Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 150/2017 van 21 december 2017 Rolnummer 6527 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 2 van de wet van 1 april 2016 tot wijziging van de wet van 10 november 2006 betreffende de openingsuren in handel, ambach Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 150/2017 van 21 december 2017 Rolnummer 6527 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 2 van de wet van 1 april 2016 tot wijziging van de wet van 10 november 2006 betreffende de openingsuren in handel, ambach Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) Extrait de l'arrêt n° 150/2017 du 21 décembre 2017 Numéro du rôle : 6527 En cause : le recours en annulation de l'article 2 de la loi du 1 er avril 2016 modifiant la loi du 10 novembre 2006 relative aux heures d'ouverture dans le co La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 150/2017 van 21 december 2017 Extrait de l'arrêt n° 150/2017 du 21 décembre 2017
Rolnummer 6527 Numéro du rôle : 6527
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 2 van de wet van 1 En cause : le recours en annulation de l'article 2 de la loi du 1er
april 2016 tot wijziging van de wet van 10 november 2006 betreffende avril 2016 modifiant la loi du 10 novembre 2006 relative aux heures
de openingsuren in handel, ambacht en dienstverlening wat de beperking d'ouverture dans le commerce, l'artisanat et les services en ce qui
van openingsuren in badplaatsen en toeristische centra betreft, concerne la limitation des heures d'ouverture dans les stations
ingesteld door de bvba « SPK » en anderen. balnéaires et les centres touristiques, introduit par la SPRL « SPK » et autres.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. Daoût, Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke et F. Daoût, assistée du
bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De Groot,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 21 oktober Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 21
2016 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 24 octobre 2016 et parvenue au greffe le 24 octobre 2016, un recours en
oktober 2016, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 2 van annulation de l'article 2 de la loi du 1er avril 2016 modifiant la loi
de wet van 1 april 2016 tot wijziging van de wet van 10 november 2006 du 10 novembre 2006 relative aux heures d'ouverture dans le commerce,
betreffende de openingsuren in handel, ambacht en dienstverlening wat l'artisanat et les services en ce qui concerne la limitation des
de beperking van openingsuren in badplaatsen en toeristische centra heures d'ouverture dans les stations balnéaires et les centres
betreft (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 21 april 2016) touristiques (publiée au Moniteur belge du 21 avril 2016) a été
door de bvba « SPK », de bvba « Farok », de bvba « SB Rahimi », introduit par la SPRL « SPK », la SPRL « Farok », la SPRL « SB Rahimi
Mohammed Syed, de bvba « Dilan », Amir Hassan, de bvba « PS », », Mohammed Syed, la SPRL « Dilan », Amir Hassan, la SPRL « PS »,
Shahidul Khan, de bvba « Chahal », de bvba « K&I International », de Shahidul Khan, la SPRL « Chahal », la SPRL « K&I International », la
bvba « Nasim », Khan Gulzar, de bvba « Fresh & Cheap », de bvba « New SPRL « Nasim », Khan Gulzar, la SPRL « Fresh & Cheap », la SPRL « New
Continental », de vof « Asia-Pak », de bvba « Ragai Express », de bvba Continental », la SNC « Asia-Pak », la SPRL « Ragai Express », la SPRL
« Prins », de bvba « Grover », de bvba « S. Alam Gir », de bvba « Guru « Prins », la SPRL « Grover », la SPRL « S. Alam Gir », la SPRL « Guru
Nanak », de bvba « Pardeep & Jasahil », Mohammad Giash Uddin Kabir, de Nanak », la SPRL « Pardeep & Jasahil », Mohammad Giash Uddin Kabir, la
cvba « Schoonbeke », de bvba « Paul Traders » en Mohammed Haque, SCRL « Schoonbeke », la SPRL « Paul Traders » et Mohammed Haque,
bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. K. Maenhout, advocaat bij de assistées et représentées par Me K. Maenhout, avocat au barreau
balie te Antwerpen. d'Anvers.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Wat de bestreden bepaling betreft Quant à la disposition attaquée
B.1.1. Artikel 2 van de wet van 1 april 2016 « tot wijziging van de B.1.1. L'article 2 de la loi du 1er avril 2016 « modifiant la loi du
wet van 10 november 2006 betreffende de openingsuren in handel, 10 novembre 2006 relative aux heures d'ouverture dans le commerce,
ambacht en dienstverlening wat de beperking van openingsuren in l'artisanat et les services en ce qui concerne la limitation des
heures d'ouverture dans les stations balnéaires et les centres
badplaatsen en toeristische centra betreft » (hierna : wet van 1 april touristiques » (ci-après : la loi du 1er avril 2016) apporte des
2016) brengt wijzigingen aan in artikel 17 van de wet van 10 november modifications à l'article 17 de la loi du 10 novembre 2006.
2006. B.1.2. Met de wet van 10 november 2006 beoogde de wetgever een B.1.2. Par la loi du 10 novembre 2006, le législateur entendait
evenwicht te vinden tussen de belangen van de consumenten en de réaliser un équilibre entre les intérêts des consommateurs et les
arbeidsomstandigheden van personen die in de kleinhandelssector conditions de travail des personnes actives dans le secteur du
werkzaam zijn. commerce de détail.
Met dat doel voor ogen heeft de wetgever voor de kleinhandel, Dans cette optique, le législateur a, pour le commerce de détail,
enerzijds, bepaalde sluitingsuren (artikel 6) en een wekelijkse d'une part, prescrit des heures de fermeture (article 6) et un jour de
rustdag (artikel 8) voorgeschreven en, anderzijds, voorzien in een repos hebdomadaire (article 8) et, d'autre part, prévu une série de
aantal specifieke regelingen. réglementations spécifiques.
Artikel 6 van de wet van 10 november 2006 bepaalt de sluitingsuren L'article 6 de la loi du 10 novembre 2006 fixe les heures de fermeture
voor de vestigingseenheden die onder het toepassingsgebied van de wet des unités d'établissement qui entrent dans le champ d'application de
vallen : la loi :
« De toegang van de consument tot de vestigingseenheid en de verkoop « L'accès du consommateur à l'unité d'établissement et la vente de
van producten of diensten aan de consument in de vestigingseenheid produits ou de services au consommateur dans l'unité d'établissement
zijn verboden : sont interdits :
a) vóór 5 uur en na 21 uur, op vrijdag en op de werkdagen die een a) avant 5 heures et après 21 heures, le vendredi et les jours
wettelijke feestdag voorafgaan. Indien de wettelijke feestdag een ouvrables précédant un jour férié légal. Si le jour férié légal est un
maandag is, is de verlenging tot 21 uur op de zaterdag die voorafgaat, lundi, une prolongation jusqu'à 21 heures est autorisée le samedi qui
toegestaan; précède;
b) vóór 5 uur en na 20 uur, op de andere dagen; b) avant 5 heures et après 20 heures, les autres jours;
c) vóór 18 uur en na 7 uur in de nachtwinkels, behalve als een c) avant 18 heures et après 7 heures dans les magasins de nuit, sauf
gemeentelijk reglement andere sluitingsuren bepaalt; si un règlement communal fixe d'autres heures de fermeture;
d) vóór 5 uur en na 20 uur in de privaat bureaus voor d) avant 5 heures et après 20 heures dans les bureaux privés pour les
telecommunicatie, behalve indien een gemeentelijk reglement andere télécommunications sauf si un règlement communal prévoit d'autres
sluitingsuren voorziet ». heures de fermeture ».
Artikel 8 van de wet van 10 november 2006 legt een wekelijkse rustdag L'article 8 de la loi du 10 novembre 2006 impose un jour de repos
op : hebdomadaire :
« De toegang van de consument tot de vestigingseenheid, de « L'accès du consommateur à l'unité d'établissement, la vente directe
rechtstreekse verkoop van producten of diensten aan de consument en de de produits ou de services au consommateur et les livraisons à
thuisleveringen worden gedurende een ononderbroken periode van domicile sont interdits pendant une période ininterrompue de
vierentwintig uur, beginnend op zondag om 5 uur of om 13 uur en vingt-quatre heures commençant le dimanche à 5 heures ou à 13 heures
eindigend op de volgende dag op hetzelfde uur, verboden ». et se terminant le lendemain à la même heure ".
In artikel 16 van de wet van 10 november 2006 worden de activiteiten L'article 16 de la loi du 10 novembre 2006 énumère les activités et
en vestigingseenheden waarop de artikelen 6 en 8 van die wet niet van unités d'établissement auxquels les articles 6 et 8 de cette loi ne
toepassing zijn, opgesomd : s'appliquent pas :
« § 1. Het verbod dat bedoeld is in artikel 6 en in artikel 8 is niet « § 1er. Les interdictions visées à l'article 6 et à l'article 8 ne
van toepassing op : s'appliquent pas aux :
a) de verkopen ten huize van een andere consument dan de koper, op a) ventes au domicile d'un consommateur autre que l'acheteur, à
voorwaarde dat de verkoop plaats heeft in het bewoonde gedeelte van condition que la vente se déroule dans la partie habitée d'une
een woning dat uitsluitend voor privé-doeleinden gebruikt wordt; habitation exclusivement utilisée à des fins privées;
b) de verkopen aan huis op uitnodiging van de consument waarvoor deze b) ventes à domicile effectuées à l'invitation du consommateur, pour
het bezoek van de verkoper voorafgaandelijk en uitdrukkelijk gevraagd lesquelles le client a expressément demandé au préalable la visite du
heeft, met de bedoeling te onderhandelen over de aankoop van dat vendeur, en vue de négocier l'achat d'un produit ou d'un service;
product of die dienst;
c) de verkopen en de dienstverstrekkingen in de vestigingseenheden van c) ventes et prestations de services dans les unités d'établissement
maatschappijen voor openbaar vervoer en in de rechtstreeks of des sociétés de transport public et dans les gares exploitées
onrechtstreeks door de NMBS of haar filialen geëxploiteerde stations, directement ou indirectement par la SNCB ou ses filiales, de même que
evenals in het geheel van de onroerende goederen waar die stations dans l'ensemble immobilier où ces gares sont situées;
gelegen zijn; d) de verkopen en dienstverstrekkingen in de luchthavens en havenzones d) ventes et prestations de services dans les aéroports et les zones
die openstaan voor het internationale reizigersverkeer; portuaires ouverts au trafic international des voyageurs;
e) de dienstverstrekkingen die uitgevoerd dienen te worden bij dringende noodzakelijkheid; e) prestations de services à effectuer en cas de nécessité impérieuse;
f) de verkopen in tankstations of vestigingseenheden gelegen op het f) ventes, dans les stations d'essence ou les unités d'établissement
domein van autosnelwegen, van een assortiment algemene voedingswaren situées sur le domaine des autoroutes, d'un assortiment de denrées
en huishoudelijke artikelen, uitgezonderd gedistilleerde alimentaires générales et d'articles ménagers, à l'exception des
alcoholhoudende dranken en gisthoudende dranken, met een alcoholvolume boissons alcoolisées distillées et des boissons à base de levure ayant
van meer dan 6 %, op voorwaarde dat de netto verkoopoppervlakte niet un volume d'alcool supérieur à 6 %, à condition que la surface
groter is dan 250 m2. commerciale nette ne dépasse pas les 250 m2.
Het door de consument gegeven akkoord met een door de verkoper Le fait que le consommateur accepte une offre de visite à l'initiative
telefonisch voorgesteld bezoekaanbod vormt geen uitnodiging zoals bedoeld in punt b). du vendeur ne constitue pas une invitation au sens du point b).
§ 2. Het verbod is evenmin van toepassing op de vestigingseenheden § 2. Ces interdictions ne s'appliquent pas davantage aux unités
waarvan de hoofdactiviteit de verkoop van één van de volgende d'établissement dont l'activité principale constitue la vente d'un des
productgroepen uitmaakt : groupes de produits suivants :
a) kranten, tijdschriften, tabak en rookwaren, telefoonkaarten en a) journaux, magazines, produits de tabac et articles fumeurs, cartes
producten van de Nationale Loterij; téléphoniques et produits de la Loterie nationale;
b) dragers van audiovisuele werken en videospelen, alsook de verhuur b) supports d'oeuvres audiovisuelles et jeux vidéos, ainsi que leur
ervan; location;
c) brandstof en olie voor autovoertuigen; c) carburant et huile pour véhicules automobiles;
d) consumptie-ijs in individuele porties; d) crème glacée en portions individuelles;
e) voedingswaren die in de vestigingseenheid worden bereid en er niet e) denrées alimentaires préparées dans l'unité d'établissement et qui
worden verbruikt. n'y sont pas consommées.
Er is sprake van een hoofdactiviteit indien de verkoop van de Il est question d'une activité principale lorsque la vente du groupe
productgroep die de hoofdactiviteit uitmaakt, minstens 50 % van het de produits constituant l'activité principale représente au moins 50 %
jaarlijkse zakencijfer vertegenwoordigt. du chiffre d'affaires annuel.
§ 3. Op voorstel van de minister, kan de Koning de lijst met de § 3. Sur la proposition du ministre, le Roi peut compléter la liste
sectoren van de handel en de ambacht in § 1 en de lijst met des secteurs du commerce et de l'artisanat figurant au § 1er ainsi que
hoofdactiviteiten in § 2 aanvullen ». la liste des activités principales visées au § 2 ».
Krachtens artikel 18 van de wet van 10 november 2006 kan een Conformément à l'article 18 de la loi du 10 novembre 2006, un
gemeentelijk reglement ieder ontwerp van nachtwinkel onderwerpen aan règlement communal peut soumettre tout projet d'exploitation d'un
een voorafgaande vergunning : magasin de nuit à une autorisation préalable :
« § 1. Een gemeentelijk reglement kan ieder ontwerp van nachtwinkel of « § 1er. Un règlement communal peut soumettre tout projet
privaat bureau voor telecommunicatie onderwerpen aan een voorafgaande d'exploitation d'un magasin de nuit ou d'un bureau privé pour les
vergunning verleend door het college van burgemeester en schepenen van télécommunications à une autorisation préalable délivrée par le
de gemeente waar de geplande nachtwinkel of privaat bureau voor collège des bourgmestre et échevins de la commune où le magasin de
telecommunicatie zal worden uitgebaat. nuit ou bureau privé pour les télécommunications projeté sera
Deze vergunning kan worden geweigerd op basis van criteria : exploité. Cette autorisation peut être refusée sur base de critères :
- die niet-discriminatoir zijn; - qui sont non discriminatoires;
- die gerechtvaardigd zijn om een dwingende reden van algemeen belang, - qui sont justifiés par une raison impérieuse d'intérêt général,
namelijk de ruimtelijke ligging van de vestigingseenheid, de c'est-à-dire la localisation spatiale de l'unité d'établissement, le
handhaving van de openbare orde, veiligheid en rust; maintien de l'ordre public, de la sécurité et du calme;
- die duidelijk, ondubbelzinnig en objectief zijn; - qui sont clairs, non ambigus et objectifs;
- die vooraf openbaar bekendgemaakt worden; - qui sont rendus publics à l'avance;
- en die transparant en toegankelijk zijn. - et qui sont transparents et accessibles.
Deze criteria worden verduidelijkt in een gemeentelijk reglement. Ces critères sont clarifiés dans un règlement communal.
§ 2. Dit reglement kan ook, op grond van de ruimtelijke ligging en van § 2. Ce règlement communal peut aussi sur base de la localisation
de handhaving van de openbare orde, veiligheid en rust, de vestiging spatiale et du maintien de l'ordre public, de la sécurité et du calme,
en de uitbating van nachtwinkels en privaat bureaus voor limiter l'implantation et l'exploitation des magasins de nuit et des
telecommunicatie tot een gedeelte van het grondgebied van de gemeente bureaux privés pour les télécommunications à une partie du territoire
beperken, zonder dat dit kan leiden tot een algemeen verbod of een de la commune, sans que cela ne puisse conduire à une interdiction
kwantitatieve beperking op dit soort vestigingen op het grondgebied générale ou une limitation quantitative de ce type d'implantations sur
van de gemeente. le territoire de la commune.
§ 3. De burgemeester kan de sluiting bevelen van de nachtwinkels en § 3. Le bourgmestre peut ordonner la fermeture des magasins de nuit et
privaat bureaus voor telecommunicatie die worden uitgebaat in des bureaux privés pour les télécommunications exploités en
overtreding op het gemeentelijk reglement of de beslissing van het contravention avec le règlement communal ou la décision du collège des
college van burgemeester en schepenen genomen in uitvoering van de § § bourgmestre et échevins pris en exécution des §§ 1er et 2 ».
1 en 2 ». De artikelen 15 tot 17 van de wet van 10 november 2006 voorzien in een Les articles 15 à 17 de la loi du 10 novembre 2006 prévoient plusieurs
dérogations aux dispositions qui imposent des interdictions en matière
d'heures d'ouverture.
aantal afwijkingen op de verbodsbepalingen inzake openingsuren. Avant sa modification par la loi attaquée du 1er avril 2016, l'article
Artikel 17 van de wet van 10 november 2006 bepaalde, vóór de wijziging 17 de la loi du 10 novembre 2006 disposait :
ervan bij de bestreden wet van 1 april 2016 :
« Het verbod bedoeld in artikel 6 a) en b) en in artikel 8 is niet van « Les interdictions visées à l'article 6 a) et b) et à l'article 8 ne
toepassing in de badplaatsen en gemeenten of delen van de gemeenten sont pas applicables dans les stations balnéaires et les communes ou
die als toeristische centra worden erkend. parties de communes reconnues comme centres touristiques.
De Koning bepaalt wat moet worden verstaan onder toeristische centra, Le Roi détermine ce qu'il faut entendre par centres touristiques, dont
waarvan hij de criteria en de procedure tot erkenning bepaalt ». il détermine les critères et la procédure de reconnaissance ».
B.1.3. Het bestreden artikel 2 van de wet van 1 april 2016 bepaalt : B.1.3. L'article 2, attaqué, de la loi du 1er avril 2016, dispose :
« Artikel 17 van de wet van 10 november 2006 betreffende de « L'article 17 de la loi du 10 novembre 2006 relative aux heures
openingsuren in handel, ambacht en dienstverlening wordt aangevuld met d'ouverture dans le commerce, l'artisanat et les services, est
twee leden, luidende : complété par deux alinéas rédigés comme suit :
' In afwijking van het eerste lid, kan een gemeentelijk reglement ' Par dérogation à l'alinéa 1er, un règlement communal peut imposer
sluitingsuren bepalen voor de vestigingseenheden bedoeld in artikel 6, des heures de fermeture à toute unité d'établissement visée à
a) en b), die niet vallen onder de in artikel 16 bepaalde afwijkingen l'article 6, a) et b), ne bénéficiant pas des dérogations visées à
en die gelegen zijn in de badplaatsen of gemeenten of delen van de l'article 16, et située dans les stations balnéaires ou les communes
gemeenten die als toeristische centra erkend zijn. Deze sluitingsuren ou parties de communes reconnues comme centres touristiques. Ces
zijn begrepen in de in artikel 6, a) en b), vermelde perioden en heures de fermeture sont comprises dans les périodes mentionnées à
gelden zonder onderscheid voor alle daarin bedoelde vestigingen. l'article 6, a) et b), et valent sans distinction pour tous les
Vestigingseenheden die worden uitgebaat met miskenning van het établissements qui y sont visés.
gemeentelijk reglement worden enkel gestraft overeenkomstig de wet van Les unités d'établissement exploitées en violation du règlement
24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties. ' communal sont uniquement punies conformément à la loi du 24 juin 2013
». relative aux sanctions administratives communales. ' ».
B.1.4. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 1 april 2016 B.1.4. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 1er avril
blijkt dat de bestreden bepaling tot doel heeft de gemeenten de 2016 que la disposition attaquée a pour but d'offrir aux communes la
mogelijkheid te bieden om in de badplaatsen en binnen de erkende possibilité d'imposer à nouveau des heures de fermeture dans les
toeristische centra, waar in principe onbeperkte openingsuren gelden, stations balnéaires et à l'intérieur des centres touristiques
opnieuw sluitingsuren op te leggen, om te vermijden dat reconnus, où s'appliquent en principe des heures d'ouverture
vestigingseenheden de gemeentelijke reglementen inzake nachtwinkels illimitées, afin d'éviter que des unités d'établissement puissent
zouden kunnen omzeilen : contourner les règlements communaux concernant les magasins de nuit :
« De erkenning als toeristisch centrum brengt onder andere met zich « La reconnaissance comme centre touristique implique notamment que
mee dat de handelaars strikt genomen 24 uur per dag hun tout commerçant peut ouvrir son établissement stricto sensu 24 heures
vestigingseenheid kunnen openen. Ook nachtwinkels die de permanente sur 24. Les magasins de nuit qui abandonnent la mention permanente '
vermelding ' nachtwinkel ' verwijderen en hierdoor niet langer onder magasin de nuit ' et qui ne relèvent dès lors plus du champ
d'application de la définition des magasins de nuit peuvent également
de definitie van nachtwinkels vallen, kunnen 24 uur per dag hun ouvrir leurs portes 24 heures sur 24. Cette situation permet à ces
vestigingseenheid openen. Op die manier kunnen deze winkels eventuele magasins de contourner d'éventuels règlements communaux - pris en
gemeentelijke reglementen - in toepassing van artikel 18 van de wet application de l'article 18 de la loi de 2006 - et d'ainsi vider de
van 2006 - omzeilen en zo het gemeentelijk beleid om de aanwezigheid leur substance les politiques communales visant à limiter et à
van nachtwinkels te beperken en te reguleren via een gemeentelijke réglementer la présence des magasins de nuit en les soumettant à une
vergunning onderuit halen. autorisation communale.
De gemeenten moeten de mogelijkheid krijgen om deze ongewenste
neveneffecten te vermijden » (Parl. St., Kamer, 2014-2015, DOC Les communes doivent pouvoir lutter contre ces effets pervers et non
54-1155/001, p. 3). désirés » (Doc. parl., Chambre, 2014-2015, DOC 54-1155/001, p. 3).
Wat de ontvankelijkheid betreft Quant à la recevabilité
B.2. De Ministerraad betwist de ontvankelijkheid van het beroep omdat B.2. Le Conseil des ministres conteste la recevabilité du recours
de middelen in werkelijkheid zouden zijn gericht tegen een reglement parce que les moyens seraient en réalité dirigés contre un règlement
van 27 juni 2016 van de stad Antwerpen. Het Hof zou bijgevolg niet de la ville d'Anvers du 27 juin 2016. La Cour ne serait donc pas
bevoegd zijn om zich uit te spreken over het onderhavige beroep, compétente pour se prononcer sur le présent recours parce que celui-ci
aangezien het geen betrekking zou hebben op een wetskrachtige norm. ne porterait pas sur une norme législative.
De wettelijke basis van de uitzonderingsmogelijkheid met betrekking La base légale de la possibilité de dérogation concernant les heures
tot de sluitingsuren in toeristische centra is vervat in de bestreden de fermeture des unités d'établissement situées dans des centres
bepaling. De vaststelling dat aan de gemeenten de mogelijkheid wordt touristiques est inscrite dans la disposition attaquée. Le constat de
geboden om een dergelijke uitzondering in te voeren, binnen de door de la possibilité offerte aux communes de prévoir une telle dérogation,
wetgever vastgestelde grenzen, betekent niet dat de verzoekende dans les limites fixées par le législateur, ne signifie pas que les
partijen niet rechtstreeks door de bestreden bepaling worden geraakt parties requérantes ne sont pas affectées directement par la
of kunnen worden geraakt. disposition attaquée ou qu'elles ne peuvent l'être.
B.3. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. In zoverre de Ministerraad en de tussenkomende partijen het belang van de verzoekende partijen bij sommige middelen betwisten, volstaat het eraan te herinneren dat, wanneer de verzoekende partijen een belang hebben bij de vernietiging van de bestreden bepaling, zij daarbovenop niet moeten doen blijken van een belang bij elk van de middelen. De verzoekende partijen beroepen zich op hun hoedanigheid van uitbaters van handelsvestigingen gelegen in de toeristische zone van de stad Antwerpen. In die hoedanigheid kunnen zij door de bestreden bepaling rechtstreeks en ongunstig worden geraakt. B.3. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme attaquée. Dans la mesure où le Conseil des ministres et les parties intervenantes contestent l'intérêt des parties requérantes à certains moyens, il suffit de rappeler que lorsque les parties requérantes ont un intérêt à l'annulation des dispositions attaquées, elles ne doivent pas, en outre, justifier d'un intérêt à chacun des moyens. Les parties requérantes invoquent leur qualité d'exploitants d'implantations commerciales situées dans la zone touristique de la ville d'Anvers. C'est en cette qualité qu'elles sont susceptibles d'être affectées directement et défavorablement par la disposition attaquée.
B.4. De Ministerraad betwist de ontvankelijkheid van het eerste B.4. Le Conseil des ministres conteste la recevabilité du premier
middel, omdat het niet duidelijk zou maken waarom de artikelen 10 en moyen parce que celui-ci ne préciserait pas en quoi les articles 10 et
11 van de Grondwet zouden zijn geschonden, en omdat de verzoekende 11 de la Constitution seraient violés et parce que, dans leur requête,
partijen in hun verzoekschrift de term « subdelegatie » gebruiken, een les parties requérantes utilisent le terme « subdélégation », qu'elles
term die niet meer wordt vermeld in hun memorie van antwoord. n'emploient plus dans leur mémoire en réponse.
Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere wet van Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale du 6
6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen van het janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens de la requête
verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het Hof de doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour garantit le
naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de bepalingen respect, celles qui seraient violées ainsi que les dispositions qui
zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in welk opzicht violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles auraient été
transgressées par ces dispositions.
die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn geschonden. Il ressort de la requête que les parties requérantes critiquent
Uit het verzoekschrift blijkt dat de verzoekende partijen artikel 2 van de wet van 1 april 2016 bekritiseren omdat het de gemeenteraad machtigt af te wijken van de uitzonderingsregeling inzake openingsuren in de toeristische centra, en aldus volgens de verzoekende partijen een ongrondwettige delegatie van de wetgevende aan de uitvoerende macht invoert. De Ministerraad heeft overigens in zijn memorie en in zijn memorie van wederantwoord op die grieven geantwoord en daardoor aangetoond dat hij de draagwijdte ervan heeft begrepen. B.5. In zoverre de verzoekende partijen in hun memorie van antwoord nog aanvoeren dat de bestreden bepaling een niet-verantwoord verschil in behandeling in het leven roept tussen vestigingseenheden in verschillende toeristische centra, alsook, binnen eenzelfde toeristische zone, tussen handelszaken zoals die van de verzoekende partijen en horecazaken, voeren zij nieuwe middelen aan, die om die reden niet ontvankelijk zijn. Ten gronde l'article 2 de la loi du 1er avril 2016 au motif qu'il autorise le conseil communal à déroger au régime d'exception en matière d'heures d'ouverture applicable dans les centres touristiques et instaure ainsi, selon les parties requérantes, une délégation inconstitutionnelle du pouvoir législatif en faveur du pouvoir exécutif. Le Conseil des ministres a d'ailleurs répondu à ces griefs dans son mémoire et son mémoire en réponse et a ainsi démontré qu'il en a compris la portée. B.5. Dans la mesure où les parties requérantes font également valoir dans leur mémoire en réponse que la disposition attaquée fait naître une différence de traitement non justifiée entre des unités d'établissement situées dans des centres touristiques différents et, dans une même zone touristique, entre des commerces tels que ceux des parties requérantes et des établissements horeca, elles invoquent des moyens nouveaux qui, pour cette raison, ne sont pas recevables. Quant au fond
B.6. Het onderzoek van de overeenstemming van een wetskrachtige B.6. L'examen de la conformité d'une disposition législative aux
bepaling met de bevoegdheidverdelende regels moet in de regel dat van règles répartitrices de compétence doit en règle précéder celui de sa
de bestaanbaarheid ervan met de bepalingen van titel II en met de compatibilité avec les dispositions du titre II de la Constitution et
artikelen 143, § 1, 170, 172 en 191 van de Grondwet voorafgaan. des articles 143, § 1er, 170, 172 et 191 de celle-ci.
Het Hof onderzoekt bijgevolg eerst het middel afgeleid uit de Par conséquent, la Cour examine d'abord le moyen pris de la violation
schending van de bevoegdheidverdelende regels. des règles répartitrices de compétence.
Ten aanzien van het vierde middel afgeleid uit de schending van de Quant au quatrième moyen, pris de la violation des règles
regels die de bevoegdheden verdelen tussen de Staat, de gemeenschappen répartitrices de compétence entre l'Etat, les communautés et les
en de gewesten régions
B.7.1. Het vierde middel is afgeleid uit de schending van artikel 6, § B.7.1. Le quatrième moyen est pris de la violation de l'article 6, § 1er,
1, VI, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der VI, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles.
instellingen. De verzoekende partijen voeren aan dat niet de federale Les parties requérantes font valoir que ce sont les régions, et non le
wetgever, maar de gewesten bevoegd zijn inzake de openingsuren in législateur fédéral, qui sont compétentes pour fixer les heures
toeristische zones. d'ouverture à l'intérieur des zones touristiques.
B.7.2. Artikel 6, § 1, VI, eerste lid, van de bijzondere wet van 8 B.7.2. L'article 6, § 1er, VI, alinéa 1er, de la loi spéciale du 8
augustus 1980, waarvan het 6° en het 9° bij artikel 17 van de août 1980, dont les points 6° et 9° ont été ajoutés par l'article 17
bijzondere wet van 6 januari 2014 met betrekking tot de Zesde de la loi spéciale du 6 janvier 2014 relative à la sixième réforme de
Staatshervorming zijn toegevoegd, bepaalt : l'Etat, dispose :
« De aangelegenheden bedoeld in artikel 39 van de Grondwet zijn : « Les matières visées à l'article 39 de la Constitution sont :
[...] [...]
VI. Wat de economie betreft : VI. En ce qui concerne l'économie :
[...] [...]
6° De vestigingsvoorwaarden, met uitzondering van de voorwaarden voor 6° Les conditions d'accès à la profession, à l'exception des
toegang tot gezondheidszorgberoepen en tot dienstverlenende conditions d'accès aux professions des soins de santé et aux
intellectuele beroepen; professions intellectuelles prestataires de services;
[...] [...]
9° Het toerisme ». 9° Le tourisme ».
In het kader van de bevoegdheidsoverdracht inzake toerisme, werd bij Dans le cadre du transfert de compétences en matière de tourisme,
artikel 32 van de voormelde bijzondere wet van 6 januari 2014, in l'article 32 de la loi spéciale précitée du 6 janvier 2014 a inséré
artikel 6 van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 een paragraaf 6bis dans l'article 6 de la loi spéciale du 8 août 1980 un paragraphe 6bis,
ingevoegd, die bepaalt : qui dispose :
« In de aangelegenheden die tot de bevoegdheid van de federale « Dans les matières qui relèvent des compétences de l'autorité
overheid behoren, vereisen de individuele erkenning of de erkenning fédérale, la reconnaissance individuelle ou la reconnaissance de plein
van rechtswege van één of meer plaatsen als toeristisch of droit d'une ou plusieurs localités en tant que centre touristique ou
gelijkaardig centrum, en de wijziging van de desbetreffende normering, assimilé et la modification des normes y afférentes requièrent l'avis
het eensluidend advies van het betrokken gewest of de betrokken conforme de la région concernée ou des régions concernées ».
gewesten ». B.7.3. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat deze laatste B.7.3. Il ressort des travaux préparatoires que cette dernière
bepaling betrekking heeft op de gevallen waarin twee wetten waarbij disposition concerne les cas dans lesquels deux lois réglant des
aangelegenheden worden geregeld die nog steeds tot de federale matières demeurées de compétence fédérale prévoient des exceptions
bevoegdheid behoren, voorzien in uitzonderingen die alleen gelden voor dont le champ d'application est circonscrit aux centres touristiques
toeristische centra, badplaatsen en luchtkuuroorden. Eén van die ainsi qu'aux stations balnéaires et climatiques. Comme l'indique
gevallen, zoals uitdrukkelijk vermeld in de memorie van toelichting, explicitement l'exposé des motifs, l'un de ces cas concerne l'article
betreft artikel 17 van de wet van 10 november 2006 betreffende de 17 de la loi du 10 novembre 2006 relative aux heures d'ouverture dans
openingsuren in handel, ambacht en dienstverlening (Parl. St., Senaat, le commerce, l'artisanat et les services (Doc. parl., Sénat,
2012-2013, nr. 5-2232/1, pp. 155-156). 2012-2013, n° 5-2232/1, pp. 155-156).
Daaruit blijkt dat het niet de bedoeling van de bijzondere wetgever Il en ressort que l'intention du législateur spécial n'était pas que
was dat de bevoegdheidsoverdrachten aan de gewesten inzake de les transferts de compétence aux régions concernant les conditions
vestigingsvoorwaarden en het toerisme eveneens betrekking zouden d'accès à la profession et le tourisme portent également sur les
hebben op de openingsuren in handel, ambacht en dienstverlening in de heures d'ouverture dans le commerce, l'artisanat et les services dans
toeristische centra. les centres touristiques.
Het vierde middel is niet gegrond. Le quatrième moyen n'est pas fondé.
Ten aanzien van het eerste middel Quant au premier moyen
B.8.1. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen B.8.1. Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et
10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 33 en 11, combinés avec les articles 33 et 108, de la Constitution, en ce
108 ervan, doordat artikel 17, derde lid, van de wet van 10 november que l'article 17, alinéa 3, de la loi du 10 novembre 2006, inséré par
2006, ingevoegd bij artikel 2 van de wet van 1 april 2016, aan de l'article 2 de la loi du 1er avril 2016 offre au conseil communal la
gemeenteraad de mogelijkheid biedt om af te wijken van de possibilité de déroger au régime d'exception en matière d'heures
uitzonderingsregeling inzake openingsuren in de toeristische centra, d'ouverture applicable dans les centres touristiques, alors que
terwijl artikel 17, tweede lid, van de wet van 10 november 2006 het l'article 17, alinéa 2, de la loi du 10 novembre 2006 laisse par
bovendien aan de Koning overlaat om vast te leggen wat onder « ailleurs au Roi le soin de définir ce qu'il faut entendre par «
toeristische centra » moet worden verstaan. centres touristiques ».
B.8.2. In zoverre de in artikel 17, tweede lid, van de wet van 10 B.8.2. Dans la mesure où l'habilitation du Roi contenue dans l'article
november 2006 besloten machtiging aan de Koning wordt bekritiseerd, is 17, alinéa 2, de la loi du 10 novembre 2006 est critiquée, le recours
het beroep hiertegen laattijdig, daar het is ingesteld buiten de contre celle-ci est tardif, étant donné qu'il a été introduit en
beroepstermijn bepaald in artikel 3, § 1, van de bijzondere wet van 6 dehors du délai de recours prévu par l'article 3, § 1er, de la loi
januari 1989 op het Grondwettelijk Hof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle.
Overigens is een wetgevende machtiging aan de Koning die een Par ailleurs, une habilitation législative en faveur du Roi qui
aangelegenheid betreft die, zoals te dezen, niet door de Grondwet aan concerne, comme en l'espèce, une matière que la Constitution ne
de wetgever is voorbehouden, niet ongrondwettig. In dat geval maakt de réserve pas au législateur, n'est pas inconstitutionnelle. Dans un tel
wetgever immers gebruik van de hem door de Grondwetgever verleende cas, en effet, le législateur fait usage de la liberté que lui laisse
vrijheid om in een dergelijke aangelegenheid te beschikken. le Constituant de disposer dans une telle matière.
B.8.3. De bestreden bepaling voert in artikel 17 van de wet van 10 B.8.3. La disposition attaquée insère dans l'article 17 de la loi du
november 2006 een machtiging in voor de gemeente om af te wijken van 10 novembre 2006 une habilitation permettant à la commune de déroger à
de uitzondering op de openingsuren die gelden in de badplaatsen en in l'exception aux heures d'ouverture applicable dans les stations
de toeristische centra. balnéaires et les centres touristiques.
Binnen de aangelegenheden waarvoor de federale wetgever bevoegd is, Le législateur fédéral peut confier aux communes certaines des
kan hij bevoegdheden opdragen aan de gemeenten, hetgeen wordt matières qui relèvent de sa compétence, ainsi que le confirme
bevestigd door artikel 6, § 1, VIII, tweede lid, van de bijzondere wet
van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen. l'article 6, § 1er, VIII, alinéa 2, de la loi spéciale du 8 août 1980
Het eerste middel is niet gegrond. de réformes institutionnelles.
Ten aanzien van het tweede middel Le premier moyen n'est pas fondé.
Quant au deuxième moyen
B.9.1. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen B.9.1. Le deuxième moyen est pris de la violation des articles 10 et
10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de vrijheid van 11 de la Constitution, combinés avec la liberté de commerce et
handel en nijverheid, gewaarborgd door de artikelen II.3 en II.4 van d'industrie, garantie par les articles II.3 et II.4 du Code de droit économique.
het Wetboek van economisch recht. B.9.2. Dans la première branche, les parties requérantes dénoncent le
B.9.2. In het eerste onderdeel klagen de verzoekende partijen aan dat fait que la disposition attaquée viole le principe d'égalité et de
de bestreden bepaling het beginsel van gelijkheid en non-discrimination en ce qu'elle permet aux communes de traiter de
niet-discriminatie schendt, doordat zij de gemeenten toelaat manière identique des unités d'établissement situées à l'intérieur et
vestigingseenheden binnen en buiten de toeristische centra op gelijke à l'extérieur des centres touristiques en ce qui concerne leurs heures
wijze te behandelen wat hun openingsuren betreft, terwijl tussen beide d'ouverture, alors qu'existent des différences objectives entre les
categorieën van vestigingseenheden objectieve verschillen bestaan. deux catégories d'unités d'établissement.
B.9.3. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet B.9.3. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas
uit dat een verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van qu'une différence de traitement soit établie entre certaines
personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère
criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dat beginsel verzet objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Ce principe
er zich overigens tegen dat categorieën van personen, die zich ten s'oppose, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique,
aanzien van de betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de
bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure
redelijke verantwoording bestaat. contestée, sont essentiellement différentes.
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.9.4. De bestreden bepaling voert geen gelijkheid van behandeling in B.9.4. La disposition attaquée n'établit aucune identité de traitement
entre les commerces situés dans les centres touristiques et les
tussen handelszaken gelegen binnen en buiten de toeristische centra en stations balnéaires et les commerces situés en dehors des centres
badplaatsen. Zo zijn de handelszaken gelegen buiten de toeristische touristiques ou des stations balnéaires. Ainsi, les commerces situés
centra, nog steeds onderworpen aan de verplichte wekelijkse rustdag op en dehors des centres touristiques sont toujours soumis au jour de
basis van artikel 8 van de wet van 10 november 2006, terwijl de repos hebdomadaire obligatoire sur la base de l'article 8 de la loi du
handelszaken binnen de toeristische centra hiervan zijn vrijgesteld op 10 novembre 2006, alors que les commerces situés dans les centres
basis van artikel 17, eerste lid, zonder dat de gemeenten hiervan touristiques en sont dispensés sur la base de l'article 17, alinéa 1er,
kunnen afwijken. sans que les communes puissent y déroger.
Daarnaast zijn de handelszaken buiten de toeristische centra en D'autre part, les commerces situés en dehors des centres touristiques
badplaatsen steeds onderworpen aan de verplichte sluitingsuren bepaald ou des stations balnéaires sont toujours soumis aux heures de
bij artikel 6 van de wet van 10 november 2006, terwijl de handelszaken fermeture obligatoires prévues par l'article 6 de la loi du 10
novembre 2006, alors que les commerces situés dans les centres
binnen de toeristische centra en badplaatsen in principe nog steeds touristiques ou les stations balnéaires sont en principe toujours
zijn vrijgesteld van die verplichte sluitingsuren, tenzij wanneer de dispensés de ces heures de fermeture obligatoires, sauf lorsque les
betrokken gemeenten beslissen alsnog sluitingsuren in te voeren. In communes concernées décident d'instaurer des heures de fermeture. Dans
dat geval zijn de opgelegde sluitingsuren bovendien niet noodzakelijk ce cas, les heures de fermeture imposées ne sont d'ailleurs pas
dezelfde als die welke zijn bepaald in artikel 6 van de wet van 10 nécessairement les mêmes que celles prévues par l'article 6 de la loi
november 2006. du 10 novembre 2006.
Het eerste onderdeel van het tweede middel is niet gegrond. Le deuxième moyen, en sa première branche, n'est pas fondé.
B.10.1. In het tweede onderdeel van het tweede middel voeren de B.10.1. Dans la seconde branche du deuxième moyen, les parties
verzoekende partijen aan dat artikel 17, vierde lid, van de wet van 10 requérantes font valoir que l'article 17, alinéa 4, de la loi du 10
november 2006, ingevoegd bij de bestreden bepaling, een ongeoorloofd novembre 2006, inséré par la disposition attaquée, établit une
verschil in behandeling invoert tussen vestigingseenheden, al différence de traitement discriminatoire entre les unités
naargelang zij zijn gelegen binnen of buiten de toeristische centra, d'établissement selon qu'elles sont situées dans ou en dehors des
doordat het bepaalt dat vestigingseenheden die worden uitgebaat met centres touristiques, en ce qu'il prévoit que des unités
miskenning van het gemeentelijk reglement, enkel worden gestraft d'établissement exploitées en violation du règlement communal sont
overeenkomstig de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke uniquement punies conformément à la loi du 24 juin 2013 relative aux
administratieve sancties (hierna : GAS-Wet), terwijl handelaars sanctions administratives communales, alors que dont l'établissement
gevestigd buiten de toeristische centra die een inbreuk plegen op de est située en dehors des centres touristiques et qui enfreignent les
bepalingen van de wet van 10 november 2006, worden gestraft volgens de dispositions de la loi du 10 novembre 2006 sont sanctionnés
procedure bepaald in de artikelen 19 tot 22 van die wet. conformément à la procédure prévue par les articles 19 à 22 de cette
B.10.2. De artikelen 19 tot 22 van de wet van 10 november 2006 bepalen : loi. B.10.2. Les articles 19 à 22 de la loi du 10 novembre 2006 disposent :
«

Art. 19.§ 1. De officieren en agenten van de federale en van de

«

Art. 19.§ 1er. Les officiers et agents de la police fédérale et de

lokale politie en de inspecteurs en controleurs van de Algemene la police locale de même que les inspecteurs et contrôleurs de la
Directie Controle en Bemiddeling van de Federale Overheidsdienst Direction générale Contrôle et Médiation du Service public fédéral
Economie, KMO, Middenstand en Energie zijn ertoe gemachtigd de Economie, Classes moyennes, PME et Energie sont habilités à rechercher
inbreuken op de bepalingen van deze wet op te sporen en vast te stellen. et à constater les infractions aux dispositions de la présente loi.
Deze ambtenaren en agenten maken processen-verbaal op die bewijskracht Ces fonctionnaires et agents dressent des procès-verbaux qui font foi
hebben tot het tegendeel bewezen is en waarvan binnen dertig dagen, op jusqu'à preuve du contraire et dont une copie est envoyée au
straffe van nietigheid, een afschrift aan de overtreder wordt contrevenant dans un délai de trente jours, à peine de nullité.
verstuurd. § 2. In de uitoefening van hun ambt kunnen de in § 1 genoemde § 2. Dans l'exercice de leur fonction, les agents mentionnés au § 1er
ambtenaren de bijstand vragen van de lokale of federale politie. peuvent requérir l'assistance de la police locale ou fédérale.

Art. 20.In de uitoefening van hun ambt kunnen deze agenten :

Art. 20.Dans l'exercice de leur fonction, ces agents peuvent :

1° tijdens de openings- of werkuren de inrichtingen, gebouwen, 1° pénétrer, pendant les heures d'ouverture ou de travail, dans les
aanpalende binnenplaatsen en gesloten ruimten waarvan de toegang établissements, bâtiments, cours adjacentes et espaces fermés auxquels
noodzakelijk is voor het vervullen van hun opdracht betreden; ils doivent avoir accès pour l'accomplissement de leur mission;
2° alle dienstige vaststellingen doen, op eerste verzoek en zonder 2° faire toutes les constatations utiles, se faire produire, sur
verplaatsing de gegevens, documenten, stukken of boeken opvorderen die première réquisition et sans déplacement, les données, documents,
noodzakelijk zijn voor hun opsporingen en vaststellingen en hiervan pièces ou livres nécessaires à leurs recherches et constatations et en
een afschrift nemen; prendre copie;
3° tegen ontvangbewijs beslag leggen op de onder punt 2° opgesomde 3° saisir, contre récépissé, les données et documents énumérés au
gegevens en documenten, noodzakelijk voor bewijs van een inbreuk of om point 2°, nécessaires pour apporter la preuve d'une infraction ou pour
de mededaders of medeplichtigen van de overtreders op te sporen; rechercher les coauteurs ou complices des contrevenants;
4° indien zij redenen hebben aan te nemen dat er sprake is van een 4° s'ils ont des raisons de croire à l'existence d'une infraction,
inbreuk, de bewoonde lokalen betreden; de bezoeken in de bewoonde pénétrer dans les locaux habités; les visites dans les locaux habités
lokalen dienen gezamenlijk door ten minste twee agenten te worden doivent être effectuées par deux agents au moins avec l'autorisation
gedaan met voorafgaande machtiging van de rechter van de préalable du juge du tribunal de police.
politierechtbank.

Art. 21.Wanneer een inbreuk op de bepalingen van deze wet wordt

Art. 21.Lorsqu'une infraction aux dispositions de la présente loi est

vastgesteld, kunnen de in artikel 20 bedoelde agenten tot de constatée, les agents visés à l'article 20 peuvent adresser au
overtreder een waarschuwing richten waarbij die tot stopzetting van
deze handeling wordt aangemaand. De waarschuwing wordt aan de contrevenant un avertissement le mettant en demeure de mettre fin à
overtreder ter kennis gebracht binnen een termijn van drie weken vanaf cet acte. L'avertissement est notifié au contrevenant dans un délai de
de vaststellingen van de feiten, via een bij de post aangetekende trois semaines à dater de la constatation des faits, par lettre
brief met ontvangstmelding of via de overhandiging van een afschrift recommandée à la poste avec accusé de réception ou par la remise d'une
van het proces-verbaal dat de feiten vaststelt. copie du procès-verbal constatant les faits.
De waarschuwing vermeldt : L'avertissement mentionne :
a) de ten laste gelegde feiten en de overtreden wetsbepaling of wetsbepalingen; a) les faits imputés et la ou les dispositions légales enfreintes;
b) de termijn waarbinnen zij dienen te worden beëindigd; b) le délai dans lequel il doit y être mis fin;
c) dat indien er geen gevolg gegeven wordt aan de waarschuwing de c) qu'au cas où il n'est pas donné suite à l'avertissement, le
procureur des Konings ervan op de hoogte zal worden gebracht. procureur du Roi en sera avisé.

Art. 22.§ 1. De inbreuken op de verbodsbepalingen die door deze wet

Art. 22.§ 1er. Les infractions aux dispositions prohibitives prévues

zijn voorzien worden bestraft met een gevangenisstraf van één maand par la présente loi sont punies d'une peine d'emprisonnement allant
tot één jaar en een boete van 250 tot 10.000 euro of met slechts één van deze straffen. § 2. De rechtbank kan bovendien de sluiting bevelen van een inrichting die in overtreding is met de verbodsbepalingen van deze wet. De bepalingen van boek I van het Strafwetboek, met inbegrip van hoofdstuk VII en artikel 85, zijn van toepassing op de inbreuken die door deze wet zijn voorzien. § 3. De hiertoe door de minister aangestelde ambtenaren kunnen, na inzage van de processen-verbaal waarin een overtreding tegen de verbodsbepalingen van deze wet wordt vastgesteld en die opgemaakt zijn door de in artikel 19, § 1, bedoelde ambtenaren, aan de overtreders een som voorstellen waarvan de betaling de strafvordering doet vervallen. De Koning stelt de tarieven alsook de modaliteiten van betaling en inning vast. d'un mois à un an et d'une amende de 250 à 10.000 euros ou d'une de ces peines seulement. § 2. Le tribunal peut, en outre, ordonner la fermeture d'un établissement qui enfreint les dispositions prohibitives de la présente loi. Les dispositions du livre Ier du Code pénal, y compris le chapitre VII et l'article 85, s'appliquent aux infractions prévues par la présente loi. § 3. Les agents commissionnés à cet effet par le ministre peuvent, au vu des procès-verbaux constatant une infraction aux dispositions prohibitives de la présente loi, établis par les agents visés à l'article 19, § 1er, proposer aux contrevenants le paiement d'une somme qui éteint l'action publique. Les tarifs ainsi que les modalités de paiement et de perception sont fixés par le Roi.
§ 4. Na kennisneming van de processen-verbaal opgemaakt op grond van § 4. Le ministère public, après avoir pris connaissance des
artikel 19, § 1, tweede lid, kan het openbaar ministerie bevel geven beslag te leggen op de producten die het voorwerp van de inbreuk uitmaken. Wanneer zij, ingevolge de hun door artikel 21, toegekende bevoegdheden, een inbreuk vaststellen, kunnen de aangewezen ambtenaren overgaan tot het bewarend beslag op de producten die het voorwerp van de inbreuk uitmaken. Dit beslag moet, overeenkomstig de bepalingen van het eerste lid, door het openbaar ministerie bevestigd worden binnen een termijn van acht dagen. De persoon bij wie beslag op de producten wordt gelegd, kan als gerechtelijk bewaarder van deze producten aangesteld worden. Het beslag wordt van rechtswege opgeheven door het vonnis dat een einde maakt aan de vervolging, zodra dit in kracht van gewijsde is procès-verbaux dressés sur la base de l'article 19, § 1er, alinéa 2, peut ordonner la saisie des produits faisant l'objet de l'infraction. Les agents commissionnés, lorsqu'ils constatent une infraction en vertu des pouvoirs qui leur sont conférés par l'article 21, peuvent procéder, à titre conservatoire, à la saisie des produits faisant l'objet de l'infraction. Cette saisie doit être confirmée par le ministère public dans un délai de huit jours, conformément aux dispositions du premier alinéa. La personne entre les mains de laquelle les produits sont saisis peut en être constituée gardien judiciaire. La saisie est levée de plein droit par le jugement mettant fin à la poursuite, lorsque ce jugement est passé en force de chose jugée ou
gegaan, of door seponering van de zaak of door betaling van de som par le classement sans suite de l'affaire ou par le paiement de la
bedoeld in § 3. somme visée au § 3.
Het openbaar ministerie kan het beslag dat het bevolen of bevestigd Le ministère public peut donner mainlevée de la saisie qu'il a
heeft, opheffen als de overtreder ervan afziet de producten aan te ordonnée ou confirmée, si le contrevenant renonce à offrir les
bieden in de omstandigheden die tot vervolging aanleiding hebben produits dans les conditions ayant donné lieu à la poursuite; cette
gegeven; deze verzaking houdt generlei erkenning van de gegrondheid renonciation n'implique aucune reconnaissance du bien-fondé de cette
van die vervolging in ». poursuite ».
B.10.3. Het verschil in behandeling berust op een objectief criterium, B.10.3. La différence de traitement repose sur un critère objectif qui
dat afhankelijk is, enerzijds, van de ligging van de vestigingseenheid est fonction, d'une part, de la situation de l'unité d'établissement
in een toeristisch centrum of een badplaats en, anderzijds, van het dans un centre touristique ou une station balnéaire et, d'autre part,
feit dat de gemeenten al dan niet gebruik maken van de machtiging die du fait que les communes usent ou non de l'habilitation qui leur est
hun bij de bestreden bepaling wordt verleend. De bestreden bepaling is conférée par la disposition attaquée. La disposition attaquée est
relevant ten aanzien van de nagestreefde doelstelling, aangezien uit pertinente au regard de l'objectif poursuivi, étant donné qu'il
de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever tegelijk een ressort des travaux préparatoires que le législateur a entendu
doeltreffende bestraffing van de gedragingen die hij beoogt en de garantir tout à la fois une répression efficace des comportements
autonomie van de gemeenten heeft willen waarborgen : qu'il vise et l'autonomie des communes :
« Door het versterken van de gemeentelijke autonomie, krijgen de « Grâce à un renforcement de l'autonomie communale, les communes
gemeenten de instrumenten in handen om bijvoorbeeld nachtwinkels enkel obtiendront les leviers nécessaires pour, par exemple, ne plus
nog toe te laten mits aflevering van een vergunning en gemeentelijke autoriser les magasins de nuit que moyennant la délivrance d'une
administratieve sancties op te leggen aan handelaars die zich niet aan autorisation ou pour infliger des sanctions administratives communales
de gemeentelijke reglementen houden. Op deze wijze zal er op een aux commerçants qui ne respectent pas les règlements communaux. Cela
efficiënte wijze kunnen worden opgetreden, want momenteel worden permettra d'intervenir de manière plus efficace car, pour l'instant,
dergelijke overtredingen door de parketten vaak niet als prioriteit de telles infractions ne sont souvent pas considérées comme une
behandeld. Uit een recente evaluatie van de GAS-wetgeving blijkt priorité par les parquets. Il ressort en outre d'une évaluation
bovendien dat deze wetgeving een zeer efficiënt lokaal récente de la législation sur les SAC que cette législation constitue
sanctioneringsinstrument is » (Parl. St., Kamer, 2014-2015, DOC un outil répressif très efficace sur le plan local » (Doc. parl.,
54-1155/006, p. 5). Chambre, 2014-2015, DOC 54-1155/006, p. 5).
Bovendien blijkt uit de parlementaire voorbereiding dat de wetgever, Il ressort en outre des travaux préparatoires qu'en mettant en oeuvre
met de toepassing van de GAS-Wet, de evenredigheid van de sancties ten la loi sur les sanctions administratives communales, le législateur
opzichte van de inbreuken wou waarborgen : entendait garantir la proportionnalité des sanctions par rapport aux infractions :
« Op deze wijze wordt het proportionaliteitbeginsel tevens « Le principe de proportionnalité est ainsi respecté: les petites
gerespecteerd : kleinere inbreuken zullen worden gesanctioneerd op infractions seront sanctionnées en vertu de la réglementation SAC et,
basis van de GAS-wetgeving en voor zwaardere inbreuken kan de rechter pour les infractions plus graves, le juge peut ordonner la fermeture
de sluiting bevelen op basis van artikel 22, § 2, van de wet van 10 sur la base de l'article 22, § 2, de la loi du 10 novembre 2006 »
november 2006 » (Parl. St., Kamer, 2014-2015, DOC 54-1155/006, p. 10). (Doc. parl., Chambre, 2014-2015, DOC 54-1155/006, p. 10).
B.10.4. De verzoekende partijen beklagen zich erover dat de schorsing, B.10.4. Les parties requérantes dénoncent le fait que, dans les
centres touristiques où s'applique un règlement communal relatif aux
heures d'ouverture, la suspension, le retrait ou la fermeture au sens
de intrekking of de sluiting, bedoeld in artikel 4, § 1, 2° tot 4°, de l'article 4, § 1er, 2° à 4°, de la loi relative aux sanctions
van de GAS-Wet, binnen de toeristische centra waarop een gemeentelijk administratives communales sont ordonnés par le collège des
reglement inzake openingsuren van toepassing is, wordt bevolen door bourgmestre et échevins, tandis qu'en dehors des centres touristiques,
het college van burgemeester en schepenen, terwijl buiten de la fermeture ne peut être ordonnée que par le tribunal, sur la base de
toeristische centra de sluiting op basis van artikel 22, § 2, van de l'article 22, § 2, de la loi du 10 novembre 2006.
wet van 10 november 2006 enkel door de rechtbank kan worden bevolen.
In tegenstelling tot hetgeen het geval is voor de sluiting op basis Contrairement à ce qui est le cas pour la fermeture sur la base de
van artikel 22, § 2, van de wet van 10 november 2006, wordt de l'article 22, § 2, de la loi du 10 novembre 2006, la suspension, le
schorsing, de intrekking of de sluiting, bedoeld in artikel 4, § 1, 2° retrait ou la fermeture, au sens de l'article 4, § 1er, 2° à 4°, de la
tot 4°, van de GAS-Wet, niet door de rechtbank, maar door het college loi relative aux sanctions administratives communales, ne sont pas
van burgemeester en schepenen bevolen. Tegen die beslissing kunnen ordonnés par le tribunal mais par le collège des bourgmestre et
evenwel een beroep tot nietigverklaring en een vordering tot schorsing échevins. Cette décision peut toutefois faire l'objet d'un recours en
worden ingesteld overeenkomstig de artikelen 14 en 17 van de annulation et d'une demande de suspension conformément aux articles 14
gecoördineerde wetten op de Raad van State. Bijgevolg is een et 17 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat. Par conséquent, un
daadwerkelijk rechterlijk toezicht gewaarborgd. contrôle juridictionnel effectif est garanti.
B.10.5. De verzoekende partijen beklagen zich er eveneens over dat in het kader van de administratieve sancties op basis van de GAS-Wet niet is voorzien in een specifieke termijn om de overtreders in kennis te stellen van de beslissing om een gemeentelijke administratieve sanctie op te leggen. De beslissing waarbij de administratieve sanctie wordt opgelegd, moet een afdoende uiteenzetting bevatten van de redenen die de beslissing dragen, zodat de rechtzoekenden kunnen oordelen of er aanleiding bestaat om de rechtsmiddelen aan te wenden waarover zij beschikken. Daarenboven wordt aan de overtreder meegedeeld voor welke feiten de administratieve procedure wordt opgestart en welke rechten hem worden toegekend gedurende die procedure, namelijk het recht om zijn verweermiddelen schriftelijk uiteen te zetten, het recht om zijn dossier te raadplegen, het recht om zich te laten bijstaan of vertegenwoordigen door een raadsman alsook, in beginsel, het recht om B.10.5. Les parties requérantes dénoncent également l'absence de délai spécifique, dans le cadre des sanctions administratives infligées sur la base de la loi relative aux sanctions administratives communales, pour informer les contrevenants de la décision de leur imposer une sanction administrative communale. La décision infligeant la sanction administrative doit contenir un exposé suffisant des motifs qui la fondent, de façon à ce que les justiciables puissent apprécier s'il y a lieu d'exercer les voies de recours dont ils disposent. De plus, le contrevenant est informé des faits pour lesquels la procédure administrative est entamée et des droits qui lui sont reconnus au cours de celle-ci, à savoir le droit d'exposer par écrit ses moyens de défense, le droit de consulter son dossier, le droit de se faire assister ou représenter par un conseil et, en principe, le
zijn zaak mondeling te verdedigen (artikel 25, § 2, van de GAS-Wet). droit de présenter sa défense oralement (article 25, § 2, de la loi
Gelet op de vermelde waarborgen is het verschil in behandeling niet relative aux sanctions administratives communales).
onevenredig ten opzichte van de nagestreefde doelstelling. Compte tenu des garanties indiquées, la différence de traitement n'est
pas disproportionnée par rapport à l'objectif poursuivi.
Het tweede onderdeel van het tweede middel is niet gegrond. Le deuxième moyen, en sa deuxième branche, n'est pas fondé.
B.11.1. Het derde onderdeel van het tweede middel is afgeleid uit de B.11.1. La troisième branche du deuxième moyen est prise de la
schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang violation des articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec la
gelezen met de vrijheid van handel en nijverheid, gewaarborgd door de liberté de commerce et d'industrie garantie par les articles II.3 et
artikelen II.3 en II.4 van het Wetboek van economisch recht, doordat II.4 du Code de droit économique, en ce que la disposition attaquée
de bestreden bepaling zonder verantwoording nachtwinkels zou viseren, viserait sans justification des magasins de nuit, de sorte qu'elle
waardoor de bestreden bepaling uitsluitend winkels zou treffen waarvan toucherait exclusivement des magasins dont les exploitants sont soit
de uitbaters ofwel van buitenlandse nationaliteit, ofwel van de nationalité étrangère, soit d'origine étrangère.
buitenlandse origine zijn.
B.11.2. Artikel II.3 van het Wetboek van economisch recht bepaalt : B.11.2. L'article II.3 du Code de droit économique dispose :
« Iedereen is vrij om enige economische activiteit naar keuze uit te « Chacun est libre d'exercer l'activité économique de son choix ».
oefenen ». B.11.3. De wet van 28 februari 2013 die het voormelde artikel II.3 van B.11.3. La loi du 28 février 2013, qui a introduit l'article II.3,
het Wetboek van economisch recht heeft ingevoerd, heeft het zogenaamde précité, du Code de droit économique, a abrogé le décret dit d'Allarde
decreet d'Allarde van 2-17 maart 1791 opgeheven. Dat decreet, dat de des 2-17 mars 1791. Ce décret, qui garantissait la liberté de commerce
vrijheid van handel en nijverheid waarborgde, heeft het Hof meermaals et d'industrie, a servi régulièrement de norme de référence à la Cour
in zijn toetsing aan de artikelen 10 en 11 van de Grondwet betrokken. dans son contrôle du respect des articles 10 et 11 de la Constitution.
B.11.4. De vrijheid van ondernemen, bedoeld in artikel II.3 van het B.11.4. La liberté d'entreprendre, visée par l'article II.3 du Code de
Wetboek van economisch recht, moet worden uitgeoefend « met droit économique, doit s'exercer « dans le respect des traités
inachtneming van de in België van kracht zijnde internationale
verdragen, van het algemeen normatief kader van de economische unie en internationaux en vigueur en Belgique, du cadre normatif général de
de monetaire eenheid zoals vastgesteld door of krachtens de l'union économique et de l'unité monétaire tel qu'établi par ou en
internationale verdragen en de wet » (artikel II.4 van hetzelfde vertu des traités internationaux et de la loi » (article II.4 du même
Wetboek). Code).
De vrijheid van ondernemen dient derhalve in samenhang te worden La liberté d'entreprendre doit par conséquent être considérée en
beschouwd met de toepasselijke bepalingen van het Europese Unierecht, combinaison avec les dispositions de droit de l'Union européenne
alsook met artikel 6, § 1, VI, derde lid, van de bijzondere wet van 8 applicables, ainsi qu'avec l'article 6, § 1er, VI, alinéa 3, de la loi
augustus 1980 tot hervorming der instellingen, waaraan het Hof, als spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, au regard
bevoegdheidverdelende regel, rechtstreeks vermag te toetsen. duquel la Cour peut effectuer un contrôle direct, en tant que règle
Ten slotte wordt de vrijheid van ondernemen eveneens gewaarborgd door répartitrice de compétence. Enfin, la liberté d'entreprendre est également garantie par l'article
artikel 16 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. 16 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne.
B.11.5. De vrijheid van handel en nijverheid kan niet als een absolute B.11.5. La liberté de commerce et d'industrie ne peut être conçue
vrijheid worden opgevat. Zij belet niet dat de wet de economische comme une liberté absolue. Elle ne fait pas obstacle à ce que la loi
bedrijvigheid van personen en ondernemingen regelt. De wetgever zou règle l'activité économique des personnes et des entreprises. Le
pas onredelijk optreden indien hij de vrijheid van handel en législateur n'interviendrait de manière déraisonnable que s'il
nijverheid zou beperken zonder dat daartoe enige noodzaak bestaat of indien die beperking onevenredig zou zijn met het nagestreefde doel. Zoals is vermeld in B.1.4, wil de wetgever met de bestreden bepaling de gemeenten de mogelijkheid geven om, indien nodig, te verhinderen dat handelszaken de uitzondering op de openingsuren in de toeristische centra en de badplaatsen gebruiken om de gemeentelijke reglementen inzake nachtwinkels te omzeilen. Rekening houdend met die doelstelling is de bestreden maatregel niet zonder redelijke verantwoording. Hij stelt overigens op zichzelf geen onderscheid in naar gelang van de nationaliteit of de herkomst van de uitbaters van de nachtwinkels. Het derde onderdeel van het tweede middel is niet gegrond. Ten aanzien van het derde middel B.12.1. Het derde middel is afgeleid uit de schending van de artikelen limitait la liberté de commerce et d'industrie sans aucune nécessité ou si cette limitation était disproportionnée au but poursuivi. Comme il est dit en B.1.4, en adoptant la disposition attaquée, le législateur entend offrir aux communes la possibilité d'empêcher au besoin que des commerces utilisent l'exception relative aux heures d'ouverture dans les centres touristiques et les stations balnéaires pour contourner les règlements communaux relatifs aux magasins de nuit. Compte tenu de cet objectif, la mesure attaquée n'est pas sans justification raisonnable. Par ailleurs, elle n'instaure par elle-même aucune distinction selon la nationalité ou l'origine des exploitants de ces magasins. Le deuxième moyen, en sa troisième branche, n'est pas fondé. Quant au troisième moyen B.12.1. Le troisième moyen est pris de la violation des articles 10 et
10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het 11 de la Constitution, combinés avec les principes de la sécurité
rechtszekerheidsbeginsel en met het vertrouwensbeginsel en de algemene juridique et de la confiance légitime, et avec les principes généraux
rechtsregels inzake overgangsrecht, doordat de mogelijkheid voor de en matière de droit transitoire, en ce que la possibilité pour la
gemeente om in de toeristische centra sluitingsuren op te leggen, werd commune d'imposer des heures de fermeture dans les centres
ingevoerd met onmiddellijke inwerkingtreding, zonder touristiques a été introduite avec effet immédiat, sans mesures
overgangsmaatregelen. transitoires.
B.12.2. Indien de wetgever een beleidswijziging noodzakelijk acht, vermag hij te oordelen dat die beleidswijziging met onmiddellijke ingang moet worden doorgevoerd en is hij in beginsel niet ertoe gehouden in een overgangsregeling te voorzien. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn slechts geschonden indien de afwezigheid van een overgangsregeling tot een verschil in behandeling leidt waarvoor geen redelijke verantwoording bestaat of indien aan het vertrouwensbeginsel op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan. Dat laatste is het geval wanneer de rechtmatige verwachtingen van een bepaalde categorie van rechtsonderhorigen worden miskend zonder dat een dwingende reden van algemeen belang voorhanden is die het ontbreken van een overgangsregeling kan verantwoorden. B.12.3. Uit de in B.1.4 vermelde parlementaire voorbereiding van de bestreden bepaling blijkt dat deze werd ingevoerd om de gemeenten in badplaatsen en erkende toeristische centra toe te laten te verhinderen dat handelszaken het ontbreken van verplichte sluitingsuren misbruiken om de gemeentelijke reglementen inzake nachtwinkels te omzeilen. De wetgever vermocht maatregelen te nemen om de handelwijze te verijdelen van handelaars die pogen de gemeentelijke reglementen inzake nachtwinkels te omzeilen. Het feit dat de openingsuren binnen de toeristische centra en de badplaatsen vóór de totstandkoming van de bestreden bepaling onbeperkt waren, kon bij de verzoekende partijen niet de rechtmatige verwachting doen ontstaan dat dit ook in de toekomst zo zou blijven. Het derde middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 21 december 2017. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, B.12.2. Si le législateur estime qu'un changement de politique s'impose, il peut décider de lui donner un effet immédiat et il n'est pas tenu, en principe, de prévoir un régime transitoire. Les articles 10 et 11 de la Constitution ne sont violés que si l'absence d'un régime transitoire entraîne une différence de traitement non susceptible de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte excessive au principe de la confiance légitime. Tel est le cas lorsqu'il est porté atteinte aux attentes légitimes d'une catégorie déterminée de justiciables sans qu'un motif impérieux d'intérêt général puisse justifier l'absence d'un régime transitoire. B.12.3. Il ressort des travaux préparatoires de la disposition attaquée cités en B.1.4 que celle-ci a été introduite afin de permettre aux communes d'empêcher que des commerces situés dans des stations balnéaires ou des centres touristiques reconnus abusent de l'absence d'heures de fermeture obligatoires pour contourner les règlements communaux concernant les magasins de nuit. Le législateur pouvait prendre des mesures en vue de contrer les pratiques des commerçants qui tentent de contourner les règlements communaux relatifs aux magasins de nuit. Le fait qu'avant l'élaboration de la disposition attaquée les heures d'ouverture dans les centres touristiques et les stations balnéaires étaient illimitées ne pouvait susciter chez les parties requérantes l'attente légitime qu'à l'avenir également, il continuerait à en être ainsi. Le troisième moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 21 décembre 2017. Le greffier, F. Meersschaut Le président,
E. De Groot E. De Groot
^