Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 18/2019 van 7 februari 2019 Rolnummer 6779 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 356 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, zoals vervangen bij artikel 2 van de wet van 22 december 2009 houd Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 18/2019 van 7 februari 2019 Rolnummer 6779 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 356 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, zoals vervangen bij artikel 2 van de wet van 22 december 2009 houd Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...) Extrait de l'arrêt n° 18/2019 du 7 février 2019 Numéro du rôle : 6779 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 356 du Code des impôts sur les revenus 1992, tel qu'il a été remplacé par l'article 2 de la loi du 22 décembre La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 18/2019 van 7 februari 2019 Extrait de l'arrêt n° 18/2019 du 7 février 2019
Rolnummer 6779 Numéro du rôle : 6779
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 356 van het En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 356 du
Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, zoals vervangen bij artikel Code des impôts sur les revenus 1992, tel qu'il a été remplacé par
2 van de wet van 22 december 2009 houdende fiscale bepalingen, gesteld l'article 2 de la loi du 22 décembre 2009 portant des dispositions
door de Rechtbank van eerste aanleg Luik, afdeling Luik. fiscales, posées par le Tribunal de première instance de Liège,
division Liège.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen,
Lavrysen, J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R.
Giet, R. Leysen en M. Pâques, bijgestaan door de griffier F. Leysen et M. Pâques, assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par
Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij vonnis van 16 november 2017 in zake A.I. en M.B. tegen de Par jugement du 16 novembre 2017 en cause d'A.I. et M.B. contre l'Etat
Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
ingekomen op 23 november 2017, heeft de Rechtbank van eerste aanleg belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 23
novembre 2017, le Tribunal de première instance de Liège, division
Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vragen gesteld : Liège, a posé les questions préjudicielles suivantes :
« Schendt artikel 356 van het WIB 1992, zoals ingevoerd bij artikel 2 « L'article 356 du CIR 1992, tel qu'introduit par l'article 2 de la
van de wet van 22 december 2009 houdende fiscale bepalingen (B.S. 31 loi du 22 décembre 2009 portant des dispositions fiscales (M.B. 31
december 2009), zoals door het Hof van Cassatie in zijn op 13 februari décembre 2009), tel qu'interprété par la Cour de cassation dans ses
2015 (A.R. nr. F.13.0150.N) en op 26 november 2015 (A.R. nr. [arrêts] rendus le 13 février 2015 (R.G. n° F.13.0150.N.) et le 26
F.14.0014.N (lees : F.14.0077.N)) gewezen [arresten] in die zin
geïnterpreteerd dat het de belastingadministratie toestaat aan de novembre 2015 (R.G. n° F.14.0077.N.) comme autorisant l'administration
rechtbank een subsidiaire aanslag voor te stellen door binnen een fiscale à proposer au Tribunal une cotisation subsidiaire par simple
termijn van zes maanden na een vonnis van nietigverklaring louter een dépôt de conclusions au greffe dans un délai de six mois à l'issue
conclusie ter griffie neer te leggen zonder aan het annulatiegebrek d'un jugement d'annulation sans devoir purger le vice d'annulation,
een einde te moeten maken, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution et limite-t-il les
beperkt het op onevenredige wijze de rechten van de droits du contribuable de manière disproportionnée en ce qu'il confère
belastingplichtige, in zoverre het de belastingadministratie het recht à l'administration fiscale le droit de commettre des erreurs de
verleent procedurefouten te begaan zonder enig gevolg voor haar, procédure sans aucune conséquence pour elle alors qu'elle prive les
terwijl zij de adressaten van haar opdracht, die nochtans van algemeen destinataires de sa mission pourtant d'intérêt général de garanties
belang is, fundamentele waarborgen ontzegt, en doet het geen verschil fondamentales et ne crée-t-il pas une différence de traitement entre
in behandeling ontstaan tussen twee categorieën van
belastingplichtigen naar gelang van de door een van de partijen begane deux catégories de contribuables en fonction des erreurs commises par
fouten, waarbij de enen het voordeel genieten van de mogelijkheden tot une des parties, les uns bénéficiant de possibilités de contradiction
tegenspraak ten aanzien van de wettigheid van de komende aanslag en quant à la légalité de l'imposition à venir et de garanties
van procedurele waarborgen a priori, vóór de vestiging van de aanslag, procédurales a priori, avant l'établissement de l'imposition, lorsque
wanneer de belastingadministratie hem [lees : hun] een bericht van wijziging of een kennisgeving van aanslag van ambtswege toezendt, terwijl de anderen dezelfde procedurele waarborgen worden ontzegd, die verbonden zijn met de aan de komende rechtzetting voorafgaande concrete en cijfermatige gegevens, aangezien zij nooit één keer een bericht van wijziging of een bericht van aanslag van ambtswege zullen hebben ontvangen, ongeacht of het gaat om de aanvankelijke procedure dan wel om de procedure van subsidiaire aanslagen, en zij niet de minste opmerking zullen hebben kunnen doen gelden, waarbij men een gerechtelijk debat over de wettigheid van subsidiaire aanslagen gevoerd laat worden op basis van de in het gerechtelijke stadium l'administration fiscale lui [lire : leur] envoie un avis de rectification ou une notification d'imposition d'office alors que les autres sont privés des mêmes garanties procédurales liées à l'information concrète et chiffrée préalable au redressement à venir puisqu'ils n'auront jamais une seule fois obtenu un avis de rectification ni un avis d'imposition d'office, qu'il s'agisse de la procédure initiale ou de la procédure en cotisations subsidiaires, et n'auront pas pu faire valoir la moindre observation, laissant un débat judiciaire sur la légalité de cotisations subsidiaires se nouer sur
uitgewisselde proceduregeschriften alleen ? »; base de seuls écrits de procédure échangés au stade judiciaire ? »;
« Schendt artikel 356 van het WIB 1992, zoals ingevoerd bij artikel 2 « L'article 356 du CIR 1992, tel qu'introduit par l'article 2 de la
van de wet van 22 december 2009 houdende fiscale bepalingen (B.S. 31 loi du 22 décembre 2009 portant des dispositions fiscales (M.B. du 31
december 2009), de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het décembre 2009), viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en
het fiscaal proces van subsidiaire aanslag zijn karakter van ce qu'il dépossède le procès fiscal en cotisation subsidiaire de sa
burgerlijk proces, beheerst door het gemeen gerechtelijk recht,
ontneemt, en in zoverre het de belastingadministratie de mogelijkheid nature de procès civil, régi par le droit judiciaire commun, et en ce
biedt een nochtans vervallen rechtsgeding te doen herleven, niet
alleen de debatten voort te zetten voor een rechterlijke instantie die qu'il permet à l'administration fiscale de faire renaitre une instance
de vordering van de belastingplichtige nochtans heeft ingewilligd, pourtant éteinte, de non seulement poursuivre les débats devant une
hetgeen het rechtsgeding zou moeten doen vervallen en het definitief juridiction qui a pourtant fait droit à la demande du contribuable, ce
aan de rechterlijke instantie zou moeten onttrekken met toepassing van qui devrait éteindre l'instance et la dessaisir définitivement par
artikel 19 van het Gerechtelijk Wetboek, maar voorts het onderwerp van het voortgezette rechtsgeding te veranderen en van procedurele rol te veranderen, waarbij de fiscus in het raam van eenzelfde rechtsgeding een veroordeling tot het betalen van sommen op naam van de belastingplichtige vordert nadat zijn titel langs gerechtelijke weg nietig verklaard werd, terwijl de beginselen van het gerechtelijk recht vereisen dat indien de rechterlijke instantie de nietigverklaring heeft uitgesproken, het geschil aan haar wordt onttrokken en terwijl de onttrekking van openbare orde is, hetgeen belet dat de vordering tot geldigverklaring van een subsidiaire aanslag nog kan worden voorgelegd aan de ' geadieerde ' rechterlijke application de l'article 19 du Code judiciaire, mais encore, de changer l'objet de l'instance poursuivie et à [lire : de] changer de rôle procédural, le fisc postulant dans le cadre d'une même instance une condamnation de somme à charge du contribuable après avoir vu son titre annulé par voie judiciaire alors que les principes du droit judiciaire commandent que si la juridiction a prononcé l'annulation, elle est dessaisie du litige et alors que le dessaisissement est d'ordre public, ce qui empêche que la demande en validation d'une cotisation subsidiaire puisse encore être soumise à la juridiction '
instantie ? ». saisie ' ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan Quant à la disposition en cause et à son contexte
B.1. Zoals het in de zaak voor de verwijzende rechter van toepassing B.1. Tel qu'il est applicable dans l'affaire devant le juge a quo,
is, bepaalt artikel 356 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen l'article 356 du Code des impôts sur les revenus (ci-après : CIR 1992)
(hierna : WIB 1992) : dispose :
« Wanneer tegen een beslissing van de adviseur-generaal van de « Lorsqu'une décision du conseiller général de l'administration en
administratie belast met de vestiging van de inkomstenbelastingen of
van de door hem gedelegeerde ambtenaar een vordering in rechte is charge de l'établissement des impôts sur les revenus ou du
ingesteld en de rechter de aanslag geheel of ten dele nietig fonctionnaire délégué par lui fait l'objet d'un recours en justice, et
verklaart, om een andere reden dan verjaring, blijft de zaak gedurende que le juge prononce la nullité totale ou partielle de l'imposition
een termijn van zes maanden te rekenen vanaf de rechterlijke pour une cause autre que la prescription, la cause reste inscrite au
beslissing ingeschreven op de rol. Gedurende die termijn van zes rôle pendant six mois à dater de la décision judiciaire. Pendant ce
maanden die de termijnen om verzet of hoger beroep aan te tekenen of délai de six mois qui suspend les délais d'opposition, d'appel ou de
om een voorziening in cassatie in te dienen schorst, kan de cassation, l'administration peut soumettre à l'appréciation du juge
administratie een subsidiaire aanslag door middel van conclusies aan par voie de conclusions, une cotisation subsidiaire à charge du même
het oordeel van de rechter onderwerpen op naam van dezelfde redevable et en raison de tout ou partie des mêmes éléments
belastingschuldige en op grond van alle of een deel van dezelfde
belastingelementen als de initiële aanslag. d'imposition que la cotisation primitive.
Als de administratie een subsidiaire aanslag binnen de voornoemde Si l'administration soumet au juge une cotisation subsidiaire dans le
termijn van zes maanden aan de rechter voorlegt, beginnen, in délai de six mois précité, par dérogation à l'alinéa premier, les
afwijking van het eerste lid, de termijnen om verzet of hoger beroep délais d'opposition, d'appel et de cassation commencent à courir à
aan te tekenen of om een voorziening in cassatie in te dienen te lopen
vanaf de betekening van de rechterlijke beslissing betreffende de partir de la signification de la décision judiciaire relative à la
subsidiaire aanslag. cotisation subsidiaire.
Wanneer de aanslag waarvan de nietigheid door de rechter wordt Lorsque l'imposition dont la nullité est prononcée par le juge, a
uitgesproken, aanleiding heeft gegeven tot een teruggave van een donné lieu à la restitution d'un précompte ou d'un versement anticipé,
voorheffing of voorafbetaling, wordt bij de berekening van de aan het il est tenu compte de cette restitution lors du calcul de la
oordeel van de rechter onderworpen subsidiaire aanslag rekening cotisation subsidiaire soumise à l'appréciation du juge.
gehouden met die teruggave.
De subsidiaire aanslag is slechts invorderbaar of terugbetaalbaar ter La cotisation subsidiaire n'est recouvrable ou remboursable qu'en
uitvoering van de rechterlijke beslissing. exécution de la décision du juge.
Wanneer de subsidiaire aanslag gevestigd wordt in hoofde van een Lorsque la cotisation subsidiaire est établie dans le chef d'un
overeenkomstig artikel 357 gelijkgestelde belastingschuldige, wordt redevable assimilé conformément à l'article 357, cette cotisation est
die aanslag aan de rechter onderworpen door een aan de gelijkgestelde
belastingschuldige betekend verzoekschrift met dagvaarding om te soumise au juge par requête signifiée au redevable assimilé avec
verschijnen ». assignation à comparaître ».
Die bepaling bevindt zich onder titel VII (« Vestiging en invordering Cette disposition figure sous le titre VII « Etablissement et
van de belastingen »), hoofdstuk VI (« Aanslag »), afdeling I (« recouvrement des impôts », chapitre VI « Imposition », section I «
Aanslagtermijnen »), van het WIB 1992. Délais d'imposition », du CIR 1992.
B.2.1. Artikel 356 van het WIB 1992 vindt zijn oorsprong in artikel 32 B.2.1. L'article 356 du CIR 1992 trouve son origine dans l'article 32
van de wet van 20 augustus 1947 « waarbij wijzigingen worden gebracht de la loi du 20 août 1947 « apportant des modifications : a) aux lois
: a) aan de wetten en besluiten betreffende de inkomstenbelastingen en et arrêtés relatifs aux impôts sur les revenus et à la contribution
de nationale crisisbelasting; b) aan de wetten en besluiten nationale de crise; b) aux lois et arrêtés relatifs aux taxes
betreffende de met de directe belastingen gelijkgestelde taxes »
(hierna : de wet van 20 augustus 1947). Die bepaling werd later spéciales assimilées aux impôts directs » (ci-après : la loi du 20
août 1947). Cette disposition a été ultérieurement reprise dans les
overgenomen in de artikelen 260 en 261 van het WIB 1964, thans de articles 260 et 261 du CIR 1964, qui constituent actuellement les
artikelen 355 en 356 van het WIB 1992. articles 355 et 356 du CIR 1992.
B.2.2. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 20 augustus B.2.2. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 20 août 1947
1947 blijkt dat de wetgever de bedoeling had « te voorkomen dat de que l'intention du législateur était « d'éviter que l'Etat ne soit
Staat verstoken blijft van rechtmatig verschuldigde belastingen privé d'impôts légitimement dus, mais dont le titre d'établissement a
waarvan de vestigingstitel ingevolge reclamatiën en beroepen gansch of été, à la suite de réclamations et recours, en tout ou en partie
gedeeltelijk te niet werd gedaan door beslissingen welke slechts annulé par des décisions qui ne sont intervenues définitivement
definitief werden getroffen na het verstrijken van den voor het
vestigen van deze belastingen gestelden wettelijken termijn » (Parl. qu'après l'expiration du délai légal fixé pour l'établissement des
St., Kamer, 1946-1947, nr. 59, p. 24). impôts » (Doc. parl., Chambre, 1946-1947, n° 59, p. 24).
Bijgevolg, « wanneer de Administratie in de toepassing der wetten een Par conséquent, « lorsque l'Administration a commis une erreur dans
vergissing heeft begaan, moet de billijke verdeeling van de fiscale l'application des lois, la juste répartition des charges fiscales ne
lasten daardoor niet worden beïnvloed, behalve wanneer de doit pas en être influencée, sauf si le contribuable a acquis le
belastingplichtige het voordeel van het rechtsverval heeft verkregen » bénéfice de la forclusion » (Doc. parl., Chambre, 1946-1947, n° 59,
(Parl. St., Kamer, 1646-1947, nr. 59, pp. 24-25). Het zou immers pp. 24-25). En effet, il eût été injuste vis-à-vis de la collectivité
onrechtvaardig zijn geweest tegenover de gemeenschap indien de Staat que l'Etat soit privé des cotisations qui lui sont légitimement dues «
zou worden beroofd van de aanslagen die hem rechtmatig verschuldigd par suite de l'interprétation erronée, quoique compréhensible, du
zijn, « ten gevolge van de verkeerde, hoewel begrijpelijke,
interpretatie van de ambtenaar-aanslager », met andere woorden « dat fonctionnaire taxateur », c'est-à-dire « qu'à la faveur d'une erreur
een belastingplichtige, dankzij een verkeerde beoordeling, de door hem
rechtmatig verschuldigde belasting zou kunnen ontduiken » (Parl. St., d'appréciation un contribuable puisse éluder l'impôt qu'il doit
Kamer, 1946-1947, nr. 407, p. 58). légitimement » (Doc. parl., Chambre, 1946-1947, n° 407, p. 58).
B.3.1. Sedert de hervorming van de fiscale procedure die onder meer B.3.1. Depuis la réforme de la procédure fiscale instaurée, entre
bij de wet van 15 maart 1999 betreffende de beslechting van fiscale autres, par la loi du 15 mars 1999 relative au contentieux en matière
geschillen (hierna : de wet van 15 maart 1999) is ingevoerd, kan de fiscale (ci-après : la loi du 15 mars 1999), l'administration fiscale
belastingadministratie enkel in de gevallen waarin het een
rechtscollege is dat de initiële aanslag om een andere reden dan ne peut soumettre une cotisation subsidiaire que dans les cas où c'est
verjaring nietig heeft verklaard, een subsidiaire aanslag voorleggen une juridiction qui a annulé la cotisation initiale pour une cause
(artikel 356 van het WIB 1992). De mogelijkheid om een nieuwe aanslag autre que la prescription (article 356 du CIR 1992). La possibilité
te vestigen wordt harerzijds voorbehouden aan de gevallen waarin de d'établir une nouvelle cotisation est quant à elle réservée aux cas
initiële aanslag door de administratie zelf nietig werd verklaard dans lesquels la cotisation initiale a été annulée par
(artikel 355 van het WIB 1992). l'administration même (article 355 du CIR 1992).
B.3.2. Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 15 maart B.3.2. Lors des travaux préparatoires de la loi du 15 mars 1999, le
1999 heeft de minister in de commissie verklaard : ministre a déclaré en commission :
« de administratie [mag] haar aanpak [...] afstemmen op de evolutie « l'article 356 du CIR 1992 permet à l'administration d'agir en tenant
van de debatten, overeenkomstig artikel 356 van het WIB 1992. Veeleer compte en cours d'instance de l'évolution des débats. Plutôt que de
dan de aanslag gewoon te vernietigen en de administratieve procedure volledig te herbeginnen (taxatie, eventueel beroep bij de directeur der belastingen), vraagt de administratie aan de rechtbank waarbij de zaak aanhangig is gemaakt, te oordelen over een subsidiaire aanslag ten laste van dezelfde belastingplichtige. Die aanslag is gebaseerd op correcte elementen in feite en in rechte, die de instemming van beide partijen kunnen wegdragen. Die procedure is geenszins nadelig voor de belastingplichtige. Integendeel, het geschil kan er alleen maar sneller door worden opgelost, of het nu door de rechtbank van eerste aanleg of door het hof van beroep in behandeling is. procéder à l'annulation pure et simple de la cotisation et de recommencer entièrement la procédure administrative (taxation, recours éventuel devant le directeur des contributions), l'administration soumet à l'appréciation de la juridiction saisie une cotisation subsidiaire à charge du même redevable et basée sur des éléments de fait et de droit corrects et susceptibles de rencontrer l'accord des parties. Cette procédure ne comporte aucun effet négatif pour le contribuable. Au contraire, elle permet de mettre fin plus rapidement au litige, qu'il soit pendant devant le tribunal de première instance ou la cour d'appel.
[...] [...]
Dat artikel bepaalt dat de subsidiaire aanslag die aan de beoordeling Cet article précise que la cotisation subsidiaire soumise à
van de rechter onderworpen is, wordt opgesteld ten name van dezelfde l'appréciation du juge est établie à charge du même redevable et ne
belastingschuldige en alleen betrekking kan hebben op alle of een deel peut porter que sur tout ou partie des mêmes éléments d'imposition que
van dezelfde belastingelementen als de oorspronkelijke aanslag. Die la cotisation initiale, étant entendu que cette nouvelle cotisation
nieuwe aanslag moet vanzelfsprekend gepaard gaan met een s'accompagne d'une justification susceptible de rencontrer
verantwoording waarmee de rechter kan instemmen » (Parl. St., Kamer, l'assentiment du juge » (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, n° 1341/17,
1997-1998, nr. 1341/17, pp. 52-53). pp. 52-53).
B.3.3. De ontworpen tekst van artikel 356 van het WIB 1992 werd B.3.3. Le texte en projet de l'article 356 CIR 1992 a finalement été
uiteindelijk vervangen bij wege van een amendement van de Regering remplacé par la voie d'un amendement du gouvernement, justifié comme
werd verantwoord als volgt : suit :
« het [is] nodig artikel 356, WIB 92, dermate aan te passen dat « il y a lieu d'adapter le texte de l'article 356, CIR 92, de manière
duidelijk tot uiting komt dat het gerecht zich moet uitspreken over de à faire clairement apparaître que la juridiction saisie est tenue de
subsidiaire aanslag die de administratie haar ter beoordeling kan statuer sur la cotisation subsidiaire que l'administration peut
voorleggen. soumettre à son appréciation.
Het is inderdaad gepast de eerbiediging van het beginsel van de Il convient en effet d'assurer le respect du principe de l'égalité des
gelijkheid van de burgers ten overstaan van de openbare lasten te citoyens devant les charges publiques » (Doc. parl., Sénat, 1998-1999,
waarborgen » (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-966/7, p. 3). n° 1-966/7, p. 3).
Over dat amendement heeft de minister in de commissie voor de Au sujet de cet amendement, le ministre a déclaré, en commission des
Financiën en de Economische Aangelegenheden verklaard : « [men wil] de procedure [...] versnellen. Wanneer de rechtbank van eerste aanleg of het hof van beroep een aanslag nietig verklaart, wijzen ze een tussentijds vonnis. Op dat ogenblik kan de administratie, veeleer dan de procedure van nul te herbeginnen door te herbelasten, een subsidiaire aanslag voorstellen die ze de rechtbank ter beoordeling voorlegt. De rode draad in alle regeringsamendementen is het streven om de procedure zoveel mogelijk te versnellen zodat de aanslag zo snel mogelijk definitief wordt. Finances et Affaires économiques : « le but poursuivi [...] est d'accélérer la procédure. Que l'on soit devant le tribunal de première instance ou devant la cour d'appel, si le tribunal ou la cour considère que la cotisation est nulle, il ou elle rend un jugement interlocutoire. A ce moment-là, l'administration, plutôt que de recommencer la procédure à zéro en enrôlant une nouvelle cotisation, soumettra une cotisation subsidiaire à l'appréciation du tribunal. Le fil rouge de tous les amendements déposés par le gouvernement est provoquer une accélération maximale de la procédure de manière à ce que la cotisation devienne définitive le plus rapidement possible.
[...] [...]
De bedoeling van deze amendementen is dat een onomkeerbare stap L'idée présente derrière les amendements est d'avancer de manière
vooruit wordt gezet. Als het rechtscollege de belasting nietig irréversible. Lorsque la juridiction saisie prononce la nullité de
l'imposition, l'administration doit soumettre une cotisation
verklaart, moet de administratie een subsidiaire aanslag voorleggen subsidiaire à l'appréciation de la juridiction saisie du litige.
die het rechtscollege beoordeelt. Met deze binnenweg wordt de L'idée est de créer vraiment un court-circuit pour accélérer la
procedure versneld en wordt de beslissing definitief, in het voordeel procédure et faire en sorte que la décision devienne définitive, soit
of in het nadeel van de administratie. pour, soit contre l'administration.
[...] de rechter [moet] krachtens de nieuwe bepaling een tussentijds [...] il faut pour appliquer la nouvelle disposition que le juge
vonnis [...] wijzen wanneer hij oordeelt dat de aanslag nietig is. Hij considère que la cotisation est nulle en rendant un jugement
spoort de administratie ertoe aan haar werk te verbeteren door een interlocutoire. A ce moment, il invite l'administration à corriger son
subsidiaire aanslag voor te leggen die de rechter beoordeelt en die in travail en introduisant une cotisation subsidiaire à son appréciation,
tegenstelling tot de oorspronkelijke aanslag, niet vatbaar is voor ainsi il aura fait éliminer la nullité qui affecte la cotisation
nietigverklaring. Met dit ' hekjessysteem ' komt men altijd sneller initiale. Finalement, ce système de ' cliquets ' permet d'aboutir à
dan voorheen tot een definitieve beslissing. De subsidiaire aanslag une décision qui est toujours plus rapidement définitive qu'avant. Par
zorgt er in feite voor dat de oorspronkelijke aanslag van de la cotisation subsidiaire, la nullité qui affectait la cotisation
nietigheidsgrond wordt ontdaan » (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. initiale est en quelque sorte purgée » (Doc. parl., Sénat, 1998-1999,
1-966/11, pp. 161-162). n° 1-966/11, pp. 161-162).
B.4.1. Artikel 356 van het WIB 1992 werd opnieuw vervangen bij artikel B.4.1. L'article 356 du CIR 1992 a été remplacé une nouvelle fois par
2 van de wet van 22 december 2009 houdende fiscale bepalingen (hierna l'article 2 de la loi du 22 décembre 2009 portant des dispositions
: de wet van 22 december 2009). Sindsdien voorziet de in het geding fiscales (ci-après : la loi du 22 décembre 2009). Depuis lors, la
zijnde bepaling in een termijn van zes maanden vanaf de rechterlijke disposition en cause prévoit un délai de six mois à dater de la
beslissing waarbij de nietigverklaring van de initiële aanslag is décision judiciaire prononçant l'annulation de la cotisation initiale
uitgesproken, waarin de belastingadministratie een subsidiaire aanslag dans lequel l'administration fiscale peut soumettre une cotisation
aan het oordeel van de rechter kan onderwerpen. subsidiaire à l'appréciation du juge.
B.4.2. De wet van 22 december 2009 volgt op het arrest nr. 158/2009 B.4.2. La loi du 22 décembre 2009 fait suite à l'arrêt n° 158/2009 du
van 20 oktober 2009 van het Hof, waarbij het heeft geoordeeld : 20 octobre 2009 de la Cour, par lequel elle a jugé :
« B.6.2. In de interpretatie waarin de subsidiaire aanslag buiten elke « B.6.2. [...] dans l'interprétation selon laquelle la cotisation
termijn in een nieuwe procedure kan worden voorgelegd aan de rechter subsidiaire peut, dans le cadre d'une nouvelle procédure, être soumise
die de initiële aanslag nietig heeft verklaard, schendt de in het en dehors de tout délai au juge qui a annulé la cotisation initiale,
geding zijnde bepaling [...] het beginsel van gelijkheid en la disposition en cause viole le principe d'égalité et de
niet-discriminatie, zodat de prejudiciële vraag bevestigend dient te non-discrimination, de sorte que la question préjudicielle appelle une
worden beantwoord. réponse affirmative.
B.7.1. De in het geding zijnde bepaling is evenwel nog voor een andere B.7.1. Toutefois, la disposition en cause est susceptible de recevoir
interpretatie vatbaar. Zoals in B.4.1 werd vastgesteld, kan de fiscale une autre interprétation. Ainsi qu'il a été constaté en B.4.1,
administratie de subsidiaire aanslag bedoeld in de in het geding l'administration fiscale peut également soumettre la cotisation
zijnde bepaling ook aan de rechter voorleggen tijdens het geding subsidiaire précitée au juge pendant l'instance au cours de laquelle
waarin uitspraak wordt gedaan over de nietigheid van de initiële il est statué sur la nullité de la cotisation initiale. Il ressort des
aanslag. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat het die travaux préparatoires qu'il s'agit de l'interprétation que le
interpretatie was die de wetgever in 1999 voor ogen had : législateur de 1999 avait en vue :
[...] [...]
B.7.2. Indien de fiscale administratie gebruik maakt van de B.7.2. Si l'administration fiscale fait usage de la possibilité
mogelijkheid om een subsidiaire aanslag te vestigen tijdens de d'établir une cotisation subsidiaire au cours du litige initial, elle
initiële betwisting, moet zij dat doen binnen een bepaalde termijn,
namelijk vóór het sluiten van de debatten. Aangezien de zaak in die doit le faire dans un délai déterminé, à savoir avant la clôture des
hypothese aanhangig blijft voor de rechter, die het algemeen débats. Etant donné que, dans cette hypothèse, l'affaire reste
rechtsbeginsel krachtens hetwelk een eindbeslissing moet worden pendante devant le juge, qui doit prendre en considération le principe
uitgesproken binnen een redelijke termijn, in acht dient te nemen, is général selon lequel une décision définitive doit être prise dans un
het gerechtvaardigd dat de in het geding zijnde bepaling geen délai raisonnable, il est justifié que la disposition en cause ne
vervaltermijn voor de fiscale administratie bepaalt. prévoie aucun délai de forclusion pour l'administration fiscale.
B.7.3. In die interpretatie wordt het beginsel van gelijkheid en B.7.3. Dans cette interprétation, le principe d'égalité et de
niet-discriminatie niet geschonden, zodat de prejudiciële vraag non-discrimination n'étant pas violé, la question préjudicielle
ontkennend dient te worden beantwoord ». appelle une réponse négative ».
B.4.3. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 22 december B.4.3. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 22 décembre
2009 blijkt dat sedert de aanneming van de wet van 20 augustus 1947 2009 que, depuis l'adoption de la loi du 20 août 1947, l'objectif
het nagestreefde doel erin bestaat « ' te voorkomen dat de Staat poursuivi est d'« ' éviter que l'Etat ne soit privé d'impôts
verstoken blijft van rechtmatig verschuldigde belastingen waarvan de légitimement dus, mais dont le titre d'établissement a été, à la suite
vestigingstitel ingevolge bezwaren en beroepen geheel of gedeeltelijk de réclamations et recours, en tout ou partie annulé par des décisions
te niet werd gedaan door beslissingen die slechts definitief werden qui ne sont intervenues définitivement qu'après l'expiration du délai
getroffen na het verstrijken van de voor het vestigen van deze
belastingen gestelde wettelijke termijn ' [...]. Daarom wordt de Staat légal fixé pour l'établissement des impôts '. [...] C'est pourquoi
toegelaten ' de belastingplichtige rechtsgeldig aan te slaan, naar l'Etat est autorisé ' à imposer valablement le contribuable à raison
rato van het bedrag der door hem rechtmatig verschuldigde belastingen, du montant des impôts que celui-ci doit légitimement et ce, quelles
en dit in alle omstandigheden, met uitzondering van rechtsverval. que soient les circonstances, le cas de forclusion excepté. [...] ' »
[...] ' » (Parl. St., Kamer, 2009-2010, DOC 52-2310/001 en DOC (Doc. parl., Chambre, 2009-2010, DOC 52-2310/001 et DOC 52-2311/001,
52-2311/001, p. 29). p. 29).
Er werd eveneens gepreciseerd : Il a également été précisé :
« Conform de uitspraak van het Grondwettelijk Hof, wordt expliciet in « Conformément au jugement de la Cour constitutionnelle, l'article
artikel 356, WIB 92 vastgelegd dat wanneer de rechtbank van eerste aanleg of het hof van beroep een aanslag nietig verklaart, de rechtbank of het hof een tussenvonnis of tussenarrest wijst. Op dat ogenblik kan de Administratie, veeleer dan de procedure van nul te herbeginnen, een subsidiaire aanslag voorstellen die ze ter beoordeling aan dezelfde rechtbank of hetzelfde hof voorlegt. Op deze wijze wordt ook proces-economisch gewerkt in die zin dat de aanslag sneller definitief wordt. Het voorgaande impliceert dat in het geval het hof van beroep een aanslag nietig verklaart, alle feitelijke betwistingen en rechtsmiddelen onmiddellijk moeten worden aangevoerd. Mocht het hof van beroep de subsidiaire aanslag afwijzen, dan heeft de administratie immers geen mogelijkheid meer om haar aanslag te verdedigen. Cassatievoorziening blijft evenwel mogelijk. Een termijn van zes maanden na de heropening van de debatten wordt toegekend aan de administratie die, ingeval de taxatieprocedure 356, CIR 92 stipule explicitement que lorsque le tribunal de première Instance ou la Cour d'appel prononce la nullité d'une imposition, le tribunal ou la Cour prononce un jugement interlocutoire ou un arrêt intermédiaire. A partir de ce moment, l'Administration peut, plutôt que de recommencer la procédure de zéro, soumettre une cotisation subsidiaire à l'appréciation du même tribunal ou à la même Cour. De cette manière, nous oeuvrons également à rendre le procès plus économique en ce sens que l'imposition est rendue définitive plus rapidement. Ceci implique qu'il convient d'invoquer immédiatement toutes les contestations de fait et tous les moyens juridiques dès lors que la Cour d'appel prononce la nullité d'une imposition. Si la Cour d'appel était amenée à rejeter l'imposition subsidiaire, l'administration n'a alors plus de possibilité pour défendre son imposition. Un recours en Cassation reste toutefois possible.
gepaard ging met een schending van een procedurevorm, de fout Un délai de six mois après réouverture des débats est accordé à
vastgesteld door de rechter en die aanleiding heeft gegeven tot de l'administration qui doit, dans le cas où la procédure de taxation est
nietigheid van de aanslag, moet herstellen. entachée d'une violation de forme, réparer le vice constaté par le
Het Hof van Cassatie heeft reeds vroeger benadrukt dat wanneer de juge et qui a entraîné l'annulation de la cotisation.
subsidiaire aanslagen steunen op dezelfde bestanddelen als de La Cour de cassation a déjà souligné antérieurement que si les
vernietigde aanslagen en wanneer deze laatste werden ingekohierd na cotisations subsidiaires s'appuyent sur les mêmes éléments que les
het verzenden van een regelmatig bericht van wijziging, het geldig cotisations annulées et que ces dernières sont enrôlées après l'envoi
verklaren van de subsidiaire aanslagen niet ondergeschikt is aan de d'un avis de rectification régulier, il est déclaré que les
verzending van een nieuw bericht van wijziging (Cass., 18.6.1959, cotisations subsidiaires ne sont pas subordonnées à l'envoi d'un
Cambier, Bull. 360, blz. 118), met als gevolg dat als het bericht van nouvel avis de rectification (Cass., 18.6.1959, Cambier, Bull. 360, p.
wijziging (of het bericht van een aanslag van ambtswege) niet 118), avec la conséquence que si l'avis de rectification (ou l'avis
regelmatig in kennis werd gebracht aan de belastingplichtige, de d'imposition d'office) n'a pas été régulièrement notifié au redevable,
administratie de onwettigheid vastgesteld door de rechter moet rechtzetten. l'administration doit corriger l'illégalité constatée par le juge.
[...] [...]
Een termijn van zes maanden is dus noodzakelijk opdat de administratie
deze verschillende taken zou kunnen uitvoeren en opdat de rechten van Un délai de six mois est donc nécessaire pour que l'administration
verdediging van de belastingplichtige in de taxatieprocedure die aan puisse exécuter ces différentes tâches et que les droits de défense du
de inkohiering voorafgaat, gerespecteerd zouden worden. De contribuable soient respectés dans la procédure de taxation qui
belastingplichtige of een gelijkgestelde belastingschuldige die niet précède l'enrôlement. Bien évidemment, le contribuable ou redevable
meer over een bezwaarrecht beschikken, zullen hun bezwaren en assimilé qui ne disposent plus d'un droit de réclamation, pourront
opmerkingen kunnen inbrengen in het kader van hun conclusies voor de faire valoir leurs griefs ou observations dans le cadre de leurs
rechter waarvoor de zaak aanhangig is gemaakt » (ibid., pp. 31-32). conclusions devant le juge saisi » (ibid., pp. 31-32).
B.4.4. De tekst van het destijds ontworpen artikel 356 van het WIB B.4.4. Le texte de l'article 356 du CIR 1992, alors en projet, a
1992 werd uiteindelijk vervangen bij wege van een amendement, dat als finalement été remplacé par la voie d'un amendement, justifié comme
volgt is verantwoord : suit :
« de voorkeur [werd] gegeven aan de toepassing van een techniek die « il est préféré de recourir à une technique déjà prévue dans le code
reeds bestaat in het gerechtelijk wetboek inzake ' schuldbemiddeling ' judiciaire en matière de ' médiation de dettes ' (art. 1675/14, § 2,
(artikel 1675/14, § 2, Ger. W.), te weten dat na het vonnis dat de CJ), à savoir qu'après jugement qui prononce l'annulation de la
vernietiging uitspreekt van de betwiste aanslag om een andere reden cotisation contestée pour une cause autre que la prescription,
dan verjaring, de zaak op de rol ingeschreven blijft gedurende zes l'affaire reste inscrite au rôle pendant six mois. Pendant cette
maanden. Tijdens die periode kan de administratie haar procedurefout, période, l'administration peut réparer le vice de procédure constaté
die door de rechter werd vastgesteld, rechtzetten en een subsidiaire par le juge et enrôler une cotisation subsidiaire dont le recouvrement
aanslag inkohieren waarvan de invordering wordt uitgesteld tot de est postposé jusqu'à décision du juge, celui-ci devant apprécier la
beslissing van de rechter, die moet oordelen over de geldigheid van validité de cette nouvelle cotisation qui doit être établie sur la
die nieuwe aanslag, die moet gevestigd worden op basis van dezelfde base des mêmes éléments d'imposition que la cotisation annulée
belastingelementen als deze van de voorheen vernietigde aanslag. antérieurement.
[...] [...]
Indien de administratie geen subsidiaire aanslag voorlegt binnen die Si l'administration ne soumet pas de cotisation subsidiaire pendant ce
termijn van zes maanden, spreekt het vanzelf dat zij het recht délai de six mois, il va de soi qu'elle perd le droit de soumettre une
verliest een aanslag overeenkomstig artikel 356, WIB 92 voor te cotisation sur le pied de l'article 356, CIR 92. Par contre, si elle
leggen. Wanneer daarentegen binnen die termijn toch een aanslag wordt
voorgelegd, moet men wachten tot de rechter zich heeft uitgesproken soumet une cotisation pendant ce délai, il faut attendre que le juge
over de subsidiaire aanslag, om na betekening, hoger beroep in te se prononce sur cette cotisation subsidiaire pour pouvoir, après
stellen tegen beide vonnissen. signification, introduire un recours contre les deux jugements.
[...] [...]
Wanneer de administratie binnen de termijn van zes maanden een aanslag Lorsque l'administration doit soumettre une cotisation dans le délai
moet overleggen, komt zij eenvoudig terug door de neerlegging van de six mois, elle revient devant le juge simplement par le dépôt de
conclusies (die trouwens als betekening gelden), zonder ander conclusions (qui valent d'ailleurs signification) sans autre
formalisme. Het spreekt vanzelf dat er een nieuw tegensprekelijk debat formalisme. Il va de soi qu'un débat contradictoire devra se rouvrir
zal plaatsvinden voor de rechter die zich zal moeten uitspreken over devant le juge [qui] doit se prononcer sur la validité de cette
de geldigheid van die nieuwe aanslag. [...] » (Parl. St., Kamer, nouvelle cotisation. [...] » (Doc. parl., Chambre, 2009-2010, DOC
2009-2010, DOC 52-2311/002, pp. 2-3; Parl. St., Kamer, 2009-2010, DOC 52-2311/002, pp. 2-3; Doc. parl., Chambre, 2009-2010, DOC 52-2310/003,
52-2310/003, p. 13). p. 13).
B.5. In antwoord op een parlementaire vraag heeft de bevoegde minister B.5. Répondant à une question parlementaire, le ministre compétent a
nog gepreciseerd : encore précisé :
« In een instructie van 14 januari 2010 werd een commentaar op die « Un commentaire sur cette nouvelle loi fut porté à la connaissance
nieuwe wet onder de belastingdiensten verspreid. des services des contributions dans une instruction du 14 janvier
De nadruk wordt erop gelegd dat vooraleer de zaak in te leiden de 2010. L'accent y est mis sur le fait que, avant d'introduire l'affaire, la
procedurefout die aan de oorsprong ligt van de vernietiging van de faute de procédure à la base de l'annulation de la cotisation doit
aanslag moet worden hersteld overeenkomstig de voorschriften van de être réparée, conformément aux prescriptions des articles 346, 351 et
artikelen 346, 351 en 352bis, WIB 92 » (Parlementaire vraag nr. 204 352bis, CIR 92 » (Question parlementaire n° 204 du 28 décembre 2009,
van 28 december 2009, Vr. en Antw., Kamer, 2009-2010, QRVA 52-94, 15 Chambre, 2009-2010, Questions et réponses n° 94 du 15 février 2010, p.
februari 2010, p. 357). 357).
B.6. Ten slotte heeft het Hof van Cassatie, bij zijn twee arresten die B.6. Enfin, par ses deux arrêts visés par la première question
in de eerste prejudiciële vraag worden beoogd, in verband met artikel préjudicielle, la Cour de cassation a jugé, à propos de l'article 356
356 van het WIB 1992 geoordeeld : CIR 1992 :
« Uit die bepalingen die ertoe strekken het voeren van een geheel « Il ressort de ces dispositions, qui tendent à éviter une nouvelle
nieuwe procedure te vermijden en door middel van een versnelde procédure et à obtenir par une procédure accélérée une décision sur
procedure een uitspraak te verkrijgen over de verschuldigdheid van de l'impôt dû, que le pouvoir de l'administration se limite à
belasting, volgt dat de bevoegdheid van de administratie beperkt is l'établissement d'une cotisation subsidiaire, sans qu'elle puisse se
tot het vestigen van de subsidiaire aanslag zonder dat zij zich mag prononcer sur son caractère exécutoire, et que c'est le juge qui
uitspreken over de uitvoerbaarverklaring ervan en het de rechter is
die oordeelt over de wettigheid en de gegrondheid van de aanslag. statue sur la légalité et le fondement de l'imposition.
Daaruit volgt dat in afwijking van de artikelen 298, § 1, en 304, § 1, Il s'ensuit que, par dérogation aux articles 298, § 1er, et 304, §
derde lid, WIB 92 en artikel 133, eerste lid, KBWIB 92, de 1er, alinéa 3, du Code des impôts sur les revenus 1992 et 133, alinéa
administratie de onregelmatigheid niet dient te herstellen, noch de 1er, de l'arrêté royal du 27 août 1993 d'exécution du Code des impôts
subsidiaire aanslag dient in te kohieren, maar ermee kan volstaan sur les revenus 1992, l'administration n'est tenue ni de rétablir
overeenkomstig artikel 356 WIB 92 deze aanslag aan de rechter ter l'irrégularité ni d'enrôler la cotisation subsidiaire, mais qu'il
beoordeling voor te leggen. suffit de soumettre cette cotisation à l'appréciation du juge,
Het middel dat ervan uitgaat dat het aan de belastingschuldige conformément à l'article 356 du Code des impôts sur les revenus 1992.
betekend verzoekschrift moet worden voorafgegaan door het herstel van Le moyen, qui se fonde sur la prémisse que la requête signifiée au
de procedurefout die aanleiding heeft gegeven tot de rechterlijke contribuable doit être précédée de la réparation de la faute de
nietigverklaring van de oorspronkelijke aanslag en dat het moet worden procédure qui a donné lieu à l'annulation judiciaire de l'imposition
voorafgegaan door het inkohieren van de subsidiaire aanslag, faalt primitive et de l'enrôlement de la cotisation subsidiaire, manque en
naar recht » (Cass., 13 februari 2015, F.13.0150.N). droit » (Cass., 13 février 2015, F.13.0150.N).
« Uit die bepalingen die ertoe strekken het voeren van een geheel « Il ressort de ces dispositions qui tendent à éviter d'introduire une
nieuwe procedure te vermijden en door een versnelde procedure een procédure tout à fait nouvelle et à obtenir au moyen d'une procédure
uitspraak te verkrijgen over de verschuldigdheid van de belasting, accélérée une décision sur le caractère dû de l'impôt, que la
volgt dat de bevoegdheid van de administratie beperkt is tot het compétence de l'administration est limitée à établir la cotisation
vestigen van de subsidiaire aanslag zonder dat zij zich mag uitspreken subsidiaire sans qu'elle puisse se prononcer sur son caractère
over de uitvoerbaarverklaring ervan en het de rechter is die oordeelt exécutoire et que c'est le juge qui se prononce sur la légalité et le
over de wettigheid en de gegrondheid van de aanslag. bien-fondé de la cotisation.
Daaruit volgt tevens dat, in afwijking van de artikelen 298, § 1, en Il s'ensuit aussi qu'en dérogation aux articles 298, § 1er, et 304, §
304, § 1, derde lid, WIB 92 en artikel 133, eerste lid, KBWIB 92 de 1er, alinéa 3, du Code des impôts sur les revenus 1992 et 133, alinéa
administratie niet verplicht is deze aanslag in te kohieren of de 1er, de l'arrêté royal d'exécution du Code des impôts sur les revenus
taxatieprocedure te hernemen, maar zich ertoe mag beperken om 1992, l'administration n'est pas tenue d'enrôler cette cotisation ou
overeenkomstig artikel 356 WIB 92 de subsidiaire aanslag aan de de reprendre la procédure de taxation mais peut se limiter à soumettre
rechter ter beoordeling voor te leggen. la cotisation subsidiaire à l'appréciation du juge, conformément à
De voorlegging van de subsidiaire aanslag aan de rechter, met de l'article 356 du Code des impôts sur les revenus 1992. Soumettre la
mogelijkheid voor de belastingplichtige om zich te verdedigen in een cotisation subsidiaire au juge, avec la possibilité pour le
tegensprekelijke gerechtelijke procedure, biedt een voldoende waarborg contribuable de se défendre au cours d'une procédure judiciaire
voor het recht van verdediging van de belastingplichtige. contradictoire, garantit suffisamment les droits de la défense de ce
Anders dan het middel aanvoert, volgt uit het te dezen toepasselijke dernier. Contrairement à ce qu'invoque le moyen, il ne ressort pas de l'article
artikel 356, eerste lid, WIB92 niet dat wanneer de oorspronkelijke 356, alinéa 1er, du Code des impôts sur les revenus 1992 que lorsque
aanslag door de rechter werd vernietigd omwille van onvoldoende la cotisation primitive a été annulée par le juge en raison de la
motivering van het bericht van wijziging, de administratie verplicht motivation insuffisante de l'avis de modification, l'administration
is de taxatieprocedure te hernemen en de onregelmatigheid recht te est tenue de reprendre la procédure de taxation et de rectifier
zetten door de subsidiaire aanslag te laten voorafgaan door een nieuw l'irrégularité en faisant précéder la cotisation subsidiaire d'un
bericht van wijziging binnen de hiervoor vermelde termijn van zes nouvel avis de rectification dans le délai précité de six mois.
maanden. Het middel dat uitgaat van het tegendeel, faalt naar recht » (Cass., Le moyen, qui est fondé sur un soutènement contraire, manque en droit
26 november 2015, F.140077.N). » (Cass., 26 novembre 2015, F.14.0077.N).
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag Quant à la première question préjudicielle
B.7.1. Met de eerste prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich B.7.1. Par la première question préjudicielle, la Cour est invitée à
uit te spreken over de bestaanbaarheid van artikel 356 van het WIB se prononcer sur la compatibilité de l'article 356 du CIR 1992 avec
1992 met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in de interpretatie les articles 10 et 11 de la Constitution, dans l'interprétation selon
volgens welke die bepaling geen verplichting voor de laquelle cette disposition ne comporte pas d'obligation, pour
belastingadministratie inhoudt om het gebrek dat de nietigverklaring l'administration fiscale, de réparer le vice ayant justifié
van de initiële aanslag door de rechter heeft verantwoord, te l'annulation de la cotisation initiale par le juge avant de soumettre
herstellen alvorens laatstgenoemde een subsidiaire aanslag voor te une cotisation subsidiaire à ce dernier.
leggen. De prejudiciële vraag heeft meer in het bijzonder betrekking op het Plus précisément, la question préjudicielle porte sur la différence de
verschil in behandeling tussen, enerzijds, de belastingplichtigen die traitement entre, d'une part, les contribuables ayant reçu un avis de
een bericht van wijziging of een kennisgeving van aanslag van
ambtswege hebben ontvangen, hetgeen hun de mogelijkheid biedt om, vóór rectification ou une notification d'imposition d'office, ce qui leur
de vestiging van de aanslag, een debat op tegenspraak ten aanzien van permet de bénéficier, avant l'établissement de l'imposition, d'un
de wettigheid van de aanslag en van procedurele waarborgen te débat contradictoire quant à la légalité de l'imposition et de
genieten, en, anderzijds, de belastingplichtigen die dat bericht of garanties procédurales et, d'autre part, les contribuables n'ayant
die kennisgeving noch tijdens de administratieve procedure, noch reçu cet avis ou cette notification ni lors de la procédure
tijdens de gerechtelijke procedure hebben ontvangen, of die ze evenwel administrative, ni lors de la procédure judiciaire, ou l'ayant reçu
op onregelmatige wijze hebben ontvangen, hetgeen erop neerkomt dat hun mais de manière irrégulière, ce qui revient à les priver de ces mêmes
diezelfde waarborgen worden ontzegd. Die tweede categorie van garanties. Cette seconde catégorie de contribuables ne peut faire
belastingplichtigen kan haar argumenten enkel doen gelden tijdens een valoir ses arguments que lors d'un débat judiciaire relatif à la
gerechtelijk debat over de wettigheid van de subsidiaire aanslag, légalité de la cotisation subsidiaire, uniquement sur la base des
enkel op basis van de voor de rechter uitgewisselde écrits de procédure échangés devant le juge et sans disposer de
proceduregeschriften en zonder over concrete en cijfermatige gegevens l'information concrète et chiffrée relative à l'imposition avant le
over de aanslag vóór de rechtzetting te beschikken. redressement.
B.7.2. Aangezien het gebrek dat de nietigverklaring van de initiële B.7.2. Le vice ayant justifié l'annulation de la cotisation initiale
aanslag in de hangende zaak voor de verwijzende rechter heeft
verantwoord, een gebrek is dat de aanslagprocedure aantast, in het dans l'affaire pendante devant le juge a quo étant un vice affectant
onderhavige geval de onwettigheid van de kennisgeving van het bericht la procédure de taxation, en l'occurrence l'illégalité de la
van wijziging en van de kennisgeving van de aanslag van ambtswege, notification de l'avis de rectification et de la notification de
beperkt het Hof zijn onderzoek tot dat geval. l'imposition d'office, la Cour limite son examen à cette hypothèse.
B.8. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van B.8. La différence de traitement entre certaines catégories de
personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende personnes qui découle de l'application de règles procédurales
procedureregels in verschillende omstandigheden houdt op zich geen différentes dans des circonstances différentes n'est pas
discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination
verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces
procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des
daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen. droits des personnes concernées.
B.9. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 20 augustus B.9. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 20 août 1947,
1947, van de wet van 15 maart 1999 en van de wet van 22 december 2009, de la loi du 15 mars 1999 et de la loi du 22 décembre 2009, exposés
die respectievelijk in B.2.2, B.3.2 en B.4.3 is uiteengezet, blijkt respectivement en B.2.2, B.3.2 et B.4.3, qu'en ne permettant plus à
dat de wetgever, door de belastingadministratie niet langer toe te
staan een nieuwe aanslag in te kohieren, wanneer de initiële aanslag l'administration fiscale d'enrôler une nouvelle cotisation lorsque la
bij een rechterlijke beslissing nietig is verklaard, maar door haar in cotisation primitive a été annulée par une décision judiciaire, mais
dat geval ertoe te verplichten een subsidiaire aanslag rechtsreeks en lui imposant, dans ce cas, de soumettre une cotisation subsidiaire
voor te leggen aan de rechter die de nietigverklaring heeft directement au juge qui a prononcé l'annulation, le législateur a
uitgesproken, een dubbel doel heeft nagestreefd. poursuivi un double objectif.
Hij heeft eerst gezorgd voor het vrijwaren van de belangen van de Il a d'abord veillé à sauvegarder les intérêts du Trésor et à garantir
Schatkist en voor het waarborgen van de gelijkheid van de burgers voor l'égalité des citoyens devant la loi fiscale, en évitant qu'un
de belastingwet, door te vermijden dat een belastingplichtige, enkel contribuable puisse échapper, uniquement en raison d'un vice de
wegens een procedurefout die zich tijdens de aanslagprocedure heeft voorgedaan, aan de wettelijk verschuldigde belasting kan ontsnappen. Wanneer de belasting krachtens de wet verschuldigd is, vormt het vestigen van een aanslag immers een verplichting voor de administratie waardoor de gelijkheid van de burger voor de fiscale wet kan worden gewaarborgd. Vervolgens heeft de wetgever, sedert de hervorming van de fiscale procedure in 1999, ervoor gezorgd om de fiscale procedure zoveel mogelijk te versnellen zodat de aanslag zo snel mogelijk definitief wordt, hetzij in het voordeel, hetzij in het nadeel van de administratie. Dergelijke doelstellingen zijn legitiem. B.10. Bij zijn arrest nr. 82/2011 van 18 mei 2011 heeft het Hof, dat procédure survenu lors de la procédure de taxation, à l'impôt légalement dû. En effet, lorsque l'impôt est dû conformément à la loi, l'établissement d'une cotisation constitue, dans le chef de l'administration, une obligation qui permet de garantir l'égalité des citoyens devant la loi fiscale. Ensuite, depuis la réforme de la procédure fiscale en 1999, le législateur a veillé à accélérer au maximum la procédure fiscale, afin que la cotisation devienne définitive le plus rapidement possible, soit pour, soit contre l'administration. De tels objectifs sont légitimes. B.10. Par son arrêt n° 82/2011 du 18 mai 2011, la Cour, invitée à
werd verzocht zich uit te spreken over het bij de wet van 15 maart statuer sur la différence de traitement créée par la loi du 15 mars
1999 in het leven geroepen verschil in behandeling tussen de gevallen 1999 entre les cas dans lesquels l'administration peut établir une
waarin de administratie een nieuwe aanslag kan vestigen en de gevallen nouvelle cotisation et les cas dans lesquels elle peut soumettre une
waarin zij een subsidiaire aanslag aan de rechter kan voorleggen, geoordeeld : cotisation subsidiaire au juge, a jugé :
« B.4.1. Artikel 356 van het WIB 1992, doordat het de administratie « B.4.1. L'article 356 du CIR 1992, en ce qu'il ne permet pas à
niet toestaat, wanneer de initiële aanslag bij een rechterlijke l'administration, lorsque la cotisation primitive est annulée par une
beslissing nietig wordt verklaard, een nieuwe aanslag te vestigen, décision judiciaire, de réenrôler une nouvelle cotisation, mais lui
maar haar ertoe verplicht de subsidiaire aanslag rechtstreeks aan het impose de soumettre directement la cotisation subsidiaire à
oordeel van de rechter te onderwerpen, is in overeenstemming met het l'appréciation du juge, est conforme à l'objectif d'accélération de la
doel van versnelling van de fiscale procedure. procédure fiscale.
Ten opzichte van dat doel is het criterium van onderscheid dat afhangt
van het stadium van de procedure waarin de belastingplichtige zich Par rapport à cet objectif, le critère de distinction qui dépend du
bevindt op het ogenblik van de nietigverklaring van de initiële stade de la procédure auquel se trouve le contribuable au moment de
aanslag, pertinent. Wanneer het geschil voor de fiscale rechter wordt l'annulation de la cotisation primitive est pertinent. En effet,
gebracht, heeft de initiële aanslag immers voordien het voorwerp uitgemaakt van een administratief bezwaar, zodat de belastingplichtige reeds de gelegenheid heeft gehad om zijn argumenten te doen gelden, in eerste instantie voor de belastingdirecteur, en vervolgens voor het rechtscollege. Dat laatste heeft kennis genomen van het dossier en van de argumenten van de partijen, en heeft de initiële aanslag nietig verklaard. Het is verantwoord te bepalen, met het oog op een versnelling en rationalisatie van de procedure, dat hetzelfde rechtscollege zich ook snel uitspreekt over de subsidiaire aanslag, zonder dat opnieuw een administratieve fase moet worden doorlopen. B.4.2. De in het geding zijnde bepaling beperkt overigens niet op lorsque le litige est porté devant le juge fiscal, la cotisation primitive a antérieurement fait l'objet d'une réclamation administrative, de sorte que le contribuable a déjà eu l'occasion de faire valoir ses arguments devant le directeur des contributions d'abord, et devant la juridiction saisie ensuite. Celle-ci a eu connaissance du dossier et des arguments des parties et a annulé la cotisation primitive. Il est justifié de prévoir, dans un souci d'accélération et de rationalisation de la procédure, que la même juridiction se prononce rapidement aussi sur la cotisation subsidiaire, sans devoir à nouveau passer par une étape administrative.
onevenredige wijze de rechten van de belastingplichtige die zijn B.4.2. Par ailleurs, la disposition en cause ne limite pas de manière
bezwaren tegen de subsidiaire aanslag meteen kan doen gelden voor het disproportionnée les droits du contribuable qui peut directement faire
rechtscollege dat reeds kennis heeft van zijn situatie. Bovendien is valoir ses griefs contre la cotisation subsidiaire devant la
de vestiging van een nieuwe aanslag uitgesloten in de gevallen waarin juridiction qui a déjà connaissance de sa situation. En outre,
de schending van de wettelijke regel betrekking heeft op de l'établissement d'une nouvelle cotisation est exclu lorsque la
verjaringstermijn. Ten slotte dient de aanslag te worden gevestigd ten violation de la règle légale concerne le délai de prescription. Enfin,
name van dezelfde belastingplichtige en op grond van dezelfde la cotisation doit être établie au nom du même contribuable et en
belastingelementen of op een gedeelte ervan ». raison de tout ou partie des mêmes éléments d'imposition ».
B.11. Uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie blijkt dat artikel B.11. Il ressort de la jurisprudence de la Cour de cassation que
356 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 niet vereist dat l'article 356 du Code des impôts sur les revenus 1992 n'exige pas que
de administratie de onregelmatigheid herstelt of de subsidiaire
aanslag inkohiert, maar dat het voor haar volstaat om die aanslag ter l'administration rétablisse l'irrégularité ou enrôle la cotisation
beoordeling aan de rechter voor te leggen en dat het neerleggen van de subsidiaire, mais qu'il lui suffit de soumettre cette cotisation à
conclusies noch door het herstel van de procedurefout die aanleiding l'appréciation du juge et que le dépôt des conclusions ne doit être
heeft gegeven tot de rechterlijke nietigverklaring van de précédé ni de la réparation du vice de procédure qui a donné lieu à
oorspronkelijke aanslag, noch door de inkohiering van de subsidiaire l'annulation judiciaire de l'imposition primitive, ni de l'enrôlement
aanslag moet worden voorafgegaan. de la cotisation subsidiaire.
B.12.1. In de in B.4.3 en B.4.4 vermelde parlementaire voorbereiding B.12.1. Certes, les travaux préparatoires relatifs à la disposition en
in verband met de in het geding zijnde bepaling wordt weliswaar cause, énoncés en B.4.3 et B.4.4, indiquent que l'administration
aangegeven dat de administratie de door de rechter vastgestelde devrait réparer l'irrégularité constatée par le juge, avant de
onregelmatigheid zou moeten herstellen, alvorens aan laatstgenoemde de soumettre la cotisation subsidiaire à ce dernier.
subsidiaire aanslag voor te leggen. B.12.2. Toutefois, il ne peut se déduire du texte même de l'article
B.12.2. Uit de tekst zelf van artikel 356 van het WIB 1992 kan evenwel 356 du CIR 1992 qu'avant d'établir une cotisation subsidiaire,
niet worden afgeleid dat de administratie, alvorens een subsidiaire
aanslag te vestigen, ertoe is gehouden de begane onregelmatigheid te l'administration est tenue de réparer l'irrégularité commise. Il ne
herstellen. Uit de tekst van dat artikel blijkt evenmin dat de ressort pas davantage du texte de cet article que la procédure de
aanslagprocedure zou moeten worden overgedaan vanaf het ogenblik taxation devrait être recommencée à partir du moment où l'irrégularité
waarop de onregelmatigheid die tot de oorspronkelijke nietigheid heeft qui a entraîné la nullité primitive a été commise par
geleid, door de administratie is begaan, en dat artikel voorziet l'administration, et cet article ne prévoit pas davantage que la
evenmin erin dat de subsidiaire aanslag door de administratie moet cotisation subsidiaire doit être enrôlée par l'administration.
worden ingekohierd. Artikel 356 legt de administratie enkel de L'article 356 impose uniquement à l'administration de soumettre une
verplichting op een subsidiaire aanslag ter beoordeling aan de cotisation subsidiaire à l'appréciation du tribunal, par voie de
rechtbank voor te leggen door middel van conclusies. conclusions.
B.12.3. Daarenboven zou het opleggen, aan de belastingadministratie, B.12.3. Par ailleurs, imposer à l'administration fiscale de réparer
van de verplichting om de begane onregelmatigheid te herstellen vóór préalablement à la soumission de la cotisation subsidiaire
het voorleggen van de subsidiaire aanslag, indruisen tegen de door de l'irrégularité commise irait à l'encontre des objectifs poursuivis par
wetgever nagestreefde doelstellingen, zoals zij in B.9 zijn vermeld. le législateur, tels qu'ils ont été énoncés en B.9.
B.12.4. Zoals het Hof bij zijn arrest nr. 82/2011 van 18 mei 2011 B.12.4. Enfin, comme la Cour l'a jugé par son arrêt n° 82/2011 du 18
heeft geoordeeld, beperkt de maatregel niet op onevenredige wijze de mai 2011, la mesure ne limite pas de manière disproportionnée les
rechten van de belastingplichtige, nu de vestiging van een subsidiaire droits du contribuable, dès lors que l'établissement d'une cotisation
aanslag is uitgesloten in de gevallen waarin de schending van de subsidiaire est exclu lorsque la violation de la règle légale concerne
wettelijke regel betrekking heeft op de verjaringstermijn en de le délai de prescription et que la cotisation doit être établie au nom
aanslag dient te worden gevestigd ten name van dezelfde
belastingplichtige en op grond van dezelfde belastingelementen of op du même contribuable et en raison de tout ou partie des mêmes éléments
een gedeelte ervan. d'imposition.
Zoals het Hof bij datzelfde arrest heeft geoordeeld, heeft Par ailleurs, comme la Cour a jugé par le même arrêt, lorsque le
daarenboven, wanneer het geschil voor de fiscale rechter wordt litige est porté devant le juge fiscal, la cotisation primitive a
gebracht, de initiële aanslag voordien het voorwerp uitgemaakt van een antérieurement fait l'objet d'une réclamation administrative, de sorte
administratief bezwaar, zodat de belastingplichtige reeds de que le contribuable a déjà eu l'occasion de faire valoir ses arguments
gelegenheid heeft gehad om zijn argumenten te doen gelden, in eerste devant le directeur des contributions d'abord, et devant la
instantie voor de belastingdirecteur, en vervolgens voor het juridiction saisie ensuite. Celle-ci a eu connaissance du dossier et
rechtscollege waarbij de zaak aanhangig is gemaakt. Dat laatste heeft des arguments des parties et a annulé la cotisation primitive. Il est
kennis genomen van het dossier en van de argumenten van de partijen, justifié de prévoir, dans un souci d'accélération et de
en heeft de initiële aanslag nietig verklaard. Het is verantwoord te bepalen, met het oog op een versnelling en rationalisatie van de procedure, dat hetzelfde rechtscollege zich ook snel uitspreekt over de subsidiaire aanslag, zonder dat opnieuw een administratieve fase moet worden doorlopen. In dat verband komt het de administratie toe, naar aanleiding van het debat op tegenspraak dat plaatsvindt voor de rechter ingevolge het neerleggen van de conclusies met betrekking tot de subsidiaire aanslag, de verantwoording te verstrekken die noodzakelijk is voor de geldigverklaring, door de rechter, van de subsidiaire aanslag, met inbegrip van de cijfergegevens die in het bericht van wijziging of in het bericht van aanslag van ambtswege voorkomen. De betrokken belastingplichtige kan zijn grieven tegen de subsidiaire aanslag aldus rechtstreeks doen gelden voor een rechter die zijn situatie reeds kent. B.13. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag B.14. Met de tweede prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich uit rationalisation de la procédure, que la même juridiction se prononce aussi rapidement sur la cotisation subsidiaire, sans qu'il soit nécessaire de passer à nouveau par une étape administrative. A cet égard, il revient à l'administration, à l'occasion du débat contradictoire qui a lieu devant le juge à la suite du dépôt des conclusions relatives à la cotisation subsidiaire, de fournir les justifications nécessaires à la validation par le juge de la cotisation subsidiaire, en ce compris les éléments chiffrés qui figurent dans l'avis de rectification ou dans l'avis d'imposition d'office. Le contribuable concerné peut ainsi directement faire valoir ses griefs contre la cotisation subsidiaire devant un juge qui a déjà connaissance de sa situation. B.13. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la seconde question préjudicielle B.14. Par la seconde question préjudicielle, la Cour est invitée à se
te spreken over de bestaanbaarheid van artikel 356 van het WIB 1992 prononcer sur la compatibilité de l'article 356 du CIR 1992 avec les
met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre die bepaling het articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que cette disposition
karakter van burgerlijk proces, beheerst door het gemeen gerechtelijk
recht, ontneemt aan de procedure tot geldigverklaring van de prive de sa nature de procès civil, régi par le droit judiciaire
subsidiaire aanslag, en in zoverre zij het de belastingadministratie commun, la procédure en validation de la cotisation subsidiaire, et en
mogelijk maakt om een rechtsgeding te doen herleven dat nochtans is ce qu'elle permet à l'administration fiscale de faire renaître une
vervallen bij een definitief vonnis, om het onderwerp van het instance pourtant éteinte par un jugement définitif, de changer
rechtsgeding te veranderen en om de procedurele rol van de l'objet de l'instance et de permuter le rôle procédural de
belastingadministratie om te wisselen, aangezien haar titel langs l'administration fiscale, celle-ci ayant vu son titre annulé par voie
gerechtelijke weg werd nietig verklaard. judiciaire.
B.15. Een van de algemene doelstellingen van de hervorming van de B.15. L'un des objectifs généraux de la réforme de la procédure
fiscale procedure bij de wet van 15 maart 1999 bestond erin de fiscale opérée par la loi du 15 mars 1999 était d'investir le juge
justitiële rechter te bekleden met de bevoegdheid om kennis te nemen judiciaire de la compétence de connaître des litiges en matière
van de fiscale geschillen, « waarbij in beginsel het gemeen fiscale « avec application en principe du droit commun de la
procesrecht, dat is het Gerechtelijk Wetboek, zal worden toegepast, procédure, à savoir le Code judiciaire, à moins que ne soient prévues
tenzij, omwille van de aard van de geschillen en/of omwille van de des règles particulières, différentes en raison de la nature des
bezorgdheid om de procedureregels te vereenvoudigen, in bijzondere litiges et/ou d'un souci de simplification des règles de procédure »
regelingen kan worden voorzien » (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nr. 1341/1 en nr. 1342/1, p. 2). (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, n° 1341/1 et n° 1342/1, p. 2).
B.16. Bij artikel 356 van het WIB 1992 wordt een specifieke procedure B.16. L'article 356 du CIR 1992 institue une procédure spécifique pour
ingesteld om het de belastingadministratie mogelijk te maken een permettre à l'administration fiscale de soumettre une cotisation
subsidiaire aanslag, met het oog op de geldigverklaring ervan, ter subsidiaire à l'appréciation du juge, en vue de sa validation, par
beoordeling aan de rechter voor te leggen door de loutere neerlegging
van conclusies ingevolge de nietigverklaring van de oorspronkelijke simple dépôt de conclusions à la suite de l'annulation de la
aanslag door dezelfde rechter. Daartoe blijft de zaak « gedurende een cotisation initiale par le même juge. A cet effet, l'affaire reste «
termijn van zes maanden te rekenen vanaf de rechterlijke beslissing inscrite au rôle pendant six mois à dater de la décision judiciaire ».
ingeschreven op de rol ». Tijdens die periode worden de termijnen om Pendant cette période, les délais d'opposition, d'appel ou de
verzet of hoger beroep aan te tekenen of om cassatieberoep in te
stellen geschorst. cassation sont suspendus.
B.17. Die specifieke procedure, die afwijkt van de gemeenrechtelijke B.17. Cette procédure spécifique, qui déroge à la procédure de droit
procedure, is op zich niet discriminerend. De in de in het geding commun, n'est pas discriminatoire en soi. La procédure spécifique
zijnde bepaling bedoelde specifieke procedure, die gebiedt dat eerst uitspraak wordt gedaan over de initiële aanslag op verzoek van de belastingplichtige en, vervolgens, over de subsidiaire aanslag op verzoek van de administratie, wordt verantwoord door de wil van de wetgever om de inning en de invordering van de rechtmatig verschuldigde belastingen te verzekeren, zelfs indien een vergissing zich heeft voorgedaan tijdens de aanslagprocedure, en om de snelheid van de aanslagprocedure te waarborgen. De wetgever vermocht redelijkerwijs een dergelijke van het gemeen recht afwijkende procedure in te stellen om die doelstellingen te bereiken. B.18. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : visée par la disposition en cause, qui commande qu'il soit statué sur la cotisation initiale à la demande du contribuable, dans un premier temps, et sur la cotisation subsidiaire à la demande de l'administration, dans un second temps, est justifiée par la volonté du législateur d'assurer la perception et le recouvrement des impôts légitimement dus, même si une erreur s'est produite lors de la procédure de taxation, et de garantir la célérité de la procédure d'imposition. Le législateur a raisonnablement pu instituer une telle procédure dérogatoire au droit commun pour atteindre ces objectifs. B.18. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour dit pour droit :
Artikel 356 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, zoals L'article 356 du Code des impôts sur les revenus 1992, tel qu'il a été
vervangen bij artikel 2 van de wet van 22 december 2009 houdende remplacé par l'article 2 de la loi du 22 décembre 2009 portant des
fiscale bepalingen, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet dispositions fiscales, ne viole pas les articles 10 et 11 de la
niet. Constitution.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 7 februari 2019. la Cour constitutionnelle, le 7 février 2019.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
F. Daoût F. Daoût
^