← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 86/2019 van 28 mei 2019 Rolnummer 6891 In zake : de prejudiciële
vraag betreffende artikel 14 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten, gesteld
door het Hof van Beroep te Gent. Het Grondwette samengesteld uit de voorzitters
A. Alen en F. Daoût, en de rechters J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goe(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 86/2019 van 28 mei 2019 Rolnummer 6891 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten, gesteld door het Hof van Beroep te Gent. Het Grondwette samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goe(...) | Extrait de l'arrêt n° 86/2019 du 28 mai 2019 Numéro du rôle : 6891 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14 du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe, posée par la Cour d'appel de Gand. La Cour cons composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 86/2019 van 28 mei 2019 | Extrait de l'arrêt n° 86/2019 du 28 mai 2019 |
Rolnummer 6891 | Numéro du rôle : 6891 |
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14 van het Wetboek | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14 du Code |
der registratie-, hypotheek- en griffierechten, gesteld door het Hof | des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe, posée par la |
van Beroep te Gent. | Cour d'appel de Gand. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters | composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges J.-P. |
J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen en M. Pâques, | Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen et M. Pâques, assistée |
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, | du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
Bij arrest van 20 maart 2018 in zake het Vlaamse Gewest tegen Herman | Par arrêt du 20 mars 2018 en cause de la Région flamande contre Herman |
De Saegher en Jeanine Jacobs, waarvan de expeditie ter griffie van het | De Saegher et Jeanine Jacobs, dont l'expédition est parvenue au greffe |
Hof is ingekomen op 3 april 2018, heeft het Hof van Beroep te Gent de | de la Cour le 3 avril 2018, la Cour d'appel de Gand a posé la question |
volgende prejudiciële vraag gesteld : | préjudicielle suivante : |
« Is artikel 14 van het Wetboek Registratierechten, waar het slechts | « L'article 14 du Code des droits d'enregistrement, en ce qu'il n'est |
van toepassing is op afhankelijke beschikkingen die het voorwerp | |
uitmaken van éénzelfde akte, al dan niet bestaanbaar met de artikelen | applicable qu'aux dispositions dépendantes qui font l'objet d'un même |
10, 11 en 172 van de Grondwet, nu het een verschil in behandeling mogelijk maakt tussen twee categorieën van personen : - enerzijds de categorie van de echtgenoten die wederzijdse schenkingen (kunnen) realiseren via een onrechtstreekse schenking, handgift of bankgift waarbij er over het ter registratie aangeboden geschrift dat wordt opgesteld ten bewijze van de schenkingen slechts éénmaal registratierechten (met name het hoogste recht) zullen worden geheven; - anderzijds de categorie van de echtgenoten die zich omwille van het | acte, est-il compatible avec les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, dès lors qu'il permet une différence de traitement entre deux catégories de personnes : - d'une part, la catégorie des époux qui peuvent effectuer ou effectuent des donations réciproques, par le biais d'une donation indirecte, d'un don manuel ou d'une donation par virement bancaire, dans le cadre desquelles des droits d'enregistrement ne seront perçus qu'une seule fois (à savoir le droit le plus élevé) sur l'écrit rédigé à titre de preuve des donations et soumis à l'enregistrement et - d'autre part, la catégorie des époux qui, en raison de |
verbod van artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek genoodzaakt zien om | l'interdiction imposée par l'article 1097 du Code civil, se voient |
wederzijdse notariële schenkingen te realiseren via twee afzonderlijke | contraints d'effectuer des donations réciproques notariées par le |
notariële akten waarbij over iedere akte afzonderlijk | biais de deux actes notariés séparés dans le cadre desquels des droits |
registratierechten zullen worden geheven ? In voormelde interpretatie | d'enregistrement distincts seront perçus sur chacun de ces actes ? |
zou artikel 14 van het Wetboek Registratierechten immers buiten | Dans l'interprétation précitée, l'application de l'article 14 du Code |
toepassing dienen te worden gelaten omdat voor de toepassing van dit | des droits d'enregistrement devrait en effet être écartée parce que |
artikel vereist zou zijn dat de afhankelijke beschikkingen het | l'application de cet article nécessite que les dispositions |
voorwerp uitmaken van één enkele akte ». | dépendantes fassent l'objet d'un seul acte ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
B.1.1. Artikel 14 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en | B.1.1. L'article 14 du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque |
griffierechten (hierna : het W.Reg.), zoals van toepassing voor de | et de greffe (ci-après : Code des droits d'enregistrement), tel qu'il |
verwijzende rechter, bepaalt : | est applicable dans l'affaire devant le juge a quo, dispose : |
« Wanneer een akte verscheidene onder dezelfde contractanten tot stand | « Lorsqu'un acte contient plusieurs dispositions dépendantes ou |
gekomen beschikkingen vervat, welke de ene van de andere afhankelijk | dérivant nécessairement les unes des autres et qui sont intervenues |
zijn of de ene uit de andere noodzakelijk voortvloeien, is slechts één | entre les mêmes contractants, il n'est dû qu'un droit pour l'ensemble |
recht voor deze gezamenlijke beschikkingen verschuldigd. | de ces dispositions. |
Het recht wordt geheven met inachtneming van diegene van bedoelde | Le droit est perçu d'après celle de ces dispositions qui donne lieu au |
beschikkingen welke tot het hoogste recht aanleiding geeft ». | droit le plus élevé ». |
Artikel 15 van het W.Reg., zoals van toepassing voor de verwijzende | L'article 15 du Code des droits d'enregistrement, tel qu'il est |
rechter, bepaalt : | applicable dans l'affaire devant le juge a quo dispose : |
« Wanneer, in een akte, verscheidene onafhankelijke of niet | « Lorsque, dans un acte, il y a plusieurs dispositions indépendantes |
noodzakelijk uit elkaar voortvloeiende beschikkingen voorkomen, is | ou ne dérivant pas nécessairement les unes des autres, il est dû pour |
voor elke dier beschikkingen en wel naar eigen aard een bijzonder | chacune d'elles et selon sa nature un droit particulier. |
recht verschuldigd. | |
Deze regel is niet toepassing op het algemeen vast recht ». | Cette règle n'est pas applicable au droit fixe général ». |
B.1.2. In het Vlaamse Gewest werden die bepalingen met ingang van 1 | B.1.2. En Région flamande, ces dispositions ont été abrogées à partir |
januari 2015 opgeheven bij artikel 5.0.0.0.1, 5°, van de Vlaamse Codex | du 1er janvier 2015 par l'article 5.0.0.0.1, 5°, du Code flamand de la |
Fiscaliteit van 13 december 2013. De inhoud ervan werd met ingang van | fiscalité du 13 décembre 2013. Leur contenu a été repris, mutatis |
die datum mutatis mutandis overgenomen door verschillende bepalingen | mutandis, à partir de cette date, dans plusieurs dispositions du Code |
van de Vlaamse Codex Fiscaliteit, elk van toepassing op een bepaalde | flamand de la fiscalité, chacune applicable pour un impôt flamand |
Vlaamse belasting. Voor de schenkbelasting gaat het om artikel | déterminé. Pour l'impôt sur les donations, il s'agit de l'article |
2.8.4.1.2 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit, dat bepaalt : | 2.8.4.1.2 du Code flamand de la fiscalité, qui dispose : |
« Als een akte of geschrift, overeengekomen tussen dezelfde partijen, | « Lorsqu'un acte ou un écrit, convenu entre les mêmes parties, |
verschillende van elkaar afhankelijke of noodzakelijk uit elkaar | contient des réglementations dépendantes l'une de l'autre ou découlant |
voortvloeiende regelingen bevat waaronder een schenking die | nécessairement l'une de l'autre, et en vertu desquelles une donation |
onderworpen is aan de schenkbelasting, wordt de belasting geheven die | est soumise aux droits de donation, le droit qui est perçu est le |
van toepassing is op de regeling die aanleiding geeft tot de heffing | droit d'application en vertu de la réglementation qui donne lieu à la |
van de hoogste belasting, vastgesteld met toepassing van hoofdstuk 8 | perception du droit le plus élevé, constaté en application des chapitres 8 à 11. |
tot en met hoofdstuk 11. Als een akte of geschrift, overeengekomen tussen dezelfde partijen, verschillende van elkaar onafhankelijke of niet noodzakelijk uit elkaar voortvloeiende regelingen bevat waaronder een schenking die onderworpen is aan de schenkbelasting, wordt op elke regeling al naargelang het geval de belasting, vermeld in hoofdstuk 8 tot en met hoofdstuk 11, geheven ». Die wijzigingen hebben geen invloed op het bodemgeschil, waarin de notariële akten werden verleden en ter registratie werden aangeboden vóór 1 januari 2015 en waarin de bestreden beslissing van de administratie eveneens van vóór die datum dateert. | Lorsqu'un acte ou un écrit, convenu entre les mêmes parties, contient des réglementations indépendantes l'une de l'autre ou ne découlant pas nécessairement l'une de l'autre, et en vertu desquelles une donation est soumise aux droits de donation, le droit est perçu selon chaque réglementation, et selon les cas, conformément aux dispositions des chapitres 8 à 11 ». Ces modifications n'ont pas d'incidence sur le litige au fond, dans le cadre duquel les actes notariés ont été passés et présentés à l'enregistrement avant le 1er janvier 2015, et dans le cadre duquel la décision administrative attaquée est également antérieure à cette date. |
B.1.3. Artikel 1096 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.1.3. L'article 1096 du Code civil dispose : |
« Alle schenkingen, tussen echtgenoten tijdens het huwelijk anders dan | « Toutes donations faites entre époux pendant le mariage autrement que |
bij huwelijkscontract gedaan, zijn steeds herroepelijk, hoewel zij schenkingen onder de levenden worden genoemd. | par contrat de mariage, quoique qualifiées entre vifs, seront toujours révocables. |
Deze schenkingen worden niet herroepen door de geboorte van kinderen ». | Ces donations ne seront point révoquées par la survenance d'enfants ». |
Artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | L'article 1097 du Code civil dispose : |
« Echtgenoten mogen elkaar tijdens het huwelijk, noch bij akte onder | « Les époux ne pourront, pendant le mariage, se faire, ni par acte |
de levenden anders dan bij huwelijkscontract, noch bij testament, | entre vifs autre que le contrat de mariage, ni par testament, aucune |
enige onderlinge en wederkerige schenking doen bij een en dezelfde | donation mutuelle et réciproque par un seul et même acte ». |
akte ». B.2. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over de | B.2. Le juge a quo interroge la Cour au sujet de la compatibilité de |
bestaanbaarheid van artikel 14 van het W.Reg. met de artikelen 10, 11 | l'article 14 du Code des droits d'enregistrement avec les articles 10, |
en 172 van de Grondwet in zoverre het wederzijdse giften tussen | 11 et 172 de la Constitution en ce qu'il traite différemment les |
donations réciproques entre époux selon la technique qui est utilisée. | |
echtgenoten verschillend behandelt naar gelang van de gehanteerde | Si les époux recourent à la technique des dons manuels réciproques, à |
techniek. Indien de echtgenoten de techniek van de wederzijdse | celle des dons bancaires réciproques ou à celle des donations |
handgiften, wederzijdse bankgiften of wederzijdse onrechtstreekse | indirectes réciproques, ils ne doivent s'acquitter qu'une seule fois |
schenkingen gebruiken, zijn zij voor het ter registratie aangeboden | d'un droit d'enregistrement pour l'écrit présenté à l'enregistrement |
geschrift dat wordt opgesteld ten bewijze van de giften slechts | qui est établi pour apporter la preuve des donations. S'ils recourent |
eenmaal registratierecht verschuldigd. Indien zij daarentegen de | par contre à la technique des donations réciproques, ils sont tenus de |
techniek van de wederzijdse schenkingen hanteren, zijn zij tweemaal | payer deux fois les droits d'enregistrement, étant donné qu'eu égard à |
registratierecht verschuldigd, aangezien zij, gelet op artikel 1097 | l'article 1097 du Code civil, deux actes authentiques doivent être |
van het Burgerlijk Wetboek, twee authentieke akten ter registratie | |
dienen aan te bieden. | présentés à l'enregistrement. |
B.3.1. Krachtens artikel 15 van het W.Reg. zijn meerdere | B.3.1. En vertu de l'article 15 du Code des droits d'enregistrement, |
registratierechten verschuldigd indien één ter registratie aangeboden | plusieurs droits d'enregistrement sont dus lorsqu'un acte présenté à |
akte meerdere beschikkingen bevat. Elke beschikking wordt in dat geval | l'enregistrement contient plusieurs dispositions. Dans ce cas, il est |
aan het naar eigen aard toepasselijke registratierecht onderworpen. | dû pour chacune de ces dispositions un droit d'enregistrement |
Aldus wordt vermeden dat partijen zich aan de registratierechten | applicable selon sa nature. On évite ainsi que des parties puissent se |
kunnen onttrekken door verscheidene onafhankelijke rechtshandelingen in eenzelfde akte te laten opnemen. De in het geding zijnde bepaling bevat een uitzondering op die regel. Zij waarborgt dat slechts één registratierecht verschuldigd is indien één akte verscheidene beschikkingen tussen dezelfde contractanten bevat, voor zover die beschikkingen « de ene van de andere afhankelijk zijn of de ene uit de andere noodzakelijk voortvloeien ». In dat geval wordt enkel de beschikking die tot het hoogste recht aanleiding geeft, aan het registratierecht onderworpen. Aldus wordt vermeden dat voor onderscheiden rechtshandelingen die één juridisch geheel vormen, meerdere registratierechten verschuldigd zijn. B.3.2. In de interpretatie die de verwijzende rechter eraan geeft, vindt de in het geding zijnde bepaling slechts toepassing voor zover de afhankelijke beschikkingen in dezelfde akte voorkomen, maar kan zij niet worden toegepast op afhankelijke beschikkingen die in twee of meer akten voorkomen. Die interpretatie, die ook de interpretatie van de Vlaamse | soustraire aux droits d'enregistrement en faisant enregistrer dans un même écrit plusieurs actes juridiques indépendants. La disposition en cause contient une exception à cette règle. Elle garantit qu'un seul droit d'enregistrement ne sera dû lorsqu'un seul acte contient plusieurs dispositions entre les mêmes contractants, pour autant que ces dispositions soient « dépendantes ou [dérivent] nécessairement les unes des autres ». Dans ce cas, seule la disposition qui donne lieu au droit le plus élevé est soumise au droit d'enregistrement. On évite ainsi que plusieurs droits d'enregistrement soient dus, pour des actes juridiques distincts qui constituent un tout juridique. B.3.2. Dans l'interprétation que lui donne le juge a quo, la disposition en cause ne trouve à s'appliquer que pour autant que les dispositions dépendantes soient enregistrées dans le même acte, mais elle ne peut s'appliquer à des dispositions dépendantes qui sont enregistrées dans deux ou plusieurs actes. Cette interprétation, qui est également celle du Service flamand des |
Belastingdienst is (Vlabel, standpunt nr. 15137 van 12 oktober 2015), | impôts (Vlabel, position n° 15137 du 12 octobre 2015), n'est pas |
is niet kennelijk onjuist, aangezien zij overeenstemt met de | manifestement erronée, étant donné qu'elle correspond au texte |
letterlijke tekst van de in het geding zijnde bepaling. Het Hof | littéral de la disposition en cause. La Cour répond dès lors à la |
beantwoordt de prejudiciële vraag bijgevolg in die interpretatie. | question préjudicielle dans cette interprétation. |
Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag | Quant à la recevabilité de la question préjudicielle |
B.4.1. Volgens de Ministerraad en de Vlaamse Regering kunnen | B.4.1. Selon le Conseil des ministres et le Gouvernement flamand, les |
wederzijdse schenkingen van een identieke geldsom of van een identieke | donations réciproques d'un montant identique ou d'une créance |
schuldvordering geen werkelijke schenking uitmaken, aangezien geen van | identique ne peuvent constituer une donation effective, étant donné |
beide schenkers zich verarmt. Er zou veeleer sprake zijn van een | qu'aucun des deux donateurs ne s'appauvrit. Il serait plutôt question |
ruilovereenkomst. | d'une convention d'échange. |
B.4.2. De burgerrechtelijke nietigheid van een ter registratie | B.4.2. La nullité civile d'un acte présenté à l'enregistrement ne |
aangeboden akte doet geen afbreuk aan de verplichting om de | porte pas atteinte à l'obligation de payer les droits d'enregistrement |
verschuldigde registratierechten te betalen (Cass., 18 mei 1866, Pas., | dus (Cass., 18 mai 1866, Pas., 1866, p. 190; Vlabel, position n° 15137 |
1866, p. 190; Vlabel, standpunt nr. 15137 van 12 oktober 2015). | du 12 octobre 2015). Par conséquent, la Cour n'a pas à examiner si les |
Bijgevolg dient het Hof niet na te gaan of de rechtshandelingen waarop | actes juridiques sur lesquels porte le litige soumis au juge a quo |
het geschil voor de verwijzende rechter betrekking heeft, geldig zijn, | sont valables, ni si les parties les ont qualifiés correctement. |
noch of de partijen ze correct hebben gekwalificeerd. | |
De exceptie wordt verworpen. | L'exception est rejetée. |
B.5.1. Volgens de Vlaamse Regering vindt het voorgelegde verschil in | B.5.1. Selon le Gouvernement flamand, la différence de traitement |
behandeling zijn grondslag niet in de in het geding zijnde bepaling, | soumise à la Cour ne trouve pas son origine dans la disposition en |
maar in artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek. | cause, mais dans l'article 1097 du Code civil. |
B.5.2. Het voorgelegde verschil in behandeling heeft betrekking op de | B.5.2. La différence de traitement soumise à la Cour porte sur le |
fiscale behandeling van wederzijdse giften tussen echtgenoten. Dat | traitement fiscal de dons réciproques entre époux. Cette différence |
verschil vloeit voort uit de in het geding zijnde bepaling, die enkel voorziet in een enkelvoudig registratierecht wanneer afhankelijke beschikkingen vervat zijn in eenzelfde ter registratie aangeboden akte, maar niet wanneer zij vervat zijn in afzonderlijke ter registratie aangeboden akten. De exceptie wordt verworpen. Ten gronde B.6.1. Het voorgelegde verschil in behandeling heeft geen betrekking op een vergelijking van twee wettelijke regelingen, maar op een vergelijking van een wettelijke regeling met rechtsfiguren die in de praktijk zijn ontwikkeld. B.6.2. De schenking onder de levenden wordt geregeld door de artikelen 931 tot 959 van het Burgerlijk Wetboek. Krachtens artikel 931 van het Burgerlijk Wetboek worden alle schenkingsakten verleden voor een | découle de la disposition en cause, qui ne prévoit un droit d'enregistrement unique que lorsque des dispositions dépendantes sont contenues dans un seul et même acte présenté à l'enregistrement, et non lorsqu'elles sont contenues dans des actes distincts présentés à l'enregistrement. L'exception est rejetée. Quant au fond B.6.1. La différence de traitement soumise à la Cour ne porte pas sur une comparaison de deux régimes légaux, mais sur la comparaison d'un régime légal avec des figures juridiques qui se sont développées dans la pratique. B.6.2. La donation entre vifs est réglée par les articles 931 à 959 du Code civil. En vertu de l'article 931 du Code civil, tous les actes |
notaris. Krachtens artikel 938 van het Burgerlijk Wetboek gaat de | portant donation sont passés devant notaire. En vertu de l'article 938 |
eigendom van de geschonken goederen over op de begiftigde door de | du Code civil, la propriété des objets donnés est transférée au |
aanvaarding van de schenking, zonder dat enige andere overgave vereist | donataire, par l'acceptation de la donation, sans qu'il soit besoin |
is. | d'autre tradition. |
Krachtens artikel 19, eerste lid, 1°, van het W.Reg., zoals van | En vertu de l'article 19, alinéa 1er, 1°, du Code des droits |
toepassing voor de verwijzende rechter, is een notariële | d'enregistrement, tel qu'il est applicable dans l'affaire portée |
schenkingsakte aan de registratieverplichting onderworpen. Artikel | devant le juge a quo, un acte de donation notarié est soumis à |
131, § 2, eerste lid, 1°, van het W.Reg., zoals van toepassing voor de | l'obligation d'enregistrement. L'article 131, § 2, alinéa 1er, 1°, du |
verwijzende rechter, onderwerpt schenkingen van roerende goederen | même Code, tel qu'il est applicable dans l'affaire portée devant le |
juge a quo, soumet les donations de biens meubles entre époux à un | |
tussen echtgenoten aan een registratierecht van 3 % op het | droit d'enregistrement de 3 % sur la part brute du donataire. |
brutoaandeel van de begiftigde. Voor wederzijdse giften tussen echtgenoten die de vorm van schenkingen | Pour les dons réciproques entre époux qui prennent la forme de |
onder de levenden aannemen, is dat registratierecht tweemaal | donations entre vifs, ce droit d'enregistrement est dû deux fois, |
verschuldigd, aangezien wederzijdse schenkingen tussen echtgenoten krachtens artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek het voorwerp moeten uitmaken van twee afzonderlijke notariële akten. B.6.3. De handgift, de bankgift en de onrechtstreekse schenking zijn rechtsfiguren die in de rechtspraktijk zijn ontwikkeld. Die rechtsfiguren verschillen op meerdere vlakken van de schenking onder de levenden. Een handgift komt tot stand door de materiële overdracht van een roerend goed door de schenker aan de begiftigde. Zij is slechts geldig indien zij geschiedt vanuit een animus donandi van de schenker en indien de begiftigde de gift aanvaardt tijdens hun beider leven. Een onrechtstreekse schenking bestaat in een definitieve en onherroepelijke overdracht van een goed aan de hand van een andere rechtshandeling dan een schenking onder de levenden of een handgift. Die rechtshandeling heeft een eigen autonoom statuut en eerbiedigt de daaraan verbonden voorwaarden. De akte van die rechtshandeling maakt geen melding van haar oorzaak. Een bankgift is een vorm van onrechtstreekse schenking die tot stand komt door het overschrijven van een geldsom op de bankrekening van de begiftigde, die de gift uitdrukkelijk of stilzwijgend aanvaardt. Die technieken verschillen van de schenking onder de levenden doordat zij niet tot stand komen door het opstellen van een authentieke akte of van enig ander geschrift, maar door het stellen van de overeenkomstige handeling, op voorwaarde dat aan de overige geldigheidsvereisten is voldaan. Niettemin wordt in de praktijk vaak post factum een akte opgesteld om | puisqu'en vertu de l'article 1097 du Code civil, les donations réciproques entre époux doivent faire l'objet de deux actes notariés distincts. B.6.3. Le don manuel, le don bancaire et la donation indirecte sont des figures juridiques qui se sont développées dans la pratique. Ces figures juridiques diffèrent à plusieurs égards de la donation entre vifs. Un don manuel s'effectue par le transfert matériel d'un bien meuble par le donateur au donataire. Il n'est valable que s'il est réalisé animus donandi par le donateur et si le donataire accepte le don de leur vivant à tous les deux. Une donation indirecte consiste en un transfert définitif et irrévocable d'un bien en vertu d'un acte juridique autre qu'une donation entre vifs ou un don manuel. Cet acte juridique a un statut autonome propre et respecte les conditions qui y sont attachées. L'écrit de cet acte juridique ne fait pas mention de sa cause. Un don bancaire est une forme de donation indirecte qui s'effectue par le virement d'un montant sur le compte bancaire du donataire, qui accepte expressément ou tacitement le don. Ces techniques diffèrent de la donation entre vifs en ce qu'elles ne s'opèrent pas par l'établissement d'un acte authentique ou d'un quelconque autre écrit, mais par le fait de poser l'acte correspondant, pourvu qu'il soit satisfait aux autres conditions de validité. Néanmoins, dans la pratique, il est souvent établi post factum un acte |
een handgift of bankgift te bewijzen. Een dergelijke onderhandse akte | visant à prouver un don manuel ou un don bancaire. Un tel acte sous |
is niet aan de registratieverplichting onderworpen. Voor wederzijdse | seing privé n'est pas soumis à une obligation d'enregistrement. Pour |
giften tussen echtgenoten die de vorm van hand- of bankgiften | les donations réciproques entre époux réalisées sous la forme d'un don |
aannemen, is dus in beginsel geen registratierecht verschuldigd. | manuel ou d'un don bancaire, aucun droit d'enregistrement n'est donc |
Indien de echtgenoten er toch voor kiezen die onderhandse akte | dû en principe. Si les époux choisissent toutefois de faire |
vrijwillig te laten registreren, is het registratierecht van 3% op het | enregistrer volontairement cet acte sous seing privé, un droit |
brutoaandeel van de begiftigde, bedoeld in artikel 131, § 2, eerste | d'enregistrement de 3% est applicable sur la part brute du donataire, |
lid, 1°, van het W.Reg., erop van toepassing. | visée à l'article 131, § 2, alinéa 1er, 1°, du Code des droits |
In de interpretatie die de verwijzende rechter eraan geeft, is artikel | d'enregistrement. |
1097 van het Burgerlijk Wetboek niet van toepassing op wederzijdse | Dans l'interprétation que lui donne le juge a quo, l'article 1097 du |
handgiften en bankgiften tussen echtgenoten. In die interpretatie | Code civil n'est pas applicable aux dons manuels et bancaires |
volstaat één onderhandse akte om beide giften te bewijzen. Indien de | réciproques entre époux. Dans cette interprétation, un seul acte sous |
echtgenoten ervoor kiezen die onderhandse akte te laten registreren, | seing privé suffit pour prouver les deux dons. Si les époux |
is de in het geding zijnde bepaling van toepassing, zodat enkel een | choisissent de faire enregistrer cet écrit, la disposition en cause |
registratierecht dient te worden betaald op de gift die tot het | est applicable à cet écrit, de sorte qu'un droit d'enregistrement doit |
hoogste recht aanleiding geeft. | uniquement être payé sur le don qui donne lieu au droit le plus élevé. |
B.7.1. Bij toepassing van de techniek van wederzijdse giften tussen | B.7.1. Si les époux recourent à la technique des donations réciproques |
echtgenoten met een beding van terugkeer bij overlijden zijn op het | avec clause de retour, en cas de décès, sur la quotité donnée de |
geschonken gedeelte van het eigen vermogen van de eerstoverleden | l'actif net du conjoint décédé le premier, ils ne doivent pas payer |
echtgenoot geen successierechten tegen een progressief tarief tot 27%, | des droits de succession à un taux progressif allant jusqu'à 27%, mais |
maar enkel registratierechten tegen een vlak tarief van 3% verschuldigd. | uniquement des droits d'enregistrement à un taux linéaire de 3% . |
B.7.2. De federale Dienst Voorafgaande Beslissingen heeft beslist dat | B.7.2. Le Service fédéral des décisions anticipées en matière fiscale |
de in het geding zijnde bepaling van toepassing is indien de | a décidé que la disposition en cause est applicable si les époux |
echtgenoten daartoe de techniek van de wederzijdse bankgiften | recourent à cette fin à la technique des dons bancaires réciproques, à |
gebruiken, op voorwaarde dat zij slechts één geschrift opmaken als | condition qu'ils établissent un seul écrit pour apporter la preuve des |
bewijs van beide giften (voorafgaande beslissingen nr. 900 097 van 23 | deux dons (décisions anticipées n° 900 097 du 23 juin 2009, n° 900 469 |
juni 2009, nr. 900 469 van 20 april 2010 en nr. 2011 260 van 6 | du 20 avril 2010 et n° 2011 260 du 6 septembre 2011). En pareil cas, |
september 2011). In een dergelijk geval dient bijgevolg slechts een | un seul droit d'enregistrement doit être payé sur le montant donné le |
registratierecht op de hoogste geschonken geldsom te worden betaald. | plus élevé. |
B.7.3. De Vlaamse Belastingdienst heeft beslist dat artikel 2.8.4.1.2, | B.7.3. Le Service flamand des Impôts a décidé que l'article 2.8.4.1.2, |
eerste lid, van de Vlaamse Codex Fiscaliteit niet van toepassing is | |
indien de echtgenoten daartoe de techniek van de wederzijdse | alinéa 1er, du Code flamand de la fiscalité n'est pas applicable |
schenkingen onder de levenden gebruiken en daarbij, gelet op artikel | lorsque les époux recourent à cette fin à la technique des donations |
1097 van het Burgerlijk Wetboek, twee authentieke akten ter | réciproques entre vifs et qu'eu égard à l'article 1097 du Code civil |
ils présentent à l'enregistrement deux actes authentiques (Vlabel, | |
registratie aanbieden (Vlabel, standpunt nr. 15137 van 12 oktober | position n° 15137 du 12 octobre 2015). Dans ce document, le Service |
2015). In dat standpunt heeft de Vlaamse Belastingdienst overwogen dat | flamand des Impôts a considéré que la taxe d'enregistrement est perçue |
de registratiebelasting wordt geheven op basis van « akten en | |
geschriften », zodat het scriptum van de rechtshandeling | sur la base d' « actes et d'écrits », de sorte que l'écrit de l'acte |
doorslaggevend is. Beschikkingen die voorkomen in twee verschillende | juridique est déterminant. Des dispositions qui figurent dans deux |
akten kunnen bijgevolg niet onderling afhankelijk zijn in de zin van | actes distincts ne peuvent par conséquent être dépendantes les unes |
artikel 2.8.4.1.2, eerste lid, van de Vlaamse Codex Fiscaliteit. | des autres au sens de l'article 2.8.4.1.2, alinéa 1er, du Code flamand |
B.8. Het bepalen van het belastingtarief en het vaststellen van de | de la fiscalité. |
modalisering ervan komt de bevoegde fiscale wetgever toe. Wanneer hij | B.8. Il appartient au législateur fiscal compétent de fixer le taux |
daartoe criteria van onderscheid hanteert, moeten die redelijk kunnen worden verantwoord. De tarieven en de modaliteiten ervan moeten op gelijke wijze worden toegepast ten aanzien van eenieder die zich ten opzichte van de maatregel en het nagestreefde doel in een gelijkwaardige positie bevindt, zij het dat de fiscale wetgever een verscheidenheid aan toestanden kan dienen op te vangen in categorieën die, noodzakelijkerwijze, slechts bij benadering met de werkelijkheid overeenstemmen. B.9. Het in het geding zijnde verschil in behandeling berust op het aantal akten dat ter registratie wordt aangeboden. Dat criterium van onderscheid is objectief. B.10.1. De wetgever vermocht redelijkerwijze van oordeel te zijn dat er slechts sprake is van rechtshandelingen die één juridisch geheel vormen in het licht van de in het geding zijnde bepaling indien zij onderling afhankelijk zijn en in eenzelfde akte zijn vervat. Die laatste voorwaarde stemt overeen met de aard van een registratierecht, dat krachtens artikel 1 van het W.Reg. wordt geheven | d'imposition et d'en établir les modalités. Lorsqu'il utilise à cet effet des critères de distinction, ceux-ci doivent être raisonnablement justifiés. Les taux et modalités doivent être appliqués de manière égale pour toutes les personnes qui se trouvent dans une situation équivalente au regard de la mesure considérée et du but poursuivi, sous la réserve que le législateur fiscal doit pouvoir faire usage de catégories qui, nécessairement, n'appréhendent la diversité des situations qu'avec un certain degré d'approximation. B.9. La différence de traitement en cause repose sur le nombre d'actes présentés à l'enregistrement. Ce critère de distinction est objectif. B.10.1. Le législateur a raisonnablement pu estimer qu'il n'est question d'actes juridiques formant un ensemble juridique à la lumière de la disposition en cause que s'ils sont dépendants les uns des autres et sont contenus dans un seul et même acte. Cette dernière condition coïncide avec la nature d'un droit d'enregistrement, lequel, en vertu de l'article 1er du Code des droits |
op « het afschrijven, ontleden of vermelden van een akte of van een | d'enregistrement, est perçu sur « la copie, l'analyse ou la mention |
geschrift ». | d'un acte ou d'un écrit ». |
B.10.2. Het kan de fiscale wetgever die bepaalt in welke | B.10.2. Il ne peut être reproché au législateur fiscal qui détermine |
omstandigheden een preferentieel belastingtarief van toepassing is, | |
niet worden verweten dat hij geen rekening houdt met elke | dans quelles conditions un taux d'imposition préférentiel est |
burgerrechtelijke techniek. Het kan hem evenmin worden verweten dat | applicable de ne pas tenir compte de chaque technique prévue en droit |
hij de fiscale behandeling van wettelijk geregelde stelsels, zoals te | civil. Il ne peut pas davantage lui être reproché de ne pas avoir |
dezen de schenking onder de levenden, niet heeft gelijkgeschakeld met | assimilé le traitement fiscal de régimes légaux, comme en l'espèce la |
de fiscale behandeling van technieken die door de praktijk zijn | donation entre vifs, au traitement fiscal de techniques qui se sont |
ontwikkeld, a fortiori wanneer die technieken net beogen om met het | développées dans la pratique, a fortiori lorsque ces techniques visent |
oog op een fiscale optimalisatie af te wijken van die wettelijk | précisément à déroger à ces régimes légaux en vue d'une optimisation |
geregelde stelsels. | fiscale. |
B.10.3. Tot slot is het redelijk verantwoord dat de kwalificatie van | B.10.3. Enfin, il est raisonnablement justifié que la qualification |
rechtshandelingen als onderling afhankelijke beschikkingen in de zin | d'actes juridiques comme constituant des dispositions dépendantes les |
van de in het geding zijnde bepaling gebeurt op grond van objectieve | unes des autres au sens de la disposition en cause se fasse sur la |
maatstaven. Indien die kwalificatie aan de wil van de partijen zou | base de critères objectifs. Si cette qualification était laissée aux |
worden overgelaten, zouden zij zich immers steeds aan een deel van de | parties, celles-ci pourraient en effet toujours se soustraire à une |
registratierechten kunnen onttrekken en zou de effectieve inning van | partie des droits d'enregistrement et la perception effective de cet |
die belasting in het gedrang komen. | impôt serait compromise. |
B.11. Rekening houdend met hetgeen voorafgaat, is het voorgelegde | B.11. Compte tenu de ce qui précède, la différence de traitement |
verschil in behandeling niet zonder redelijke verantwoording. | soumise à la Cour n'est pas dénuée de justification raisonnable. |
De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 14 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en | L'article 14 du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de |
griffierechten schendt de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet | greffe ne viole pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. |
niet. Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 28 mei 2019. | la Cour constitutionnelle, le 28 mai 2019. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
De voorzitter, | Le président, |
A. Alen | A. Alen |