Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 67/2019 van 16 mei 2019 Rolnummer 6743 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 210 van het Wetboek van strafvordering, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk Hof, samengesteld u wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging"
Uittreksel uit arrest nr. 67/2019 van 16 mei 2019 Rolnummer 6743 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 210 van het Wetboek van strafvordering, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk Hof, samengesteld u wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Extrait de l'arrêt n° 67/2019 du 16 mai 2019 Numéro du rôle : 6743 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 210 du Code d'instruction criminelle, posée par la Cour d'appel de Liège. La Cour constitutionnelle, composée d après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 67/2019 van 16 mei 2019 Extrait de l'arrêt n° 67/2019 du 16 mai 2019
Rolnummer 6743 Numéro du rôle : 6743
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 210 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 210 du Code
Wetboek van strafvordering, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. d'instruction criminelle, posée par la Cour d'appel de Liège.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen,
Lavrysen, J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R.
Giet, R. Leysen en M. Pâques, bijgestaan door de griffier P.-Y. Leysen et M. Pâques, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée
Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, par le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 5 oktober 2017 in zake het openbaar ministerie tegen Par arrêt du 5 octobre 2017 en cause du ministère public contre M.D.,
M.D., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 12 dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 12 octobre
oktober 2017, heeft het Hof van Beroep te Luik de volgende 2017, la Cour d'appel de Liège a posé la question préjudicielle
prejudiciële vraag gesteld : suivante :
« Schendt artikel 210 van het Wetboek van strafvordering artikel 13 « L'article 210 du Code d'instruction criminelle interprété comme
van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van limitant la possibilité pour la juridiction d'appel de soulever
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in die zin d'office les moyens qu'il vise pour les seuls faits dont la
geïnterpreteerd dat het de mogelijkheid beperkt voor het rechtscollege juridiction est saisie, ce qui concrètement, d'une part, prive la
in hoger beroep om ambtshalve de middelen op te werpen die erin worden disposition légale de toute portée pratique puisqu'il relève de la
beoogd voor enkel de feiten die bij het rechtscollege aanhangig zijn mission du juge de qualifier les faits dont il est saisi et de dire si
gemaakt, hetgeen concreet, enerzijds, elke praktische draagwijdte aan ceux-ci sont établis, et, d'autre part, empêche le juge du fond
de wetsbepaling ontneemt aangezien het tot de taak van de rechter d'apprécier la pertinence de moyens d'ordre public susceptibles
behoort de feiten te kwalificeren die bij hem aanhangig zijn gemaakt d'avoir une incidence sur la culpabilité du prévenu notamment lorsque
en te zeggen of zij vaststaan, en, anderzijds, de feitenrechter ces moyens sont découverts après le dépôt de la requête d'appel qui
verhindert om de relevantie te beoordelen van middelen van openbare limite la saisine du juge d'appel, viole-t-il l'article 13 de la
orde die een weerslag kunnen hebben op de schuld van de beklaagde, met
name wanneer die middelen worden ontdekt na het neerleggen van het
verzoekschrift in hoger beroep dat de saisine van de rechter in hoger Constitution, combiné ou non avec l'article 6 de la Convention
beroep beperkt ? ». européenne des droits de l'homme ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid van B.1.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité de l'article 210 du
artikel 210 van het Wetboek van strafvordering met artikel 13 van de Code d'instruction criminelle avec l'article 13 de la Constitution, lu
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het ou non en combinaison avec l'article 6 de la Convention européenne des
Europees Verdrag voor de rechten van de mens. droits de l'homme.
B.1.2. Artikel 210 van het Wetboek van strafvordering, zoals het is B.1.2. L'article 210 du Code d'instruction criminelle, tel qu'il a été
aangevuld met een tweede en een derde lid bij artikel 94 van de wet complété d'un deuxième et d'un troisième alinéas par l'article 94 de
van 5 februari 2016 « tot wijziging van het strafrecht en de la loi du 5 février 2016 « modifiant le droit pénal et la procédure
strafvordering en houdende diverse bepalingen inzake justitie », pénale et portant des dispositions diverses en matière de justice »,
bepaalt : « Voordat de rechters hun gevoelen uiten, worden de beklaagde, onverschillig of hij vrijgesproken dan wel veroordeeld is, de voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijke personen, de burgerlijke partij, of hun advocaat en de procureur-generaal gehoord over de nauwkeurig bepaalde grieven die tegen het vonnis worden ingebracht, en zulks in de door de rechter te bepalen volgorde. De beklaagde of zijn advocaat heeft, indien hij het vraagt, altijd het laatste woord. Behoudens de grieven opgeworpen zoals bepaald in artikel 204, kan de beroepsrechter slechts de grieven van openbare orde ambtshalve opwerpen die betrekking hebben op de substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven vormen dan wel op : dispose : « Avant que les juges émettent leur opinion, le prévenu, soit qu'il ait été acquitté, soit qu'il ait été condamné, les personnes civilement responsables du délit, la partie civile, ou leur avocat et le procureur général seront entendus sur les griefs précis élevés contre le jugement et dans l'ordre qui sera réglé par le juge. Le prévenu ou son avocat, s'il le demande, aura toujours le dernier la parole. Outre les griefs soulevés comme prescrit à l'article 204, le juge d'appel ne peut soulever d'office que les moyens d'ordre public portant sur les formalités substantielles ou prescrites à peine de nullité ou sur :
- zijn bevoegdheid; - sa compétence;
- de verjaring van de feiten die bij hem aanhangig zijn gemaakt; - la prescription des faits dont il est saisi;
- het gegeven dat de feiten die bij hem wat betreft de schuldvraag - l'absence d'infraction que présenteraient les faits dont il est
aanhangig zijn gemaakt, geen misdrijf zijn of de noodzaak om deze saisi quant à la culpabilité ou la nécessité de les requalifier ou une
feiten te herkwalificeren of een niet te herstellen nietigheid die het nullité irréparable entachant l'enquête portant sur ces faits.
onderzoek naar deze feiten aantasten.
De partijen worden verzocht om zich uit te spreken over de ambtshalve Les parties sont invitées à s'exprimer sur les moyens soulevés
opgeworpen middelen ». d'office ».
Die bepaling moet worden gelezen in samenhang met artikel 204 van hetzelfde Wetboek, zoals het is vervangen bij artikel 89 van de voormelde wet van 5 februari 2016, dat bepaalt : « Op straffe van verval van het hoger beroep bepaalt het verzoekschrift nauwkeurig de grieven die tegen het vonnis worden ingebracht, met inbegrip van de procedurele grieven, en wordt het verzoekschrift binnen dezelfde termijn en op dezelfde griffie ingediend als de in artikel 203 bedoelde verklaring. Het verzoekschrift wordt ondertekend door de eiser in beroep of zijn advocaat, of door een ander bijzonder gevolmachtigde. In dit laatste geval wordt de volmacht bij het verzoekschrift gevoegd. Dit verzoekschrift kan ook rechtstreeks worden ingediend op de griffie van de rechtbank of het hof waarvoor het hoger beroep wordt gebracht. Daartoe kan een formulier, waarvan het model wordt bepaald door de Koning, worden gebruikt. Deze bepaling geldt ook voor het openbaar ministerie ». Cette disposition doit être lue conjointement avec l'article 204 du même Code, tel qu'il a été remplacé par l'article 89 de la loi du 5 février 2016 précitée, qui prévoit : « A peine de déchéance de l'appel, la requête indique précisément les griefs élevés, y compris les griefs procéduraux, contre le jugement et est remise, dans le même délai et au même greffe que la déclaration visée à l'article 203. Elle est signée par l'appelant, son avocat ou tout autre fondé de pouvoir spécial. Dans ce dernier cas, le pouvoir est annexé à la requête. Cette requête peut aussi être remise directement au greffe du tribunal ou de la cour où l'appel est porté. Un formulaire dont le modèle est déterminé par le Roi peut être utilisé à cette fin. La présente disposition s'applique également au ministère public ».
B.1.3. De wet van 5 februari 2016 « tot wijziging van het strafrecht B.1.3. La loi du 5 février 2016 « modifiant le droit pénal et la
en de strafvordering en houdende diverse bepalingen inzake justitie » procédure pénale et portant des dispositions diverses en matière de
(ook wel de « Potpourri II-wet » genoemd) beoogt het strafrecht en de justice » (aussi appelée la « loi pot-pourri II ») vise à améliorer et
strafrechtspleging te verbeteren en te moderniseren, teneinde de à moderniser le droit pénal et la procédure pénale, afin de rendre
rechtsbedeling efficiënter, sneller en goedkoper te doen verlopen l'administration de la justice plus efficace, plus rapide et plus
zonder de kwaliteit van de rechtsbedeling of de fundamentele rechten économique sans compromettre la qualité de l'administration de la
van de rechtzoekenden in het gedrang te brengen (Parl. St., Kamer, justice ou les droits fondamentaux des justiciables (Doc. parl.,
2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 3, en DOC 54-1418/005, p. 5). Chambre, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 3, et DOC 54-1418/005, p. 5).
De wijziging van artikel 204 van het Wetboek van strafvordering beoogt La modification de l'article 204 du Code d'instruction criminelle vise
« meer doeltreffende strafrechtelijke procedures door de invoering van un « traitement plus efficace des procédures pénales par
de verplichting om in hoger beroep een verzoekschrift neer te leggen » l'introduction de l'obligation de déposer une requête en appel » (Doc.
(Parl. St., Kamer, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 3), waarin « de parl., Chambre, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 3), par laquelle il y a
grieven, die tegen het in eerste aanleg gewezen vonnis worden
geformuleerd, nauwkeurig » (ibid., p. 83) moeten worden bepaald. In lieu « de définir précisément les griefs formulés contre le jugement
artikel 204 van het Wetboek van strafvordering wordt « de verplichting rendu en première instance » (ibid., p. 83). L'article 204 du Code
[verankerd] om bij het instellen van hoger beroep een verzoekschrift
in te dienen, waarin de grieven, met inbegrip (cf. advies van de Raad d'instruction criminelle « ancre l'obligation de déposer en cas
van State, nr. 69) van de procedurele grieven, die tegen het bestreden d'appel une requête dans laquelle sont définis précisément les griefs
vonnis worden ingebracht, nauwkeurig worden bepaald. Dit impliceert élevés contre le jugement attaqué, en ce compris (cf. avis du Conseil
dat wordt gepreciseerd op welke punten en om welke redenen de in d'Etat, n° 69) les griefs relatifs à la procédure. Cela implique de
eerste aanleg gewezen beslissing moet worden gewijzigd, en niet [dat] préciser non les moyens mais les points sur lesquels et les raisons
de middelen [worden gepreciseerd]. Deze verplichting geldt eveneens pour lesquelles il y a lieu de modifier la décision rendue en première
voor het openbaar ministerie. Bij gebreke hieraan kan de rechter het instance. Cette obligation vaut également pour le ministère public. A
hoger beroep onontvankelijk verklaren » (ibid., p. 84). Daarenboven « défaut, le juge peut déclarer l'appel irrecevable » (ibid., p. 84).
[moeten] enkel de grieven die door de partijen worden opgeworpen, Par ailleurs, « seuls les griefs soulevés par les parties doivent être
[...] door de beroepsinstantie worden onderzocht. In voorkomend geval examinés par la juridiction d'appel. Par conséquent, l'examen de degré
dient het onderzoek in hoger beroep zich derhalve te beperken tot d'appel devra se limiter le cas échéant à certaines préventions ou à
bepaalde tenlasteleggingen of tot de straf » (ibid., p. 87). la peine » (ibid., p. 87).
Uit de memorie van toelichting blijkt dat artikel 204 van het Wetboek Il ressort de l'exposé des motifs que l'article 204 du Code
van strafvordering « in het belang van alle partijen » werd geacht, d'instruction criminelle a été conçu comme étant « dans l'intérêt de
aangezien het ertoe strekte « de eisers in beroep [...] die noch een toutes les parties », dès lors qu'il avait pour but de faire « prendre
advocaat noch een ruime scholing hebben [...] bewust te [maken] van de conscience [aux appelants qui n'ont ni avocat ni une grande
draagwijdte van de akte van hoger beroep en van de mogelijkheid om die instruction] de la portée de l'acte d'appel et de la faculté de le
te beperken » (Parl. St., Kamer, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 85). limiter » (Doc. parl., Chambre, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 85).
In de parlementaire voorbereiding wordt dienaangaande vermeld : Les travaux préparatoires indiquent à ce sujet :
« Thans gaat een veroordeelde al te vaak in hoger beroep of tekent hij verzet aan zonder erover na te denken. Hoewel het verzet de eiser in verzet niet kan schaden, geldt dat niet voor de eiser in beroep : ingeval zijn beroep wordt gevolgd, kan een verzwaring van de straf in hoger beroep eruit voortvloeien. Het valt ook voor dat de burgerlijke belangen geenszins worden betwist maar dat de veroordeelde zich niet ervan bewust is dat hoger beroep dat blindelings wordt ingesteld tegen alle bepalingen van het vonnis ook de burgerlijke bepalingen beoogt, wat zorgen en kosten veroorzaakt voor de partijen en een werklast voor justitie die volledig nutteloos zijn. Door zijn hoger beroep te beperken, kan een veroordeelde in sommige gevallen het openbaar ministerie zelfs ervan overtuigen dat hij zijn veroordeling in wezen aanvaardt en dat het niet nodig is het hoger beroep te volgen door het uit te breiden tot alle bepalingen. Zo valt het voor dat enkel de verdeling van de kosten tussen de veroordeelden « Trop souvent, aujourd'hui, un condamné forme un appel ou une opposition sans y réfléchir. Or, si l'opposition ne peut nuire à l'opposant, il n'en va pas de même pour l'appelant : si son appel est suivi, il peut en résulter une aggravation de la peine en degré d'appel. Il arrive aussi que les intérêts civils ne soient aucunement contestés mais que le condamné ne soit pas conscient qu'un appel interjeté à l'aveuglette contre toutes les dispositions du jugement vise également les dispositions civiles, ce qui entraîne des soucis et frais pour les parties et une charge de travail pour la justice parfaitement inutiles. En limitant son appel, un condamné peut même dans certains cas convaincre le ministère public qu'il assume pour l'essentiel sa condamnation et qu'il n'est pas nécessaire de suivre l'appel en l'étendant à toutes les dispositions. Il arrive ainsi que seule la
wordt betwist » (ibid.). répartition des frais entre les condamnés soit contestée » (ibid.).
B.1.4. De wijziging van artikel 210 van het Wetboek van strafvordering B.1.4. La modification de l'article 210 du Code d'instruction
is er gekomen ingevolge een opmerking vanwege de afdeling wetgeving criminelle est intervenue à la suite d'une observation émise par la
van de Raad van State. section de législation du Conseil d'Etat.
Dienaangaande wordt in de memorie van toelichting vermeld : A cet égard, l'exposé des motifs précise :
« De rechter in hoger beroep kan evenwel betreffende de « Le juge d'appel peut cependant, concernant les préventions visées
tenlasteleggingen waarop het hoger beroep betrekking heeft ambtshalve par l'appel, soulever d'office des moyens touchant l'ordre public.
middelen opwerpen die de openbare orde raken.
Zoals de Raad van State aangeeft : ' In ieder geval zou, in het geval Comme l'indique le Conseil d'Etat : ' En tout cas, dans l'hypothèse où
dat de maatregel een (nader te bepalen) invloed op de saisine van de la mesure a une influence (à préciser) sur la saisine du juge d'appel
appèlrechter heeft - en uit de verklaring van de gemachtigde blijkt - et il ressort de la déclaration du délégué que c'est bien
dat dit de bedoeling is -, duidelijk moeten worden gemaakt dat de in l'intention - il faudrait indiquer clairement que la règle à
te voeren regel weliswaar de partijen belet om andere grieven aan te introduire empêche certes les parties d'invoquer d'autres griefs que
voeren dan in de beroepsakte zijn vermeld, maar dat de rechter in ceux mentionnés dans l'acte d'appel, mais que le juge d'appel n'est
beroep niet de mogelijkheid wordt ontnomen om, althans betreffende de pas privé de la possibilité, du moins en ce qui concerne la ou les
tenlastelegging(en) waarop het hoger beroep betrekking heeft, imputations sur laquelle/lesquelles porte l'appel, de soulever
ambtshalve rechtsvragen op te werpen die de openbare orde raken en d'office des questions de droit qui touchent à l'ordre public et d'y
daaraan het nodige gevolg te geven. Zo dient hij nog altijd zijn donner la suite voulue. Ainsi, il doit toujours examiner sa
bevoegdheid te onderzoeken, de mogelijkheid te hebben om vast te compétence, avoir la possibilité de constater que le fait imputé ne
stellen dat het ten laste gelegde feit geen misdrijf uitmaakt of om
eraan een andere kwalificatie te geven, of om, zoals de gemachtigde constitue pas une infraction ou de lui donner une autre qualification,
aangeeft, te beslissen dat het onderzoek of de vervolging is aangetast ou, comme l'indique le délégué, de décider que l'enquête ou la
door een niet te herstellen nietigheid of dat de strafvordering is poursuite est entachée d'une nullité irréparable ou que l'action
verjaard, ook al wordt dat niet opgeworpen door de partij die het publique est prescrite, même si cela n'est pas soulevé par la partie
beroep heeft aangetekend. ' (advies 57 792/1/V van de Raad van State, qui a formé l'appel. ' (avis 57 792/1/V du Conseil d'Etat, n° 69,
nr. 69). traduction libre).
De verplichting om de feiten juist te kwalificeren of vast te stellen Le devoir de qualifier exactement les faits ou de constater qu'ils ne
dat zij geen misdrijf opleveren, kan de rechter echter niet ertoe constituent pas une infraction ne peut cependant amener le juge à
aanzetten de aanhangigmaking te overschrijden door het plegen van outrepasser sa saisine en remettant en cause d'office la commission de
feiten die niet worden betwist door een opgeworpen grief ambtshalve te faits non contestés par un grief avancé » (Doc. parl., Chambre,
betwisten » (Parl. St., Kamer, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 88). 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 88).
B.1.5. Artikel 13 van de Grondwet bepaalt : B.1.5. L'article 13 de la Constitution dispose :
« Niemand kan tegen zijn wil worden afgetrokken van de rechter die de « Nul ne peut être distrait, contre son gré, du juge que la loi lui
wet hem toekent ». assigne ».
Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt L'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme prévoit
: :
« 1. Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en « 1. Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue
verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable, par un
ingestelde strafvervolging heeft eenieder recht op een eerlijke en tribunal indépendant et impartial, établi par la loi, qui décidera,
openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door soit des contestations sur ses droits et obligations de caractère
een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie welke bij de civil, soit du bien-fondé de toute accusation en matière pénale
wet is ingesteld. Het vonnis moet in het openbaar worden gewezen maar dirigée contre elle. Le jugement doit être rendu publiquement, mais
de toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden l'accès de la salle d'audience peut être interdit à la presse et au
ontzegd gedurende het gehele proces of een deel daarvan, in het belang public pendant la totalité ou une partie du procès dans l'intérêt de
van de goede zeden, van de openbare orde of 's lands veiligheid in een la moralité, de l'ordre public ou de la sécurité nationale dans une
democratische samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de société démocratique, lorsque les intérêts des mineurs ou la
bescherming van het privéleven van partijen bij het proces dit eisen protection de la vie privée des parties au procès l'exigent, ou dans
of, in die mate als door de rechter onder bepaalde omstandigheden la mesure jugée strictement nécessaire par le tribunal, lorsque dans
strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer openbaarmaking de des circonstances spéciales la publicité serait de nature à porter
belangen van de rechtspraak zou schaden. atteinte aux intérêts de la justice.
2. Eenieder, die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd wordt voor 2. Toute personne accusée d'une infraction est présumée innocente
onschuldig gehouden totdat zijn schuld volgens de wet bewezen wordt. jusqu'à ce que sa culpabilité ait été légalement établie.
3. [...] ». 3. [...] ».
B.2.1. De verwijzende rechter vraagt aan het Hof of artikel 210 van B.2.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 210 du Code
het Wetboek van strafvordering, in die zin geïnterpreteerd dat het de d'instruction criminelle, interprété comme limitant la possibilité
mogelijkheid voor het rechtscollege in hoger beroep om ambtshalve de pour la juridiction d'appel de soulever d'office les moyens visés par
in dat artikel beoogde middelen op te werpen, beperkt tot enkel de cet article aux seuls faits dont la juridiction est saisie, est
feiten die bij het rechtscollege aanhangig zijn gemaakt, bestaanbaar
is met artikel 13 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen compatible avec l'article 13 de la Constitution, lu ou non en
met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. combinaison avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme.
Volgens de verwijzende rechter zou een dergelijke interpretatie, Selon le juge a quo, une telle interprétation, d'une part, priverait
enerzijds, de wetsbepaling concreet elke praktische draagwijdte concrètement la disposition légale de toute portée pratique puisqu'il
ontnemen, aangezien het tot de taak van de rechter behoort de feiten relève de la mission du juge de qualifier les faits dont il est saisi
die bij hem aanhangig zijn gemaakt te kwalificeren en te zeggen of zij et de dire si ceux-ci sont établis et, d'autre part, empêcherait le
vaststaan, en, anderzijds, de feitenrechter verhinderen om de juge du fond d'apprécier la pertinence de moyens d'ordre public
relevantie te beoordelen van middelen van openbare orde die een susceptibles d'avoir une incidence sur la culpabilité du prévenu
weerslag kunnen hebben op de schuld van de beklaagde, met name wanneer notamment lorsque ces moyens sont découverts après le dépôt de la
die middelen worden ontdekt na het neerleggen van het verzoekschrift requête d'appel qui limite la saisine du juge d'appel.
in hoger beroep dat de aanhangigmaking bij de appelrechter beperkt. B.2.2. Il se déduit des faits et de la motivation de l'arrêt de renvoi
B.2.2. Uit de feiten en de motivering van het verwijzingsarrest kan que la question préjudicielle porte précisément sur la survenance,
worden afgeleid dat de prejudiciële vraag in het bijzonder betrekking après le dépôt de la requête d'appel, d'un « élément nouveau », qui
heeft op het opduiken, na de neerlegging van het verzoekschrift in serait susceptible de fonder un nouveau moyen ayant une incidence sur
hoger beroep, van een « nieuw element » dat als grondslag zou kunnen
dienen voor een nieuw middel dat een weerslag heeft op de schuldvraag. la question de la culpabilité.
Te dezen blijkt uit het dossier met betrekking tot het voor de En l'espèce, le dossier relatif à l'appel porté devant le juge a quo
verwijzende rechter ingestelde hoger beroep dat het « nieuwe element » fait apparaître que l' « élément nouveau » qu'évoque le juge a quo
dat de verwijzende rechter in zijn verwijzingsbeslissing vermeldt, het dans sa décision de renvoi serait le rapport d'un
na de neerlegging van het verzoekschrift in hoger beroep opgesteld psychanalyste-psychiatre établi après le dépôt de la requête d'appel,
verslag van een psychiater-psychoanalyticus zou zijn, dat als permettant de fonder un moyen nouveau pris de la contrainte morale,
grondslag kan dienen voor een nieuw middel dat is afgeleid uit de alors que la saisine du juge a été limitée au taux de la peine et aux
morele dwang, terwijl de aanhangigmaking bij de rechter is beperkt tot conditions assortissant le sursis probatoire prononcé. La question de
de strafmaat en tot de voorwaarden waarmee het uitgesproken la culpabilité n'avait donc pas, en l'espèce, été cochée sur le
probatie-uitstel gepaard gaat. De schuldvraag was dus te dezen niet
aangekruist op het grievenformulier. formulaire de griefs.
B.2.3. De prejudiciële vraag heeft dus betrekking op de vraag of, in B.2.3. La question préjudicielle porte donc sur le point de savoir si,
de interpretatie van de in het geding zijnde bepaling door de dans l'interprétation de la disposition en cause par le juge a quo,
verwijzende rechter, de onmogelijkheid voor de appelrechter om l'impossibilité pour le juge d'appel de soulever d'office un moyen
ambtshalve een middel van openbare orde op te werpen met betrekking
tot het gegeven dat de feiten die bij hem aanhangig zijn gemaakt, geen d'ordre public relatif à l'absence d'infraction que présenteraient les
misdrijf zijn wegens de ontdekking, na de neerlegging van het faits dont il est saisi en raison de la découverte, après le dépôt de
verzoekschrift in hoger beroep, van een « nieuw element », wanneer de la requête d'appel, d'un « élément nouveau », lorsque la question de
schuldvraag in het genoemde verzoekschrift niet is beoogd, bestaanbaar la culpabilité n'a pas été visée dans ladite requête, est compatible
is met artikel 13 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen avec l'article 13 de la Constitution, lu ou non en combinaison avec
met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme.
Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die hypothese van het opduiken, na La Cour limite son examen à cette hypothèse de survenance, après le
de neerlegging van het verzoekschrift in hoger beroep, van een « nieuw dépôt de la requête d'appel, d'un « élément nouveau » susceptible
element » dat het gegeven dat de feiten geen misdrijf zijn kan d'établir l'absence d'infraction et, partant, d'avoir une incidence
aantonen en, bijgevolg, een weerslag kan hebben op de schuld, zelfs sur la culpabilité, alors même que la question de la culpabilité n'a
indien de schuldvraag in het genoemde verzoekschrift of in het pas été visée dans ladite requête ou dans le formulaire de griefs.
grievenformulier niet is beoogd. Voor het overige komt het alleen de verwijzende rechter toe te Pour le surplus, c'est au juge a quo seul qu'il appartient d'apprécier
beoordelen of er een dergelijk « nieuw element » bestaat. s'il existe un tel « élément nouveau ».
B.3.1. Artikel 204, eerste lid, van het Wetboek van strafvordering B.3.1. L'article 204, alinéa 1er, du Code d'instruction criminelle
legt de appellant, op straffe van verval van het hoger beroep, de fait obligation à l'appelant, à peine de déchéance de l'appel, de
verplichting op een verzoekschrift neer te leggen dat nauwkeurig de déposer une requête indiquant précisément les griefs élevés, y compris
grieven bepaalt die tegen het vonnis worden ingebracht, met inbegrip les griefs procéduraux, contre le jugement.
van de procedurele grieven.
Krachtens artikel 204, derde lid, van hetzelfde Wetboek kan de En vertu de l'article 204, alinéa 3, du même Code, l'appelant peut
appellant daartoe een formulier gebruiken waarvan het model wordt utiliser à cette fin un formulaire dont le modèle est déterminé par le
bepaald door de Koning. Bij het koninklijk besluit van 18 februari Roi. L'arrêté royal du 18 février 2016 « portant exécution de
2016 « tot uitvoering van artikel 204, derde lid, van het Wetboek van
strafvordering » is dat formulier opgesteld, dat vervolgens is l'article 204, alinéa 3, du Code d'instruction criminelle » a établi
gewijzigd bij het koninklijk besluit van 23 november 2017 « tot ce formulaire, modifié ensuite par l'arrêté royal du 23 novembre 2017
vervanging van de bijlage bij het koninklijk besluit van 18 februari « remplaçant l'annexe de l'arrêté royal du 18 février 2016 portant
2016 tot uitvoering van artikel 204, derde lid, van het Wetboek van exécution de l'article 204, alinéa 3, du Code d'instruction criminelle
strafvordering ». ».
B.3.2. Zoals het te dezen is gebruikt voor de aanhangigmaking bij de B.3.2. Tel qu'il a été utilisé en l'espèce pour la saisine du juge a
verwijzende rechter, wordt in het formulier dat is bekendgemaakt als
bijlage bij het voormelde koninklijk besluit van 18 februari 2016, quo, le formulaire publié en annexe à l'arrêté royal du 18 février
vóór de wijziging ervan bij het koninklijk besluit van 23 november 2016 précité, avant sa modification par l'arrêté royal du 23 novembre
2017, verzocht een of meer « beschikkingen » van het eerste vonnis 2017, invite à cocher une ou plusieurs « dispositions » du premier
waartegen een grief is aangevoerd, aan te kruisen. Die beschikkingen jugement contre lesquelles un grief est élevé. Ces dispositions sont,
zijn, wat de strafvordering betreft, de schuld, de kwalificatie van en ce qui concerne l'action publique, la culpabilité, la qualification
het misdrijf, de voorschriften betreffende de rechtspleging, de de l'infraction, les règles concernant la procédure, le taux de la
strafmaat, de internering, het niet toepassen van het gevraagde gewoon peine, l'internement, la non-application du sursis simple, du sursis
uitstel, het probatie-uitstel, de gewone opschorting of de probatoire, de la suspension simple ou de la suspension probatoire, la
probatieopschorting, de verbeurdverklaring, de andere maatregelen confiscation, les autres mesures que sont la remise en état ou
zijnde de herstelmaatregel of de dwangsom, de verjaring, de schending l'astreinte, la prescription, la violation de la Convention européenne
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, de vrijspraak en des droits de l'homme, l'acquittement et les autres dispositions. En
de andere beschikkingen. Ten aanzien van de burgerlijke vordering zijn ce qui concerne l'action civile, les dispositions sont la
de beschikkingen de ontvankelijkheid, het causaal verband, de recevabilité, le lien causal, l'évaluation du dommage (montant), les
schadebegroting (cijfers), de interesten en de andere beschikkingen. intérêts et les autres dispositions.
B.3.3. Overeenkomstig het grievenformulier dat is opgesteld bij het B.3.3. Conformément au formulaire de griefs établi par l'arrêté royal
voormelde koninklijk besluit van 18 februari 2016, alsook bij het du 18 février 2016 précité, de même que par l'arrêté royal du 23
koninklijk besluit van 23 november 2017 dat het wijzigt, vormt de novembre 2017 qui le modifie, la déclaration de culpabilité constitue
schuldigverklaring een beschikking van het vonnis waartegen een grief une disposition du jugement contre laquelle un grief peut être élevé,
kan worden ingebracht, die in het verzoekschrift in hoger beroep qui doit être spécifiquement visée dans la requête d'appel.
specifiek moet worden beoogd.
B.4.1 Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 5 februari B.4.1. Il résulte des travaux préparatoires de la loi du 5 février
2016 volgt dat het in artikel 204 van het Wetboek van strafvordering 2016 que la requête d'appel visée à l'article 204 du Code
bedoelde verzoekschrift in hoger beroep tot gevolg heeft de d'instruction criminelle a pour effet de délimiter la saisine du juge
aanhangigmaking bij de appelrechter af te bakenen, zodat het de d'appel, de sorte que les parties ne sont pas autorisées à invoquer de
partijen niet is toegestaan nieuwe grieven aan te voeren na het
verstrijken van de termijn voor het indienen van het verzoekschrift nouveaux griefs après l'expiration du délai pour déposer la requête
(Parl. St., Kamer, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 87). (Doc. parl., Chambre, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 87).
Les dispositions du jugement qui ne sont frappées d'appel par aucune
De beschikkingen van het vonnis waartegen door geen enkele van de des parties acquièrent l'autorité de chose jugée, ce qui implique que
partijen hoger beroep wordt ingesteld, verkrijgen gezag van gewijsde, le juge d'appel ne peut en principe pas en connaître.
hetgeen impliceert dat de appelrechter in beginsel geen kennis ervan B.4.2. Selon la Cour de cassation, constitue un grief au sens de
kan nemen. B.4.2. Een grief in de zin van artikel 204 van het Wetboek van strafvordering is, volgens het Hof van Cassatie, de specifieke aanwijzing door de appellant van een beslissing van het beroepen vonnis, waarvan hij de hervorming door de appelrechter vraagt. Niet vereist is dat de appellant in zijn verzoekschrift of zijn grievenformulier reeds opgave doet van de redenen waarom hij die hervorming vraagt; de appelrechter oordeelt onaantastbaar in feite of de grieven die in het verzoekschrift of het grievenformulier zijn opgegeven, voldoende nauwkeurig zijn. De grieven zijn nauwkeurig bepaald in de zin van die bepaling wanneer de appelrechters en de partijen met zekerheid de beslissing of de beslissingen van het beroepen vonnis kunnen bepalen waarvan de appellant de hervorming vraagt, met andere woorden wanneer daardoor de mate waarin de zaak bij l'article 204 du Code d'instruction criminelle, la désignation spécifique, par l'appelant, d'une décision du jugement entrepris, dont il demande la réformation par le juge d'appel. Il n'est pas requis que, dans sa requête ou son formulaire de griefs, l'appelant indique déjà les motifs pour lesquels il demande cette réformation; le juge d'appel apprécie souverainement, en fait, si, dans la requête ou le formulaire de griefs, l'appelant a indiqué de manière suffisamment précise ses griefs. L'indication des griefs est précise au sens de cette disposition lorsqu'elle permet aux juges d'appel et aux parties de déterminer avec certitude la décision ou les décisions du jugement entrepris, dont la partie appelante demande la réformation, en
de appelrechters aanhangig is gemaakt, kan worden bepaald (Cass., 18 d'autres mots de déterminer la saisine des juges d'appel (Cass., 18
april 2017, P.17.0031.N, P.17.0087.N, P.17.0105.N en P.17.0147.N; 3 avril 2017, P.17.0031.N, P.17.0087.N, P.17.0105.N et P.17.0147.N; 3
mei 2017, P.17.0145.F; 28 juni 2017, P.17.0176.F; 27 september 2017, mai 2017, P.17.0145.F; 28 juin 2017, P.17.0176.F; 27 septembre 2017,
P.17.0257.F. Zie ook : Cass., 6 februari 2018, P.17.0457.N; 27 P.17.0257.F. Voir également : Cass., 6 février 2018, P.17.0457.N; 27
februari 2018, P.18.0021.N; 13 maart 2018, P.17.0695.N; 30 mei 2018, février 2018, P.18.0021.N; 13 mars 2018, P.17.0695.N; 30 mai 2018,
P.18.0387.F). P.18.0387.F).
B.5.1. Artikel 210, tweede lid, derde streepje, van het Wetboek van B.5.1. L'article 210, alinéa 2, troisième tiret, du Code d'instruction
strafvordering biedt de rechter de mogelijkheid om, behoudens de criminelle permet au juge de soulever d'office, outre les griefs
grieven opgeworpen zoals bepaald in artikel 204 van hetzelfde Wetboek, soulevés comme prescrit à l'article 204 du même Code, les moyens
ambtshalve de middelen van openbare orde op te werpen die zijn
afgeleid uit « het gegeven dat de feiten die bij hem wat betreft de d'ordre public pris de « l'absence d'infraction que présenteraient les
schuldvraag aanhangig zijn gemaakt, geen misdrijf zijn of de noodzaak faits dont il est saisi quant à la culpabilité ou la nécessité de les
om deze feiten te herkwalificeren of een niet te herstellen nietigheid requalifier ou une nullité irréparable entachant l'enquête portant sur
die het onderzoek naar deze feiten aantasten ». ces faits ».
Thans dient te worden onderzocht wat de weerslag van die bepaling is Il convient maintenant d'examiner quelle est l'incidence de cette
wanneer de grief « schuld » in het grievenformulier niet is disposition lorsque le grief « culpabilité » n'a pas été coché dans le
aangekruist. formulaire de griefs.
B.5.2. Wat de middelen van openbare orde betreft die de appelrechter B.5.2. En ce qui concerne les moyens d'ordre public que le juge
ambtshalve kan opwerpen onder de in artikel 210, tweede lid, van d'appel peut soulever d'office dans les conditions prévues par
hetzelfde Wetboek bepaalde voorwaarden, is in de parlementaire l'article 210, alinéa 2, du même Code, les travaux préparatoires de la
voorbereiding van de wet van 5 februari 2016 vermeld dat « de loi du 5 février 2016 ont indiqué que « le devoir de qualifier
verplichting om de feiten juist te kwalificeren of vast te stellen dat exactement les faits ou de constater qu'ils ne constituent pas une
zij geen misdrijf opleveren, [...] de rechter echter niet ertoe [kan] infraction ne peut cependant amener le juge à outrepasser sa saisine
aanzetten de aanhangigmaking te overschrijden door het plegen van en remettant en cause d'office la commission de faits non contestés
feiten die niet worden betwist door een opgeworpen grief ambtshalve te par un grief avancé » (Doc. parl., Chambre, 2015-2016, DOC
betwisten » (Parl. St., Kamer, 2015-2016, DOC 54-1418/001, p. 88). 54-1418/001, p. 88).
B.5.3. Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld : B.5.3. La Cour de cassation a jugé :
« Artikel 210, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering [...] somt de middelen van openbare orde op die de appelrechter, behoudens de grieven ingebracht zoals bepaald in artikel 204, ambtshalve kan opwerpen. Die grieven zijn onder meer die welke betrekking hebben op het gegeven dat de feiten die bij de appelrechter wat betreft de schuldvraag aanhangig zijn gemaakt, geen misdrijf zijn of de noodzaak om die feiten te herkwalificeren of een niet te herstellen nietigheid die het onderzoek naar die feiten aantasten. Zoals daarin wordt vermeld, is die bepaling beoogd in het derde streepje van het voormelde artikel 210, tweede lid, van toepassing op de tenlasteleggingen die het voorwerp hebben uitgemaakt van een schuldigverklaring die de appellant aan de appelrechters heeft voorgelegd, waarbij hij in het verzoekschrift in hoger beroep een grief met betrekking tot die verklaring nauwkeurig bepaalt of waarbij hij in het grievenformulier het toepasselijke vakje aankruist. Het is dus vereist dat, bij het verzoekschrift zoals bedoeld in « L'article 210, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle [...] énumère les moyens d'ordre public que le juge d'appel peut, outre les griefs élevés comme prescrit à l'article 204, soulever d'office. Ces moyens sont, notamment, ceux qui portent sur l'absence d'infraction que présenteraient les faits dont le juge d'appel est saisi quant à la culpabilité, ou la nécessité de les requalifier, ou une nullité irréparable entachant l'enquête portant sur ces faits. Ainsi qu'elle l'énonce, cette disposition visée au troisième tiret de l'article 210, alinéa 2, précité, s'applique aux préventions ayant fait l'objet d'une déclaration de culpabilité que l'appelant a déférée aux juges d'appel en indiquant précisément dans la requête d'appel un grief portant sur cette déclaration ou en cochant la case adéquate dans le formulaire de griefs.
artikel 204 van het Wetboek van strafvordering, een betwisting met Il faut donc que, par la requête visée à l'article 204 du Code
betrekking tot de schuld aan een tenlastelegging, bij de appelrechter d'instruction criminelle, le juge d'appel soit saisi d'une
aanhangig wordt gemaakt, vooraleer enig middel van openbare orde met contestation relative à la culpabilité du chef d'une prévention, avant
betrekking tot de kwalificatie van die tenlastelegging, de nietigheid de pouvoir soulever d'office tout moyen d'ordre public relatif à la
van het onderzoek dat de feiten ervan heeft aangetoond, of de qualification de cette prévention, à la nullité de l'enquête qui en a
ontstentenis van enige wettelijke bepaling waarbij die als misdrijf établi les faits, ou à l'absence de toute disposition légale érigeant
worden aangemerkt, ambtshalve kan worden opgeworpen » (eigen
vertaling) (Cass., 11 april 2018, P.17.1303.F; in dezelfde zin, zie ceux-ci en infraction » (Cass., 11 avril 2018, P.17.1303.F; dans le
ook : Cass., 19 april 2017, P.17.0055.F; 18 oktober 2017, P.17.0656.F; même sens, voir également : Cass., 19 avril 2017, P.17.0055.F; 18
6 februari 2018, P.17.0457.N). octobre 2017, P.17.0656.F; 6 février 2018, P.17.0457.N).
Aldus heeft die interpretatie van het begrip « grief van openbare orde Ainsi, cette interprétation de la notion de « moyens d'ordre public »
» in de zin van artikel 210, tweede lid, van het Wetboek van au sens de l'article 210, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle,
strafvordering, in samenhang gelezen met het bij het koninklijk lu en combinaison avec le formulaire de griefs établi par l'arrêté
besluit van 18 februari 2016 opgestelde grievenformulier, tot gevolg royal du 18 février 2016, a pour conséquence que le juge d'appel ne
dat de appelrechter middelen van openbare orde die betrekking hebben peut soulever d'office des moyens d'ordre public portant sur l'absence
op het gegeven dat de feiten die bij hem aanhangig zijn gemaakt, geen d'infraction que représenteraient les faits dont il est saisi que s'il
misdrijf zijn, slechts ambtshalve kan opwerpen indien die bij hem « l'est « quant à la culpabilité », en d'autres termes, uniquement si
wat betreft de schuldvraag » aanhangig zijn gemaakt, met andere l'un des griefs soulevés par l'appelant dans la requête d'appel ou
woorden enkel indien een van de door de appellant in het dans le formulaire de griefs porte sur la question de la culpabilité.
verzoekschrift in hoger beroep of in het grievenformulier opgeworpen
grieven betrekking heeft op de schuldvraag.
B.6. Artikel 13 van de Grondwet waarborgt het recht op toegang tot de B.6. L'article 13 de la Constitution garantit le droit d'accès au juge
bevoegde rechter. Het waarborgt eveneens aan alle personen die zich in compétent. Il garantit également à toutes les personnes qui se
dezelfde toestand bevinden het recht om volgens dezelfde regels inzake trouvent dans la même situation le droit d'être jugées selon les mêmes
bevoegdheid en rechtspleging te worden berecht. règles en ce qui concerne la compétence et la procédure.
Het recht op toegang tot de rechter zou inhoudsloos zijn indien niet Le droit d'accès au juge serait vidé de tout contenu s'il n'était pas
voldaan is aan het recht op een eerlijk proces, zoals gewaarborgd bij satisfait aux exigences du procès équitable, garanti par l'article 6,
artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme. Par
mens. Bijgevolg dienen bij een toetsing aan artikel 13 van de Grondwet conséquent, lors d'un contrôle au regard de l'article 13 de la
die waarborgen te worden betrokken.
B.7.1. Het recht op toegang tot de rechter, dat een onderdeel is van Constitution, il convient de tenir compte de ces garanties.
het recht op een eerlijk proces, kan worden onderworpen aan B.7.1. Le droit d'accès au juge, qui constitue un aspect du droit à un
ontvankelijkheidsvoorwaarden, met name wat betreft het instellen van procès équitable, peut être soumis à des conditions de recevabilité,
een rechtsmiddel. Die voorwaarden mogen echter niet ertoe leiden dat notamment en ce qui concerne l'introduction d'une voie de recours. Ces
het recht op zodanige wijze wordt beperkt dat de kern ervan wordt conditions ne peuvent cependant aboutir à restreindre le droit de
aangetast. Dit zou het geval zijn wanneer de beperkingen geen wettig manière telle que celui-ci s'en trouve atteint dans sa substance même.
doel nastreven of indien er geen redelijk verband van evenredigheid Tel serait le cas si les restrictions imposées ne tendaient pas vers
bestaat tussen de aangewende middelen en het nagestreefde doel. un but légitime et s'il n'existait pas un rapport raisonnable de
De verenigbaarheid van die beperkingen met het recht op toegang tot proportionnalité entre les moyens employés et le but visé.
een rechterlijke instantie hangt af van de bijzonderheden van de in La compatibilité de ces limitations avec le droit d'accès à un
het geding zijnde procedure en wordt beoordeeld in het licht van het tribunal dépend des particularités de la procédure en cause et
proces in zijn geheel (EHRM, 24 februari 2009, L'Erablière A.S.B.L. t. s'apprécie au regard de l'ensemble du procès (CEDH, 24 février 2009,
België, § 36; 29 maart 2011, R.T.B.F. t. België, § 69; 18 oktober L'Erablière A.S.B.L. c. Belgique, § 36; 29 mars 2011, R.T.B.F. c.
2016, Miessen t. België, § 64; 17 juli 2018, Vermeulen t. België, § Belgique, § 69; 18 octobre 2016, Miessen c. Belgique, § 64; 17 juillet
48). 2018, Vermeulen c. Belgique, § 48).
B.7.2. Meer in het bijzonder zijn de regels betreffende de B.7.2. Plus particulièrement, les règles relatives aux formalités et
vormvoorschriften en termijnen om beroep in te stellen gericht op een aux délais fixés pour former un recours visent à assurer une bonne
goede rechtsbedeling en het weren van de risico's van administration de la justice et à écarter les risques d'insécurité
rechtsonzekerheid. Die regels mogen de rechtzoekenden echter niet juridique. Toutefois, ces règles ne peuvent empêcher les justiciables
verhinderen de beschikbare rechtsmiddelen te doen gelden. de se prévaloir des voies de recours disponibles.
B.8. Noch artikel 13 van de Grondwet, noch artikel 6 van het Europees B.8. Ni l'article 13 de la Constitution, ni l'article 6 de la
Verdrag voor de rechten van de mens waarborgen een recht op een Convention européenne des droits de l'homme ne garantissent un droit à
dubbele aanleg (EHRM, grote kamer, 26 oktober 2000, Kudla t. Polen, § un double degré de juridiction (CEDH, grande chambre, 26 octobre 2000,
122; 18 december 2007, Marini t. Albanië, § 120; 17 juli 2012, Muscat Kudla c. Pologne, § 122; 18 décembre 2007, Marini c. Albanie, § 120;
t. Malta, § 42). 17 juillet 2012, Muscat c. Malte, § 42).
B.9.1. Het recht op een dubbele aanleg in strafzaken wordt gewaarborgd B.9.1. Le droit à un double degré de juridiction en matière pénale est
door artikel 2 van het Zevende Aanvullend Protocol bij het Europees garanti par l'article 2 du Septième Protocole additionnel à la
Verdrag voor de rechten van de mens, alsook door artikel 14, lid 5, Convention européenne des droits de l'homme ainsi que par l'article
van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke 14, paragraphe 5, du Pacte international relatif aux droits civils et
rechten. politiques.
B.9.2. Wat artikel 2, lid 1, van het Zevende Aanvullend Protocol bij B.9.2. En ce qui concerne l'article 2, paragraphe 1, du Septième
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens betreft, heeft het Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
Europees Hof voor de Rechten van de Mens geoordeeld : l'homme, la Cour européenne des droits de l'homme a jugé :
« De verdragsluitende Staten beschikken in beginsel over een « Les Etats contractants disposent en principe d'un pouvoir
discretionaire bevoegdheid om te beslissen over de nadere regels voor discrétionnaire pour décider des modalités d'exercice du droit prévu
de uitoefening van het recht waarin is voorzien bij artikel 2 van het par l'article 2 du Protocole n° 7. Ainsi, l'examen d'une déclaration
Protocol nr. 7. Zo kan het onderzoek van een schuldigverklaring of van de culpabilité ou d'une condamnation par une juridiction supérieure
een veroordeling door een hoger rechtscollege zowel betrekking hebben
op feitelijke kwesties als op rechtsvragen of zich beperken tot de peut porter tant sur des questions de fait que de droit ou se limiter
rechtsvragen; in sommige landen, overigens, moet de rechtzoekende die aux points de droit; par ailleurs, dans certains pays, le justiciable
zijn zaak bij de beroepsinstantie aanhangig wenst te maken, in désireux de saisir l'autorité de recours doit, dans certains cas,
bepaalde gevallen daartoe om toelating verzoeken. De beperkingen die solliciter une autorisation à cette fin. Toutefois, les limitations
bij de interne wetgevingen aan het in die bepaling vermelde recht op apportées par les législations internes au droit de recours mentionné
beroep zijn aangebracht, moeten echter, naar analogie met het in par cette disposition doivent, par analogie avec le droit d'accès au
artikel 6 van het Verdrag verankerde recht op toegang tot de tribunal consacré par l'article 6 de la Convention, poursuivre un but
rechtbank, een wettig doel nastreven en mogen geen afbreuk doen aan légitime et ne pas porter atteinte à la substance même de ce droit
het wezen zelf van dat recht (Haser t. Zwitserland (beslissing), nr.
33050/96, 27 april 2000) » (EHRM, Panou t. Griekenland, 8 januari (Haser c. Suisse (déc.), n° 33050/96, 27 avril 2000) » (CEDH, Panou c.
2009, § 32; Patsouris t. Griekenland, 8 januari 2009, § 35). Grèce, 8 janvier 2009, § 32; Patsouris c. Grèce, 8 janvier 2009, §
In punt 17 van het « Rapport explicatif » van dat Protocol wordt ook 35). Il est également précisé au point 17 du Rapport explicatif relatif à
gepreciseerd dat het recht op hoger beroep niet noodzakelijk zowel ce Protocole que le droit d'appel ne doit pas nécessairement porter à
betrekking moet hebben op de schuldigverklaring als op de la fois sur la déclaration de culpabilité et la condamnation. Ainsi,
veroordeling. Zo kan, indien de persoon het misdrijf dat hem ten laste wordt gelegd, heeft bekend, het hoger beroep worden beperkt tot de veroordeling alleen. Artikel 14, lid 5, van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten dient redelijkerwijze in dezelfde zin te worden begrepen. B.10. In het algemeen staat het aan de wetgever, wanneer hij een rechtsmiddel organiseert, het eerlijke verloop van de procedure te waarborgen. B.11. Uit het voorgaande volgt dat het recht op toegang tot de rechter, inclusief in het kader van het hoger beroep tegen een strafrechtelijke beslissing, het voorwerp kan uitmaken van bepaalde beperkingen, inzonderheid ten aanzien van het voorwerp ervan, dat wil zeggen ten aanzien van de omvang van de aanhangigmaking, op voorwaarde dat die de kern van het recht niet aantasten, dat zij een wettig doel nastreven en dat er een redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het nagestreefde doel. B.12. Zoals in B.1.3 is vermeld, past artikel 210, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering, in het kader van de doelstelling van een efficiëntere behandeling van de strafzaken in hoger beroep, die wordt si la personne a avoué l'infraction qu'on lui reproche, l'appel peut être limité à la condamnation uniquement. L'article 14, paragraphe 5, du Pacte international relatif aux droits civils et politiques doit raisonnablement être interprété dans le même sens. B.10. D'une manière générale, il incombe au législateur, lorsqu'il organise une voie de recours, de garantir le déroulement équitable de la procédure. B.11. Il résulte de ce qui précède que le droit d'accès au juge, en ce compris dans le cadre de l'appel d'une décision pénale, peut faire l'objet de certaines limitations, notamment quant à son objet, c'est-à-dire à l'étendue de la saisine, à condition que celles-ci n'atteignent pas le droit dans sa substance même, qu'elles tendent vers un but légitime et qu'il existe un rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.12. Comme il est dit en B.1.3, l'article 210, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle s'inscrit dans l'objectif d'un traitement plus efficace des affaires pénales en degré d'appel, poursuivi, d'une
nagestreefd, enerzijds, met de beperking van het debat in hoger beroep part, par la limitation du débat en appel aux seuls griefs élevés,
tot enkel de grieven die in het verzoekschrift door de partijen tegen dans la requête, par les parties contre le jugement d'instance
het vonnis in eerste aanleg worden ingebracht (artikel 204 van het (article 204 du Code d'instruction criminelle) et, d'autre part, par
Wetboek van strafvordering) en, anderzijds, met de beperking van de la limitation de la faculté pour le juge de soulever d'office des
mogelijkheid voor de rechter om middelen van openbare orde ambtshalve op te werpen (artikel 210 van het Wetboek van strafvordering, de in het geding zijnde bepaling). Die maatregelen dragen eveneens ertoe bij de rechtszekerheid te versterken die gepaard gaat met het gezag van gewijsde dat verbonden is met de bepalingen van een vonnis die niet in hoger beroep worden betwist. B.13. Het komt het Hof echter toe te onderzoeken of de onmogelijkheid voor de appelrechter om zijn saisine uit te breiden wanneer het opduiken van een « nieuw element », dat een weerslag kan hebben op de schuld van de beklaagde, wordt aangevoerd, redelijk is verantwoord ten aanzien van de door de wetgever nagestreefde doelstelling en of zij moyens d'ordre public (article 210 du Code d'instruction criminelle, disposition en cause). Ces mesures contribuent également à renforcer la sécurité juridique liée à l'autorité de la chose jugée qui s'attache aux dispositions d'un jugement qui ne sont pas contestées en appel. B.13. Il appartient toutefois à la Cour d'examiner si l'impossibilité pour le juge d'appel d'élargir sa saisine lorsqu'est invoquée la survenance d'un « élément nouveau » susceptible d'avoir une incidence sur la culpabilité du prévenu est raisonnablement justifiée par rapport à l'objectif poursuivi par le législateur et si elle ne vide
het beginsel van het hoger beroep in strafzaken niet uitholt. pas de sa substance le principe de l'appel en matière pénale.
B.14.1. Zoals in B.9.2 is vermeld, impliceert de verplichting om een B.14.1. Comme il est dit en B.9.2, l'obligation d'organiser un double
dubbele aanleg in strafzaken te organiseren niet dat in hoger beroep degré de juridiction en matière pénale n'implique pas qu'il faille
noodzakelijkerwijs de mogelijkheid dient te worden geboden dat de zaak nécessairement permettre en appel un réexamen complet de l'affaire.
opnieuw volledig wordt onderzocht. Het hoger beroep mag worden beperkt L'appel peut être limité à certaines dispositions du jugement. Aussi,
tot sommige beschikkingen van het vonnis. Bijgevolg kan de beperking
van de aanhangigmaking bij de appelrechter op zich geen schending la limitation de la saisine du juge d'appel ne saurait en soi
vormen van de rechten van verdediging of van het recht om een constituer une violation des droits de la défense ou du droit
daadwerkelijk rechtsmiddel uit te oefenen. d'exercer un recours effectif.
B.14.2. Overeenkomstig artikel 204 van het Wetboek van strafvordering B.14.2. Conformément à l'article 204 du Code d'instruction criminelle,
is het aan de appellant zelf, in het verzoekschrift in hoger beroep, c'est à l'appelant qu'il appartient de déterminer lui-même, dans la
de beschikkingen van het vonnis aan te wijzen die hij wenst te requête d'appel, les dispositions du jugement qu'il entend contester.
betwisten. Niets staat eraan in de weg dat de appellant in het Rien ne fait obstacle à ce que l'appelant formule, dans la requête
verzoekschrift in hoger beroep grieven formuleert met betrekking tot
alle beschikkingen van het vonnis, op voorwaarde dat de grieven in d'appel, des griefs relatifs à l'ensemble des dispositions du
kwestie voldoende nauwkeurig zijn. Zoals in de parlementaire jugement, pourvu que les griefs en question soient suffisamment
voorbereiding van de wet van 5 februari 2016 is vermeld, strekt die précis. Comme l'indiquent les travaux préparatoires de la loi du 5
maatregel ertoe de partijen bij het strafproces te responsabiliseren février 2016, cette mesure vise à responsabiliser les parties au
door hen zich bewust te laten worden van de draagwijdte van de akte procès pénal en leur faisant prendre conscience de la portée de l'acte
van hoger beroep. d'appel.
B.14.3. Zoals het Hof bij zijn arrest nr. 148/2017 van 21 december B.14.3. Ainsi que la Cour l'a jugé par son arrêt n° 148/2017 du 21
2017 heeft geoordeeld wat betreft het hoger beroep op grieven in de décembre 2017 en ce qui concerne l'appel sur griefs au sens de
zin van artikel 204 van het Wetboek van strafvordering, zijn « grieven l'article 204 du Code d'instruction criminelle, les « griefs » ne
» niet hetzelfde als « middelen » : s'identifient pas à des « moyens » :
« B.45.1. Uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie blijkt dat het « B.45.1. Il résulte de la jurisprudence de la Cour de cassation que
begrip ' grief ' in de zin van artikel 204 van het Wetboek van la notion de ' grief ', au sens de l'article 204 du Code d'instruction
strafvordering niet samenvalt met het begrip ' middel ' in de criminelle, ne se confond pas avec la notion de ' moyen ' au sens où
betekenis die de verzoekende partijen eraan geven. De bestreden l'entendent les parties requérantes. La disposition attaquée prescrit
bepaling schrijft dus voor dat de appellant in zijn verzoekschrift de donc que l'appelant désigne, dans sa requête, les parties du jugement
onderdelen van het vonnis in eerste aanleg aanwijst die hij wil laten de première instance qu'il entend voir réformer et non les arguments
hervormen en niet de argumenten die hij daartoe wenst aan te voeren. qu'il souhaite avancer à cette fin.
B.45.2. Bijgevolg belet de bestreden bepaling niet dat de appellant, B.45.2. Par conséquent, la disposition attaquée n'empêche pas que
voor het eerst in hoger beroep en in de loop van de procedure, de l'appelant invoque, pour la première fois en degré d'appel et en cours
middelen aanvoert die hij geschikt acht om de hervorming te verkrijgen de procédure, les moyens qu'il estime appropriés pour obtenir la
van de in eerste aanleg gewezen beslissing, met inbegrip, in réformation de la décision rendue en première instance, en ce compris,
voorkomend geval, van de overschrijding van de redelijke termijn, of le cas échéant, le dépassement du délai raisonnable ou encore un
nog, een omkering van de rechtspraak tussen de eerste en tweede aanleg revirement de jurisprudence intervenu entre les deux instances ».
». B.14.4. Het Hof heeft zich bij dat arrest echter niet uitgesproken B.14.4. La Cour ne s'est toutefois pas prononcée, par cet arrêt, sur
over de in B.2.3 afgebakende hypothese. l'hypothèse délimitée en B.2.3.
B.15.1. Ingeval er een « nieuw element » opduikt, waarvan alleen de B.15.1. En cas de survenance d'un « élément nouveau », dont seul le
appelrechter kennis zou kunnen hebben met uitsluiting van de eerste juge d'appel pourrait avoir connaissance à l'exclusion du premier
rechter, en dat een weerslag kan hebben op de schuld, is de juge, et qui est susceptible d'avoir une incidence sur la culpabilité,
onmogelijkheid voor de appelrechter om een middel van openbare orde l'impossibilité pour le juge d'appel de soulever d'office un moyen
dat is afgeleid uit het gegeven dat de feiten geen misdrijf zijn, in d'ordre public pris de l'absence d'infraction au sens de l'article
de zin van artikel 210, tweede lid, derde streepje, van het Wetboek 210, alinéa 2, troisième tiret, du Code d'instruction criminelle en
van strafvordering, ambtshalve op te werpen buiten de grieven in de zin van artikel 204 van het Wetboek van strafvordering, omdat de schuldigverklaring in het verzoekschrift in hoger beroep of in het grievenformulier niet is beoogd, onevenredig ten aanzien van het recht op toegang tot de rechter, in zoverre zij het hoger beroep in strafzaken uitholt, terwijl het bij de rechterlijke instantie aanhangig is gemaakt. B.15.2. Die vaststelling geldt in de hypothese van een « nieuw element », wanneer dat « nieuwe element » is opgevat als een element dat is opgedoken na de neerlegging van het verzoekschrift in hoger beroep, waarvan alleen de appelrechter kennis zou kunnen hebben met uitsluiting van de eerste rechter, en dat bijgevolg als grondslag zou kunnen dienen voor een nieuw middel, dat in geen geval aan de eerste rechter had kunnen worden voorgelegd en dat het gegeven dat de feiten geen misdrijf zijn, zou kunnen aantonen en bijgevolg een weerslag zou kunnen hebben op de schuld, zelfs indien de schuldvraag in het verzoekschrift of in het grievenformulier niet is beoogd. Het dehors des griefs au sens de l'article 204 du Code d'instruction criminelle, parce que la déclaration de culpabilité n'a pas été visée dans la requête d'appel ou dans le formulaire de griefs, est disproportionnée au regard du droit d'accès au juge, en ce qu'elle vide de sa substance l'appel en matière pénale alors que la juridiction en est saisie. B.15.2. Ce constat vaut dans l'hypothèse d'un « élément nouveau », conçu comme un élément survenu après le dépôt de la requête d'appel, dont seul le juge d'appel pourrait avoir connaissance à l'exclusion du premier juge, et qui pourrait dès lors fonder un moyen nouveau, qui n'aurait aucunement pu être soumis au premier juge et qui serait susceptible d'établir l'absence d'infraction et, partant, d'avoir une incidence sur la culpabilité, même si la question de la culpabilité n'a pas été visée dans cette requête ou dans le formulaire de griefs.
onvoorzienbare karakter van dat « nieuwe element » belet per definitie Le caractère imprévisible de l'« élément nouveau » empêche, par
dat de appellant daarmee rekening heeft kunnen houden wanneer hij zijn définition, l'appelant d'avoir pu le prendre en compte quand il a
grieven heeft bepaald. De onmogelijkheid voor de rechter om dat « défini ses griefs. L'impossibilité pour le juge de soulever cet «
nieuwe element » op te werpen dat het gegeven dat de feiten geen élément nouveau » susceptible d'établir l'absence d'infraction est une
misdrijf zijn, kan aantonen is een onevenredige maatregel ten aanzien
van de doelstelling die erin bestaat de partijen bewust te maken over mesure disproportionnée au regard de l'objectif de conscientiser les
de draagwijdte van de akte van hoger beroep. parties sur la portée de l'acte d'appel.
Het feit dat de schuldvraag in het verzoekschrift niet is beoogd, kan Le fait de n'avoir pas visé la question de la culpabilité dans la
ten aanzien van dat « nieuwe element », dat intrinsiek onvoorzienbaar requête ne peut, à l'égard de cet « élément nouveau », lequel est
is en dat bijgevolg onmogelijk in eerste aanleg kon worden voorgelegd, intrinsèquement imprévisible et qu'il était dès lors impossible de
niet betekenen dat de appellant ervan zou hebben afgezien zijn schuld produire en instance, signifier que l'appelant aurait renoncé à
te betwisten, noch dat de appelrechter niet ambtshalve kan beslissen contester sa culpabilité ni que le juge d'appel ne peut décider
dat hij niet schuldig is. d'office qu'il n'est pas coupable.
Voor het overige is het, zoals in B.2.3 wordt vermeld, aan de Pour le surplus, comme il est dit en B.2.3, c'est au juge a quo qu'il
verwijzende rechter dat het toekomt te beoordelen of er te dezen een appartient d'apprécier s'il existe, en l'espèce, un tel « élément
dergelijk « nieuw element » bestaat. nouveau ».
B.15.3. Ten slotte kan de omstandigheid dat in het geval van het B.15.3. Enfin, la circonstance que, dans l'hypothèse de la survenance
opduiken van een « nieuw feit » dat een weerslag kan hebben op de d'un « fait nouveau » susceptible d'avoir une incidence sur la
schuld, de veroordeelde de mogelijkheid heeft om de herziening aan te culpabilité, le condamné ait la possibilité de demander la révision de
vragen van zijn veroordeling, krachtens de artikelen 443 tot 447bis sa condamnation, en vertu des articles 443 à 447bis du Code
van het Wetboek van strafvordering, het onevenredige karakter van de d'instruction criminelle, n'est pas de nature à atténuer le caractère
in het geding zijnde bepaling niet afzwakken in de hypothese van het disproportionné de la disposition en cause dans l'hypothèse de la
opduiken van een « nieuw element » zoals het in B.15.2 is afgebakend. survenance d'un « élément nouveau », tel qu'il est délimité en B.15.2.
De artikelen 443 tot 447bis van het Wetboek van strafvordering En effet, les articles 443 à 447bis du Code d'instruction criminelle
organiseren immers, volgens zeer strikte voorwaarden, een procedure
tot herziening van de in kracht van gewijsde gegane strafrechtelijke organisent, selon des conditions très strictes, une procédure de
veroordelingen en dat buitengewoon rechtsmiddel kan niet in de plaats révision des condamnations pénales passées en force de chose jugée, et
komen van het hoger beroep in strafzaken, dat een gewoon rechtsmiddel cette voie de recours extraordinaire ne peut se substituer à l'appel
is dat het mogelijk maakt een beslissing in eerste aanleg te en matière pénale, qui constitue une voie de recours ordinaire
vernietigen, met name wanneer de appelrechter, op grond van de feiten permettant de réformer une décision d'instance, notamment quand le
die bij hem aanhangig zijn gemaakt, beslist dat de schuld niet juge d'appel décide, sur la base des faits dont il est saisi, que la
vaststaat. culpabilité n'est pas établie.
B.16. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. B.16. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 210 van het Wetboek van strafvordering schendt artikel 13 van L'article 210 du Code d'instruction criminelle viole l'article 13 de
de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het la Constitution, lu ou non en combinaison avec l'article 6 de la
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre de Convention européenne des droits de l'homme, en ce que le juge d'appel
appelrechter niet ambtshalve een middel van openbare orde kan opwerpen ne peut pas soulever d'office un moyen d'ordre public relatif à
met betrekking tot het gegeven dat de feiten geen misdrijf zijn l'absence d'infraction résultant d'un élément nouveau survenu après le
wanneer dat een gevolg is van een nieuw element dat is opgedoken na de dépôt de la requête d'appel, lorsque la question de la culpabilité n'a
indiening van het verzoekschrift in hoger beroep en wanneer de pas été visée dans cette requête ou dans le formulaire de griefs.
schuldvraag in dat verzoekschrift of in het grievenformulier niet is beoogd.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 16 mei 2019. la Cour constitutionnelle, le 16 mai 2019.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
F. Daoût F. Daoût
^