← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 131/2017 van 23 november 2017 Rolnummer 6545 In zake : de
prejudiciële vraag betreffende artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank
van eerste aanleg te Brussel. Het Grondwetteli samengesteld uit de voorzitters
J. Spreutels en E. De Groot, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, T(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 131/2017 van 23 november 2017 Rolnummer 6545 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. Het Grondwetteli samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, T(...) | Extrait de l'arrêt n° 131/2017 du 23 novembre 2017 Numéro du rôle : 6545 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 345 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. La Cour constitution composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-V(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 131/2017 van 23 november 2017 | Extrait de l'arrêt n° 131/2017 du 23 novembre 2017 |
| Rolnummer 6545 | Numéro du rôle : 6545 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 345 van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 345 du Code |
| Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste | civil, posée par le Tribunal de première instance francophone de |
| aanleg te Brussel. | Bruxelles. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de | composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. |
| rechters L. Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-Van Goey, F. Daoût en T. | Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-Van Goey, F. Daoût et T. Giet, assistée |
| Giet, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, | du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 14 november 2016 in zake N.L., waarvan de expeditie ter | Par jugement du 14 novembre 2016 en cause de N.L., dont l'expédition |
| griffie van het Hof is ingekomen op 23 november 2016, heeft de | est parvenue au greffe de la Cour le 23 novembre 2016, le Tribunal de |
| Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende | première instance francophone de Bruxelles a posé la question |
| prejudiciële vraag gesteld : | préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en 11 | « L'article 345 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
| van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 8 | Constitution lus isolément ou combinés avec les articles 8 et 14 de la |
| en 14 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de | Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des |
| mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre het als voorwaarde voor | libertés fondamentales en ce qu'il prévoit comme condition à |
| de adoptie van het kind van de - zelfs overleden - echtgenoot of | l'adoption de l'enfant du conjoint ou du cohabitant même décédé de |
| samenwonende van de adoptant een leeftijdsverschil van tien jaar | l'adoptant une différence d'âge de dix ans et une différence d'âge de |
| bepaalt, en een leeftijdsverschil van vijftien jaar in de andere | 15 ans dans les autres cas et qu'il empêche dès lors de donner un |
| gevallen, en in zoverre het derhalve belet dat een rechtsgevolg wordt | effet juridique à une relation affective durable identique à celle qui |
| gegeven aan een duurzame affectieve relatie die identiek is aan die | |
| welke zou bestaan tussen een adoptant en het kind van zijn echtgenoot | existerait entre un adoptant et l'enfant de son conjoint ou |
| of samenwonende, om de enige reden dat er tussen hen geen | cohabitant, au seul motif qu'il n'y a pas quinze ans de différence |
| leeftijdsverschil van vijftien jaar is ? ». | d'âge entre eux ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1.1. Vóór de wijziging ervan bij artikel 4 van de wet van 20 | B.1.1. Avant sa modification par l'article 4 de la loi du 20 février |
| februari 2017 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek, betreffende de | 2017 modifiant le Code civil, en ce qui concerne l'adoption, l'article |
| adoptie, bepaalde artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek : | 345 du Code civil disposait : |
| « De adoptant of de adoptanten moeten de leeftijd van vijfentwintig | « L'adoptant ou les adoptants doivent avoir atteint l'âge de |
| jaar hebben bereikt en ten minste vijftien jaar ouder zijn dan de | vingt-cinq ans et avoir au moins quinze ans de plus que l'adopté. |
| geadopteerde. Het volstaat evenwel de leeftijd van achttien jaar te hebben bereikt | Toutefois, si l'adopté est un descendant au premier degré ou un adopté |
| en ten minste tien jaar ouder te zijn dan de geadopteerde wanneer het | du conjoint ou du cohabitant, même décédé, de l'adoptant, il suffit |
| gaat om een afstammeling in de eerste graad of om een geadopteerde van | |
| de echtgenoot of van de samenwonende, zelfs overleden, van de | que ce dernier ait atteint l'âge de dix-huit ans et ait dix ans de |
| adoptant. | plus que l'adopté. |
| Deze voorwaarden moeten vervuld zijn op het tijdstip van indiening van | Ces conditions doivent être remplies au moment du dépôt de la requête |
| het verzoekschrift tot adoptie ». | en adoption ». |
| B.1.2. Artikel 4 van de voormelde wet van 20 februari 2017 vervangt in | B.1.2. L'article 4 de la loi du 20 février 2017 précitée remplace à |
| het tweede lid van artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek de woorden « | l'alinéa 2 de l'article 345 du Code civil les mots « ou du cohabitant |
| of van de samenwonende » door de woorden « , van de samenwonende of | » par les mots « , du cohabitant ou de l'ancien partenaire ». |
| van de voormalige partner ». | |
| B.2. De verwijzende rechter vraagt het Hof of die bepaling bestaanbaar | B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de cette |
| is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang | disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution lus |
| gelezen met de artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de | isolément ou combinés avec les articles 8 et 14 de la Convention |
| rechten van de mens, in zoverre zij als voorwaarde voor de adoptie van | européenne des droits de l'homme, en ce qu'elle prévoit comme |
| het kind van de - zelfs overleden - echtgenoot of samenwonende van de | condition à l'adoption de l'enfant du conjoint ou du cohabitant même |
| adoptant een leeftijdsverschil van tien jaar bepaalt, en een | |
| leeftijdsverschil van vijftien jaar in de andere gevallen, en in | décédé de l'adoptant une différence d'âge de dix ans et, dans les |
| zoverre zij derhalve belet dat een rechtsgevolg wordt gegeven aan een | autres cas, une différence d'âge de quinze ans et qu'elle empêche dès |
| duurzame affectieve relatie die identiek is aan die welke zou bestaan | lors de donner un effet juridique à une relation affective durable |
| tussen een adoptant en het kind van zijn echtgenoot of samenwonende, | identique à celle qui existerait entre un adoptant et l'enfant de son |
| om de enige reden dat er tussen hen geen leeftijdsverschil van | conjoint ou cohabitant, au seul motif qu'il n'y a pas quinze ans de |
| vijftien jaar is. | différence d'âge entre eux. |
| B.3. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag en de motieven van | B.3. Il ressort du libellé de la question préjudicielle et des motifs |
| de verwijzingsbeslissing blijkt dat er een duurzame affectieve relatie | de la décision de renvoi qu'il y a une relation affective durable |
| bestaat tussen de kandidaat-adoptant en de kandidaat-geadopteerde en | entre la candidate adoptante et la candidate adoptée et que l'écart |
| dat het leeftijdsverschil tussen die kandidaten voor de adoptie | d'âge entre ces candidates à l'adoption est de treize ans et demi. |
| dertien en een half jaar is. | |
| B.4. Door in het eerste lid ervan te voorzien in de voorwaarde van een | B.4. En imposant dans son alinéa 1er une condition d'écart d'âge entre |
| leeftijdsverschil tussen de adoptant en de geadopteerde van minstens | l'adoptant et l'adopté de quinze ans au moins, alors que dans son |
| vijftien jaar, terwijl, in het tweede ervan, de in het geding zijnde | alinéa 2, la disposition en cause permet à l'adopté qui est un |
| bepaling de geadopteerde die een afstammeling in de eerste graad is of | descendant au premier degré ou un adopté du conjoint, du cohabitant ou |
| de geadopteerde van de echtgenoot, van de samenwonende of van de | de l'ancien partenaire, même décédé, de l'adoptant, d'être adopté s'il |
| voormalige partner, zelfs overleden, van de adoptant is, toelaat te | a dix ans de moins que l'adoptant, la disposition en cause crée une |
| worden geadopteerd wanneer hij tien jaar jonger is dan de adoptant, voert de in het geding zijnde bepaling een verschil in behandeling in tussen de adoptanten en geadopteerden die vergelijkbare categorieën zijn. B.5. Het in het geding zijnde verschil in behandeling steunt op een objectief criterium, namelijk een afstammeling in de eerste graad of een geadopteerde van de echtgenoot of van de samenwonende, of nog, sinds de wijziging bij artikel 4 van de in B.1.2 aangehaalde wet van 20 februari 2017, van de voormalige partner, zelfs overleden, van de adoptant zijn. Het Hof moet voorts nagaan of dat criterium redelijk verantwoord is. | différence de traitement entre les adoptants et les adoptés qui sont des catégories comparables. B.5. La différence de traitement en cause est fondée sur un critère objectif, à savoir le fait d'être un descendant au premier degré ou un adopté du conjoint ou du cohabitant ou, encore, depuis la modification apportée par l'article 4 de la loi du 20 février 2017 citée en B.1.2, de l'ancien partenaire, même décédé, de l'adoptant. La Cour doit encore vérifier si ce critère est raisonnablement justifié. |
| B.6. Het in het geding zijnde verschil in behandeling vindt zijn | B.6. La différence de traitement en cause trouve son origine dans la |
| oorsprong in de wet van 10 februari 1958 tot wijziging van sommige | loi du 10 février 1958 modifiant certaines dispositions du Code civil |
| bepalingen van het Burgerlijk Wetboek (boek I, titels VII en VIII), | (livre I, titres VII et VIII) relatives à la paternité, à la filiation |
| betreffende het vaderschap, de afstamming en de aanneming van | |
| kinderen. Vóór de inwerkingtreding van die wet stond artikel 344 van | et à l'adoption. Avant l'entrée en vigueur de cette loi, l'article 344 |
| het Burgerlijk Wetboek de adoptie alleen toe indien de adoptant | du Code civil n'autorisait l'adoption que pour autant que l'adoptant |
| minstens vijftien jaar ouder was dan de persoon die hij wilde | ait au moins quinze ans de plus que la personne qu'il se propose |
| adopteren. | d'adopter. |
| In de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever, | Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a |
| in artikel 344 van het Burgerlijk Wetboek, de voorwaarde in het | assoupli, à l'article 344 du Code civil, la condition liée à la |
| verband met het leeftijdsverschil tussen de adoptant en de | |
| geadopteerde heeft versoepeld teneinde een oplossing te bieden voor | différence d'âge entre l'adoptant et l'adopté pour permettre la |
| talrijke gevallen van adoptie van een kind van een van de echtgenoten | solution de nombreux cas d'adoption d'un enfant d'un des époux par son |
| door de andere echtgenoot, gevallen die hangende bleven omdat niet was | conjoint qui restaient en suspens parce que les conditions d'âge |
| voldaan aan de bij de wet vastgestelde leeftijdsvoorwaarden (Parl. | prévues par la loi n'étaient pas réunies (Doc. parl., Sénat, |
| St., Senaat, 1956-1957, nr. 300 (verslag), p. 10). Volgens dat verslag | 1956-1957, n° 300 (rapport), p. 10). Selon ce rapport, « c'est là |
| « [is] dit [...] de kern van de hervorming. Deze zal de opneming in | l'essentiel de la réforme. Celle-ci va permettre de faire rentrer au |
| het wettige gezin bespoedigen van kinderen met een onregelmatige | plus tôt dans la famille légale des enfants au statut irrégulier, qui |
| staat, die niet vallen onder de nieuwe bepalingen ten gunste van | ne peuvent profiter des dispositions nouvelles en faveur de certains |
| sommige overspelige kinderen » (ibid.). | enfants adultérins » (Ibid.). |
| Artikel 2 van de wet van 21 maart 1969 tot wijziging van artikel 45 | L'article 2 de la loi du 21 mars 1969 modifiant l'article 45 du Code |
| van het Burgerlijk Wetboek, van de titels VIII en X van boek I van | civil, les titres VIII et X du livre Ier du même Code, ainsi que les |
| hetzelfde Wetboek, alsmede van de wetten op de verwerving, het verlies | lois sur l'acquisition, la perte et le recouvrement de la nationalité, |
| en de herkrijging van de nationaliteit, gecoördineerd op 14 december | coordonnées le 14 décembre 1932 a remplacé, notamment, cette |
| 1932, heeft met name die bepaling vervangen door artikel 345 van het | disposition par l'article 345 du Code civil qui, dans son § 2.2, |
| Burgerlijk Wetboek, dat in § 2, 2, ervan de adoptie toestaat indien de | autorise une adoption si l'adopté est l'enfant naturel de l'adoptant |
| geadopteerde een natuurlijk kind van de adoptant is of een wettig, | ou s'il est l'enfant légitime, naturel ou adoptif de son conjoint, |
| natuurlijk of adoptief kind van diens echtgenoot, zelfs overleden, is, | |
| op voorwaarde dat de adoptant tien jaar ouder is dan de geadopteerde. | même décédé, pour autant que l'adoptant ait dix ans de plus que l'adopté. |
| Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat, naar | Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que, suite à des |
| aanleiding van controverses in de rechtspraak, de wetgever heeft | controverses dans la jurisprudence, le législateur a voulu que les |
| gewild dat de gunstigere voorwaarden die gelden voor de adoptie van | conditions plus favorables prévues en cas d'adoption de l'enfant d'un |
| het kind van een van de echtgenoten door de andere echtgenoot, van | des époux par son conjoint restent applicables en cas de décès ou de |
| toepassing blijven na het overlijden of de verklaring van afwezigheid | |
| van de eerstgenoemde echtgenoot (Parl. St., Kamer, 1963-1964, nr. | déclaration d'absence de cet époux (Doc. parl., Chambre, 1963-1965, n° |
| 436/2, pp. 13 en 14). | 436/2, pp. 13 et 14). |
| Artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek is vervolgens vervangen en | L'article 345 du Code civil a encore été remplacé puis adapté par |
| daarna aangepast bij artikel 2 van de wet van 24 april 2003 tot | l'article 2 de la loi du 24 avril 2003 réformant l'adoption et par |
| hervorming van de adoptie en bij artikel 4 van de voormelde wet van 20 | l'article 4 de la loi du 20 février 2017 précitée pour assimiler au |
| februari 2017 om de samenwonende of de voormalige partner van de ouder | conjoint le cohabitant ou l'ancien partenaire du parent de l'adopté. |
| van de geadopteerde gelijk te stellen met de echtgenoot. | |
| B.7. Door de voorwaarde van een leeftijdsverschil tussen de adoptant | B.7. En instaurant la condition d'un écart d'âge entre adoptant et |
| en de geadopteerde in te voeren, wil de wetgever de plaats van elke | adopté, le législateur veut garantir la place de chaque génération au |
| generatie binnen de familie waarborgen, teneinde een parallelisme in | sein de la famille, de manière à établir un parallélisme entre la |
| te stellen tussen de biologische afstamming en de adoptieve | filiation biologique et la filiation adoptive. Une différence d'âge de |
| afstamming. Een leeftijdsverschil van vijftien jaar tussen de adoptant | quinze ans entre adoptant et adopté est en principe pertinente au |
| en de geadopteerde is in beginsel relevant ten aanzien van dat doel. | regard de cet objectif. Il est également pertinent au regard de cet |
| Het is eveneens relevant ten aanzien van dat doel dat de wetgever een | objectif que le législateur ait jugé suffisante une différence d'âge |
| leeftijdsverschil van tien jaar voldoende heeft geacht wanneer de | de dix ans lorsque l'adoptant est le conjoint, le cohabitant ou le |
| adoptant de echtgenoot, de samenwonende of de partner van de ouder van | partenaire du parent de l'adopté, dès lors que le lien ainsi établi |
| de geadopteerde is, aangezien de aldus vastgestelde band met de ouder | avec le parent de l'enfant garantit la place de chaque génération au |
| van het kind de plaats van elke generatie binnen de familie waarborgt. | sein de la famille. |
| B.8. Voorts dient te worden nagegaan of het juridische gevolg van de | B.8. Il y a encore lieu de vérifier si la conséquence juridique de la |
| voorwaarde verbonden aan het leeftijdsverschil van vijftien jaar in | condition liée à l'écart d'âge de quinze ans plutôt que dix ans entre |
| plaats van tien jaar tussen de kandidaten voor de adoptie, namelijk de | les candidats à l'adoption, à savoir l'impossibilité absolue d'une |
| absolute onmogelijkheid van een adoptie, geen onevenredige gevolgen | adoption, n'a pas d'effets disproportionnés par rapport à l'objectif |
| heeft ten opzichte van het door de wetgever nagestreefde doel, gelet | poursuivi par le législateur, compte tenu de l'obligation de prendre |
| op de verplichting om rekening te houden met het privé- en gezinsleven | en considération la vie privée et familiale des candidats à |
| van de kandidaten voor de adoptie. | l'adoption. |
| B.9. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | B.9. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme |
| bepaalt : | dispose : |
| « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn | « 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, |
| gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. | de son domicile et de sa correspondance. |
| 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking | 2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans |
| tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien | l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue |
| en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's | par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société |
| lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn | démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté |
| van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van | publique, au bien- être économique du pays, à la défense de l'ordre et |
| strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, | à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé |
| of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». | ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». |
| Artikel 14 van hetzelde Verdrag bepaalt : | L'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose : |
| « Het genot van de rechten en vrijheden, welke in dit Verdrag zijn | « La jouissance des droits et libertés reconnus dans la présente |
| vermeld, is verzekerd zonder enig onderscheid op welke grond ook, | Convention doit être assurée, sans distinction aucune, fondée |
| zoals geslacht, ras, kleur, taal, godsdienst, politieke of andere | notamment sur le sexe, la race, la couleur, la langue, la religion, |
| overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, het behoren tot | les opinions politiques ou toutes autres opinions, l'origine nationale |
| een nationale minderheid, vermogen, geboorte of andere status ». | ou sociale, l'appartenance à une minorité nationale, la fortune, la naissance ou toute autre situation ». |
| B.10.1. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | B.10.1. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme |
| waarborgt noch het recht om een gezin te stichten of om te adopteren | ne garantit pas plus le droit de fonder une famille ou d'adopter |
| (EHRM, grote kamer, 22 januari 2008, E.B. t. Frankrijk, § 41; 15 maart | (CEDH, grande chambre, 22 janvier 2008, E.B. c. France, § 41; 15 mars |
| 2012, Gas en Dubois t. Frankrijk, § 37; 16 december 2014, Chbihi | 2012, Gas et Dubois c. France, § 37; 16 décembre 2014, Chbihi Loudoudi |
| Loudoudi en anderen t. België, § 89), noch het recht om te worden | et autres c. Belgique, § 89) que le droit d'être adopté. |
| geadopteerd. Toch zijn de relaties tussen een geadopteerde en een adoptant in | Les relations entre un adopté et un adoptant n'en sont pas moins en |
| beginsel van dezelfde aard als de familiale relaties die door artikel | principe de même nature que les relations familiales protégées par |
| 8 van het Verdrag worden beschermd (EHRM, 22 juni 2004, Pini en | l'article 8 de la Convention (CEDH, 22 juin 2004, Pini et autres c. |
| anderen t. Roemenië, § 140; 28 juni 2007, Wagner en J.M.W.L. t. | Roumanie, § 140; 28 juin 2007, Wagner et J.M.W.L. c. Luxembourg, § |
| Luxemburg, § 121). | 121). |
| Het recht op eerbiediging van een « gezinsleven » in de zin van die | Le droit au respect d'une « vie familiale » au sens de cette |
| disposition présuppose l'existence d'une famille (CEDH, Marckx c. | |
| bepaling veronderstelt het bestaan van een gezin (EHRM, 13 juni 1979, | Belgique, 13 juin 1979, § 31), voire, dans des circonstances |
| Marckx t. België, § 31) en zelfs, in uitzonderlijke omstandigheden, | |
| van een « gepland gezinsleven », met andere woorden een mogelijke | exceptionnelles, d'une « vie familiale projetée », c'est-à-dire d'une |
| relatie die zich had kunnen ontwikkelen (EHRM, 22 juni 2004, Pini en | relation potentielle qui aurait pu se développer (CEDH, 22 juin 2004, |
| anderen t. Roemenië, § 143; grote kamer, 22 januari 2008, E.B. t. | Pini et autres c. Roumanie, § 143; grande chambre, 22 janvier 2008, |
| Frankrijk, § 41; 5 juni 2014, I.S. t. Duitsland, § 69; beslissing, 8 | E.B. c. France, § 41; 5 juin 2014, I.S. c. Allemagne, § 69; décision, |
| juli 2014, D. en anderen t. België, § 49), met name wanneer het feit | 8 juillet 2014, D. et autres c. Belgique, § 49), notamment lorsque le |
| dat het gezinsleven nog niet volledig tot stand is gekomen, niet toe | fait que la vie familiale n'est pas encore totalement établie n'est |
| te rekenen is aan de persoon wiens inachtneming van het gezinsleven in | pas imputable à la personne dont le respect de la vie familiale est en |
| het geding is (EHRM, 22 maart 2012, Kautzor t. Duitsland, § 61; 22 | cause (CEDH, 22 mars 2012, Kautzor c. Allemagne, § 61; 22 mars 2012, |
| maart 2012, Ahrens t. Duitsland, § 58; 12 februari 2013, Krisztiàn | Ahrens c. Allemagne, § 58; 12 février 2013, Krisztiàn Barnabàs Tóth c. |
| Barnabàs Tóth t. Hongarije, § 27) of wanneer er, zoals in het | Hongrie, § 27) ou lorsqu'il existe, comme dans la vie familiale (CEDH, |
| gezinsleven (EHRM, beslissing, 31 augustus 2010, Gas en Dubois t. | décision, 31 août 2010, Gas et Dubois c. France, A.2), des liens |
| Frankrijk, A.2), nauwe persoonlijke banden bestaan tussen die persoon | personnels étroits entre cette personne et celle avec laquelle elle |
| en die met wie hij een relatie zou kunnen ontwikkelen (EHRM, 21 | pourrait développer une relation (CEDH, 21 décembre 2010, Anayo c. |
| december 2010, Anayo t. Duitsland, §§ 57 en 61; 15 september 2011, | Allemagne, §§ 57 et 61; 15 septembre 2011, Schneider c. Allemagne, §§ |
| Schneider t. Duitsland, §§ 81 en 88). | 81 et 88). |
| B.10.2. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | B.10.2. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme |
| strekt in essentie ertoe het individu te beschermen tegen willekeurige | tend pour l'essentiel à prémunir l'individu contre des ingérences |
| inmengingen van de overheid. Die bepaling kan ook positieve | |
| verplichtingen met zich meebrengen die inherent zijn aan een | arbitraires des pouvoirs publics. Cette disposition peut aussi |
| daadwerkelijke « eerbiediging » van het gezinsleven (EHRM, grote | engendrer des obligations positives inhérentes à un « respect » |
| kamer, 3 oktober 2014, Jeunesse t. Nederland, § 106). | effectif de la vie familiale (CEDH, grande chambre, 3 octobre 2014, |
| Jeunesse c. Pays-Bas, § 106). | |
| De grens tussen de positieve verplichtingen en de negatieve | La frontière entre les obligations positives et les obligations |
| verplichtingen die uit dat artikel 8 voortvloeien, leent zich echter | négatives qui découlent de cet article 8 ne se prête toutefois pas à |
| niet voor een precieze definitie. De beginselen die op beide van | une définition précise. Les principes applicables aux unes et aux |
| toepassing zijn, zijn vergelijkbaar. In beide gevallen moet rekening | autres sont comparables. Dans les deux cas, il faut avoir égard au |
| worden gehouden met een billijk evenwicht tussen de tegenstrijdige | juste équilibre à ménager entre les intérêts concurrents de l'individu |
| belangen van het betrokken individu en die van de samenleving (EHRM, | concerné et ceux de la société (CEDH, grande chambre, 16 juillet 2014, |
| grote kamer, 16 juli 2014, Hämäläinen t. Finland, § 65; grote kamer, 3 | Hämäläinen c. Finlande, § 65; grande chambre, 3 octobre 2014, Jeunesse |
| oktober 2014, Jeunesse t. Nederland, § 106; 16 december 2014, Chbihi | c. Pays-Bas, § 106; 16 décembre 2014, Chbihi Loudoudi et autres c. |
| Loudoudi en anderen t. België, § 92). | Belgique, § 92). |
| In bepaalde omstandigheden legt artikel 8 van het Europees Verdrag | Dans certaines circonstances, l'article 8 de la Convention européenne |
| voor de rechten van de mens de verdragsluitende Staten de positieve | des droits de l'homme fait aux Etats contractants l'obligation |
| verplichting op om de vorming en de ontwikkeling van familiale banden | positive de permettre la formation et le développement de liens |
| mogelijk te maken (EHRM, 4 oktober 2012, Harroudj t. Frankrijk, § 41; | familiaux (CEDH, 4 octobre 2012, Harroudj c. France, § 41; 16 décembre |
| 16 december 2014, Chbihi Loudoudi en anderen t. België, § 89). Wanneer | 2014, Chbihi Loudoudi et autres c. Belgique, § 89). Lorsqu'un lien |
| een familiale band met een kind vaststaat, dienen de Staten zodanig op | familial avec un enfant est établi, les Etats doivent agir de manière |
| te treden dat die band zich kan ontwikkelen en een juridische | à permettre à ce lien de se développer et accorder une protection |
| bescherming te verlenen die de integratie van het kind in zijn gezin | juridique rendant possible l'intégration de l'enfant dans sa famille |
| mogelijk maakt (EHRM, 28 juni 2007, Wagner en J.M.W.L. t. Luxemburg, § | (CEDH, 28 juin 2007, Wagner et J.M.W.L. c. Luxembourg, § 119; 4 |
| 119; 4 oktober 2012, Harroudj t. Frankrijk, § 41; 16 december 2014, | octobre 2012, Harroudj c. France, § 41; 16 décembre 2014, Chbihi |
| Chbihi Loudoudi en anderen t. België, § 89). Die positieve | Loudoudi et autres c. Belgique, § 89). Ces obligations positives |
| verplichtingen dienen in het licht van het Verdrag inzake de rechten | doivent s'interpréter à la lumière de la Convention relative aux |
| van het kind te worden geïnterpreteerd (EHRM, 4 oktober 2012, Harroudj | droits de l'enfant (CEDH, 4 octobre 2012, Harroudj c. France, § 42). |
| t. Frankrijk, § 42). | |
| B.10.3. Om bestaanbaar te zijn met artikel 8 van het Europees Verdrag | B.10.3. Pour être compatible avec l'article 8 de la Convention |
| voor de rechten van de mens, dient in de inmenging van een overheid in | européenne des droits de l'homme, l'ingérence d'une autorité publique |
| de uitoefening van het recht op eerbiediging van het gezinsleven te | dans l'exercice du droit au respect de la vie familiale doit être |
| worden voorzien bij een wetsbepaling die voldoende precies is, dient | prévue par une disposition législative suffisamment précise, |
| die inmenging een van de in lid 2 van die bepaling vervatte legitieme | poursuivre l'un des buts légitimes énoncés au paragraphe 2 de cette |
| doelstellingen na te streven en « in een democratische samenleving | disposition, et être « nécessaire dans une société démocratique » à la |
| nodig » te zijn om dat doel te verwezenlijken. | réalisation de ce but. |
| In die context wordt een inmenging beschouwd als « in een | Une ingérence est, dans ce contexte, considérée comme « nécessaire |
| democratische samenleving nodig » indien zij beantwoordt aan een « | dans une société démocratique » si elle répond à un « besoin social |
| dwingende maatschappelijke behoefte » en, in het bijzonder, indien zij | impérieux » et, en particulier, si elle est proportionnée au but |
| evenredig is met het nagestreefde legitieme doel en indien de redenen | légitime poursuivi et si les motifs invoqués pour la justifier |
| die zijn aangevoerd om haar te verantwoorden, « relevant en toereikend | |
| » blijken te zijn (EHRM, grote kamer, 12 juni 2014, Fernàndez Martínez | apparaissent « pertinents et suffisants » (CEDH, grande chambre, 12 |
| t. Spanje). | juin 2014, Fernàndez Martínez c. Espagne). |
| Om evenredig te zijn met het nagestreefde doel, dient bij een | Pour être proportionnée au but poursuivi, une ingérence doit non |
| inmenging niet alleen een afweging te worden gemaakt tussen de | seulement ménager un équilibre entre les intérêts concurrents de |
| belangen van het individu tegenover die van de samenleving in haar | l'individu et de la société dans son ensemble mais aussi entre les |
| geheel, maar ook tussen de tegenstrijdige belangen van de betrokken | intérêts contradictoires des personnes concernées (CEDH, 6 juillet |
| personen (EHRM, 6 juli 2010, Backlund t. Finland, § 46; 15 januari | 2010, Backlund c. Finlande, § 46; 15 janvier 2013, Laakso c. Finlande, |
| 2013, Laakso t. Finland, § 46; 29 januari 2013, Röman t. Finland, § 51). B.11. Gelet op de nauwe persoonlijke banden die moeten worden beschermd en gewaarborgd wanneer daaruit het bestaan van een effectief gezinsleven blijkt, is het niet redelijk verantwoord dat de voorwaarde van een leeftijdsverschil van vijftien jaar waarin de in het geding zijnde bepaling voorziet, de adoptie van een kind wanneer een duurzame affectieve relatie bestaat tussen de kandidaten voor een adoptie en er een leeftijdsverschil is dat overeenstemt met datgene dat is bepaald in artikel 345, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, op absolute wijze belet zonder dat voor de rechter de mogelijkheid bestaat om rekening te houden met het gezinsleven dat tussen die kandidaten bestaat. | § 46; 29 janvier 2013, Röman c. Finlande, § 51). B.11. Compte tenu des liens personnels étroits qui doivent être protégés et garantis lorsqu'ils révèlent l'existence d'une vie familiale effective, il n'est pas raisonnablement justifié que la condition d'un écart d'âge de quinze ans prévue par la disposition en cause empêche de manière absolue l'adoption d'un enfant lorsqu'il y a une relation affective durable entre les candidats à l'adoption et un écart d'âge correspondant à celui prévu par l'article 345, alinéa 2, du Code civil, sans qu'existe, pour le juge, la possibilité de tenir compte de la vie familiale existant entre ces candidats. |
| Artikel 345, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek is dus niet | L'article 345, alinéa 1er, du Code civil n'est donc pas compatible |
| bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang | avec les articles 10 et 11 de la Constitution combinés avec l'article |
| gelezen met artikel 22 van de Grondwet en met de artikelen 8 en 14 van | 22 de la Constitution et avec les articles 8 et 14 de la Convention |
| het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. | européenne des droits de l'homme. |
| B.12. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. | B.12. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 345, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek schendt de | |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel | L'article 345, alinéa 1er, du Code civil viole les articles 10 et 11 |
| 22 van de Grondwet en met de artikelen 8 en 14 van het Europees | de la Constitution, combinés avec l'article 22 de la Constitution et |
| Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het de adoptie van een | avec les articles 8 et 14 de la Convention européenne des droits de |
| kind door een adoptant met wie er een leeftijdsverschil is dat | l'homme, en ce qu'il n'autorise pas l'adoption d'un enfant par un |
| overeenstemt met datgene dat is bepaald in artikel 345, tweede lid, | adoptant qui a avec celui-ci un écart d'âge correspondant à celui |
| van het Burgerlijk Wetboek en die met de geadopteerde een duurzame | prévu par l'article 345, alinéa 2, du Code civil et qui a noué avec ce |
| affectieve relatie heeft opgebouwd, niet toestaat. | dernier une relation affective durable. |
| Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 23 november 2017. | la Cour constitutionnelle, le 23 novembre 2017. |
| De griffier, | Le greffier, |
| De voorzitter, | |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| Le président, | |
| J. Spreutels | J. Spreutels |