← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 58/2018 van 17 mei 2018 Rolnummer 6666 In zake : de prejudiciële
vraag betreffende artikel 1467 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Cassatie. Het
Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzit wijst
na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging"
| Uittreksel uit arrest nr. 58/2018 van 17 mei 2018 Rolnummer 6666 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1467 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Cassatie. Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzit wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | Extrait de l'arrêt n° 58/2018 du 17 mai 2018 Numéro du rôle : 6666 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1467 du Code civil, posée par la Cour de cassation. La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 58/2018 van 17 mei 2018 | Extrait de l'arrêt n° 58/2018 du 17 mai 2018 |
| Rolnummer 6666 | Numéro du rôle : 6666 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1467 van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1467 du Code |
| Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Cassatie. | civil, posée par la Cour de cassation. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de | composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges L. |
| rechters L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, |
| Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en R. Leysen, bijgestaan door de | P. Nihoul, F. Daoût et R. Leysen, assistée du greffier P.-Y. |
| griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. | Dutilleux, présidée par le président A. Alen, |
| Alen, wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij arrest van 28 april 2017 in zake Marc Vanstapel tegen Sonja | Par arrêt du 28 avril 2017 en cause de Marc Vanstapel contre Sonja |
| Giraerts, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op | |
| 24 mei 2017, heeft het Hof van Cassatie de volgende prejudiciële vraag | Giraerts, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 24 |
| mai 2017, la Cour de cassation a posé la question préjudicielle | |
| gesteld : | suivante : |
| « Schendt artikel 1467 Burgerlijk Wetboek, in de mate het erin | « L'article 1467 du Code civil, en tant qu'il prévoit que l'époux qui, |
| voorziet dat de echtgenoot die, in het stelsel van bedongen scheiding | dans le régime de la séparation de biens conventionnelle, a assuré |
| van goederen het beheer heeft uitgeoefend, slechts gehouden is tot het | l'administration n'est tenu qu'à la représentation des fruits |
| opleveren van de aanwezige vruchten en geen verantwoording schuldig is | existants et n'est point comptable de ceux qui ont été consommés |
| van die welke tot dan zijn verbruikt, de artikelen 10 en 11 van de | jusqu'alors, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution |
| gecoördineerde Grondwet doordat deze bepaling afwijkt van de algemene | coordonnée en ce que cette disposition déroge au droit commun de |
| regel van gemeen recht bepaald in artikel 1993 Burgerlijk Wetboek, | l'article 1993 du Code civil, selon lequel tout mandataire est tenu de |
| volgens dewelke iedere lasthebber gehouden is rekenschap te geven van | rendre compte, sans restriction et intégralement, de l'exécution de sa |
| de uitvoering van zijn opdracht en aan de lastgever, zonder beperking, | gestion et de faire raison au mandant de tout ce qu'il a reçu en vertu |
| volledige verantwoording te doen van al hetgeen hij krachtens zijn | |
| volmacht heeft ontvangen al was het door hem ontvangene aan de | de sa procuration, quand même ce qu'il aurait reçu n'eût point été dû |
| lastgever niet verschuldigd ? ». | au mandant ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Het verwijzende rechtscollege vraagt aan het Hof of artikel 1467 | B.1. La juridiction a quo demande à la Cour si l'article 1467 du Code |
| van het Burgerlijk Wetboek bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 | civil est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution en |
| van de Grondwet in zoverre het afwijkt van de algemene regel van | ce qu'il déroge à la règle générale de droit commun prévue par |
| gemeen recht zoals vastgesteld in artikel 1993 van het Burgerlijk | l'article 1993 du Code civil, selon lequel tout mandataire est tenu de |
| Wetboek, dat bepaalt dat iedere lasthebber gehouden is rekenschap te | rendre compte, sans restriction et intégralement, de l'exécution de sa |
| geven van de uitvoering van zijn opdracht en aan de lastgever, zonder | gestion et de faire raison au mandant de tout ce qu'il a reçu en vertu |
| beperking, volledige verantwoording te doen van al hetgeen hij | |
| krachtens zijn volmacht heeft ontvangen, terwijl de | de sa procuration, alors que l'époux-mandataire n'est tenu, |
| echtgenoot-lasthebber, overeenkomstig artikel 1467 van het Burgerlijk | conformément à l'article 1467 du Code civil, qu'à la représentation |
| Wetboek, slechts gehouden is tot het opleveren van de aanwezige | des fruits existants et n'est point comptable de ceux qui ont été |
| vruchten en geen verantwoording schuldig is van die welke tot dan zijn | |
| verbruikt. | consommés jusqu'alors. |
| B.2.1. Artikel 1467 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.2.1. L'article 1467 du Code civil dispose : |
| « Wanneer een echtgenoot het beheer van zijn goederen aan de andere | « Lorsqu'un époux a laissé l'administration de ses biens à son |
| echtgenoot heeft gelaten, is deze, hetzij op verzoek van de | conjoint, celui-ci n'est tenu, soit sur la demande que le premier |
| eerstgenoemde, hetzij bij de ontbinding van het stelsel, slechts | pourrait lui faire, soit à la dissolution du régime, qu'à la |
| gehouden tot het opleveren van de aanwezige vruchten, en hij is geen | représentation des fruits existants et il n'est point comptable de |
| verantwoording schuldig van die welke tot dan toe zijn gebruikt ». | ceux qui ont été consommés jusqu'alors ». |
| Artikel 1993 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | L'article 1993 du Code civil dispose : |
| « Iedere lasthebber is gehouden rekenschap te geven van de uitvoering | « Tout mandataire est tenu de rendre compte de sa gestion, et de faire |
| van zijn opdracht, en aan de lastgever verantwoording te doen van al | raison au mandant de tout ce qu'il a reçu en vertu de sa procuration, |
| hetgeen hij krachtens zijn volmacht ontvangen heeft, al was ook het | quand même ce qu'il aurait reçu n'eût point été dû au mandant ». |
| door hem ontvangene aan de lastgever niet verschuldigd ». | B.2.2. En principe, les époux mariés sous le régime de la séparation |
| B.2.2. In beginsel beheren de echtgenoten gehuwd onder een stelsel van | des biens gèrent leur patrimoine eux-mêmes. Conformément à l'article |
| scheiding van goederen hun vermogen zelf. Overeenkomstig artikel 1466 | 1466 du Code civil, « chacun d'eux a seul tous pouvoirs |
| van het Burgerlijk Wetboek « bezit ieder van hen de bevoegdheid van | d'administration, de jouissance et de disposition [...]; il garde |
| beheer, genot en beschikking alleen [...]; zijn inkomsten en | |
| besparingen blijven eigen goed ». | propres ses revenus et économies ». |
| Maar de ene echtgenoot kan, overeenkomstig artikel 219 van het | Mais, conformément à l'article 219 du Code civil, un époux peut donner |
| Burgerlijk Wetboek, aan de andere echtgenoot een algemene of | à l'autre époux un mandat général ou spécial de le représenter dans |
| bijzondere last geven om hem te vertegenwoordigen in de uitoefening | l'exercice des pouvoirs que son régime matrimonial lui laisse ou lui |
| van de bevoegdheden die zijn huwelijksvermogensstelsel hem toelaat of | |
| toekent. Een dergelijke lastgeving wordt in principe beheerst door het | attribue. Un tel mandat est en principe régi par le droit commun du |
| gemeen recht inzake lastgeving (artikelen 1984 tot 2010 van het | mandat (articles 1984 à 2010 du Code civil, dont fait également partie |
| Burgerlijk Wetboek, waartoe ook artikel 1993 van het Burgerlijk | l'article 1993 du Code civil). |
| Wetboek behoort). | |
| B.2.3. Echter, overeenkomstig artikel 1467 van het Burgerlijk Wetboek, | B.2.3. Toutefois, conformément à l'article 1467 du Code civil, inséré |
| ingevoegd bij de wet van 14 juli 1976 « betreffende de wederzijdse | par la loi du 14 juillet 1976 relative aux droits et devoirs |
| rechten en verplichtingen van echtgenoten en de | |
| huwelijksvermogensstelsels », dat is gebaseerd op het oorspronkelijke | respectifs des époux et aux régimes matrimoniaux, qui se fonde sur |
| artikel 1539 van het Burgerlijk Wetboek en enkel van toepassing is | l'article 1539 originaire du Code civil et ne s'applique qu'entre les |
| tussen echtgenoten die gehuwd zijn onder het stelsel van de scheiding | époux mariés sous le régime de la séparation des biens, il est dérogé |
| van goederen, wordt afgeweken van het gemeen recht inzake de | au droit commun en matière de responsabilité du mandataire, |
| verantwoordelijkheid van de lasthebber, aangezien de verplichting tot | l'obligation de l'époux-mandataire de rendre des comptes disparaissant |
| rekenschap van de echtgenoot-lasthebber wegvalt ten voordele van een | au profit d'une présomption de bonne gestion. |
| vermoeden van het behoorlijk waarnemen van het beheer. | |
| Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag | Quant à la recevabilité de la question préjudicielle |
| B.3.1. Volgens de Ministerraad behoeft de prejudiciële vraag geen | B.3.1. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle |
| antwoord, omdat het niet dienstig zou zijn voor de oplossing van het | n'appelle pas de réponse, parce qu'elle ne serait pas utile à la |
| geschil. Artikel 1467 van het Burgerlijk Wetboek zou enkel van | solution du litige. L'article 1467 du Code civil ne s'appliquerait |
| toepassing zijn op « daden van beheer »; het geschil zou in casu | qu'aux « actes d'administration »; or, le litige concernerait en |
| evenwel betrekking hebben op « daden van beschikking ». | l'espèce des « actes de disposition ». |
| B.3.2. In de regel komt het het rechtscollege toe dat het Hof een vraag stelt, te bepalen welke de normen zijn die toepasselijk zijn op het geschil dat erbij aanhangig is gemaakt en, algemener, na te gaan of het antwoord op een prejudiciële vraag nuttig is om het aan het rechtscollege voorgelegde geschil te beslechten. Enkel wanneer het antwoord klaarblijkelijk niet nuttig is om het geschil te beslechten, met name omdat de in het geding zijnde norm klaarblijkelijk niet erop van toepassing is, vermag het Hof te beslissen dat de prejudiciële vraag geen antwoord behoeft. B.3.3. Het komt inderdaad niet aan het Hof, maar aan de verwijzende rechter toe om de in het geding zijnde bepaling toe te passen op het geschil en om vast te stellen of bepaalde handelingen als « daden van beheer », dan wel als « daden van beschikking » moeten worden aangemerkt. De exceptie wordt verworpen. Ten gronde B.4. Het verschil in behandeling tussen een lasthebber en een echtgenoot-lasthebber berust op een objectief criterium, te weten het al dan niet gehuwd zijn met de lastgever, onder het stelsel van de scheiding van goederen. B.5. Het Hof dient te onderzoeken of het verschil in behandeling redelijk verantwoord is ten aanzien van de door de wetgever nagestreefde doelstelling. | B.3.2. C'est en règle à la juridiction qui interroge la Cour qu'il appartient de déterminer quelles sont les normes qui sont applicables au litige dont elle est saisie et, plus généralement, d'apprécier si la réponse à une question préjudicielle est utile à la solution du litige qu'elle doit trancher. Ce n'est que lorsque la réponse n'est manifestement pas utile à la solution du litige, notamment parce que la norme en cause n'est manifestement pas applicable à celui-ci, que la Cour peut décider que la question préjudicielle n'appelle pas de réponse. B.3.3. Il n'appartient en effet pas à la Cour mais au juge a quo d'appliquer au litige la disposition en cause et d'établir si des actes donnés doivent être qualifiés d'« actes d'administration » ou d'« actes de disposition ». L'exception est rejetée. Quant au fond B.4. La différence de traitement entre un mandataire et un époux-mandataire repose sur un critère objectif, à savoir le fait d'être marié, ou non, avec le mandant, sous le régime de la séparation des biens. B.5. La Cour doit examiner si la différence de traitement est raisonnablement justifiée au regard de l'objectif poursuivi par le législateur. |
| B.6. De afwijking van het gemeen recht inzake de verantwoordelijkheid | B.6. La dérogation au droit commun en matière de responsabilité de |
| van de echtgenoot-lasthebber steunt op een onweerlegbaar vermoeden van | l'époux-mandataire se fonde sur une présomption irréfragable de |
| eerlijk beheer, dat voortvloeit uit de vertrouwensband die tussen | gestion honnête, qui résulte du lien de confiance existant entre les |
| echtgenoten bestaat, met name dat de niet meer aanwezige vruchten zijn | époux, à savoir que les fruits qui n'existent plus ont été utilisés |
| verbruikt in het belang van de lastgever of ten behoeve van de | |
| huishouding, zodat de lasthebber daarvan geen verantwoording meer | dans l'intérêt du mandant ou pour les besoins du ménage, de sorte que |
| schuldig is (Cass., 28 april 2017, C.16.0075.N). | le mandataire n'en est plus comptable (Cass., 28 avril 2017, |
| C.16.0075.N). | |
| B.7. Het uitsluiten van elke mogelijkheid om rekenschap te eisen, | B.7. L'exclusion de toute faculté d'exiger la reddition des comptes |
| staat evenwel niet in verhouding tot het nagestreefde doel en strookt | n'est toutefois pas proportionnée au but poursuivi et est contraire |
| niet met de fundamentele regels van gelijkheid en autonomie die tussen | aux règles fondamentales d'égalité et d'autonomie qui doivent |
| van goederen gescheiden echtgenoten moeten gelden. Sedert de | s'appliquer entre les époux séparés de biens. Depuis la modification |
| wetswijziging van 14 juli 1976 dragen beide echtgenoten immers bij tot | législative du 14 juillet 1976, les deux époux contribuent en effet |
| de lasten van het huishouden (artikel 217 van het Burgerlijk Wetboek), | aux charges du ménage (article 217 du Code civil), ce qui a pour effet |
| waardoor een onweerlegbaar karakter van het vermoeden niet kan worden | |
| verantwoord door een verplichting van echtgenoot-lasthebber om met de | que le caractère irréfragable de la présomption ne peut pas être |
| vruchten de lasten van het huwelijk te dragen. | justifié par l'obligation de l'époux-mandataire de contribuer aux |
| Aangezien het behoort tot de essentie van elke lastgeving dat de | charges du ménage à l'aide des fruits. |
| lasthebber rekenschap en verantwoording dient af te leggen aan de | Etant donné qu'il ressortit à l'essence de chaque mandat que le |
| lastgever (artikel 1993 van het Burgerlijk Wetboek), bestaat er geen | mandataire rende des comptes et fasse raison au mandant (article 1993 |
| redelijke verantwoording voor een regel die, enerzijds, het verlenen, | du Code civil), aucune justification raisonnable ne fonde une règle |
| aan de ene echtgenoot, van bevoegdheid op de eigen goederen van de | qui, d'une part, autorise l'octroi à un époux d'un pouvoir sur les |
| andere echtgenoot toelaat, maar die, anderzijds, op absolute wijze | biens propres de l'autre époux mais qui, d'autre part, interdit de |
| verbiedt om verantwoording te eisen van de lasthebber over de wijze | manière absolue de demander au mandataire des comptes sur la manière |
| waarop die bevoegdheid werd uitgeoefend. | dont ce pouvoir a été exercé. |
| Ook de mogelijkheid voor de echtgenoten om contractueel af te wijken | De même, la faculté pour les époux de déroger contractuellement à |
| van artikel 1467 van het Burgerlijk Wetboek, omdat artikel 1467 van | l'article 1467 du Code civil, au motif que l'article 1467 du Code |
| het Burgerlijk Wetboek noch van openbare orde, noch van dwingend recht | civil n'est pas d'ordre public ni de droit impératif, n'ôte pas à la |
| is, ontneemt de in het geding zijnde bepaling niet haar onredelijk | disposition en cause son caractère déraisonnable. En effet, le mandat |
| karakter. Immers, de lastgeving kan, overeenkomstig artikel 1467 van | peut, conformément à l'article 1467 du Code civil, être non seulement |
| het Burgerlijk Wetboek, niet alleen uitdrukkelijk worden gegeven, maar | donné expressément mais également tacitement, auquel cas |
| ook stilzwijgend, in welk geval de echtgenoot-lastgever eventueel | l'époux-mandant accepterait le cas échéant sans en avoir conscience |
| onbewust de toepassing van artikel 1467 van het Burgerlijk Wetboek zou aanvaarden. | l'application de l'article 1467 du Code civil. |
| B.8. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. | B.8. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. |
| B.9.1. De Ministerraad en de eisende partij voor de verwijzende | B.9.1. Le Conseil des ministres et la partie demanderesse devant la |
| rechter verzoeken het Hof de gevolgen te handhaven van de bepaling | juridiction a quo demandent à la Cour de maintenir les effets de la |
| waarvan het de ongrondwettigheid zou vaststellen. | disposition dont elle constaterait l'inconstitutionnalité. |
| B.9.2. De handhaving van de gevolgen dient als een uitzondering op de | B.9.2. Le maintien des effets doit être considéré comme une exception |
| declaratoire aard van het in het prejudicieel contentieux gewezen | à la nature déclaratoire de l'arrêt rendu au contentieux préjudiciel. |
| arrest te worden beschouwd. Alvorens te beslissen de gevolgen van de | Avant de décider de maintenir les effets de la disposition en cause, |
| in het geding zijnde bepaling te handhaven, moet het Hof vaststellen | |
| dat het voordeel dat uit de niet gemoduleerde vaststelling van | la Cour doit constater que l'avantage découlant du constat |
| ongrondwettigheid voortvloeit, buiten verhouding staat tot de | d'inconstitutionnalité non modulé est disproportionné par rapport à la |
| verstoring die zij voor de rechtsorde met zich zou meebrengen, wat te | perturbation que celui-ci impliquerait pour l'ordre juridique, ce qui |
| dezen niet het geval is. | n'est pas le cas en l'espèce. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 1467 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en 11 | L'article 1467 du Code civil viole les articles 10 et 11 de la |
| van de Grondwet. | Constitution. |
| Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 17 mei 2018. | la Cour constitutionnelle, le 17 mai 2018. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| De voorzitter, | Le président, |
| A. Alen | A. Alen |