Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 63/2019 van 8 mei 2019 Rolnummer 6904 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 20 van het Wetboek der successierechten, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. Het Grondwettelijk Hof, samenges wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging"
Uittreksel uit arrest nr. 63/2019 van 8 mei 2019 Rolnummer 6904 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 20 van het Wetboek der successierechten, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. Het Grondwettelijk Hof, samenges wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging Extrait de l'arrêt n° 63/2019 du 8 mai 2019 Numéro du rôle : 6904 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 20 du Code des droits de succession, posées par la Cour d'appel d'Anvers. La Cour constitutionnelle, composé après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet des questions préjudicielles et procédu(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 63/2019 van 8 mei 2019 Extrait de l'arrêt n° 63/2019 du 8 mai 2019
Rolnummer 6904 Numéro du rôle : 6904
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 20 van het En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 20 du
Wetboek der successierechten, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. Code des droits de succession, posées par la Cour d'appel d'Anvers.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges T.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman en M. Pâques, Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman et M. Pâques, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij arrest van 27 maart 2018 in zake het Vlaamse Gewest, Par arrêt du 27 mars 2018 en cause de la Région flamande, représentée
vertegenwoordigd door de Vlaamse Regering, tegen Dominique Casier, par le Gouvernement flamand, contre Dominique Casier, dont
waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 18 april l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 18 avril 2018, la
2018, heeft het Hof van Beroep te Antwerpen de volgende prejudiciële vragen gesteld : Cour d'appel d'Anvers a posé les questions préjudicielles suivantes :
« 1. Schendt artikel 20 W.Succ., zoals van toepassing ten tijde van « 1. L'article 20 du Code des droits de succession, tel qu'il était
applicable au moment du décès de Ghislena Jordens, viole-t-il les
het overlijden van Ghislena Jordens, de artikelen 10 en 11 van de articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec les
Grondwet, al dan niet samen gelezen met de algemene rechtsbeginselen principes généraux de la sécurité juridique et du procès équitable, en
van de rechtszekerheid en de eerlijke procesvoering, in zoverre het ce qu'il doit être interprété en ce sens que l'héritier ou le
aldus moet worden uitgelegd dat de erfgenaam of de belastingbetaler contribuable doit toujours être condamné aux dépens, en ce compris à
altijd moet worden veroordeeld tot de gerechtskosten, hierin begrepen
de rechtsplegingsvergoeding en de eventuele expertisekosten, daar waar l'indemnité de procédure et aux éventuels frais d'expertise, alors
overeenkomstig artikel 1017 van het Gerechtelijk Wetboek de in het que, conformément à l'article 1017 du Code judiciaire, la partie
ongelijk gestelde partij wordt veroordeeld tot de gerechtskosten ? succombante est condamnée aux dépens ?
2. Schendt artikel 20 W.Succ., zoals van toepassing ten tijde van het 2. L'article 20 du Code des droits de succession, tel qu'il était
applicable au moment du décès de Ghislena Jordens, viole-t-il les
overlijden van Ghislena Jordens, de artikelen 10 en 11 van de articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il doit être interprété
Grondwet, in zoverre het aldus moet worden uitgelegd dat de erfgenaam
of de belastingbetaler altijd moet worden veroordeeld tot de en ce sens que l'héritier ou le contribuable doit toujours être
gerechtskosten, hierin begrepen de rechtsplegingsvergoeding en de condamné aux dépens, en ce compris à l'indemnité de procédure et aux
eventuele expertisekosten, daar waar de kosten van een éventuels frais d'expertise, alors que les frais d'une expertise de
controleschatting enkel ten laste van de belastingplichtige worden contrôle sont uniquement mis à charge du contribuable lorsque
gelegd, wanneer de in de aangifte vervatte waardering lager is dan de l'estimation contenue dans la déclaration est inférieure à
bij de schatting vastgestelde begroting en/of wanneer een boete l'évaluation fixée par l'expertise et/ou lorsqu'une amende est
vorderbaar is (artikelen 121 en 127 W.Succ.) ? ». exigible (articles 121 et 127 du Code des droits de succession) ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De twee prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 20 van B.1. Les deux questions préjudicielles portent sur l'article 20 du
het Wetboek der successierechten, zoals van toepassing in het Vlaamse Code des droits de succession, tel qu'il est applicable en Région
Gewest. flamande.
B.2.1. Artikel 20 van het Wetboek der successierechten bepaalt : « De erfgenamen, algemene legatarissen en begiftigden en, in 't algemeen, al wie gehouden is tot het indienen van een aangifte van nalatenschap, mogen vragen vóór de aangifte en uiterlijk vóór het verstrijken van de indieningstermijn, dat op hun kosten, de waardering geschiede van het geheel of van een deel van de erfgoederen die zich in België bevinden en die voor hun verkoopwaarde moeten of kunnen aangegeven worden. Zij geven dienaangaande hun beslissing te kennen bij aangetekende brief gezonden aan de ontvanger van het kantoor waar de aangifte ingeleverd moet worden. B.2.1. L'article 20 du Code des droits de succession dispose : « Les héritiers, légataires et donataires universels et, en général, toutes les personnes tenues au dépôt d'une déclaration de succession peuvent, avant déclaration et au plus tard avant l'expiration du délai de dépôt, demander qu'il soit procédé, à leurs frais, à l'évaluation de tout ou partie des biens successoraux se trouvant en Belgique et qui doivent ou peuvent être déclarés pour leur valeur vénale. Ils notifient leur décision à cet égard par lettre recommandée à la poste, envoyée au receveur du bureau où la déclaration doit être déposée.
Er wordt gehandeld overeenkomstig artikelen 113 tot 120 en 122. Il est procédé conformément aux articles 113 à 120 et 122.
De waardering is definitief en dient tot grondslag voor de verevening L'estimation est définitive et sert de base à la liquidation de
der belasting ». l'impôt ».
De in het geding zijnde bepaling biedt aan allen die gehouden zijn tot La disposition en cause permet à toutes les personnes tenues au dépôt
het indienen van een aangifte van nalatenschap de mogelijkheid om, op d'une déclaration de succession de demander, avant déclaration et au
hun vraag en op hun kosten, vóór de aangifte en uiterlijk vóór het plus tard avant l'expiration du délai de dépôt, qu'il soit procédé à
verstrijken van de indieningstermijn, een voorafgaande schatting van leurs frais à une expertise préalable de l'actif imposable.
het belastbare actief te laten uitvoeren.
De voorafgaande schatting is bedoeld om te waarborgen dat voor de L'expertise préalable vise à garantir que l'estimation de la valeur
berekening van de rechten van successie en van overgang wordt vénale des biens soumis aux droits de succession et de mutation par
uitgegaan van een schatting van de verkoopwaarde van de goederen die décès serve de base au calcul de ces droits.
aan die rechten bij overlijden zijn onderworpen.
B.2.2. Artikel 120 van het Wetboek der successierechten biedt zowel de B.2.2. L'article 120 du Code des droits de succession permet tant au
ontvanger als de belastingplichtige de mogelijkheid om een schatting te betwisten. receveur qu'au contribuable de contester une expertise.
Dat artikel bepaalt : Cet article dispose :
« Zowel de ontvanger als de partij kunnen de schatting betwisten door « Tant le receveur que la partie peut contester l'expertise en
inleiding van een rechtsvordering. Deze rechtsvordering dient ingeleid introduisant une action en justice. Cette action doit être intentée, à
te worden, op straffe van verval, binnen de termijn van één maand te peine de déchéance, dans le délai d'un mois à compter de la date de la
rekenen van de betekening van het verslag ». signification du rapport ».
B.2.3. Artikel 121 van het Wetboek der successierechten legt de kosten B.2.3. L'article 121 du Code des droits de succession met à charge du
der procedure in het kader van de controleschatting ten laste van de contribuable les frais de la procédure d'expertise de contrôle, si la
belastingplichtige indien diens aangegeven waarde van het vererfde valeur qu'il a déclarée, en ce qui concerne le bien objet de la
goed definitief te laag wordt bevonden. succession, est définitivement jugée insuffisante.
Dat artikel bepaalt : Cet article dispose :
« Is de in de aangifte vervatte waardering lager dan de bij de « Si l'estimation contenue dans la déclaration est inférieure à
schatting vastgestelde begroting, zo worden, bij dwangbevel, van de l'évaluation fixée par l'expertise, il est réclamé, par voie de
schuldenaar gevorderd : contrainte, au débiteur :
1° het supplement van recht; 1° le supplément de droit;
2° de moratoire interest te rekenen van het verstrijken van de termijn 2° l'intérêt moratoire à compter de l'expiration du délai accordé par
toegestaan door de wet voor de betaling der rechten; la loi pour le paiement des droits;
3° de onder artikel 127 voorziene boete; 3° l'amende prévue à l'article 127;
4° desvoorkomend, de kosten der procedure. 4° les frais de la procédure, le cas échéant.
Bedoelde kosten vallen ten laste van de partij, wanneer een boete Lesdits frais sont à la charge de la partie, lorsqu'une amende est
vorderbaar is ». exigible ».
B.3. La Cour de cassation considère le régime des frais contenu dans
B.3. Het Hof van Cassatie beschouwt de kostenregeling van artikel 20 l'article 20 du Code des droits de succession, lu en combinaison avec
van het Wetboek der successierechten, in samenhang gelezen met artikel
120 van hetzelfde Wetboek, als een uitzonderingsprocedureregel zodat l'article 120 du même Code, comme une règle de procédure d'exception,
de rechter de gerechtskosten niet vermag af te wikkelen overeenkomstig de sorte que le juge ne peut pas régler les frais de justice
de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek (artikelen 2 en 1017, conformément aux dispositions du Code judiciaire (articles 2 et 1017,
alinéa 1er, du Code judiciaire). La Cour de cassation interprète donc
eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek). Artikel 20 van het Wetboek l'article 20 du Code des droits de succession en ce sens que les frais
der successierechten wordt door het Hof van Cassatie aldus
geïnterpreteerd dat de kosten van de voorafgaande schatting, met de l'expertise préalable, y compris les frais de la procédure
inbegrip van de kosten van de gerechtelijke procedure zoals het judiciaire, tels que les frais de l'expertise et l'indemnité de
deskundigenonderzoek en de rechtsplegingsvergoeding, in afwijking van procédure, sont toujours à charge du contribuable, par dérogation au
de voormelde gerechtskostenregeling van het Gerechtelijk Wetboek, régime des frais de justice précité contenu dans le Code judiciaire
steeds ten laste zijn van de belastingplichtige (Cass., 5 november (Cass., 5 novembre 2015, F.14.0004.N).
2015, F.14.0004.N).
B.4. Het Hof wordt in twee prejudiciële vragen verzocht om na te gaan B.4. Les deux questions préjudicielles invitent la Cour à examiner si
of artikel 20 van het Wetboek der successierechten, in de in B.3 l'article 20 du Code des droits de succession est compatible avec les
vermelde interpretatie, bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec
de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de beginselen van les principes de la sécurité juridique et du procès équitable, dans
rechtszekerheid en van eerlijke procesvoering. l'interprétation exposée en B.3.
Daarbij wordt, wat het ten laste leggen van de gerechtskosten betreft, En ce qui concerne la condamnation aux dépens, la situation des
de positie van de procespartijen in het kader van de voorafgaande parties au procès dans le cadre de l'expertise préalable est comparée,
schatting vergeleken, enerzijds, met die van de procespartijen d'une part, à celle des parties au procès conformément au Code
overeenkomstig het Gerechtelijk Wetboek (eerste prejudiciële vraag) judiciaire (première question préjudicielle) et, d'autre part, à celle
en, anderzijds, met die van de procespartijen in het kader van de des parties au procès dans le cadre de l'expertise de contrôle
controleschatting (tweede prejudiciële vraag). (seconde question préjudicielle).
De gerechtskosten die voortvloeien uit de procedures met betrekking Les frais de justice qui découlent des procédures relatives à
tot de voorafgaande schatting zijn steeds ten laste van de l'expertise préalable sont toujours à charge du contribuable, même si
belastingplichtige, zelfs indien die in het gelijk is gesteld terwijl, celui-ci a obtenu gain de cause, alors que, d'une part, la partie
enerzijds, de in het ongelijk gestelde partij overeenkomstig de succombante est tenue au paiement des frais de justice dans le régime
kostenregeling in artikel 1017, eerste lid, van het Gerechtelijk des frais contenu dans l'article 1017, alinéa 1er, du Code judiciaire
Wetboek gehouden is tot het betalen van de gerechtskosten en terwijl,
anderzijds, de belastingplichtige aan wie een controleschatting et que, d'autre part, le contribuable auquel une expertise de contrôle
overeenkomstig artikel 121 van het Wetboek der successierechten werd a été opposée conformément à l'article 121 du Code des droits de
tegengeworpen niet steeds tot de gerechtskosten is gehouden. succession n'est pas toujours tenu au paiement des frais de justice.
Gelet op hun nauwe samenhang worden de prejudiciële vragen gezamenlijk Les deux questions préjudicielles étant étroitement liées, elles sont
onderzocht. examinées conjointement.
B.5. Het recht op toegang tot de rechter, dat het voorwerp van B.5. Le droit d'accès au juge, qui peut faire l'objet de restrictions
financiële beperkingen kan uitmaken, en het beginsel van de financières, et le principe de l'égalité des armes impliquent
wapengelijkheid houden de verplichting in om een billijk evenwicht l'obligation de garantir un juste équilibre entre les parties au
tussen de procespartijen te waarborgen en om aan elke partij de procès et d'offrir à chaque partie la possibilité raisonnable de
redelijke mogelijkheid te bieden haar argumenten te doen gelden in présenter sa cause dans des conditions qui ne la placent pas dans une
omstandigheden die haar niet kennelijk benadelen ten aanzien van hun situation de net désavantage par rapport à son ou ses adversaires
tegenpartij of tegenpartijen (EHRM, Dombo t. Nederland, 27 oktober (CEDH, Dombo c. Pays-Bas, 27 octobre 1993, § 33; grande chambre,
1993, § 33; grote kamer, Öçalan t. Turkije, 12 mei 2005, § 140; Yvon Öçalan c. Turquie, 12 mai 2005, § 140; Yvon c. France, 24 avril 2003,
t. Frankrijk, 24 april 2003, § 31; Roux t. Frankrijk, 25 april 2006, § § 31; Roux c. France, 25 avril 2006, § 23; Batsanina c. Russie, 26 mai
23; Batsanina t. Rusland, 26 mei 2009, § 22; Versini t. Frankrijk, 11 mei 2010, § 62). 2009, § 22; Versini c. France, 11 mai 2010, § 62).
B.6. Op zich doet een regeling die de kosten ten laste van één van de B.6. En soi, des règles qui mettent des frais à charge d'une des
partijen legt geen afbreuk aan voormeld recht op toegang tot de parties ne portent pas atteinte au droit, précité, d'accès au juge. Le
rechter. Het recht op toegang tot de rechter dient evenwel met respect droit d'accès au juge doit toutefois être garanti dans le respect du
voor de wapengelijkheid te worden gewaarborgd, hetgeen onder meer de principe de l'égalité des armes, qui exige, entre autres, que toutes
gelijke behandeling vereist van alle procespartijen met betrekking tot les parties au procès soient traitées de manière égale en ce qui
het dragen van het risico van een proces. concerne le fait d'assumer le risque d'un procès.
B.7. Artikel 20 van het Wetboek der successierechten in de in B.3 B.7. L'article 20 du Code des droits de succession, tel qu'il est
vermelde interpretatie legt de gerechtskosten waaronder die van het interprété en B.3, met à charge du contribuable les frais de justice,
deskundigenonderzoek en de rechtsplegingsvergoeding, als deel van de dont ceux de l'expertise et l'indemnité de procédure, en ce qu'ils
kosten van de schatting, ten laste van de belastingplichtige, ongeacht font partie des frais de l'évaluation, que ce contribuable ait obtenu
of deze al dan niet in het gelijk werd gesteld in het kader van de gain de cause ou non dans le cadre de la procédure judiciaire en
gerechtelijke betwistingsprocedure. Aldus dient de fiscale contestation. L'administration fiscale qui succomberait ne doit donc
administratie die in het ongelijk zou worden gesteld, nooit de jamais supporter les frais de justice, de sorte qu'elle n'assume pas
gerechtskosten te dragen, hetgeen impliceert dat zij geen enkel risico le moindre risque lors de l'introduction d'une action en contestation.
draagt bij het instellen van de rechtsvordering tot betwisting. La disposition en cause, telle qu'elle est interprétée en B.3, fait
De in het geding zijnde bepaling, in de in B.3 vermelde interpretatie, donc naître une différence de traitement entre deux catégories de
voert aldus een verschil in behandeling in tussen twee categorieën van justiciables qui soumettent au juge un litige relatif à une estimation
rechtzoekenden die aan de rechter een geschil over een schatting : le contribuable doit toujours supporter les frais de justice, alors
voorleggen : De belastingplichtige dient steeds de gerechtskosten te que l'administration fiscale ne doit jamais les supporter, même
dragen terwijl de fiscale administratie die nooit dient te dragen, lorsqu'elle a introduit la procédure judiciaire en vain.
zelfs niet indien zij de gerechtelijke procedure zonder succes heeft B.8. Il est porté une atteinte dénuée de justification raisonnable au
ingesteld. B.8. Doordat artikel 20 van het Wetboek der successierechten, in de in droit à un égal accès au juge, en ce que l'article 20 du Code des
B.3 vermelde interpretatie, bepaalt dat niet alleen de kosten van de droits de succession, tel qu'il est interprété en B.3, dispose que non
voorafgaande schatting, maar ook de gerechtskosten die voortvloeien seulement les frais de l'expertise préalable, mais également les frais
uit de rechtsvordering tot de betwisting van die schatting steeds de justice qui découlent de l'action en contestation de cette
volledig ten laste worden gelegd van de belastingplichtige, wordt expertise, sont toujours intégralement à charge du contribuable.
zonder redelijke verantwoording afbreuk gedaan aan het recht op
gelijke toegang tot de rechter.
In de in B.3 vermelde interpretatie is artikel 20 van het Wetboek der Dans l'interprétation exposée en B.3, l'article 20 du Code des droits
successierechten niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de de succession n'est pas compatible avec les articles 10 et 11 de la
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de beginselen van Constitution, lus ou non en combinaison avec les principes de la
rechtszekerheid en eerlijke procesvoering, inzonderheid het beginsel sécurité juridique et du droit à un procès équitable, en particulier
van de wapengelijkheid, en dienen de prejudiciële vragen bevestigend le principe de l'égalité des armes, et les questions préjudicielles
te worden beantwoord. appellent une réponse affirmative.
B.9. De in het geding zijnde bepaling kan evenwel ook zo worden B.9. La disposition en cause peut toutefois également être interprétée
geïnterpreteerd dat de daarin vermelde kosten betrekking hebben op de en ce sens que les frais qu'elle vise portent sur les frais de
kosten van de voorafgaande schatting en niet op de gerechtskosten die l'expertise préalable et non sur les frais de justice qui découlent de
uit de in artikel 120 van het Wetboek der successierechten beoogde l'action en contestation de cette expertise, visée à l'article 120 du
rechtsvordering tot betwisting van die schatting voortvloeien. Code des droits de succession.
In die interpretatie is artikel 20 van het Wetboek der Dans cette interprétation, l'article 20 du Code des droits de
successierechten bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de succession est compatible avec les articles 10 et 11 de la
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de beginselen van Constitution, lus ou non en combinaison avec les principes de la
rechtszekerheid en eerlijke procesvoering, inzonderheid het beginsel sécurité juridique et du droit à un procès équitable, en particulier
van de wapengelijkheid, en dienen de prejudiciële vragen ontkennend te le principe de l'égalité des armes, et les questions préjudicielles
worden beantwoord. appellent une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- Artikel 20 van het Wetboek der successierechten, zo geïnterpreteerd - L'article 20 du Code des droits de succession, interprété en ce sens
dat niet alleen de kosten van de voorafgaande schatting, maar ook de que non seulement les frais de l'expertise préalable, mais également
gerechtskosten die voortvloeien uit de rechtsvordering tot betwisting les frais de justice qui découlent de l'action en contestation de
van die schatting steeds volledig ten laste zijn van de cette expertise sont toujours intégralement à charge du contribuable,
belastingplichtige, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al viole les articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non en
dan niet in samenhang gelezen met de beginselen van rechtszekerheid en combinaison avec les principes de la sécurité juridique et du procès
eerlijke procesvoering, inzonderheid het beginsel van de wapengelijkheid. équitable, en particulier le principe de l'égalité des armes.
- Dezelfde bepaling, zo geïnterpreteerd dat de daarin vermelde kosten - La même disposition, interprétée en ce sens que les frais qu'elle
betrekking hebben op de kosten van de voorafgaande schatting en niet vise portent sur les frais de l'expertise préalable et non sur les
op de gerechtskosten die voortvloeien uit de rechtsvordering tot frais de justice qui découlent de l'action en contestation de cette
betwisting van die schatting, schendt niet de artikelen 10 en 11 van expertise, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, lus
de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de beginselen van ou non en combinaison avec les principes de la sécurité juridique et
rechtszekerheid en eerlijke procesvoering, inzonderheid het beginsel du procès équitable, en particulier le principe de l'égalité des
van de wapengelijkheid. armes.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 8 mei 2019. la Cour constitutionnelle, le 8 mai 2019.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
A. Alen A. Alen
^