Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 68/2020 van 14 mei 2020 Rolnummer 7059 In zake: de prejudiciële vraag betreffende artikel 11bis, eerste lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, gesteld door de Raad van State. He samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Go(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 68/2020 van 14 mei 2020 Rolnummer 7059 In zake: de prejudiciële vraag betreffende artikel 11bis, eerste lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, gesteld door de Raad van State. He samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Go(...) Extrait de l'arrêt n° 68/2020 du 14 mai 2020 Numéro du rôle : 7059 En cause: la question préjudicielle relative à l'article 11bis, alinéa 1 er , des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, posée par le Conseil d'E La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. Moerm(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 68/2020 van 14 mei 2020 Extrait de l'arrêt n° 68/2020 du 14 mai 2020
Rolnummer 7059 Numéro du rôle : 7059
In zake: de prejudiciële vraag betreffende artikel 11bis, eerste lid, En cause: la question préjudicielle relative à l'article 11bis, alinéa
van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, 1er, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973,
gesteld door de Raad van State. posée par le Conseil d'Etat.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P.
J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J.
Moerman, M. Pâques en Y. Kherbache, bijgestaan door de griffier P.-Y. Moerman, M. Pâques et Y. Kherbache, assistée du greffier P.-Y.
Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, Dutilleux, présidée par le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest nr. 242.967 van 16 november 2018, waarvan de expeditie ter Par l'arrêt n° 242.967 du 16 novembre 2018, dont l'expédition est
griffie van het Hof is ingekomen op 26 november 2018, heeft de Raad parvenue au greffe de la Cour le 26 novembre 2018, le Conseil d'Etat a
van State de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 11bis van de wetten op de Raad van State, « L'article 11bis des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat du 12
gecoördineerd op 12 januari 1973, ingevoegd bij de wet van 6 januari janvier 1973, inséré par la loi du 6 janvier 2014 relative à la
2014 met betrekking tot de Zesde Staatshervorming inzake de sixième réforme de l'Etat concernant les matières visées à l'article
aangelegenheden bedoeld in artikel 77 van de Grondwet, de artikelen 10 77 de la Constitution viole-t-il les articles 10 et 11 de la
en 11 van de Grondwet, in zoverre het de schadevergoeding enkel ten Constitution, en ce qu'il ne fait supporter la charge de l'indemnité
laste legt van de steller van de nietig verklaarde handeling, met réparatrice qu'à l'auteur de l'acte annulé, à l'exclusion des parties
uitsluiting van de partijen die hebben bijgedragen tot de qui ont concouru à l'élaboration de cet acte et qui ont été maintenues
totstandkoming van de handeling en die in de procedure zijn behouden à la procédure en qualité de parties adverses dans le cadre de la
als tegenpartijen in het kader van de procedure tot nietigverklaring
van de handeling in kwestie ? ». procédure en annulation de l'acte en question ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid B.1.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité de
van artikel 11bis van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op l'article 11bis des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12
12 januari 1973 (hierna : de gecoördineerde wetten op de Raad van janvier 1973 (ci-après : les lois coordonnées sur le Conseil d'Etat),
State), met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre alleen avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que seul l'auteur
de steller van de onwettige bestuurshandeling kan worden veroordeeld de l'acte administratif illégal peut être condamné au paiement d'une
tot de betaling van een schadevergoeding tot herstel, met uitsluiting indemnité réparatrice, à l'exclusion des autres parties adverses
van de andere tegenpartijen die door de afdeling bestuursrechtspraak désignées comme telles et maintenues à la cause par la section du
van de Raad van State als zodanig zijn aangewezen en in het geding contentieux administratif du Conseil d'Etat, qui ont concouru à
zijn gehouden, en die hebben bijgedragen tot de totstandkoming van de l'élaboration de l'acte, sans en être l'auteur.
handeling, zonder de steller ervan te zijn.
B.1.2. Artikel 11bis van de gecoördineerde wetten op de Raad van B.1.2. Tel qu'il a été inséré par l'article 6 de la loi du 6 janvier
State, zoals ingevoegd bij artikel 6 van de wet van 6 januari 2014 « 2014 « relative à la Sixième Réforme de l'Etat concernant les matières
met betrekking tot de Zesde Staatshervorming inzake de aangelegenheden
bedoeld in artikel 77 van de Grondwet », bepaalt : visées à l'article 77 de la Constitution », l'article 11bis des lois
coordonnées sur le Conseil d'Etat dispose :
« Elke verzoekende of tussenkomende partij die de nietigverklaring van « Toute partie requérante ou intervenante qui poursuit l'annulation
een akte, een reglement, of een stilzwijgend afwijzende beslissing d'un acte, d'un règlement ou d'une décision implicite de rejet en
vordert met toepassing van artikel 14, § 1 of § 3, kan aan de afdeling application de l'article 14, § 1er ou § 3, peut demander à la section
bestuursrechtspraak vragen om haar bij wijze van arrest een
schadevergoeding tot herstel toe te kennen ten laste van de steller du contentieux administratif de lui allouer par voie d'arrêt une
van de handeling indien zij een nadeel heeft geleden omwille van de indemnité réparatrice à charge de l'auteur de l'acte si elle a subi un
onwettigheid van de akte, het reglement of de stilzwijgend afwijzende préjudice du fait de l'illégalité de l'acte, du règlement ou de la
beslissing, met inachtneming van alle omstandigheden van openbaar en décision implicite de rejet, en tenant compte des intérêts publics et
particulier belang. privés en présence.
Het verzoek tot schadevergoeding wordt uiterlijk ingediend zestig La demande d'indemnité est introduite au plus tard dans les soixante
dagen na de kennisgeving van het arrest waarbij de onwettigheid werd jours qui suivent la notification de l'arrêt ayant constaté
vastgesteld. Er wordt een uitspraak gedaan over het verzoek tot l'illégalité. Il est statué sur la demande d'indemnité dans les douze
schadevergoeding binnen de twaalf maanden na de kennisgeving van het arrest waarbij de onwettigheid werd vastgesteld. Bij toepassing van artikel 38, moet het verzoek tot schadevergoeding uiterlijk worden ingediend zestig dagen na de kennisgeving van het arrest waarbij de beroepsprocedure wordt afgesloten. Er wordt een uitspraak gedaan over het verzoek tot schadevergoeding binnen de twaalf maanden na de kennisgeving van het arrest waarbij de beroepsprocedure wordt afgesloten. De partij die het verzoek tot schadevergoeding heeft ingediend, kan geen burgerlijke aansprakelijkheidsvordering meer instellen om het herstel van hetzelfde nadeel te bekomen. Elke partij die een burgerlijke aansprakelijkheidsvordering instelt of heeft ingesteld, kan aan de afdeling bestuursrechtspraak geen vergoeding voor hetzelfde nadeel meer vragen ». Ten aanzien van de ontvankelijkheid B.2.1. Volgens de Ministerraad valt de prejudiciële vraag niet onder de bevoegdheid van het Hof, omdat het in het geding zijnde verschil in mois qui suivent la notification de l'arrêt ayant constaté l'illégalité. En cas d'application de l'article 38, la demande d'indemnité doit être introduite au plus tard soixante jours après la notification de l'arrêt qui clôt la procédure de recours. Il est statué sur la demande d'indemnité dans les douze mois qui suivent la notification de l'arrêt qui clôt la procédure de recours. La partie qui a introduit la demande d'indemnité ne peut plus intenter une action en responsabilité civile pour obtenir une réparation du même préjudice. Toute partie qui intente ou a intenté une action en responsabilité civile ne peut plus demander à la section du contentieux administratif une indemnité pour le même préjudice ». Quant à la recevabilité B.2.1. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle ne relève pas de la compétence de la Cour, en ce que la différence de
behandeling zou voortvloeien uit een keuze van de Grondwetgever. traitement en cause résulterait d'un choix du Constituant.
B.2.2. Artikel 144, tweede lid, van de Grondwet, ingevoegd op 6 B.2.2. L'article 144, alinéa 2, de la Constitution, inséré le 6
januari 2014, bepaalt : « De wet kan echter, volgens de door haar bepaalde nadere regels, de Raad van State of de federale administratieve rechtscolleges machtigen om te beslissen over de burgerrechtelijke gevolgen van hun beslissingen ». B.2.3. In zoverre de bevoegdheid van het Hof erdoor wordt beperkt, dient de keuze van de Grondwetgever beperkend te worden geïnterpreteerd. Het Hof dient derhalve ten aanzien van het voorgelegde verschil in behandeling na te gaan of het wettelijke bepalingen beoogt waarvan de Grondwetgever zich de keuzes eigen heeft gemaakt. B.2.4. De Grondwetgever heeft de wetgever ertoe gemachtigd om, « volgens de door hem bepaalde modaliteiten » (Parl. St., Senaat, 2012-2013, nr. 5-2242/1, p. 1) of « volgens de door hem bepaalde janvier 2014, dispose : « Toutefois, la loi peut, selon les modalités qu'elle détermine, habiliter le Conseil d'Etat ou les juridictions administratives fédérales à statuer sur les effets civils de leurs décisions ». B.2.3. Dans la mesure où il limite la compétence de la Cour, le choix du Constituant doit être interprété de manière restrictive. La Cour doit dès lors vérifier, à l'égard de la différence de traitement qui lui est soumise, si celle-ci vise des dispositions législatives dont le Constituant s'est approprié les choix. B.2.4. Le Constituant a habilité le législateur, « selon les modalités qu'il détermine » (Doc. parl., Sénat, 2012-2013, n° 5-2242/1, p. 1;
nadere regels » (Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC 53-3211/002, p. 3) Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3211/002, p. 3), à permettre au
en in afwijking van artikel 144, eerste lid, van de Grondwet, de Raad Conseil d'Etat ou aux juridictions administratives fédérales de
van State of de federale administratieve rechtscolleges toe te laten statuer eux-mêmes sur les effets civils de leurs décisions, par
zelf uitspraak te doen over de burgerrechtelijke gevolgen van hun dérogation à l'article 144, alinéa 1er, de la Constitution.
beslissingen. In de parlementaire voorbereiding met betrekking tot de herziening van artikel 144 van de Grondwet wordt vermeld : Les travaux préparatoires relatifs à la révision de l'article 144 de la Constitution indiquent :
« De omstandigheid dat dit wetsvoorstel wordt ingediend gelijktijdig « La circonstance que cette proposition de loi soit déposée
concomitamment à la proposition de révision de l'article
met het voorstel tot herziening van het grondwetsartikel waarvan het constitutionnel dont elle tend à assurer l'application ne signifie
de toepassing wil verzekeren, betekent uiteraard niet dat de wetgever évidemment pas que le législateur ne puisse fixer d'autres modalités
geen andere modaliteiten mag vastleggen dan die waarin in deze que celles prévues par cette disposition » (Doc. parl., Sénat,
bepaling is voorzien » (Parl. St., Senaat, 2012-2013, nr. 5-2242/1, p. 2012-2013, n° 5-2242/1, p. 2; Doc. parl., Sénat, 2013-2014, n°
2; Parl. St., Senaat, 2013-2014, nr. 5-2232/5, p. 94). 5-2232/5, p. 94).
De wetgever die gebruikmaakt van die machtiging vanwege de Le législateur qui fait usage de cette habilitation du Constituant
Grondwetgever, is niet ontslagen van de verplichting om daarbij de n'est pas dispensé de l'obligation de respecter aussi les autres
andere grondwetsbepalingen, met inbegrip van het beginsel van dispositions constitutionnelles, y compris le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie, te eerbiedigen. non-discrimination.
B.2.5. Artikel 144, tweede lid, van de Grondwet bepaalt niet welke B.2.5. L'article 144, alinéa 2, de la Constitution ne détermine pas
overheid als de steller van de onwettige handeling dient te worden l'autorité qui doit être considérée comme étant l'auteur de l'acte
beschouwd. illégal.
Het aan het Hof voorgelegde verschil in behandeling vindt zijn
grondslag in de in het geding zijnde bepaling, die erin voorziet dat La différence de traitement soumise à la Cour trouve son fondement
de schadevergoeding tot herstel ten laste wordt gelegd van de « dans la disposition en cause, qui prévoit que l'indemnité réparatrice
steller van de handeling ». est mise à charge de l'« auteur de l'acte ».
Hieruit vloeit voort dat het Hof niet wordt ondervraagd over een Il s'ensuit que la Cour n'est pas interrogée sur une disposition
grondwetsbepaling, noch over keuzes van de Grondwetgever die de in het constitutionnelle, ni sur des choix du Constituant que la disposition
geding zijnde bepaling zou weergeven, zodat het Hof bevoegd is om de en cause traduirait, de sorte que la Cour est compétente pour répondre
prejudiciële vraag te beantwoorden. à la question préjudicielle.
De exceptie wordt verworpen. L'exception est rejetée.
Ten gronde Quant au fond
B.3. In de prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht te onderzoeken of B.3. Par la question préjudicielle, la Cour est invitée à examiner si
het verschil in behandeling tussen, enerzijds, de tegenpartij die de la différence de traitement entre, d'une part, la partie adverse qui
steller is van de onwettige bestuurshandeling en die als enige kan est l'auteur de l'acte administratif illégal, seule susceptible d'être
worden veroordeeld tot de betaling van een schadevergoeding tot
herstel en, anderzijds, de tegenpartij, door de Raad van State als condamnée au paiement d'une indemnité réparatrice, et, d'autre part,
dusdanig aangewezen en in het geding gehouden, die niet de steller is la partie adverse désignée comme telle et maintenue à la cause par le
van de onwettige bestuurshandeling en die daardoor niet kan worden Conseil d'Etat qui n'est pas l'auteur de l'acte administratif illégal
veroordeeld tot de betaling van een schadevergoeding tot herstel, et qui, de ce fait, n'est pas susceptible d'être condamnée au paiement
bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. d'une indemnité réparatrice, est compatible avec les articles 10 et 11
B.4. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit de la Constitution. B.4. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas
dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de
ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et
en het redelijk verantwoord is. qu'elle soit raisonnablement justifiée.
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
aangewende middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.5.1. Door aan de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State B.5.1. En conférant à la section du contentieux administratif du
de bevoegdheid te verlenen een schadevergoeding tot herstel toe te Conseil d'Etat la compétence d'octroyer une indemnité réparatrice, le
kennen, heeft de wetgever willen vermijden dat de verzoekende partij législateur a voulu éviter que la partie requérante qui a obtenu gain
die bij dat rechtscollege in het gelijk is gesteld, een nieuwe de cause devant cette juridiction doive introduire une nouvelle
procedure bij de burgerlijke rechter moet inleiden om een herstel te procédure devant le juge civil pour obtenir une réparation du
verkrijgen van het nadeel dat zij wegens de onwettigheid van de préjudice qu'elle a subi en raison de l'illégalité de l'acte
bestreden bestuurshandeling heeft geleden. administratif attaqué.
Uit de parlementaire voorbereiding met betrekking tot de in het geding Il ressort en effet des travaux préparatoires relatifs à la
zijnde bepaling blijkt immers : disposition en cause :
« Thans moet een partij die door de Raad van State in het gelijk wordt « Actuellement, la partie qui obtient gain de cause devant le Conseil
gesteld maar van wie het nadeel niet volledig wordt hersteld door de d'Etat mais dont le préjudice n'est pas entièrement réparé par
nietigverklaring van de handeling, een nieuwe vordering instellen bij l'annulation de l'acte est contrainte d'introduire une nouvelle action
de burgerlijke rechtbanken. Daardoor moet een nieuwe rechter heel het devant les juridictions civiles. Cela impose à un nouveau juge de
dossier opnieuw bestuderen, wat opnieuw gerechtskosten en proceduretermijnen met zich meebrengt. réexaminer l'ensemble du dossier, ce qui entraîne de nouveaux frais de
Overeenkomstig het Institutioneel Akkoord voor de Zesde justice et de nouveaux délais de procédure.
Staatshervorming van 11 oktober 2011 strekt dit wetsvoorstel ertoe het Conformément à l'Accord institutionnel du 11 octobre 2011 sur la
de Raad van State mogelijk te maken om een vergoeding toe te kennen Sixième Réforme de l'Etat, la loi permet au Conseil d'Etat d'accorder
aan de verzoekende partij of aan een tussenkomende partij indien ze une indemnité réparatrice à la partie requérante ou à une partie
daarom vraagt. De tussenkomende partij heeft echter alleen de intervenante, si elle en fait la demande. La possibilité de formuler
mogelijkheid om dit verzoek te formuleren als ze de verzoekende partij cette demande n'est toutefois ouverte à la partie intervenante que si
ondersteunt en de nietigverklaring van de handeling vordert, aangezien elle vient en appui de la partie requérante et poursuit l'annulation
het verzoek tot vergoeding een accessorium is van het beroep tot de l'acte, la demande d'indemnité réparatrice constituant un
nietigverklaring. In alle andere gevallen blijft het gemeen recht van accessoire du recours en annulation. Dans les autres hypothèses, le
de burgerlijke aansprakelijkheid van toepassing. droit commun de la responsabilité civile reste seul d'application.
Deze nieuwe bevoegdheid van de Raad van State laat toe dat de partij
die een onwettigheid door de Raad van State heeft laten vaststellen, Cette compétence nouvelle du Conseil d'Etat permettra d'éviter à la
kan vermijden om vervolgens de zaak bij een burgerlijke rechtbank partie qui a fait constater une illégalité par le Conseil d'Etat de
aanhangig te moeten maken om een vergoeding te krijgen voor het nadeel devoir saisir ensuite une juridiction civile pour obtenir un
dat ze omwille van deze akte heeft geleden. [...] » (Parl. St., dédommagement du préjudice qu'elle aurait subi du fait de cet acte.
Senaat, 2012-2013, nr. 5-2233/1, p. 6). [...] » (Doc. parl., Sénat, 2012-2013, n° 5-2233/1, p. 6).
Door de verzoekende partij de mogelijkheid te bieden bij de Raad van En permettant à la partie requérante d'obtenir une indemnité
State een schadevergoeding tot herstel voor het nadeel geleden wegens réparatrice devant le Conseil d'Etat pour le préjudice subi en raison
de vastgestelde onwettigheid te verkrijgen, hebben zowel de de l'illégalité constatée, tant le Constituant que le législateur ont
Grondwetgever als de wetgever een gewettigde proceseconomische poursuivi l'objectif légitime tenant à l'économie de procédure, telle
doelstelling nagestreefd, zoals de vermindering van de kosten van de la diminution des coûts de la procédure, ce qui profite à l'ensemble
procedure, hetgeen ten goede komt aan alle bij het geding betrokken
partijen, met inbegrip van de steller van de onwettige handeling des parties à la cause, y compris à l'auteur de l'acte illégal (Doc.
(Parl. St., Senaat, 2012-2013, nr. 5-2242/1, p. 1; Parl. St., Senaat, parl., Sénat, 2012-2013, n° 5-2242/1, p. 1; Doc. parl., Sénat,
2013-2014, nr. 5-2232/5, p. 94). 2013-2014, n° 5-2232/5, p. 94).
B.5.2. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt echter niet dat door B.5.2. Il ne ressort toutefois pas des travaux préparatoires qu'en
die proceseconomische doelstelling na te streven, de wetgever ook poursuivant cet objectif de l'économie de procédure, le législateur a
heeft willen vermijden dat andere partijen dan de verzoekende partij, également voulu éviter que des parties autres que la partie
zoals de tussenkomende partij die de wettigheid van de handeling heeft requérante, telles la partie intervenante qui a soutenu la légalité de
ondersteund of de tegenpartij, later een procedure voor de burgerlijke l'acte ou la partie adverse, doivent introduire ultérieurement une
rechter moeten inleiden om een vergoeding te verkrijgen voor een procédure devant le juge civil pour obtenir une indemnisation d'un
nadeel dat zij zouden hebben geleden. préjudice qu'elles auraient subi.
Uit de parlementaire voorbereiding blijkt immers : Il ressort en effet des travaux préparatoires :
« De tussenkomende partij heeft echter alleen de mogelijkheid om dit « La possibilité de formuler cette demande n'est toutefois ouverte à
verzoek te formuleren als ze de verzoekende partij ondersteunt en de la partie intervenante que si elle vient en appui de la partie
nietigverklaring van de handeling vordert, aangezien het verzoek tot requérante et poursuit l'annulation de l'acte, la demande d'indemnité
vergoeding een accessorium is van het beroep tot nietigverklaring. In réparatrice constituant un accessoire du recours en annulation. Dans
alle andere gevallen blijft het gemeen recht van de burgerlijke les autres hypothèses, le droit commun de la responsabilité civile
aansprakelijkheid van toepassing » (Parl. St., Senaat, 2012-2013, nr. reste seul d'application » (Doc. parl., Sénat, 2012-2013, n° 5-2233/1,
5-2233/1, p. 6); « [...] de voorgestelde bepaling [heeft] tot doel [...] om te vermijden dat de partij die een vernietiging van een onwettige handeling benaarstigde zich vervolgens tot de hoven en rechtbanken dient te richten om het hem door deze handeling veroorzaakte nadeel hersteld te zien. In die zin maakt het verzoek tot herstelvergoeding een accessorium uit van zijn vordering. Dit proces-economische doel kan enkel van toepassing zijn voor de partij die de vordering heeft ingeleid of voor diegene die zich hieraan verbindt. De begunstigde van een vergunning bevindt zich in feite in een onderscheiden situatie omdat hij zich, in de mate hij tussenkomt in de zaak, de geldigheid van de handeling benaarstigt. Indien aldus zou blijken dat de overheid door het stellen van een onwettige handeling hem schade toebracht, dan maakt een eventuele schadevergoeding van zijn kant geen accessorium van zijn tussenkomst uit, maar noodzaakt dit een afzonderlijke vordering. Aan hem is, in werkelijkheid, geenszins dergelijke p. 6); « [...] la disposition proposée vise à éviter que la partie qui poursuit l'annulation d'un acte illégal ne doive ensuite s'adresser aux cours et tribunaux pour obtenir réparation du préjudice que cet acte lui a causé. En ce sens, la demande d'indemnité réparatrice constitue un accessoire de sa demande. Cet objectif touchant à l'économie de la procédure ne peut s'appliquer qu'à la seule partie qui a mu l'action ou à la partie qui s'y engage. Le bénéficiaire d'une autorisation se trouve en fait dans une situation distincte parce que son intervention dans la cause sert à attaquer la validité de l'acte. S'il s'avère que l'autorité lui a causé un préjudice en posant un acte illégal, une éventuelle indemnité réparatrice ne constitue pas un accessoire dans son chef et nécessite de ce fait d'engager une action distincte. En réalité, il n'est nullement privé du droit de former une
vordering ontzegd, omdat hij, zoals op vandaag, kan beschikken over de telle action, étant donné que, comme aujourd'hui, il peut disposer de
mogelijkheid om schadevergoeding ingevolge burgerlijke la faculté d'obtenir des dommages et intérêts devant les cours et
aansprakelijkheid te bekomen voor de hoven en rechtbanken » (Parl. tribunaux dans le cadre d'une procédure au civil » (Doc. parl., Sénat,
St., Senaat, 2013-2014, nr. 5-2232/5, p. 359). 2013-2014, n° 5-2232/5, p. 359).
B.5.3. Over de specifieke situatie van de tegenpartij heeft de B.5.3. A propos de la situation spécifique de la partie adverse,
algemene vergadering van de afdeling wetgeving van de Raad van State l'assemblée générale de la section de législation du Conseil d'Etat a
in haar advies over het voorontwerp van wet dat de wet van 6 januari observé, dans son avis sur l'avant-projet de loi devenu la loi du 6
2014 is geworden, opgemerkt : janvier 2014 :
« 3.2. Door de onwettigheid van de handeling als schadeverwekkende « 3.2. En retenant l'illégalité de l'acte comme fait générateur du
gebeurtenis in aanmerking te nemen, leidt de nieuwe bepaling ertoe dat, wat betreft de geschillen die aan de Raad van State voorgelegd worden, de controverse rond de eenheid of dualiteit van de begrippen van fout en bevoegdheidsoverschrijding, die de rechtspraak en de rechtsleer een veertigtal jaar heeft beziggehouden, geen enkel dienstig nut meer heeft. Dit komt de rechtszekerheid ten goede. De overheid zal in principe de schade moeten vergoeden, zonder dat haar enige fout treft en dus als de onwettigheid voortvloeit uit omstandigheden waarmee ze niets uitstaande heeft. Als de door de Raad van State vastgestelde onwettigheid haar oorsprong vindt in een fout of vergissing begaan door de begunstigde van de handeling (als hij bijvoorbeeld aan de overheidsinstantie onjuiste informatie verstrekt heeft), dan leunt de omstandigheid dat de dommage, la nouvelle disposition fait perdre, dans le contentieux porté devant le Conseil d'Etat, toute portée utile à la controverse sur l'unité ou la dualité des notions de faute et d'excès de pouvoir, qui a traversé la jurisprudence et la doctrine pendant une quarantaine d'années. La sécurité juridique y gagne. L'autorité sera en principe tenue de réparer le préjudice en l'absence de toute faute et donc lorsque l'illégalité provient de circonstances qui lui sont étrangères. Lorsque l'illégalité constatée par le Conseil d'Etat provient d'une faute ou erreur commise par le bénéficiaire de l'acte (renseignements erronés transmis à l'autorité administrative, par exemple), la
overheid te goeder trouw gehandeld heeft en daarbij de nodige circonstance que l'autorité a agi de bonne foi, en faisant preuve de
omzichtigheid aan de dag gelegd heeft, maar door onjuiste informatie la prudence requise, mais a été abusée par des informations erronées,
misleid werd, aan bij de hypothese van de foutloze aansprakelijkheid. s'apparente à l'hypothèse de la responsabilité sans faute. Il
Het staat aan de Raad van State om voor elk geval uit te maken of er appartiendra au Conseil d'Etat d'apprécier au cas par cas si un lien
een oorzakelijk verband is tussen de onwettige handeling en de schade, de causalité peut être établi entre l'acte illégal et le préjudice,
met andere woorden of dit nadeel wel degelijk rechtstreeks aan de autrement dit si celui-ci est bien directement imputable à l'acte
onwettige handeling toe te schrijven is, met dien verstande dat dan de
administratie zich, voor de hoven en rechtbanken, kan keren tegen de illégal, quitte à ce que l'administration se retourne, devant les
begunstigde van de handeling waardoor ze misleid werd » (Parl. St., cours et tribunaux, contre le bénéficiaire de l'acte qui l'a induite
Senaat, 2012-2013, nr. 5-2233/2, pp. 6-7). en erreur » (Doc. parl., Sénat, 2012-2013, n° 5-2233/2, pp. 6-7).
B.5.4. Die objectieve aansprakelijkheid van de steller van de B.5.4. Cette responsabilité objective de l'auteur de l'acte illicite
onwettige handeling impliceert dat niet dient te worden onderzocht of implique qu'il n'y a pas lieu d'examiner s'il a commis une faute au
hij een fout in de zin van de artikelen 1382 en 1383 van het sens des articles 1382 et 1383 du Code civil.
Burgerlijk Wetboek heeft begaan.
B.6.1. Gelet op de proceseconomische doelstelling vermeld in B.5.1 en B.6.1. Eu égard à l'objectif de l'économie de procédure mentionné en
B.5.2, is het relevant een regeling van objectieve aansprakelijkheid B.5.1 et B.5.2, il est pertinent d'instaurer un régime de
ten laste van alleen de steller van de onwettige handeling in te responsabilité objective à charge du seul auteur de l'acte illégal. En
stellen. Het gegeven dat de verzoekende partij geen fout bij de effet, la circonstance que la partie requérante ne doit pas établir de
steller van de onwettige handeling dient aan te tonen en dat de faute dans le chef de l'auteur de l'acte illégal et que le débiteur de
schuldenaar van de schadevergoeding tot herstel gemakkelijk kan worden l'indemnité réparatrice peut être identifié aisément facilite le débat
geïdentificeerd, vergemakkelijkt immers het debat voor de Raad van devant le Conseil d'Etat et augmente dès lors l'intérêt pour la partie
State en vergroot bijgevolg het belang voor de verzoekende partij om requérante d'opter pour cette procédure plutôt que pour une action
te kiezen voor die procedure veeleer dan voor een burgerlijke
rechtsvordering op grond van de artikelen 1382 en 1383 van het civile fondée sur les articles 1382 et 1383 du Code civil.
Burgerlijk Wetboek.
B.6.2. Dat de tegenpartij bijgevolg niet kan doen gelden dat zij geen B.6.2. Par son arrêt n° 70/2019 du 23 mai 2019, la Cour a jugé que la
onwettigheid heeft begaan die een fout van harentwege uitmaakt, is circonstance que la partie adverse ne peut en conséquence faire valoir
door het Hof bij zijn arrest nr. 70/2019 van 23 mei 2019 met de qu'elle n'a pas commis d'illégalité constitutive d'une faute dans son
artikelen 10 en 11 van de Grondwet bestaanbaar bevonden : « B.13. Dat de tegenpartij in het kader van de schadevergoeding tot herstel niet op nuttige wijze kan aanvoeren dat de vastgestelde onwettigheid geen fout uitmaakt, is een gevolg van de keuze van de wetgever om niet de fout, maar de onwettigheid als oorzaak van de vergoedbare schade in aanmerking te nemen. Die keuze stemt overeen met de logica van het systeem van een objectieve aansprakelijkheid. Het nadeel dat daaruit voor de tegenpartij voortvloeit, wordt gecompenseerd doordat de Raad van State, in tegenstelling tot de burgerlijke rechter, bij het begroten van de schadevergoeding rekening houdt met ' alle omstandigheden van openbaar en particulier belang '. Dergelijke omstandigheden kunnen als gevolg hebben dat een lager chef est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution : « B.13. La circonstance que la partie adverse, dans le cadre de l'indemnité réparatrice, ne peut faire valoir utilement que l'illégalité constatée ne constitue pas une faute est une conséquence du choix du législateur de prendre en considération non pas la faute, mais bien l'illégalité en tant que cause du dommage indemnisable. Ce choix correspond à la logique du système fondé sur une responsabilité objective. Le préjudice qui en découle pour la partie adverse est compensé par le fait que le Conseil d'Etat, contrairement au juge civil, fixe l'indemnité réparatrice ' en tenant compte des intérêts publics et privés en présence '. De telles circonstances peuvent donner lieu à
bedrag dan een integrale schadevergoeding wordt toegekend (RvSt, 8 l'octroi d'un montant inférieur à l'indemnisation intégrale (CE, 8
december 2016, nr. 236.697). De Raad van State kan onder meer rekening décembre 2016, n° 236.697). Le Conseil d'Etat peut tenir compte, entre
houden met de omstandigheid dat de tegenpartij ' niet over de autres, de la circonstance que la partie adverse ' ne dispose pas de
mogelijkheid beschikt om de volgens haar meest voordelige procedurele la possibilité de choisir la voie procédurale qu'elle estime la plus
weg te kiezen, aangezien ze gebonden is door de keuze van de partij avantageuse, puisqu'elle est liée par le choix opéré par la partie qui
die de vergoeding vraagt ' (Parl. St., Senaat, 2012-2013, nr. demande l'indemnité ' (Doc. Parl., Sénat, 2012-2013, n° 5-2233/1, p.
5-2233/1, p. 7) ». 7) ».
B.7. Dat alleen de tegenpartij die de steller van de onwettige B.7. La circonstance que seule la partie adverse qui est l'auteur de
handeling is, door de Raad van State kan worden veroordeeld tot de l'acte illégal peut être condamnée par le Conseil d'Etat au paiement
betaling van een schadevergoeding tot herstel, doet te haren aanzien d'une indemnité réparatrice ne produit pas d'effets disproportionnés à
geen onevenredige gevolgen ontstaan, aangezien die overheid over de son égard, cette autorité disposant de la possibilité d'introduire
mogelijkheid beschikt om bij de burgerlijke rechter een devant le juge civil une action en responsabilité dirigée contre
aansprakelijkheidsvordering in te stellen tegen de overheid die l'autorité qui a contribué, totalement ou partiellement, à
tijdens de totstandkoming van de handeling geheel of gedeeltelijk l'illégalité de l'acte au cours de l'élaboration de celui-ci.
heeft bijgedragen tot de onwettigheid ervan.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 11bis van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 L'article 11bis des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12
januari 1973, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. janvier 1973, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 14 mei 2020. la Cour constitutionnelle, le 14 mai 2020.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
F. Daoût F. Daoût
^