaafd ten aanzien spéciale du 6 janvier 1989, être maintenus à l'égard de toutes les
van alle toepassingen die ervan zijn gemaakt vóór 9 april 2020, zijnde applications qui en ont été faites avant le 9 avril 2020, date de la
de datum van de bekendmaking van het arrest nr. 147/2019 in het publication de l'arrêt n° 147/2019 au Moniteur belge.
Belgisch Staatsblad.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
1. vernietigt artikel 14bis, tweede lid, van de wetten op de Raad van 1. annule l'article 14bis, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat,
State, gecoördineerd op 12 januari 1973; coordonnées le 12 janvier 1973;
2. handhaaft de gevolgen van de vernietigde bepaling ten aanzien van 2. maintient les effets de la disposition annulée à l'égard de toutes
alle toepassingen die ervan zijn gemaakt vóór 9 april 2020, zijnde de les applications qui en ont été faites avant le 9 avril 2020, date de
datum van de bekendmaking van het arrest nr. 147/2019 in het Belgisch la publication de l'arrêt n° 147/2019 au Moniteur belge.
Staatsblad. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier
het Grondwettelijk Hof, op 1 oktober 2020. 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 1er octobre 2020.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
F. Meersschaut A. Alen F. Meersschaut A. Alen
^