← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 94/2020 van 25 juni 2020 Rolnummers 6704, 6723 en 6724 In
zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 4, § 3, van de wet van 19 maart 2017 « tot oprichting
van een Begrotingsfonds voor de juridische tweede Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût
en A. Alen, en de rechters L. L(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 94/2020 van 25 juni 2020 Rolnummers 6704, 6723 en 6724 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 4, § 3, van de wet van 19 maart 2017 « tot oprichting van een Begrotingsfonds voor de juridische tweede Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...) | Extrait de l'arrêt n° 94/2020 du 25 juin 2020 Numéros du rôle : 6704, 6723 et 6724 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 4, § 3, de la loi du 19 mars 2017 « instituant un fonds budgétaire relatif à l'aide juridique La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 94/2020 van 25 juni 2020 | Extrait de l'arrêt n° 94/2020 du 25 juin 2020 |
| Rolnummers 6704, 6723 en 6724 | Numéros du rôle : 6704, 6723 et 6724 |
| In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 4, § 3, van de | En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 4, § 3, |
| wet van 19 maart 2017 « tot oprichting van een Begrotingsfonds voor de | de la loi du 19 mars 2017 « instituant un fonds budgétaire relatif à |
| juridische tweedelijnsbijstand », gesteld door de correctionele | l'aide juridique de deuxième ligne », posées par le tribunal |
| rechtbank Luik, afdeling Luik. | correctionnel de Liège, division Liège. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. | composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, |
| Lavrysen, J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. | J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. |
| Leysen, J. Moerman en M. Pâques, bijgestaan door de griffier F. | Moerman et M. Pâques, assistée du greffier F. Meersschaut, présidée |
| Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, | par le président F. Daoût, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
| a. Bij vonnis van 4 juli 2017, waarvan de expeditie ter griffie van | a. Par jugement du 4 juillet 2017, dont l'expédition est parvenue au |
| het Hof is ingekomen op 6 juli 2017, heeft de correctionele rechtbank | greffe de la Cour le 6 juillet 2017, le tribunal correctionnel de |
| Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vraag gesteld : | Liège, division Liège, a posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 4, § 3, van de wet van 19 maart 2017 [tot oprichting | « L'article 4, § 3, de la loi du 19 mars 2017 [instituant un fonds |
| van een Begrotingsfonds voor de juridische tweedelijnsbijstand] de | budgétaire relatif à l'aide juridique de deuxième ligne] viole-t-il |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre het de hoven en | les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il oblige les cours |
| rechtbanken die een beklaagde wegens een strafrechtelijk misdrijf | et tribunaux qui condamnent un prévenu [du] chef d'une infraction |
| veroordelen, verplicht om hem eveneens de betaling van de bijdrage aan | pénale de lui imposer également le paiement de la contribution au |
| het begrotingsfonds voor de juridische tweedelijnsbijstand op te | Fonds budgétaire relatif à l'aide juridique de deuxième ligne au motif |
| leggen om reden dat hij geen juridische tweedelijnsbijstand geniet, | qu'il n'en bénéficie pas, bien qu'il soit dans les conditions légales |
| hoewel hij aan de wettelijke voorwaarden voldoet om aanspraak erop te | pour y prétendre, alors que les justiciables qui, à l'instar de ce |
| maken, terwijl de rechtzoekenden die, net zoals die beklaagde, aan de | prévenu, sont dans les conditions légales de l'aide juridique de |
| wettelijke voorwaarden van de juridische tweedelijnsbijstand voldoen | |
| en hem daadwerkelijk genieten, niet tot die bijdrage kunnen worden | deuxième ligne et en bénéficie [nt] effectivement ne peuvent être |
| veroordeeld ? ». | condamnés à cette contribution ? ». |
| b. Bij twee vonnissen van 31 augustus 2017, waarvan de expedities ter | b. Par deux jugements du 31 août 2017, dont les expéditions sont |
| griffie van het Hof zijn ingekomen op 7 september 2017, heeft de | parvenues au greffe de la Cour le 7 septembre 2017, le tribunal |
| correctionele rechtbank Luik, afdeling Luik, dezelfde prejudiciële | correctionnel de Liège, division Liège, a posé la même question |
| vraag gesteld. | préjudicielle. |
| Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6704, 6723 en 6724 van de rol | Ces affaires, inscrites sous les numéros 6704, 6723 et 6724 du rôle de |
| van het Hof, werden samengevoegd. | la Cour, ont été jointes. |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1.1. De wet van 19 maart 2017 « tot oprichting van een | B.1.1. La loi du 19 mars 2017 « instituant un fonds budgétaire relatif |
| Begrotingsfonds voor de juridische tweedelijnsbijstand » (hierna : de | |
| wet van 19 maart 2017) richt een « Begrotingsfonds voor de juridische | à l'aide juridique de deuxième ligne » (ci-après : la loi du 19 mars |
| tweedelijnsbijstand » op bij de Federale Overheidsdienst Justitie | 2017) institue un « fonds budgétaire relatif à l'aide juridique de |
| (artikel 2). De opbrengsten van het Fonds worden gebruikt ter | deuxième ligne » auprès du Service public fédéral Justice (article 2). |
| financiering van de vergoedingen van de advocaten belast met de | Les recettes du fonds sont utilisées pour financer les indemnités des |
| juridische tweedelijnsbijstand alsmede van de kosten verbonden aan de | avocats chargés de l'aide juridique de deuxième ligne, ainsi que les |
| organisatie van de bureaus voor juridische bijstand (artikel 3). De | frais liés à l'organisation des bureaux d'aide juridique (article 3). |
| wetgever heeft de bijdrage aan het fonds vastgesteld op twintig euro. | Le législateur a fixé le montant de la contribution au fonds à vingt |
| Dat bedrag wordt geïndexeerd overeenkomstig artikel 5 van de wet van | euros. Ce montant est indexé conformément à l'article 5 de la loi du |
| 19 maart 2017. | 19 mars 2017. |
| B.1.2. Het fonds wordt gefinancierd met bijdragen die worden geïnd in | B.1.2. Le fonds est alimenté par des contributions perçues dans le |
| het kader van gerechtelijke procedures. In artikel 4 van de wet van 19 | cadre de procédures judiciaires. L'article 4 de la loi du 19 mars 2017 |
| maart 2017 wordt bepaald in welke zaken de bijdrage verschuldigd is, | détermine dans quelles affaires la contribution est due, qui doit la |
| wie ze dient te betalen en op welke wijze ze wordt geïnd. De wetgever | payer et comment elle doit être perçue. Le législateur établit en |
| maakt hierbij een onderscheid tussen zaken die volgens de burgerlijke | outre une distinction entre les affaires qui sont traitées selon la |
| rechtspleging worden behandeld (artikel 4, § 2), strafzaken (artikel | procédure civile (article 4, § 2), les affaires pénales (article 4, § |
| 4, § 3) en zaken voor de Raad van State en de Raad voor | 3) et les affaires portées devant le Conseil d'Etat et le Conseil du |
| Vreemdelingenbetwistingen (artikel 4, § 4). | contentieux des étrangers (article 4, § 4). |
| B.2.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 4, § 3, van | B.2.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 4, § 3, de |
| de wet van 19 maart 2017, dat bepaalt : | la loi du 19 mars 2017, qui dispose : |
| « Behalve indien hij van de juridische tweedelijnsbijstand geniet, wordt iedere door een strafgerecht veroordeelde verdachte, inverdenkinggestelde, beklaagde, beschuldigde of voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijke persoon, veroordeeld tot het betalen van een bijdrage aan het Fonds. Behalve indien zij van de juridische tweedelijnsbijstand geniet, wordt de burgerlijke partij, wanneer zij het initiatief tot de rechtstreekse dagvaarding heeft genomen of wanneer een onderzoek is geopend ten gevolge van haar optreden als burgerlijke partij en zij in het ongelijk wordt gesteld, veroordeeld tot het betalen van een bijdrage aan het Fonds. | « Sauf s'il bénéficie de l'aide juridique de deuxième ligne, chaque suspect, inculpé, prévenu, accusé ou personne responsable civilement du délit qui est condamné par une juridiction pénale est condamné au paiement d'une contribution au fonds. Sauf si elle bénéficie de l'aide juridique de deuxième ligne, la partie civile, lorsqu'elle a pris l'initiative de la citation directe ou lorsqu'une enquête a été ouverte à la suite de son action en tant que partie civile et qu'elle succombe, est condamnée au paiement d'une contribution au fonds. |
| Het rechtscollege vereffent het bedrag van de bijdrage aan het Fonds | La juridiction liquide le montant de la contribution au fonds dans la |
| in de eindbeslissing die in de kosten verwijst. | décision définitive qui prononce la condamnation aux dépens. |
| De bijdrage wordt ingevorderd volgens de regels van toepassing op de | La contribution est recouvrée selon les règles qui s'appliquent en |
| invordering van de strafrechtelijke geldboeten ». | matière de recouvrement des amendes pénales ». |
| B.2.2. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vragen en uit de | B.2.2. Il ressort du libellé des questions préjudicielles, ainsi que |
| motivering van de verwijzingsbeslissingen blijkt dat aan het Hof | de la motivation des décisions de renvoi que la Cour est interrogée |
| vragen worden gesteld over de bestaanbaarheid van artikel 4, § 3, | sur la compatibilité de l'article 4, § 3, alinéa 1er, de la loi du 19 |
| eerste lid, van de wet van 19 maart 2017 met de artikelen 10 en 11 van | mars 2017 avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que, en |
| de Grondwet, in zoverre die wetsbepaling, door enkel de door de | n'exemptant de la contribution (au fonds budgétaire relatif à l'aide |
| correctionele rechtbank veroordeelde beklaagden die de juridische | juridique de deuxième ligne) que les prévenus condamnés par le |
| tweedelijnsbijstand genieten, vrij te stellen van de bijdrage (aan het | tribunal correctionnel qui bénéficient de l'aide juridique de deuxième |
| begrotingsfonds voor de juridische tweedelijnsbijstand), een discriminerend verschil in behandeling zou doen ontstaan tussen twee categorieën van beklaagden die voldoen aan de grondvoorwaarden voor het verkrijgen van die bijstand : enerzijds, diegenen die die bijstand genieten en, anderzijds, diegenen die ervoor hebben gekozen om zich zonder advocaat te verdedigen en bijgevolg die bijstand niet genieten. B.3. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld | ligne, cette disposition législative ferait naître une différence de traitement discriminatoire entre deux catégories de prévenus qui remplissent les conditions de fond d'obtention de cette aide : d'une part, ceux qui bénéficient de cette aide et, d'autre part, ceux qui ont choisi de se défendre sans avocat et qui n'en bénéficient donc pas. B.3. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant |
| rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel | compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la |
| en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van | nature des principes en cause; le principe d'égalité et de |
| gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat | non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas |
| er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de | de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés |
| aangewende middelen en het beoogde doel. | et le but visé. |
| B.4.1. De toelichting bij het wetsvoorstel dat aan de oorsprong van de | B.4.1. Les développements de la proposition de loi qui est à l'origine |
| wet van 19 maart 2017 ligt, vermeldt : | de la loi du 19 mars 2017 indiquent : |
| « De gestage stijging van het aantal dossiers in het kader van de juridische tweedelijnsbijstand vergt bijkomende middelen. Het wetsvoorstel beoogt de oprichting van een fonds voor de juridische tweedelijnsbijstand dat toelaat het stelsel van juridische bijstand bijkomend te financieren via nieuwe middelen zodat aan de advocaten een hogere vergoeding kan worden gegarandeerd met behoud van het door de Grondwet gewaarborgde recht op vrije toegang tot het gerecht. Dit wetsvoorstel bepaalt dat de veroordeelde tot een strafrechtelijke boete bovenop deze boete een vaste bijdrage aan het fonds moet betalen. Wie veroordeeld is tot een andere straf dient eveneens een vaste bijdrage aan het fonds te storten. Wie veroordeeld is zowel tot het betalen van een strafrechtelijke boete als tot een andere straf zal cumulatief [...] de bijdrage voorzien voor de veroordeling tot een boete en [...] de bijdrage voorzien voor de veroordeling tot een andere straf dienen te betalen. Deze bijdrageplicht geldt evenzeer in geval van een minnelijke schikking overeenkomstig artikel 216bis van het Wetboek van | « L'augmentation régulière du nombre de dossiers dans le cadre de l'aide juridique de deuxième ligne nécessite des moyens supplémentaires. La présente proposition vise donc à créer un fonds d'aide juridique de deuxième ligne en vue de permettre un financement supplémentaire du régime de l'aide juridique, et ce, afin de garantir une rémunération plus élevée aux avocats, tout en conservant avant tout le droit au libre accès à la justice consacré par la Constitution. La présente proposition de loi prévoit que la personne condamnée à payer une amende pénale doit, en plus de cette amende, payer une contribution fixe au fonds. Celui qui est condamné à une autre peine doit également verser une contribution fixe au fonds. Celui qui est condamné à la fois à une amende et à une autre peine doit payer cumulativement la contribution prévue lors de la condamnation à une amende ainsi que celle prévue lors de la condamnation à une autre peine. Cette obligation de contribuer vaut également en cas de transaction pénale visée à l'article 216bis du Code d'instruction criminelle » |
| Strafvordering » (Parl. St., Kamer, 2015-2016, DOC 54-1851/001, p. 3). | (Doc. parl., Chambre, 2015-2016, DOC 54-1851/001, p. 3). |
| B.4.2. Het oorspronkelijke wetsvoorstel beoogde elke persoon die | B.4.2. La proposition de loi initiale entendait soumettre toute |
| wegens een strafrechtelijk misdrijf is veroordeeld, te onderwerpen aan | personne condamnée du chef d'une infraction pénale au paiement d'une |
| de betaling van een bijdrage aan het fonds, met inbegrip van de | contribution au fonds, y compris les bénéficiaires de l'aide juridique |
| begunstigden van de juridische tweedelijnsbijstand. | de deuxième ligne. |
| De afdeling wetgeving van de Raad van State heeft die keuze als volgt | La section de législation du Conseil d'Etat a critiqué ce choix en ces |
| bekritiseerd : | termes : |
| « Het opleggen van de in het wetsvoorstel bedoelde bijdrage geldt | « L'imposition de la contribution visée dans la proposition de loi |
| zonder enig onderscheid voor alle strafrechtelijk veroordeelden, en | s'applique sans distinction aucune à toutes les personnes condamnées |
| derhalve ook voor de veroordeelden die de volledig kosteloze | pénalement, et dès lors également à toutes les personnes condamnées |
| rechtsbijstand genieten. Gelet op de bestemming van de op te leggen | qui bénéficient de l'assistance judiciaire entièrement gratuite. |
| bijdrage, dragen deze laatsten mede bij tot de financiering van die | Compte tenu de l'affectation de la contribution à imposer, ces |
| bijstand. Dienaangaande kan worden herinnerd aan de volgende opmerking | dernières contribuent notamment au financement de cette assistance. A |
| die de Raad van State, afdeling Wetgeving, heeft gemaakt in advies | cet égard, on peut rappeler les observations suivantes que le Conseil |
| 53.322/3 van 10 juni 2013 over een voorontwerp van wet [...] ' tot | d'Etat, section de législation, a formulées dans l'avis 53.322/3 du 10 |
| wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de | juin 2013 sur un avant-projet de loi ' modifiant le Code judiciaire en |
| juridische bijstand ' : | ce qui concerne l'aide juridique ' : |
| ' [B]ij de artikelen 6, lid 3, c), van het EVRM en 14, lid 3, d), van | ' [L]es articles 6, paragraphe 3, c), de la CEDH et 14, paragraphe 3, |
| het BUPO-verdrag, [wordt] in strafzaken een recht op kosteloze | d), du PIDCP, garantissent à la personne qui ne dispose pas des moyens |
| rechtsbijstand gewaarborgd in hoofde van de persoon die niet over | suffisants le droit à une assistance judiciaire gratuite en matière |
| voldoende middelen beschikt. De enige beperking die uitdrukkelijk in | pénale. La seule restriction expressément mentionnée dans les |
| de genoemde bepalingen wordt gemaakt, is dat het " belang van de | dispositions précitées est que les '' intérêts de la justice '' |
| rechtspraak " vereist dat de kosteloze rechtsbijstand wordt toegekend. | exigent que l'assistance judiciaire gratuite soit accordée. |
| Vraag is dan ook of de kosteloosheid zelf van de rechtsbijstand ten | La question se pose dès lors de savoir si le principe de la gratuité |
| aanzien van de genoemde personen kan worden ingeperkt door het vragen | de l'assistance judiciaire pour les personnes précitées peut être |
| van bijdragen. | limité en leur réclamant des contributions. |
| Het begrip " kosteloos " komt niet alleen voor in artikel 6, lid 3, | La notion de '' gratuité '' n'apparaît pas seulement à l'article 6, |
| c), van het EVRM, maar ook in artikel 6, lid 3, e), van het EVRM, naar | paragraphe 3, c), de la CEDH, mais aussi à l'article 6, paragraphe 3, |
| luid waarvan eenieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, | e), de la CEDH, selon lequel tout accusé peut se faire assister |
| zich kosteloos kan doen bijstaan door een tolk, indien hij de taal | gratuitement d'un interprète, s'il ne comprend pas ou ne parle pas la |
| welke ter zitting wordt gebezigd, niet verstaat of niet spreekt. | langue employée à l'audience. |
| [...] ' » (Parl. St., Kamer, 2015-2016, DOC 54-1851/005, p. 7). | [...] ' » (Doc. parl., Chambre, 2015-2016, DOC 54-1851/005, p. 7). |
| De afdeling wetgeving van de Raad van State, die vervolgens verwijst | Renvoyant ensuite à l'arrêt Luedicke, Belkacem et Koç c. Allemagne du |
| naar het arrest Luedicke, Belkacem en Koç t. Duitsland van 28 november | 28 novembre 1978, dans le cadre duquel la Cour européenne des droits |
| 1978, in het kader waarvan het Europees Hof voor de Rechten van de | |
| Mens zich heeft uitgesproken over de draagwijdte van de term « | de l'homme s'est prononcée sur la portée du terme « gratuitement », la |
| kosteloos », merkt op : | section de législation du Conseil d'Etat a observé : |
| « Ook voor de voorgestelde bijdrage lijkt dan ook te moeten worden | « Il semble dès lors qu'il faille en conclure que le respect de |
| geconcludeerd dat de naleving van artikel 6, lid 3, c), van het | l'article 6, paragraphe 3, c), de la Convention européenne des droits |
| Europees Verdrag over de rechten van de mens vereist dat de | de l'Homme requiert que les bénéficiaires d'une aide juridique de |
| rechthebbenden op volledig kosteloze juridische tweedelijnsbijstand | deuxième ligne entièrement gratuite soient totalement exonérés de la |
| daarvan geheel moeten worden vrijgesteld en dat diegenen die | contribution proposée et que ceux qui bénéficient d'une aide juridique |
| gedeeltelijk kosteloze rechtsbijstand genieten, daarvan gedeeltelijk | de deuxième ligne partiellement gratuite en soient partiellement |
| moeten worden vrijgesteld » (ibid., p. 10). | exonérés » (ibid., p. 10). |
| B.5.1. Uit de voormelde parlementaire voorbereiding vloeit voort dat | B.5.1. Il résulte des travaux préparatoires précités que le |
| de wetgever alle personen die wegens een strafrechtelijk misdrijf zijn | législateur entendait dispenser de la contribution au fonds toutes les |
| veroordeeld en die juridische tweedelijnsbijstand hadden genoten, wou | personnes condamnées du chef d'une infraction pénale qui avaient |
| vrijstellen van de bijdrage aan het fonds. | bénéficié de l'aide juridique de deuxième ligne. |
| B.5.2. De toegang tot de juridische tweedelijnsbijstand en tot de | B.5.2. L'accès à l'aide juridique de deuxième ligne et à l'assistance |
| rechtsbijstand wordt toegekend aan de aanvrager die niet beschikt over | judiciaire est accordé au demandeur qui ne dispose pas de moyens de |
| voldoende bestaansmiddelen om de diensten van zijn advocaat en om de | subsistance suffisants pour payer les services de son avocat et les |
| gerechtskosten te betalen. Die toekenning gebeurt na onderzoek van al | frais de justice. Cet accès est accordé après un examen de tous les |
| de bestaansmiddelen van de persoon die de bijstand vraagt, op basis | moyens de subsistance de la personne qui demande l'aide, sur la base |
| van de door de aanvrager voorgelegde bewijsstukken, en zulks kan niet | des preuves produites par le demandeur, ce qui ne saurait être |
| geacht worden zonder redelijke verantwoording te zijn, zoals het Hof | considéré comme étant dénué de justification raisonnable, comme la |
| heeft geoordeeld bij zijn arrest nr. 77/2018 van 21 juni 2018. | Cour l'a jugé par son arrêt n° 77/2018 du 21 juin 2018. |
| Door die personen van de in het geding zijnde bijdrage vrij te | En exonérant ces personnes de la contribution en cause, le législateur |
| stellen, heeft de wetgever het recht op toegang tot de rechter willen | a voulu préserver le droit d'accès au juge pour les plus démunis. |
| vrijwaren voor de mindervermogenden. B.6.1. Het in het geding zijnde verschil in behandeling berust op het feit dat de betrokken persoon het voordeel van de juridische tweedelijnsbijstand al dan niet heeft aangevraagd. Een dergelijk criterium is objectief. Het Hof moet onderzoeken of het relevant is ten aanzien van het onderwerp van die maatregel en of die laatste voor de personen die het voordeel van de juridische tweedelijnsbijstand niet hebben aangevraagd, doch die zich wat hun bestaansmiddelen betreft duidelijk in soortgelijke omstandigheden bevinden, geen onevenredige gevolgen met zich meebrengt. Daarbij dient rekening ermee te worden gehouden dat het betalen van | B.6.1. La différence de traitement en cause repose sur le fait que la personne concernée a demandé ou non le bénéfice de l'aide juridique de deuxième ligne. Un tel critère est objectif. La Cour doit examiner s'il est pertinent eu égard à l'objet de cette mesure et si celle-ci n'entraîne pas des conséquences disproportionnées pour les personnes qui n'ont pas demandé à bénéficier de l'aide juridique de deuxième ligne, mais qui se trouvent clairement dans des conditions analogues en ce qui concerne leurs moyens de subsistance. Il faut en outre tenir compte de ce que le paiement d'une contribution |
| een vaste bijdrage tot een begrotingsfonds voor de juridische | fixe au fonds budgétaire relatif à l'aide juridique de deuxième ligne, |
| tweedelijnsbijstand waarop de betrokken strafrechtelijk veroordeelden | auquel les personnes concernées qui sont condamnées au pénal ne font |
| geen beroep doen, wezenlijk verschilt van een moduleerbare | pas appel, diffère fondamentalement d'une indemnité de procédure |
| rechtsplegingsvergoeding die door een in het ongelijk gestelde partij | modulable que doit payer une partie succombante à titre d'intervention |
| verschuldigd is als forfaitaire tussenkomst in de door de tegenpartij | forfaitaire dans les dépenses supportées effectivement par la partie |
| effectief gedragen uitgaven voor de kosten en honoraria van haar | adverse pour les frais et honoraires de son avocat, dont la Cour, par |
| advocaat, waaromtrent het Hof bij zijn arrest nr. 19/2011 van 3 | son arrêt n° 19/2011 du 3 février 2011, a jugé qu'elle est compatible |
| februari 2011 geoordeeld heeft dat zij bestaanbaar is met de artikelen | |
| 10, 11 en 23 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van | avec les articles 10, 11 et 23 de la Constitution, lus en combinaison |
| het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. | avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme. |
| B.6.2. Hoewel kan worden aanvaard dat personen die ervoor hebben | B.6.2. S'il peut être admis que les personnes ayant choisi de ne pas |
| gekozen geen beroep te doen op de juridische tweedelijnsbijstand, de gevolgen ervan op het vlak van hun verdediging in rechte moeten dragen, kan niet worden verondersteld dat zij ook de gevolgen hebben aanvaard die bij de bestreden bepaling aan die keuze zijn verbonden wat betreft de weerslag van een eventuele veroordeling op hun financiële situatie. Immers, zoals de Ministerraad trouwens doet opmerken, is de keuze van een beklaagde om zich zonder de bijstand van een advocaat te verdedigen terwijl hij het voordeel van de juridische tweedelijnsbijstand zou kunnen verkrijgen indien hij die bijstand zou aanvragen, geen keuze die is ingegeven door financiële overwegingen, | faire appel à l'aide juridique de deuxième ligne doivent en assumer les conséquences sur le plan de leur défense en justice, elles ne sauraient être supposées avoir également accepté les conséquences attachées par la disposition en cause à ce choix en ce qui concerne l'incidence, sur leur situation financière, d'une condamnation éventuelle. En effet, ainsi que le relève d'ailleurs le Conseil des ministres, le choix fait par un prévenu de se défendre sans l'assistance d'un avocat alors qu'il pourrait obtenir le bénéfice de l'aide juridique de deuxième ligne s'il la demandait n'est pas un choix motivé par des considérations financières, mais une décision quant à la manière dont il entend se défendre. |
| maar een beslissing over de wijze waarop hij zich wenst te verdedigen. | B.6.3. Les personnes qui bénéficient de l'aide juridique de deuxième |
| B.6.3. De personen die juridische tweedelijnsbijstand genieten en | ligne et celles qui, tout en se trouvant clairement dans une situation |
| diegenen die, hoewel zij zich op het vlak van hun bestaansmiddelen | analogue en ce qui concerne leurs moyens de subsistance, n'y font pas |
| duidelijk in een soortgelijke situatie bevinden, er geen beroep op doen, bevinden zich in een identieke situatie van behoeftigheid, zodat de betaling van de in het geding zijnde bijdrage op hun financiële situatie dezelfde weerslag heeft. Bijgevolg zijn de motieven in verband met de financiële situatie van de betrokken personen die de wetgever ertoe hebben gebracht de veroordeelde personen die de juridische tweedelijnsbijstand hebben genoten, van de bijdrage aan het fonds vrij te stellen, ook geldig voor de veroordeelde personen die wegens hun keuze om zich alleen te verdedigen, geen beroep hebben gedaan op de juridische tweedelijnsbijstand, hoewel zij zich duidelijk in een soortgelijke situatie bevinden. B.6.4. Uit het voorgaande volgt dat het verschil in behandeling dat voortvloeit uit de in het geding zijnde bepaling, binnen de groep van personen die zich in een gelijkwaardige situatie van financiële kwetsbaarheid bevinden, tussen diegenen die van de betaling van de bijdrage aan het fonds zijn vrijgesteld en diegenen die dat niet zijn, niet op een relevant criterium berust. Door na te laten de categorie van personen te beogen die zich op het vlak van hun bestaansmiddelen duidelijk in een soortgelijke situatie bevinden, maar geen beroep doen | appel, se trouvent dans une situation d'indigence identique, de sorte que le paiement de la contribution en cause a la même incidence sur leurs situations financières. Dès lors, les motifs liés à la situation financière des personnes concernées qui ont conduit le législateur à exempter de la contribution au fonds les personnes condamnées qui ont bénéficié de l'aide juridique de deuxième ligne sont également valables pour les personnes condamnées qui, en raison de leur choix de se défendre seules, n'ont pas fait appel à l'aide juridique de deuxième ligne, tout en se trouvant clairement dans une situation analogue. B.6.4. Il découle de ce qui précède que la différence de traitement résultant de la disposition en cause, au sein d'un groupe de personnes se trouvant dans des situations de précarité financière équivalentes, entre celles qui sont exemptées du paiement de la contribution au fonds et celles qui n'en sont pas exemptées ne repose pas sur un critère pertinent. En omettant de viser la catégorie de personnes qui, tout en se trouvant clairement dans une situation analogue en ce qui concerne leurs moyens de subsistance, ne font pas appel à l'aide |
| op de voormelde bijstand, hetzij omdat ze verkiezen zich niet te | précitée, soit parce qu'elles choisissent de ne pas se défendre, soit |
| verdedigen, hetzij omdat zij verkiezen zichzelf te verdedigen, is de | qu'elles choisissent de se défendre personnellement, le législateur |
| wetgever niet tegemoetgekomen aan het doel dat hij wou bereiken door | n'a pas rencontré l'objectif qu'il entendait atteindre en dispensant |
| de personen vrij te stellen die niet over voldoende middelen | les personnes qui ne disposent pas de moyens suffisants pour |
| beschikken om zelf bij te dragen aan de financiering van een fonds dat | contribuer elles-mêmes au financement d'un fonds créé, précisément, |
| precies is opgericht teneinde het mogelijk te maken de bijstand die | pour permettre d'assurer l'aide dont elles pourraient bénéficier. |
| zij zouden kunnen genieten, te verzekeren. | B.7. Il n'est pas raisonnablement justifié de mettre à charge des |
| B.7. Het is zonder redelijke verantwoording om aan de personen die | personnes qui, en ce qui concerne les moyens de subsistance, se |
| zich op het vlak van bestaansmiddelen duidelijk bevinden in een | trouvent clairement dans une situation comparable à celle dans |
| situatie die vergelijkbaar is met die van de personen die de | laquelle se trouvent les personnes qui bénéficient de l'aide juridique |
| juridische tweedelijnsbijstand genieten, een financiële bijdrage op te | de deuxième ligne une contribution financière dans le but de financer |
| leggen ter financiering van een bijstand waarop zij geen beroep doen. | une aide à laquelle elles ne font pas appel. |
| De in het geding zijnde bepaling is wat dat betreft niet bestaanbaar | Sur ce point, la disposition en cause n'est pas compatible avec les |
| met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. | articles 10 et 11 de la Constitution. |
| B.8. Aangezien de in B.7 gedane vaststelling van de lacune is | B.8. Dès lors que le constat de la lacune qui a été fait en B.7 est |
| uitgedrukt in voldoende nauwkeurige en volledige bewoordingen die | exprimé en des termes suffisamment précis et complets qui permettent |
| toelaten de in het geding zijnde bepaling toe te passen met | l'application de la disposition en cause dans le respect des normes de |
| inachtneming van de referentienormen op grond waarvan het Hof zijn | référence sur la base desquelles la Cour exerce son contrôle, il |
| toetsingsbevoegdheid uitoefent, staat het aan de verwijzende rechter | appartient au juge a quo de mettre fin à la violation de ces normes. |
| een einde te maken aan de schending van die normen. | |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 4, § 3, van de wet van 19 maart 2017 « tot oprichting van een | L'article 4, § 3, de la loi du 19 mars 2017 « instituant un fonds |
| Begrotingsfonds voor de juridische tweedelijnsbijstand » schendt de | budgétaire relatif à l'aide juridique de deuxième ligne » viole les |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het niet erin voorziet | articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il ne prévoit pas que |
| dat de rechter die personen wegens een strafrechtelijk misdrijf | le juge qui condamne des personnes du chef d'une infraction pénale |
| veroordeelt, een vrijstelling van de bijdrage aan het voormelde fonds | puisse exempter de la contribution au fonds précité celles qui, en ce |
| kan verlenen aan de personen die zich op het vlak van hun | qui concerne leurs moyens de subsistance, se trouvent clairement dans |
| bestaansmiddelen duidelijk bevinden in een situatie die soortgelijk is | une situation analogue à celle dans laquelle se trouvent les personnes |
| aan die van de personen die juridische tweedelijnsbijstand genieten. | qui bénéficient de l'aide juridique de deuxième ligne. |
| Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 25 juni 2020. | la Cour constitutionnelle, le 25 juin 2020. |
| De griffier, De voorzitter, | Le greffier, Le président, |
| F. Meersschaut F. Daoût | F. Meersschaut F. Daoût |