Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 32/2019 van 28 februari 2019 Rolnummer 6658 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2, 3 en 4 van het decreet van het Waalse Gewest van 20 oktober 2016 « houdende wijziging van het decreet van 10 juli Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 32/2019 van 28 februari 2019 Rolnummer 6658 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2, 3 en 4 van het decreet van het Waalse Gewest van 20 oktober 2016 « houdende wijziging van het decreet van 10 juli Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...) Extrait de l'arrêt n° 32/2019 du 28 février 2019 Numéro du rôle : 6658 En cause : le recours en annulation des articles 2, 3 et 4 du décret de la Région wallonne du 20 oc(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 32/2019 van 28 februari 2019 Extrait de l'arrêt n° 32/2019 du 28 février 2019
Rolnummer 6658 Numéro du rôle : 6658
In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2, 3 en 4 van En cause : le recours en annulation des articles 2, 3 et 4 du décret
het decreet van het Waalse Gewest van 20 oktober 2016 « houdende de la Région wallonne du 20 octobre 2016 « portant modification du
wijziging van het decreet van 10 juli 2013 tot invoering van een kader décret du 10 juillet 2013 instaurant un cadre pour parvenir à une
om te komen tot een pesticidengebruik dat verenigbaar is met duurzame utilisation des pesticides compatible avec le développement durable et
ontwikkeling en tot wijziging van Boek I van het Milieuwetboek, Boek modifiant le Livre 1er du Code de l'Environnement, le Livre II du Code
II van het Milieuwetboek, dat het Waterwetboek inhoudt, de wet van 28 de l'Environnement contenant le Code de l'Eau, la loi du 28 décembre
december 1967 betreffende de onbevaarbare waterlopen en het decreet 1967 relative aux cours d'eau non navigables et le décret du 12
van 12 juli 2001 betreffende de beroepsopleiding in de landbouw », juillet 2001 relatif à la formation professionnelle en agriculture »,
ingesteld door de vzw « Belgische vereniging van de industrie van introduit par l'ASBL « Association Belge de l'Industrie des produits
plantenbeschermingsmiddelen ». de protection des plantes ».
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen,
Lavrysen, J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R.
Giet, R. Leysen en M. Pâques, bijgestaan door de griffier F. Leysen et M. Pâques, assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par
Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 9 mei 2017 Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 9
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 10 mei
2017, heeft de vzw « Belgische vereniging van de industrie van mai 2017 et parvenue au greffe le 10 mai 2017, l'ASBL « Association
plantenbeschermingsmiddelen », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. Belge de l'Industrie des produits de protection des plantes »,
B. Deltour, advocaat bij de balie te Brussel, beroep tot vernietiging assistée et représentée par Me B. Deltour, avocat au barreau de
ingesteld van de artikelen 2, 3 en 4 van het decreet van het Waalse Bruxelles, a introduit un recours en annulation des articles 2, 3 et 4
Gewest van 20 oktober 2016 « houdende wijziging van het decreet van 10 du décret de la Région wallonne du 20 octobre 2016 « portant
juli 2013 tot invoering van een kader om te komen tot een modification du décret du 10 juillet 2013 instaurant un cadre pour
pesticidengebruik dat verenigbaar is met duurzame ontwikkeling en tot parvenir à une utilisation des pesticides compatible avec le
wijziging van Boek I van het Milieuwetboek, Boek II van het développement durable et modifiant le Livre 1er du Code de
Milieuwetboek, dat het Waterwetboek inhoudt, de wet van 28 december l'Environnement, le Livre II du Code de l'Environnement contenant le
1967 betreffende de onbevaarbare waterlopen en het decreet van 12 juli Code de l'Eau, la loi du 28 décembre 1967 relative aux cours d'eau non
2001 betreffende de beroepsopleiding in de landbouw » (bekendgemaakt navigables et le décret du 12 juillet 2001 relatif à la formation
in het Belgisch Staatsblad van 10 november 2016, tweede editie). professionnelle en agriculture » (publié au Moniteur belge du 10
novembre 2016, deuxième édition).
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepalingen Quant aux dispositions attaquées
B.1. De verzoekende partij vordert de vernietiging van de artikelen 2 B.1. La partie requérante demande l'annulation des articles 2 à 4 du
tot 4 van het decreet van het Waalse Gewest van 20 oktober 2016 « décret de la Région wallonne du 20 octobre 2016 « portant modification
houdende wijziging van het decreet van 10 juli 2013 tot invoering van du décret du 10 juillet 2013 instaurant un cadre pour parvenir à une
een kader om te komen tot een pesticidengebruik dat verenigbaar is met utilisation des pesticides compatible avec le développement durable et
duurzame ontwikkeling en tot wijziging van Boek I van het
Milieuwetboek, Boek II van het Milieuwetboek, dat het Waterwetboek modifiant le Livre 1er du Code de l'Environnement, le Livre II du Code
inhoudt, de wet van 28 december 1967 betreffende de onbevaarbare de l'Environnement contenant le Code de l'Eau, la loi du 28 décembre
1967 relative aux cours d'eau non navigables et le décret du 12
waterlopen en het decreet van 12 juli 2001 betreffende de juillet 2001 relatif à la formation professionnelle en agriculture »
beroepsopleiding in de landbouw » (hierna : het decreet van 20 oktober (ci-après : le décret du 20 octobre 2016).
2016). De bestreden bepalingen voeren een artikel 4/1 en een artikel 4/2 in Les dispositions attaquées introduisent un article 4/1 et un article
het voormelde decreet van 10 juli 2013 in en wijzigen artikel 9 van 4/2 dans le décret précité du 10 juillet 2013 et modifient l'article 9
datzelfde decreet. de ce même décret.
B.2. Artikel 3 van het decreet van 10 juli 2013, dat titel II met als B.2. L'article 3 du décret du 10 juillet 2013, qui compose le titre II
opschrift « Toepassingsvoorwaarden voor de pesticiden in de openbare intitulé « Conditions d'application des pesticides dans les espaces
ruimten » vormt, bepaalt : publics », dispose :
« § 1. De toepassing van gewasbeschermingsmiddelen in de openbare « § 1er. L'application de produits phytopharmaceutiques dans les
ruimten is vanaf 1 juni 2014 verboden. espaces publics est interdite à partir du 1er juin 2014.
§ 2. In afwijking van paragraaf 1 kan de Regering de voorwaarden § 2. Par dérogation au paragraphe 1er, le Gouvernement peut définir
les conditions auxquelles l'application de produits
bepalen waarin de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen tot 31 mei phytopharmaceutiques est autorisée jusqu'au 31 mai 2019.
2019 wordt toegelaten.
Die voorwaarden bestaan met name in : Ces conditions consistent notamment en :
1° de verplichting om een plan op te maken en uit te voeren dat 1°l'obligation d'élaborer et de mettre en oeuvre un plan relatif à la
betrekking heeft op de beperking van de toepassing van de réduction de l'application des produits phytopharmaceutiques dans les
gewasbeschermingsmiddelen in de openbare ruimten; espaces publics;
2° kwalificaties van het personeel belast met de aankoop, de opslag en 2° des qualifications du personnel chargé de l'achat, du stockage et
de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen; de l'application de produits phytopharmaceutiques;
3° beperkingen van de vergunningen betreffende met name de gebruikte 3° des limitations des autorisations touchant, notamment, aux produits
gewasbeschermingsmiddelen tot de aard en de kenmerken van de ruimten phytopharmaceutiques utilisés, à la nature et aux caractéristiques des
waarop die producten toegepast moeten worden; espaces sur lesquels doivent être appliqués ces produits;
4° voorwaarden m.b.t. de soorten gebruikte gewasbeschermingsmiddelen. 4° des conditions quant aux types de produits phytopharmaceutiques utilisés.
Le Gouvernement peut également définir les conditions auxquelles
De Regering kan ook de voorwaarden bepalen waarin de toepassing van l'application de pesticides est autorisée ou interdite pour des
pesticiden toegelaten of verboden is wegens redenen van openbare raisons de santé publique, d'hygiène, de sécurité des personnes, de
gezondheid, hygiëne, veiligheid van de personen, natuurbehoud en conservation de la nature ou de conservation du patrimoine végétal
behoud van het plantenerfgoed met inachtneming van het principe van de dans le respect du principe de lutte contre les ennemis des végétaux.
gewasbescherming. De Regering bepaalt wat onder ' openbare ruimten ' moet worden Le Gouvernement détermine ce qu'il faut entendre par espaces publics
verstaan ». ».
Artikel 4 van hetzelfde decreet, dat titel III met als opschrift « L'article 4 du même décret, qui compose le titre III intitulé «
Toepassingsvoorwaarden voor de pesticiden in de door het publiek of Conditions d'application des pesticides dans des lieux fréquentés par
kwetsbare groepen bezochte ruimten » vormt, bepaalt : le public ou des groupes vulnérables », dispose :
« De Regering kan de toepassing van pesticiden in de door het publiek « Le Gouvernement peut réglementer et, au besoin, interdire
of kwetsbare groepen bezochte ruimten reglementeren en, indien nodig, l'application de pesticides dans les lieux fréquentés par le public ou
verbieden. des groupes vulnérables.
Ze kan ook de voorzorgsmaatregelen m.b.t. de toepassing van pesticiden Il peut également définir les précautions entourant l'application de
in de nabijheid van die plaatsen bepalen. pesticides aux abords de ces lieux.
Ze kan de toegang tot het gedeelte van de door het publiek bezochte Il peut réglementer ou interdire l'accès à la partie des lieux
ruimten dat het voorwerp uitmaakt van een behandeling door een fréquentés par le public qui fait l'objet d'un traitement par un
gewasbeschermingsmiddel reglementeren of verbieden en de aanplakkings- pesticide, et préciser les conditions d'affichage et de balisage des
en bebakeningsvoorwaarden van de behandelde gebieden bepalen. zones traitées.
De Regering bepaalt wat onder ' door het publiek bezochte ruimten ' Le Gouvernement détermine ce qu'il faut entendre par lieux fréquentés
moet worden verstaan ». par le public ».
B.3.1. Artikel 2 van het decreet van 20 oktober 2016 voert in het B.3.1. L'article 2 du décret du 20 octobre 2016 introduit, dans le
decreet van 10 juli 2013, onder een nieuwe titel III/1 met als décret du 10 juillet 2013, sous un nouveau titre III/1 intitulé «
opschrift « Toepassingsvoorwaarden voor bepaalde pesticiden op iedere Conditions d'application de certains pesticides en tout lieu », un
plaats », een nieuw artikel 4/1 in, dat bepaalt : « § 1. De Regering kan de toepassing van pesticiden op iedere plaats reglementeren en, indien nodig, tijdelijk of voor een onbepaalde duur verbieden, als deze pesticiden werkzame stoffen bevatten die een risico vormen voor de bescherming van het leefmilieu, voor de menselijke gezondheid of voor het natuurbehoud. Naar gelang van de omstandigheden, bepaalt de Regering of het verbod of de reglementering bedoeld in het eerste lid toepasselijk is op het geheel of een gedeelte van het gebied van het Waalse Gewest. Als enkel een gedeelte van het gebied van het Waalse Gewest betrokken is overeenkomstig het tweede lid, kan de Regering de voorzorgsmaatregelen m.b.t. de toepassing van pesticiden in de nabijheid van bedoeld gebied bepalen. In voorkomend geval, kan de Regering de toegang tot het gedeelte van de door het publiek bezochte plaatsen, dat het voorwerp uitmaakt van een behandeling door pesticiden, reglementeren of verbieden, en de aanplakkings- en bebakeningsvoorwaarden van de behandelde gebieden bepalen. § 2. In afwijking van paragraaf 1, kan de Regering, bij gebrek aan alternatieven, in uitzonderingen voorzien voor professionele gebruikers, voor zover ze ervoor zorgt dat ze in kennis worden gesteld van het risico van bedoelde werkzame stoffen voor de bescherming van het leefmilieu, voor de menselijke gezondheid of voor het natuurbehoud. De Regering bepaalt wat onder ' professionele gebruikers ' moet worden nouvel article 4/1 qui dispose : « § 1er. Le Gouvernement peut réglementer et, au besoin, interdire, de manière temporaire ou pour une durée indéterminée, l'application de pesticides en tout lieu lorsque ces pesticides contiennent des substances actives qui représentent un risque pour la protection de l'environnement, pour la santé humaine ou pour la conservation de la nature. Le Gouvernement détermine, en fonction des circonstances, si l'interdiction ou la restriction visée à l'alinéa 1er s'applique sur la totalité ou une partie du territoire de la Région wallonne. Lorsqu'une partie seulement du territoire de la Région wallonne est visé conformément à l'alinéa 2, le Gouvernement peut définir les précautions entourant l'application de pesticides aux abords du territoire visé. S'il échet, le Gouvernement peut réglementer ou interdire l'accès à la partie des lieux fréquentés par le public qui fait l'objet d'un traitement par un pesticide, et préciser les conditions d'affichage et de balisage des zones traitées. § 2. Par dérogation au paragraphe 1er, le Gouvernement peut prévoir des exceptions pour les utilisateurs professionnels, en l'absence de solutions de substitution, pour autant qu'il veille à ce que ces utilisateurs professionnels soient informés du risque présenté par les substances actives visées pour la protection de l'environnement, pour la santé humaine ou pour la conservation de la nature. Le Gouvernement détermine ce qu'il faut entendre par utilisateurs
verstaan ». professionnels ».
B.3.2. Volgens de parlementaire voorbereiding heeft die nieuwe bepaling : B.3.2. Selon les travaux préparatoires, cette nouvelle disposition :
« [...] tot doel de Regering ertoe te machtigen maatregelen te nemen « [...] vise à habiliter le Gouvernement à prendre des mesures
die de toepassing beperken of verbieden van sommige pesticiden die restreignant ou interdisant l'application de certains pesticides
werkzame stoffen bevatten die een risico vormen voor de bescherming contenant des substances actives présentant un risque pour la
van het leefmilieu, voor de menselijke gezondheid of voor het protection de l'environnement, pour la santé humaine ou pour la
natuurbehoud. conservation de la nature.
La disposition vise les substances actives qui représentent un risque
De bepaling beoogt de werkzame stoffen die een risico vormen voor de pour la protection de l'environnement, pour la santé humaine ou pour
bescherming van het leefmilieu, voor de menselijke gezondheid of voor la conservation de la nature. Le risque engendré par la substance
het natuurbehoud. Het door de werkzame stof veroorzaakte risico moet active doit être démontrée par le Gouvernement dans le cadre de la
worden aangetoond door de Regering in het kader van de motivering van motivation de la restriction ou de l'interdiction adoptée. Cette
de aangenomen beperking of het aangenomen verbod. Die motivering zal motivation pourra faire référence au principe de précaution visé à
kunnen verwijzen naar het voorzorgsbeginsel bedoeld in artikel 23 van l'article 23 de la Constitution. A cet égard, il faut rappeler que le
de Grondwet. In dat opzicht dient te worden herinnerd aan het beginsel
15 van de Verklaring van Rio van 1992, waarin dat voorzorgsbeginsel in principe 15 de la Déclaration de Rio de 1992 qui définit ce principe
de volgende bewoordingen wordt gedefinieerd : ' Daar waar ernstige of onomkeerbare schade dreigt, mag het ontbreken van volledige wetenschappelijke zekerheid niet als voorwendsel worden gebruikt voor het uitstellen van effectieve maatregelen om schade aan het milieu te voorkomen '. Die beperkingen of verbodsbepalingen zullen betrekking kunnen hebben op een of meer pesticiden, en zullen kunnen worden genomen voor bepaalde of onbepaalde duur. Zij zullen eveneens betrekking kunnen hebben op het volledige of een deel van het Waalse grondgebied. Hierdoor zullen zij betrekking kunnen hebben op het gebruik, door de particulieren, van stoffen op hun privégronden. De bepaling strekt eveneens ertoe de Regering toe te laten maatregelen te nemen tot bescherming van bepaalde plaatsen en van de directe omgeving daarvan wanneer de reglementering of het verbod beperkt is tot een deel van het grondgebied. In het bijzonder worden de bufferzones beoogd, reeds ingesteld bij het besluit van de Waalse de précaution suivant ces termes : ' En cas de risque de dommages graves ou irréversibles, l'absence de certitude scientifique absolue ne doit pas servir de prétexte pour remettre à plus tard l'adoption de mesures effectives visant à prévenir la dégradation de l'environnement '. Ces restrictions ou interdictions pourront concerner un ou plusieurs pesticides, être prises pour une durée temporaire ou indéterminée. Elles pourront également concerner tout ou partie du territoire wallon. De ce fait, elles pourront concerner l'utilisation par les particuliers de substances sur leurs terrains privés. Elle vise également à permettre au Gouvernement d'adopter des mesures de protection de certains lieux et aux abords de ceux-ci lorsque la réglementation ou l'interdiction est limitée à une partie du territoire. On vise en particulier les zones tampon, déjà instituées
Regering van 11 juli 2013 betreffende een pesticidengebruik dat par l'arrêté du Gouvernement wallon du 11 juillet 2013 relatif à une
verenigbaar is met de duurzame ontwikkeling en tot wijziging van het application des pesticides compatible avec le développement durable et
Boek II van het Milieuwetboek, dat het Waterwetboek inhoudt, en het modifiant le Livre II du Code de l'Environnement, contenant le Code de
besluit van de Waalse Gewestexecutieve van 5 oktober 1978 betreffende l'Eau et l'arrêté de l'Exécutif régional wallon du 5 novembre 1987
het opmaken van een verslag over de toestand van het Waalse relatif à l'établissement d'un rapport sur l'état de l'environnement
leefmilieu. wallon.
Paragraaf 2 maakt het de Regering mogelijk de uitzonderingen op de Le paragraphe 2 permet au Gouvernement de définir des exceptions aux
reglementeringen en/of op de verbodsmaatregelen voor de professionele réglementations et/ou aux interdictions pour les utilisateurs
gebruikers te definiëren. Die uitzonderingen kunnen evenwel alleen professionnels. Ces exceptions ne peuvent néanmoins être accordées que
worden toegekend voor zover hiervoor geen alternatief bestaat en op pour autant qu'il n'y ait pas d'alternative possible et qu'il puisse
voorwaarde dat die professionele gebruikers beschikken over de s'assurer que ces utilisateurs professionnels disposent de
vereiste informatie in verband met het zorgwekkende karakter van de l'information nécessaire sur le caractère préoccupant des pesticides
beoogde pesticiden. In dat kader zal de Regering, wanneer zij een visés. Dans ce cadre, le Gouvernement devra, lorsqu'il adoptera une
reglementering zal aannemen waarbij een afwijking wordt toegekend aan réglementation accordant une dérogation aux utilisateurs
de professionele gebruikers, begeleidende maatregelen moeten nemen om professionnels prendre des mesures d'accompagnement visant à s'assurer
zich ervan te vergewissen dat die gebruikers worden ingelicht over het que ces utilisateurs soient informés du risque présenté par les
risico dat de beoogde werkzame stoffen inhouden voor de bescherming substances actives visées pour la protection de l'environnement, pour
van het leefmilieu, voor de menselijke gezondheid of voor het la santé humaine ou pour la conservation de la nature. Ces mesures
natuurbehoud. Die maatregelen van informatieverstrekking moeten worden d'information sont à adopter par le Gouvernement dans le cadre de son
aangenomen door de Regering in het kader van haar machtiging. Die habilitation. L'intention précise de cette disposition est de
bepaling is precies bedoeld om in het decreet de voorwaarden te déterminer dans le décret les conditions auxquelles le Gouvernement
bepalen waaronder de Regering, wanneer zij gebruikmaakt van de peut, lorsqu'il fait usage du pouvoir réglementaire en application de
reglementaire bevoegdheid met toepassing van het ontworpen artikel l'article 4/1, § 1er en projet, dispenser les utilisateurs
4/1, § 1, de professionele gebruikers kan ontslaan van de verplichting professionnels de l'obligation de respecter les règles adoptées à
om de regels in acht te nemen die bij die gelegenheid zijn aangenomen cette occasion » (Doc. parl., Parlement wallon, 2015-2016, n° 556/1,
» (Parl. St., Waals Parlement, 2015-2016, nr. 556/1, pp. 6-7). pp. 6-7).
B.4. Artikel 3 van het decreet van 20 oktober 2016 voert in het B.4. L'article 3 du décret du 20 octobre 2016 introduit, dans le
decreet van 10 juli 2013 een nieuw artikel 4/2 in, dat bepaalt : décret du 10 juillet 2013, un nouvel article 4/2 qui dispose :
« De Regering kan verplichtingen vastleggen ten laste van het « Le Gouvernement peut fixer des obligations visant le personnel
personeel belast met het verkoop van de pesticiden bedoeld in artikel chargé de la vente des pesticides visés à l'article 4/1 en ce qui
4/1 voor wat betreft de te verstrekken informatie inzake de te nemen concerne l'information à fournir en matière de précaution
voorzorgsmaatregelen m.b.t. de toepassing ervan en inzake het risico d'application à prendre et en matière de risque présenté par les
van bedoelde werkzame stoffen voor de bescherming van het leefmilieu, substances actives visées pour la protection de l'environnement, pour
voor de menselijke gezondheid of voor het natuurbehoud. la santé humaine et pour la conservation de la nature.
De Regering neemt alle nodige maatregelen om ervoor te zorgen dat de Le Gouvernement prend toute mesure utile afin de s'assurer que
verstrekte informatie krachtens het eerste lid wel degelijk wordt l'information fournie en vertu de l'alinéa 1er est bien communiquée
meegedeeld aan de gebruikers ». aux utilisateurs ».
B.5. Artikel 4 van het decreet van 20 oktober 2016 vervangt in artikel B.5. L'article 4 du décret du 20 octobre 2016 remplace, à l'article 9,
9, eerste lid, van het decreet van 10 juli 2013 de woorden « de alinéa 1er, du décret du 10 juillet 2013, les mots « aux articles 3, 4
artikelen 3, 4 en 6 » door de woorden « de artikelen 3, 4, 4/1, 4/2 en et 6 » par les mots « aux articles 3, 4, 4/1, 4/2 et 6 », de sorte que
6 », zodat artikel 9 van het decreet van 10 juli 2013 bepaalt : l'article 9 du décret du 10 juillet 2013 dispose :
« Er wordt een overtreding van derde categorie in de zin van deel VIII « Commet une infraction de troisième catégorie au sens de la partie
van het decretaal gedeelte van Boek I van het Milieuwetboek begaan VIII de la partie décrétale du Livre Ier du Code de l'Environnement
door degene die pesticiden in overtreding met de artikelen 3, 4, 4/1, celui qui applique, utilise ou manipule des pesticides en
4/2 en 6 van dit decreet, alsook met hun uitvoeringsbesluiten toepast, contravention aux articles 3, 4, 4/1, 4/2 et 6 du présent décret ainsi
gebruikt of hanteert. qu'à leurs arrêtés d'exécution.
Er wordt een overtreding van derde categorie in de zin van deel VIII Commet une infraction de troisième catégorie au sens de la partie VIII
van hetzelfde Wetboek begaan door de overtreder van de algemene du même Code celui qui contrevient aux principes généraux en matière
beginselen inzake geïntegreerde gewasbescherming zoals bepaald door de de lutte intégrée contre les ennemis des végétaux, tels que fixés par
Regering overeenkomstig artikel 5, § 1 ». le Gouvernement en application de l'article 5, § 1er ».
B.6.1. De bestreden bepalingen breiden het toepassingsgebied van het B.6.1. Les dispositions attaquées étendent le champ d'application du
decreet van 10 juli 2013 uit. Zij maken het de Waalse Regering décret du 10 juillet 2013. Elles permettent au Gouvernement wallon de
mogelijk om « op iedere plaats » en « op het geheel of een gedeelte réglementer ou d'interdire l'usage de pesticides « en tout lieu » et «
van het gebied van het Waalse Gewest » het gebruik van pesticiden te sur la totalité ou une partie du territoire de la Région wallonne »,
reglementeren of te verbieden wanneer die pesticiden werkzame stoffen lorsque ces pesticides contiennent des substances actives qui
bevatten die een risico vormen voor de bescherming van het leefmilieu, représentent un risque pour la protection de l'environnement, pour la
voor de menselijke gezondheid of voor het natuurbehoud (nieuw artikel santé humaine ou pour la conservation de la nature (article 4/1, § 1er,
4/1, § 1, van het decreet van 10 juli 2013) en, bij gebrek aan nouveau, du décret du 10 juillet 2013) et, en l'absence de solution de
alternatieven, te voorzien in uitzonderingen op die beperkingen of
verbodsmaatregelen voor de professionele gebruikers (nieuw artikel substitution, de prévoir des exceptions à ces restrictions ou
4/1, § 2, van hetzelfde decreet). Daarnaast laten zij de Regering toe interdictions pour les utilisateurs professionnels (article 4/1, § 2,
verplichtingen vast te stellen ten aanzien van het personeel dat nouveau, du même décret). Elles permettent en outre au Gouvernement de
belast is met de verkoop van de pesticiden wat betreft de aan de fixer des obligations visant le personnel chargé de la vente des
gebruikers te verstrekken informatie (nieuw artikel 4/2 van hetzelfde pesticides en ce qui concerne l'information à communiquer aux
decreet). utilisateurs (article 4/2, nouveau, du même décret).
B.6.2. Op grond van die machtigingen heeft de Waalse Regering het B.6.2. Sur la base de ces habilitations, le Gouvernement wallon a
gebruik verboden van de gewasbeschermingsmiddelen op basis van de interdit l'utilisation des produits phytopharmaceutiques à base de la
werkzame stof glyfosaat op het volledige grondgebied van het Waalse substance active glyphosate sur l'ensemble du territoire de la Région
Gewest, gedurende een periode van achttien maanden, behalve voor de wallonne, pendant une période de dix-huit mois, sauf pour les
professionele gebruikers die houder zijn van een fytolicentie P1, P2 utilisateurs professionnels titulaires d'une phytolicence P1, P2 ou
of P3, die die producten mogen gebruiken onder de voorwaarden bepaald P3, qui peuvent utiliser ces produits dans les conditions visées à
in artikel 2, § 1, tweede en derde lid, van het besluit van de Waalse l'article 2, § 1er, alinéas 2 et 3, de l'arrêté du Gouvernement wallon
Regering van 30 maart 2017 houdende een verbod op het gebruik van du 30 mars 2017 interdisant l'utilisation de produits
glyfosaat in gewasbeschermingsmiddelen. phytopharmaceutiques contenant du glyphosate.
B.6.3. Bij het besluit van de Waalse Regering van 22 maart 2018 B.6.3. Par l'arrêté du Gouvernement wallon du 22 mars 2018 interdisant
houdende een verbod op het gebruik van neonicotinoïden in pesticiden l'utilisation de pesticides contenant des néonicotinoïdes, le
heeft de Waalse Regering eveneens het gebruik verboden van pesticiden Gouvernement wallon a également interdit l'utilisation des pesticides
die neonicotinoïden bevatten, behalve voor de professionele gebruikers contenant des néonicotinoïdes, sauf pour les utilisateurs
die houder zijn van een fytolicentie P1, P2 of P3, die de pesticiden professionnels titulaires d'une phytolicence P1, P2 ou P3, qui peuvent
die neonicotinoïden bevatten, mogen gebruiken onder de voorwaarden utiliser les pesticides contenant des néonicotinoïdes dans les
bepaald in artikel 2, tweede lid en volgende, van dat besluit. conditions visées à l'article 2, alinéas 2 et suivants de cet arrêté.
B.7. Luidens artikel 1 ervan, voorziet het decreet van 10 juli 2013 in B.7. Aux termes de son article 1er, le décret du 10 juillet 2013
de gedeeltelijke omzetting van de richtlijn 2009/128/EG van het prévoit la transposition partielle de la directive 2009/128/CE du
Europees Parlement en de Raad van 21 oktober 2009 « tot vaststelling Parlement européen et du Conseil du 21 octobre 2009 « instaurant un
van een kader voor communautaire actie ter verwezenlijking van een cadre d'action communautaire pour parvenir à une utilisation des
duurzaam gebruik van pesticiden ». Die richtlijn heeft blijkens pesticides compatible avec le développement durable ». Il ressort de
artikel 1 ervan als doel « de totstandbrenging van een duurzaam l'article 1er de cette directive qu'elle vise à « parvenir à une
gebruik van pesticiden door vermindering van de risico's en de utilisation des pesticides compatible avec un développement durable en
réduisant les risques et les effets des pesticides sur la santé
effecten van pesticidengebruik op de menselijke gezondheid en het humaine et sur l'environnement et en encourageant le recours à la
milieu en door bevordering van het gebruik van geïntegreerde lutte intégrée contre les ennemis des cultures et à des méthodes ou
plaagbestrijding en alternatieve benaderingswijzen of technieken, techniques de substitution, telles que les moyens non chimiques
zoals niet-chemische alternatieven voor pesticiden ». alternatifs aux pesticides ».
Artikel 12 van die richtlijn vereist van de lidstaten dat « met L'article 12 de cette directive exige que les Etats membres, « tenant
inachtneming van de eisen inzake hygiëne, volksgezondheid en dûment compte des impératifs d'hygiène, de santé publique et de
biodiversiteit, of van de resultaten van desbetreffende respect de la biodiversité ou des résultats des évaluations des
risicobeoordelingen, het gebruik van pesticiden in bepaalde specifieke risques appropriées, veillent à ce que l'utilisation de pesticides
gebieden wordt geminimaliseerd of verboden ». De in die bepaling soit restreinte ou interdite dans certaines zones spécifiques ». Les
bedoelde specifieke gebieden zijn : zones spécifiques visées par cette disposition sont :
« a) gebieden die door het brede publiek of door kwetsbare groepen, « a) les zones utilisées par le grand public ou par des groupes
zoals omschreven in artikel 3 van Verordening (EG) nr. 1107/2009, vulnérables au sens de l'article 3 du règlement (CE) n° 1107/2009,
worden gebruikt, zoals parken, openbare tuinen, sport- en comme les parcs et les jardins publics, les terrains de sports et de
recreatieterreinen, schoolterreinen en speelplaatsen, en gebieden in loisirs, les terrains scolaires et les terrains de jeux pour enfants,
de nabijheid van zorginstellingen; ainsi qu'à proximité immédiate des établissements de soins;
b) beschermde gebieden als omschreven in Richtlijn 2000/60/EG en b) les zones protégées telles qu'elles sont définies dans la directive
andere gebieden die ten behoeve van de uitvoering van de noodzakelijke 2000/60/CE ou les autres zones recensées aux fins de la mise en place
natuurbehoudsmaatregelen zijn aangewezen overeenkomstig de bepalingen des mesures de conservation nécessaires conformément aux dispositions
van Richtlijn 79/409/EEG en Richtlijn 92/43/EEG; des directives 79/409/CEE et 92/43/CEE;
c) recentelijk behandelde gebieden die door werknemers in de landbouw c) les zones récemment traitées utilisées par les travailleurs
worden gebruikt of voor hen toegankelijk zijn ». agricoles ou auxquelles ceux-ci peuvent accéder ».
Artikel 2, lid 3, van die richtlijn voorziet erin dat de bepalingen L'article 2, paragraphe 3, de cette directive prévoit que les
ervan « voor de lidstaten geen beletsel [vormen] om het dispositions de celle-ci « n'empêchent pas les Etats membres
voorzorgsbeginsel toe te passen bij het beperken of [het] verbieden d'appliquer le principe de précaution à la limitation ou à
van het gebruik van pesticiden onder bepaalde omstandigheden of in l'interdiction de l'utilisation des pesticides dans des circonstances
bepaalde gebieden ». ou des zones spécifiques ».
Ten aanzien van de ontvankelijkheid Quant à la recevabilité
B.8.1. De Waalse Regering betwist het belang van de verzoekende B.8.1. Le Gouvernement wallon conteste l'intérêt de la partie
partij, omdat de aangevoerde schendingen niet zouden voortvloeien uit requérante, au motif que les violations alléguées ne résulteraient pas
de bestreden bepalingen, maar uitsluitend uit de wijze waarop de des dispositions attaquées mais uniquement de la manière dont le
Waalse Regering zou gebruikmaken van de daarbij verleende Gouvernement wallon ferait usage des habilitations conférées par
machtigingen. celles-ci.
B.8.2. Aangezien de exceptie van niet-ontvankelijkheid verband houdt B.8.2. L'exception d'irrecevabilité étant liée à la portée des
met de draagwijdte van de bestreden bepalingen, valt het onderzoek dispositions attaquées, son examen se confond avec celui du fond de
ervan samen met dat van de grond van de zaak. l'affaire.
B.9. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot de bestreden bepalingen B.9. La Cour limite son examen aux dispositions attaquées contre
waartegen daadwerkelijk grieven zijn gericht. lesquelles des griefs sont effectivement dirigés.
Geen enkele grief heeft betrekking op de artikelen 3 en 4 van het Aucun grief ne concerne les articles 3 et 4 du décret du 20 octobre
decreet van 20 oktober 2016. 2016.
Het Hof onderzoekt het beroep uitsluitend in zoverre het artikel 2 van La Cour examine le recours uniquement en ce qu'il vise l'article 2 de
dat bestreden decreet beoogt. ce décret attaqué.
B.10. Het Hof is niet bevoegd om te oordelen over een beroep dat is B.10. La Cour n'est pas compétente pour se prononcer sur un recours
gericht tegen een besluit van de Waalse Regering, dat geen dirigé contre un arrêté du Gouvernement wallon, qui n'est pas une
wetskrachtige norm is. Het staat aan de bevoegde rechter om na te gaan norme législative. Il appartient au juge compétent de vérifier si
of het voormelde besluit van de Waalse Regering van 30 maart 2017 l'arrêté précité du Gouvernement wallon du 30 mars 2017 est compatible
bestaanbaar is met de hogere rechtsnormen. avec les normes juridiques supérieures.
Het beroep is derhalve niet ontvankelijk, in zoverre het betrekking Par conséquent, le recours est irrecevable, en ce qu'il se rapporte à
heeft op het besluit van de Waalse Regering van 30 maart 2017. l'arrêté du Gouvernement wallon du 30 mars 2017.
B.11.1. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere B.11.1. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi
wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens
van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het de la requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour
Hof de naleving waarborgt, zouden geschonden zijn, alsook welke de garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les
bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles
welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn auraient été transgressées par ces dispositions.
geschonden. B.11.2. De verzoekende partij zet, in het kader van het enige middel, B.11.2. Dans le cadre du moyen unique, la partie requérante n'explique
niet uiteen op welke manier de bestreden bepalingen de artikelen 7bis, pas en quoi les dispositions attaquées violeraient les articles 7bis,
23 en 35 van de Grondwet, artikel 6, § 1, V, tweede lid, 1°, van de 23 et 35 de la Constitution, l'article 6, § 1er, V, alinéa 2, 1°, de
bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, le
verordening (EG) nr. 1107/2009, de richtlijn 2009/128/EG, of het redelijkheidsbeginsel zouden schenden. In de mate waarin het middel is afgeleid uit een schending van die bepalingen, is het niet ontvankelijk. B.12. Wetskrachtige normen, behoudens wanneer zij bepalingen bevatten die de bevoegdheid tussen de Staat, de gemeenschappen en de gewesten verdelen, behoren niet tot de normen waaraan het Hof een andere wetskrachtige norm vermag te toetsen. In beginsel staat immers niets eraan in de weg dat een bepaling van wetgevende aard afwijkt van een andere bepaling van dezelfde aard. Koninklijke besluiten behoren, onder hetzelfde voorbehoud, evenmin tot de normen waaraan het Hof een wetskrachtige norm vermag te toetsen. In de mate waarin het middel is afgeleid uit de schending van de wet règlement (CE) n° 1107/2009, la directive 2009/128/CE ou le principe du raisonnable. En ce qu'il est pris d'une violation de ces dispositions, le moyen est irrecevable. B.12. Les normes législatives, sauf lorsqu'elles contiennent des dispositions répartitrices de compétence entre l'Etat, les communautés et les régions, n'appartiennent pas aux normes au regard desquelles la Cour peut contrôler une autre norme législative. En effet, rien ne s'oppose, en principe, à ce qu'une disposition de nature législative déroge à une autre disposition de même nature. Sous la même réserve, les arrêtés royaux n'appartiennent pas davantage aux normes au regard desquelles la Cour peut contrôler une norme législative.
van 21 december 1998 « betreffende de productnormen ter bevordering En ce qu'il est pris de la violation de la loi du 21 décembre 1998 «
van duurzame productie- en consumptiepatronen en ter bescherming van relative aux normes de produits ayant pour but la promotion de modes
de production et de consommation durables et la protection de
het leefmilieu, de volksgezondheid en de werknemers », van het l'environnement, de la santé et des travailleurs », de l'arrêté royal
koninklijk besluit van 28 februari 1994 « betreffende het bewaren, het du 28 février 1994 « relatif à la conservation, à la mise sur le
op de markt brengen en het gebruiken van bestrijdingsmiddelen voor marché et à l'utilisation des pesticides à usage agricole » et de
landbouwkundig gebruik » en van het koninklijk besluit van 19 maart l'arrêté royal du 19 mars 2013 « pour parvenir à une utilisation des
2013 « ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van produits phytopharmaceutiques et adjuvants compatible avec le
gewasbeschermingsmiddelen en toevoegingsstoffen », is het niet développement durable », le moyen est irrecevable.
ontvankelijk.
B.13. In zoverre de verzoekende partij in haar memorie van antwoord B.13. En ce que la partie requérante fait valoir, dans son mémoire en
aanvoert dat de machtigingen waarin de bestreden bepalingen voorzien, réponse, que les habilitations prévues par les dispositions attaquées
de artikelen 69 tot 71 van de verordening (EG) nr. 1107/2009 schenden, violent les articles 69 à 71 du règlement (CE) n° 1107/2009, elle
voert zij een nieuw middel aan dat bijgevolg niet ontvankelijk is. prend un moyen nouveau qui est dès lors irrecevable.
Ten gronde Quant au fond
B.14.1. Het enige middel is afgeleid uit de schending, door de B.14.1. Le moyen unique est pris de la violation, par les dispositions
bestreden bepalingen, van de artikelen 10, 11, 39, 134 en 143, § 1, attaquées, des articles 10, 11, 39, 134 et 143, § 1er, de la
van de Grondwet, en van artikel 6, § 1, II, tweede lid, 1°, en VI, Constitution et de l'article 6, § 1er, II, alinéa 2, 1°, et VI, alinéa
derde lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming 3, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles,
der instellingen, al dan niet in samenhang gelezen met het lus ou non en combinaison avec le principe de proportionnalité.
evenredigheidsbeginsel. De verzoekende partij voert in essentie aan dat de bestreden La partie requérante fait valoir en substance que les dispositions
bepalingen afbreuk doen aan de federale bevoegdheid inzake het attaquées portent atteinte à la compétence fédérale en matière
vaststellen van productnormen of dat zij minstens de uitoefening van d'établissement de normes de produits, ou qu'elles rendent à tout le
die federale bevoegdheid onmogelijk of overdreven moeilijk maken. moins impossible ou exagérément difficile l'exercice de cette
Aldus zouden zij tevens het beginsel van de economische en de compétence fédérale. Ainsi, elles violeraient également le principe de
monetaire unie schenden. l'union économique et monétaire.
B.14.2. Het onderzoek van de overeenstemming van een wetskrachtige B.14.2. L'examen de la conformité d'une disposition législative aux
bepaling met de bevoegdheidverdelende regels moet in de regel dat van règles répartitrices de compétences doit en règle précéder celui de sa
de bestaanbaarheid ervan met de bepalingen van titel II en met de compatibilité avec les dispositions du titre II de la Constitution et
artikelen 170, 172 en 191 van de Grondwet voorafgaan. des articles 170, 172 et 191 de celle-ci.
B.15.1. Artikel 39 van de Grondwet bepaalt : B.15.1. L'article 39 de la Constitution dispose :
« De wet draagt aan de gewestelijke organen welke zij opricht en welke « La loi attribue aux organes régionaux qu'elle crée et qui sont
samengesteld zijn uit verkozen mandatarissen de bevoegdheid op om de composés de mandataires élus, la compétence de régler les matières
aangelegenheden te regelen welke zij aanduidt met uitsluiting van die
bedoeld in de artikelen 30 en 127 tot 129 en dit binnen het gebied en qu'elle détermine, à l'exception de celles visées aux articles 30 et
op de wijze die zij bepaalt. Deze wet moet worden aangenomen met de 127 à 129, dans le ressort et selon le mode qu'elle établit. Cette loi
meerderheid bepaald in artikel 4, laatste lid ». doit être adoptée à la majorité prévue à l'article 4, dernier alinéa ».
Artikel 134 van de Grondwet bepaalt : L'article 134 de la Constitution dispose :
« De wetten ter uitvoering van artikel 39 bepalen de rechtskracht van « Les lois prises en exécution de l'article 39 déterminent la force
de regelen die de organen, welke zij oprichten, uitvaardigen in de juridique des règles que les organes qu'elles créent prennent dans les
aangelegenheden, welke zij aanduiden. matières qu'elles déterminent.
Zij kunnen aan deze organen de bevoegdheid toekennen om decreten met Elles peuvent conférer à ces organes le pouvoir de prendre des décrets
kracht van wet uit te vaardigen op het gebied en op de wijze die zij ayant force de loi dans le ressort et selon le mode qu'elles
bepalen ». établissent ».
B.15.2. Artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1°, en tweede lid, 1°, en VI, B.15.2. L'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 1°, et alinéa 2, 1°, et
derde lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming VI, alinéa 3, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
der instellingen bepaalt : institutionnelles dispose :
« De aangelegenheden bedoeld in artikel 39 van de Grondwet zijn : « Les matières visées à l'article 39 de la Constitution sont :
[...] [...]
II. Wat het leefmilieu en het waterbeleid betreft : II. En ce qui concerne l'environnement et la politique de l'eau :
1° De bescherming van het leefmilieu, onder meer die van de bodem, de 1° La protection de l'environnement, notamment celle du sol, du
ondergrond, het water en de lucht tegen verontreiniging en aantasting, sous-sol, de l'eau et de l'air contre la pollution et les agressions
alsmede de strijd tegen de geluidshinder; ainsi que la lutte contre le bruit;
[...] [...]
De federale overheid is echter bevoegd voor : L'autorité fédérale est toutefois compétente pour :
1° Het vaststellen van de productnormen; 1° L'établissement des normes de produits;
[...] [...]
VI. Wat de economie betreft : VI. En ce qui concerne l'économie :
[...] [...]
In economische aangelegenheden oefenen de Gewesten hun bevoegdheden En matière économique, les Régions exercent leurs compétences dans le
uit met inachtneming van de beginselen van het vrije verkeer van respect des principes de la libre circulation des personnes, biens,
personen, goederen, diensten en kapitalen en van de vrijheid van services et capitaux et de la liberté de commerce et d'industrie,
handel en nijverheid, alsook met inachtneming van het algemeen
normatief kader van de economische unie en de monetaire eenheid, zoals ainsi que dans le respect du cadre normatif général de l'union
vastgesteld door of krachtens de wet, en door of krachtens de économique et de l'unité monétaire, tel qu'il est établi par ou en
internationale verdragen ». vertu de la loi, et par ou en vertu des traités internationaux ».
B.16. Voor zover zij er niet anders over hebben beschikt, hebben de B.16. Le Constituant et le législateur spécial, dans la mesure où ils
Grondwetgever en de bijzondere wetgever aan de gemeenschappen en de n'en disposent pas autrement, ont attribué aux communautés et aux
gewesten de volledige bevoegdheid toegekend tot het uitvaardigen van régions toute la compétence d'édicter les règles propres aux matières
regels die eigen zijn aan de hun toegewezen aangelegenheden. qui leur ont été transférées.
Op grond van het voormelde artikel 6, § 1, II, zijn de gewesten En vertu de l'article 6, § 1er, II, précité, les régions sont
bevoegd voor de voorkoming en bestrijding van de verschillende vormen compétentes pour prévenir et combattre les différentes formes de
van milieuverontreiniging. De gewestwetgever vindt in het eerste lid, pollution de l'environnement. Le législateur régional trouve dans
1°, van die bepaling de algemene bevoegdheid die hem in staat stelt l'alinéa 1er, 1°, de cette disposition la compétence générale lui
hetgeen betrekking heeft op de bescherming van het leefmilieu te permettant de régler ce qui concerne la protection de l'environnement,
regelen, onder meer die bescherming van de bodem, de ondergrond, het notamment celle du sol, du sous-sol, de l'eau et de l'air, contre la
water en de lucht tegen verontreiniging en aantasting van het pollution et les agressions portées à l'environnement.
leefmilieu. Die bevoegdheid omvat de bevoegdheid om maatregelen te nemen ter Cette compétence implique celle de prendre des mesures en vue de
voorkoming en beperking van de risico's verbonden aan pesticiden, met prévenir et de limiter les risques liés aux pesticides, en ce compris
inbegrip van de beperking van de blootstelling van de mens aan het la limitation de l'exposition de l'homme au risque de ces pesticides
risico van dergelijke pesticiden die zich doorheen het leefmilieu qui se répandent dans l'environnement.
verspreiden. B.17.1. Door de bijzondere wet van 16 juli 1993 ter vervollediging van B.17.1. La loi spéciale du 16 juillet 1993 visant à achever la
de federale staatsstructuur kreeg artikel 6, § 1, II, eerste lid, 1°, structure de l'Etat fédéral a donné à l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er,
van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der 1°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles sa
instellingen, met ingang van 30 juli 1993, zijn huidige redactie. rédaction actuelle, à partir du 30 juillet 1993. La compétence du
Daardoor verviel de bevoegdheid van de federale wetgever om nog normen législateur fédéral pour encore fixer des normes visant à protéger
ter bescherming van het leefmilieu vast te stellen. Die bevoegdheid l'environnement a de ce fait disparu. Cette compétence revient
komt voortaan toe aan de gewesten. désormais aux régions.
Op grond van artikel 6, § 1, II, tweede lid, 1°, van de bijzondere wet En vertu de l'article 6, § 1er, II, alinéa 2, 1°, de la loi spéciale
van 8 augustus 1980 blijft de federale overheid evenwel bevoegd om du 8 août 1980, l'autorité fédérale demeure toutefois compétente pour
dienaangaande productnormen vast te stellen, mits de gewestregeringen fixer à cet égard des normes de produits, à condition d'y associer les
bij de vaststelling van die normen worden betrokken (artikel 6, § 4, 1°, van diezelfde bijzondere wet). Productnormen zijn regels die op dwingende wijze bepalen aan welke eisen een product moet voldoen bij het op de markt brengen, onder meer ter bescherming van het milieu. Zij bepalen met name welk niveau van verontreiniging of hinder niet mag worden overschreden in de samenstelling of bij de emissies van een product, en kunnen specificaties bevatten over de eigenschappen, de beproevingsmethoden, het verpakken, het merken en het etiketteren van producten. gouvernements régionaux (article 6, § 4, 1°, de cette même loi spéciale). Les normes de produits sont des règles qui déterminent de manière contraignante les conditions auxquelles un produit doit satisfaire, lors de la mise sur le marché, en vue, entre autres, de la protection de l'environnement. Elles fixent notamment des limites en ce qui concerne les niveaux de polluants ou de nuisance à ne pas dépasser dans la composition ou dans les émissions d'un produit et peuvent contenir des spécifications quant aux propriétés, aux méthodes d'essai, à l'emballage, au marquage et à l'étiquetage des produits.
B.17.2. In de parlementaire voorbereiding (Parl. St., Senaat, B.17.2. Les travaux préparatoires (Doc. parl., Sénat, 1992-1993, n°
1992-1993, nr. 558/1, p. 20; Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 1063/7, 558/1, p. 20; Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 1063/7, pp. 37, 38,
pp. 37, 38, 39, 42, 43 en 44) is bij herhaling erop gewezen dat als « 39, 42, 43 et 44) ont souligné qu'il faut uniquement regarder comme «
productnormen » waarvan het vaststellen aan de federale overheid wordt normes de produits » dont l'établissement est réservé à l'autorité
voorbehouden, alleen moeten worden beschouwd voorschriften waaraan fédérale les prescriptions auxquelles les produits doivent répondre,
producten vanuit milieuoogpunt moeten beantwoorden « bij het op de d'un point de vue écologique, « au moment de leur mise sur le marché
markt brengen ». Het voorbehouden van de bevoegdheid inzake ». En effet, c'est précisément la nécessité de préserver l'union
productnormen aan de federale overheid is immers precies verantwoord
door de noodzaak om de Belgische economische en monetaire unie te
vrijwaren (Parl. St., Senaat, 1992-1993, nr. 558/1, p. 20; Parl. St., économique et monétaire belge (Doc. parl., Sénat, 1992-1993, n° 558/1,
Kamer, 1992-1993, nr. 1063/7, p. 37) en om obstakels voor het vrije p. 20; Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 1063/7, p. 37) et d'éliminer
verkeer van goederen tussen de gewesten uit de weg te ruimen (Parl. les obstacles à la libre circulation des biens entre les régions (Doc.
St., Senaat, 1992-1993, nr. 558/5, p. 67). parl., Sénat, 1992-1993, n° 558/5, p. 67) qui justifie que la
compétence relative aux normes de produits soit réservée à l'autorité
B.18. De bestreden bepalingen bepalen niet de eisen waaraan de door de fédérale. B.18. Les dispositions attaquées ne déterminent pas les prescriptions
Waalse Regering aangeduide pesticiden moeten voldoen bij het op de auxquelles les pesticides désignés par le Gouvernement wallon doivent
markt brengen. Zij beogen slechts een regeling van het gebruik van répondre pour être mis sur le marché. Elles visent seulement à
pesticiden. Aldus houden de bestreden bepalingen geen productnorm in réglementer l'usage de pesticides. Ainsi, les dispositions attaquées
en vallen zij onder de bevoegdheid van de decreetgever inzake de n'établissent aucune norme de produit et relèvent de la compétence du
bescherming van het leefmilieu. législateur décrétal en matière de protection de l'environnement.
B.19.1. Niettemin dient de decreetgever bij het uitoefenen van zijn B.19.1. Dans l'exercice de ses compétences, le législateur décrétal
bevoegdheden de federale loyauteit in acht te nemen. doit néanmoins respecter la loyauté fédérale.
B.19.2. Artikel 143, § 1, van de Grondwet bepaalt : B.19.2. L'article 143, § 1er, de la Constitution dispose :
« Met het oog op het vermijden van de belangenconflicten nemen de « Dans l'exercice de leurs compétences respectives, l'Etat fédéral,
federale Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de les communautés, les régions et la Commission communautaire commune
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, in de uitoefening van hun agissent dans le respect de la loyauté fédérale, en vue d'éviter des
respectieve bevoegdheden, de federale loyauteit in acht ». conflits d'intérêts ».
De inachtneming van de federale loyauteit veronderstelt dat, wanneer Le respect de la loyauté fédérale suppose que, lorsqu'elles exercent
zij hun bevoegdheden uitoefenen, de federale overheid en de leurs compétences, l'autorité fédérale et les entités fédérées ne
deelentiteiten het evenwicht van de federale constructie in haar perturbent pas l'équilibre de la construction fédérale dans son
geheel niet verstoren. De federale loyauteit betreft meer dan de ensemble. La loyauté fédérale concerne plus que le simple exercice des
loutere uitoefening van bevoegdheden : zij geeft aan in welke geest compétences : elle indique dans quel esprit il doit avoir lieu.
dat moet geschieden.
Het beginsel van de federale loyauteit verplicht elke wetgever erover Le principe de la loyauté fédérale oblige chaque législateur à veiller
te waken dat de uitoefening van zijn eigen bevoegdheid de uitoefening, à ce que l'exercice de sa propre compétence ne rende pas impossible ou
door de andere wetgevers, van hun bevoegdheden niet onmogelijk of exagérément difficile l'exercice de leurs compétences par les autres
overdreven moeilijk maakt. législateurs.
B.20.1. Op zich houdt artikel 4/1 van het decreet van 10 juli 2013, B.20.1. En soi, l'article 4/1 du décret du 10 juillet 2013, inséré par
ingevoegd bij artikel 2 van het decreet van 20 oktober 2016, geen l'article 2 du décret du 20 octobre 2016, n'implique aucune
enkel verbod op het gebruik van pesticiden in. Zoals is vermeld in
B.6.1, beperkt de bestreden bepaling zich ertoe de Waalse Regering interdiction de l'utilisation de pesticides. Comme il est dit en
ertoe te machtigen, enerzijds, het gebruik van sommige pesticiden « op B.6.1, la disposition attaquée se limite à habiliter le Gouvernement
iedere plaats » en « op het geheel of een gedeelte van het gebied van wallon, d'une part, à réglementer ou à interdire, « en tout lieu » et
het Waalse Gewest » te reglementeren of te verbieden wegens de « sur la totalité ou une partie du territoire de la Région wallonne »,
risico's verbonden aan de werkzame stoffen die zij bevatten en, l'usage de certains pesticides en raison des risques liés aux
anderzijds, bij gebrek aan alternatieven, te voorzien in substances actives qu'ils contiennent et, d'autre part, en l'absence
uitzonderingen op die beperkingen of verbodsmaatregelen voor de de solution de substitution, à prévoir des exceptions à ces
professionele gebruikers. restrictions ou interdictions pour les utilisateurs professionnels.
B.20.2. In verband met de aan de Waalse Regering toegekende machtiging B.20.2. A propos de l'habilitation conférée au Gouvernement wallon, le
heeft de minister van Leefmilieu, Ruimtelijke Ordening, Mobiliteit, ministre de l'Environnement, de l'Aménagement du territoire, de la
Vervoer en Dierenwelzijn erop gewezen : Mobilité et des Transports et du Bien-Etre animal a indiqué :
« In de commissie waren sommige parlementsleden van mening dat die « En commission, certains députés ont estimé que cette habilitation
machtiging die bij dat decreet aan de Regering wordt verleend, te ruim accordée au Gouvernement par le biais de ce décret était trop large.
was. Niettemin is het niet redelijkerwijs mogelijk om, op het niveau van een decreet, te voorzien in alle in acht te nemen regels, in de eventuele verbodsmaatregelen en in mogelijke afwijkingen, stof per stof. U vraagt mij [...] te komen met een decreet waarin de stof wordt geïdentificeerd, alsook het geval waarin die verboden is, en dat de beperkte dosering, de beperkte perimeters en het gebruik of gebruiksverbod worden vastgesteld. In een decreet zou dit onleesbaar zijn. Een machtiging is noodzakelijk om een en ander te doen via een besluit, stof per stof. Een dergelijke uitvoering moet formeel gebeuren op het niveau van een uitvoeringsbesluit. In die context strekt de machtiging ertoe dat de Regering bevoegd zou zijn om voor elke stof op basis van de ontwikkeling van de kennis de vereiste maatregelen te nemen. Die machtiging is vergelijkbaar met die welke reeds in de andere Néanmoins, il n'est pas possible raisonnablement de prévoir, au niveau d'un décret, toutes les règles à respecter, les éventuelles interdictions et dérogations envisageables, substance par substance. Vous me demandez [...] de venir avec un décret qui va identifier la substance, le cas dans lequel elle est interdite, les dosages réduits, les périmètres réduits, tel usage ou non. Cela serait illisible dans un décret. Une habilitation est nécessaire pour le faire par arrêté, substance par substance. Ce type de mise en oeuvre doit être formalisé au niveau d'un arrêté d'exécution. Dans ce contexte, l'habilitation vise à ce que le Gouvernement soit compétent pour prendre les mesures nécessaires pour chaque substance en fonction de l'évolution des connaissances. Cette habilitation est similaire à celle déjà utilisée dans les autres
gewesten is verleend en is niet betwist door de Raad van State » Régions et n'a pas été contestée par le Conseil d'Etat » (CRI,
(C.R.I., Waals Parlement, 2016-2017, nr. 5, pp. 32-33). Parlement wallon, 2016-2017, n° 5, pp. 32-33).
B.20.3. Een algemeen gebruiksverbod voor bepaalde pesticiden op het B.20.3. Une interdiction générale d'utilisation de certains pesticides
ganse grondgebied van het Waalse Gewest zou voor de betrokken sur l'ensemble du territoire de la Région wallonne pourrait avoir pour
pesticiden een marktuitsluitend effect sorteren, hetgeen de effet d'exclure du marché les pesticides concernés, ce qui empêcherait
uitoefening van de bevoegdheid inzake productnormen door de federale le législateur fédéral d'exercer, en pratique, sa compétence en
wetgever, in de praktijk, onmogelijk zou maken. matière de normes de produits.
B.21. Om verenigbaar te zijn met het beginsel van de federale B.21. Pour être compatible avec le principe de la loyauté fédérale,
loyauteit kan artikel 4/1 van het decreet van 10 juli 2013, ingevoegd l'article 4/1 du décret du 10 juillet 2013, inséré par l'article 2 du
bij artikel 2 van het decreet van 20 oktober 2016, niet in die zin décret du 20 octobre 2016, ne peut être interprété en ce sens que le
worden geïnterpreteerd dat de Waalse Regering ertoe gemachtigd zou Gouvernement wallon serait habilité à édicter une interdiction
zijn om een algemeen gebruiksverbod voor bepaalde pesticiden op het générale d'utilisation de certains pesticides sur l'ensemble du
ganse grondgebied van het Waalse Gewest uit te vaardigen, wat voor de territoire de la Région wallonne, qui aurait pour effet d'exclure du
betrokken pesticiden een marktuitsluitend effect zou sorteren. marché les pesticides concernés.
B.22. Onder voorbehoud van de in B.21 vermelde interpretatie is het B.22. Sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.21, le moyen
middel niet gegrond. n'est pas fondé.
B.23. Ten aanzien van de vermeende schending van de artikelen 10 en 11 B.23. En ce qui concerne la prétendue violation des articles 10 et 11
van de Grondwet voert de verzoekende partij aan dat de marktdeelnemers de la Constitution, la partie requérante fait valoir que les
die hun activiteiten in het Waalse Gewest uitoefenen, anders worden opérateurs économiques qui exercent leurs activités en Région wallonne
behandeld dan de marktdeelnemers die hun activiteiten elders in België sont traités différemment des opérateurs qui exercent leurs activités
en in de Europese Unie uitoefenen, daar in het Waalse Gewest het ailleurs en Belgique et dans l'Union européenne, dès lors qu'en Région
privégebruik en het in de handel brengen van sommige pesticiden kunnen wallonne, l'usage privé et la commercialisation de certains pesticides
worden verboden. Dat verschil in behandeling, dat ertoe zou strekken peuvent être interdits. Cette différence de traitement, qui viserait à
de op federaal en op Europees niveau verleende erkenningen tot het op remettre en cause les autorisations de mise sur le marché délivrées
de markt brengen van die producten in het geding te brengen, zou niet pour ces produits au niveau fédéral et au niveau européen, serait
redelijk verantwoord zijn. dépourvue de justification raisonnable.
B.24. In tegenstelling tot wat de verzoekende partij beweert, houdt B.24. Contrairement à ce que prétend la partie requérante, l'article
artikel 4/1 van het decreet van 10 juli 2013, ingevoegd bij artikel 2 4/1 du décret du 10 juillet 2013, inséré par l'article 2 du décret du
van het decreet van 20 oktober 2016, geen verbod in tot het in de 20 octobre 2016, n'implique pas d'interdiction de la commercialisation
handel brengen van pesticiden. Die bepaling houdt op zich evenmin een des pesticides. Cette disposition n'implique pas davantage, en
algemeen verbod op het gebruik ervan in. Uit de parlementaire elle-même, une interdiction générale de l'utilisation de ceux-ci. Il
voorbereiding van het bestreden decreet blijkt overigens dat de ressort par ailleurs des travaux préparatoires du décret attaqué que
decreetgever de erkenningen tot het op de markt brengen van pesticiden le législateur n'a pas voulu remettre en cause les autorisations de
niet in het geding heeft willen brengen, maar alleen heeft getracht mise sur le marché des pesticides, mais qu'il a uniquement cherché à
het gebruik van pesticiden te reglementeren nadat zij op de markt zijn réglementer l'usage des pesticides, après leur mise sur le marché
gebracht (Parl. St., Waals Parlement, 2015-2016, nr. 556/1, pp. 4-5). (Doc. parl., Parlement wallon, 2015-2016, n° 556/1, pp. 4-5).
B.25. Een verschil in behandeling in aangelegenheden waarin de B.25. Une différence de traitement dans des matières où les
gemeenschappen en de gewesten over eigen bevoegdheden beschikken, is communautés et les régions disposent de compétences propres est la
het mogelijke gevolg van een onderscheiden beleid, dat is toegelaten conséquence possible de politiques distinctes permises par l'autonomie
door de autonomie die hun door of krachtens de Grondwet is toegekend. qui leur est accordée par la Constitution ou en vertu de celle-ci; une
Een zodanig verschil kan op zich niet geacht worden strijdig te zijn telle différence ne peut en soi être jugée contraire aux articles 10
met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Die autonomie zou geen et 11 de la Constitution. Cette autonomie serait dépourvue de
betekenis hebben, mocht een verschil in behandeling tussen adressaten signification si le seul fait qu'il existe des différences de
van regels die in eenzelfde aangelegenheid in de verschillende traitement entre les destinataires de règles s'appliquant à une même
gemeenschappen en gewesten toepasselijk zijn, als zodanig geacht matière dans les diverses communautés et régions était jugé contraire
worden strijdig te zijn met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. aux articles 10 et 11 de la Constitution.
In zoverre een verschil in behandeling inzake de regelementering van En ce qu'il dénonce une différence de traitement quant à la
het gebruik van pesticiden wordt aangeklaagd tussen de marktdeelnemers réglementation de l'utilisation des pesticides entre les opérateurs
die hun activiteiten in het Waalse Gewest uitoefenen en de qui exercent leurs activités en Région wallonne et les opérateurs qui
marktdeelnemers die hun activiteiten in het Vlaamse Gewest of in het exercent leurs activités en Région flamande ou en Région de
het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest uitoefenen, is het enige middel Bruxelles-Capitale, le moyen unique n'est pas fondé.
niet gegrond. B.26. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet strekken overigens uitsluitend ertoe te verzekeren dat normen die in de Belgische rechtsorde van toepassing zijn het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie in acht nemen. Vergelijkingen met rechtsnormen van en situaties in een niet-Belgische rechtsorde zijn daarbij niet dienstig. Voorts zet de verzoekende partij niet uiteen in welke zin de regels inzake het gebruik van pesticiden die van toepassing zijn in het Waalse Gewest, zouden verschillen van de regels die van toepassing zijn in de andere lidstaten van de Europese Unie. B.27. In zoverre het is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, is het enige middel niet gegrond. Om die redenen, het Hof onder voorbehoud van de in B.21 vermelde interpretatie, verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 28 februari 2019. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, B.26. Par ailleurs, les articles 10 et 11 de la Constitution visent exclusivement à assurer que les normes applicables dans l'ordre juridique belge respectent le principe d'égalité et de non-discrimination. Les comparaisons avec des normes et des situations qui relèvent d'un ordre juridique étranger manquent à cet égard de pertinence. Du reste, la partie requérante n'expose pas en quoi les règles en matière d'utilisation des pesticides applicables en Région wallonne seraient différentes des règles applicables dans les autres Etats membres de l'Union européenne. B.27. En ce qu'il est pris de la violation des articles 10 et 11 de la Constitution, le moyen unique n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.21, rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 28 février 2019. Le greffier, F. Meersschaut Le président,
F. Daoût F. Daoût
^