← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 71/2017 van 15 juni 2017 Rolnummer : 6250 In zake : de prejudiciële
vragen over de wet van 4 maart 2013 houdende de algemene uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013,
de wet van 24 juni 2013 houdende eerste aan Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en
E. De Groot, en de recht(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 71/2017 van 15 juni 2017 Rolnummer : 6250 In zake : de prejudiciële vragen over de wet van 4 maart 2013 houdende de algemene uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013, de wet van 24 juni 2013 houdende eerste aan Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...) | Extrait de l'arrêt n° 71/2017 du 15 juin 2017 Numéro du rôle : 6250 En cause : les questions préjudicielles concernant la loi du 4 mars 2013 contenant le budget général des dépenses pour l'année budgétaire 2013, la loi du 24 juin 2013 contena La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 71/2017 van 15 juni 2017 | Extrait de l'arrêt n° 71/2017 du 15 juin 2017 |
| Rolnummer : 6250 | Numéro du rôle : 6250 |
| In zake : de prejudiciële vragen over de wet van 4 maart 2013 houdende | En cause : les questions préjudicielles concernant la loi du 4 mars |
| de algemene uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013, de wet van | 2013 contenant le budget général des dépenses pour l'année budgétaire |
| 24 juni 2013 houdende eerste aanpassing van de algemene | 2013, la loi du 24 juin 2013 contenant le premier ajustement du budget |
| uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013 en artikel 508/19 van | général des dépenses pour l'année budgétaire 2013 et l'article 508/19 |
| het Gerechtelijk Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 4 van de wet van | du Code judiciaire, tel qu'il a été inséré par l'article 4 de la loi |
| 23 november 1998 betreffende de juridische bijstand, gesteld door de | du 23 novembre 1998 relative à l'aide juridique, posées par le |
| Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. | Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de | composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. |
| rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. | Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. |
| Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. | Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée |
| Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, | du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
| Bij vonnis van 25 juni 2015 in zake de « Ordre des barreaux | Par jugement du 25 juin 2015 en cause de l'Ordre des barreaux |
| francophones et germanophone » en anderen tegen de Belgische Staat, | francophones et germanophone et autres contre l'Etat belge, dont |
| waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 20 juli | l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 20 juillet 2015, le |
| 2015, heeft de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de | Tribunal de première instance francophone de Bruxelles a posé les |
| volgende prejudiciële vragen gesteld : | questions préjudicielles suivantes : |
| 1. « En fixant le budget de l'aide juridique relatif aux prestations | |
| des avocats de deuxième ligne de l'année 2011-2012 à respectivement | |
| 70.789.000 et 5.888.000 , soit un maximum de dépense autorisée de | |
| 1. « Schenden de wet van 4 maart 2013 ' houdende de algemene | 76.677.000 , la loi du 4 mars 2013 ' contenant le budget général des |
| uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013 ', tweede bijgevoegde | dépenses pour l'année 2013 ', second tableau en annexe, section 12, |
| tabel, sectie 12, afdeling 56, punt 1 ' Gerechtelijke bijstand ', en | division 56, point 1 ' Aide juridique ' et la loi du 24 juin 2013 ' |
| de wet van 24 juni 2013 ' houdende eerste aanpassing van de algemene | contenant le 1er ajustement du budget général des dépenses pour |
| uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013 ', tweede bijgevoegde | l'année 2013 ', second tableau en annexe, section 12, division 56, |
| tabel, sectie 12, afdeling 56, punt 1 ' Gerechtelijke bijstand ', door | point 1 ' Aide juridique ' violent-elles l'article 23, alinéa 3, 2° de |
| de begroting van de juridische bijstand met betrekking tot de prestaties van de tweedelijnsadvocaten voor het jaar 2011-2012 vast te stellen op respectievelijk 70 789 000 euro en 5 888 000 euro, namelijk een maximumbedrag voor toegestane uitgaven van 76 677 000 euro, artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet, in zoverre die bepalingen een aanzienlijke achteruitgang van het recht op juridische bijstand doen ontstaan door de waarde van het punt betreffende de vergoeding van de tweedelijnsadvocaten die de openbare dienst van de juridische bijstand verstrekken, te beperken tot een bedrag van 25,76 euro in plaats van 28,03 euro (geïndexeerde waarde van het punt vastgesteld op 26,91 euro voor het voorgaande gerechtelijk jaar) ? »; 2. « Schendt artikel 508/19 van het Gerechtelijk Wetboek, zoals | la Constitution, en ce qu'en limitant la valeur du point rémunérant les avocats de deuxième ligne prestataires du service public de l'aide juridique à un montant de 25,76 au lieu de 28,03 (valeur indexée du point fixé à 26,91 pour l'année judiciaire précédente), ces dispositions engendrent un recul significatif du droit à l'aide juridique ? »; 2. « En ne contraignant pas le Roi à fixer le montant des indemnités des avocats prestataires de l'aide juridique de deuxième ligne en lien avec le nombre de leurs prestations et en permettant ainsi au Roi de fixer un budget sous la forme d'une ' enveloppe fermée ' pour rémunérer ces prestataires, l'article 508/19 du Code judiciaire, tel |
| ingevoegd bij artikel 4 van de wet van 23 november 1998 ' betreffende de juridische bijstand ', door de Koning niet ertoe te verplichten het bedrag van de vergoedingen van de advocaten die juridische tweedelijnsbijstand verstrekken vast te stellen in samenhang met het aantal van hun prestaties en door het de Koning aldus mogelijk te maken een begroting in de vorm van een ' gesloten enveloppe ' vast te stellen om die verstrekkers te vergoeden, artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet, in zoverre die bepaling vereist dat de wetgever de essentiële elementen die het recht op juridische bijstand waarborgen, zelf moet vaststellen en niet toestaat dat aan de Koning de mogelijkheid wordt gelaten om een aanzienlijke achteruitgang in de bescherming van die fundamentele vrijheid door te voeren door de waarde van het punt ' Gerechtelijke bijstand ' te bepalen ? ». | qu'inséré par l'article 4 de la loi du 23 novembre 1998 ' relative à l'aide juridique ' viole-t-il l'article 23, alinéa 3, 2° de la Constitution, en ce que cette disposition exige que le législateur fixe lui-même les éléments essentiels garantissant le droit à l'aide juridique et n'autorise pas à laisser au Roi la possibilité d'opérer, en fixant la valeur du point d'aide juridique, un recul significatif dans la protection de cette liberté fondamentale ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1.1. « Juridische eerstelijnsbijstand » neemt « de vorm [aan] van | B.1.1. L'« aide juridique de première ligne » prend « la forme de |
| praktische inlichtingen, juridische informatie, een eerste juridisch | renseignements pratiques, d'information juridique, d'un premier avis |
| advies of de verwijzing naar een gespecialiseerde instantie of | juridique ou d'un renvoi vers une instance ou une organisation |
| organisatie », terwijl « juridische tweedelijnsbijstand » wordt « | spécialisées », tandis que l'« aide juridique de deuxième ligne » est |
| verleend aan een natuurlijke persoon in de vorm van een omstandig | « accordée à une personne physique sous la forme d'un avis juridique |
| juridisch advies », in de vorm van « bijstand al dan niet in het kader | circonstancié », de « l'assistance juridique dans le cadre ou non |
| van een procedure » of in de vorm van « bijstand bij een geding » | d'une procédure » ou de « l'assistance dans le cadre d'un procès » |
| (artikel 508/1, 1° en 2°, van het Gerechtelijk Wetboek, ingevoegd bij | (article 508/1, 1° et 2°, du Code judiciaire, inséré par l'article 4 |
| artikel 4 van de wet van 23 november 1998 « betreffende de juridische | de la loi du 23 novembre 1998 « relative à l'aide juridique »). |
| bijstand »). Juridische tweedelijnsbijstand wordt verleend door de advocaten die in | L'aide juridique de deuxième ligne est assurée par les avocats |
| dat kader prestaties wensen te verrichten, en wordt georganiseerd door | désireux d'accomplir des prestations à ce titre et organisée par le |
| het bureau voor juridische bijstand dat bij elke balie is ingesteld | bureau d'aide juridique établi au sein de chaque barreau (article |
| (artikel 446bis, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, ingevoegd | 446bis, alinéa 2, du Code judiciaire, inséré par l'article 2 de la loi |
| bij artikel 2 van de wet van 23 november 1998; artikel 508/7, eerste | du 23 novembre 1998; article 508/7, alinéas 1er et 3, du Code |
| en derde lid, van het Gerechtelijk Wetboek, ingevoegd bij artikel 4 | |
| van de wet van 23 november 1998, vóór de wijziging ervan bij artikel 3 | judiciaire, inséré par l'article 4 de la loi du 23 novembre 1998, |
| van de wet van 6 juli 2016 « tot wijziging van het Gerechtelijk | avant sa modification par l'article 3 de la loi du 6 juillet 2016 « |
| Wetboek met betrekking tot de juridische bijstand »). | modifiant le Code judiciaire en ce qui concerne l'aide juridique »). |
| Die advocaten moeten geregeld aan het bureau voor juridische bijstand | Ces avocats sont tenus de faire régulièrement rapport au bureau d'aide |
| verslag doen (artikel 508/11, eerste lid, van het Gerechtelijk | juridique (article 508/11, alinéa 1er, du Code judiciaire, inséré par |
| Wetboek, ingevoegd bij artikel 4 van de wet van 23 november 1998). | l'article 4 de la loi du 23 novembre 1998). |
| B.1.2. Het Rijk kent vergoedingen toe aan de advocaten voor hun | B.1.2. L'Etat alloue des indemnités aux avocats en raison des |
| prestaties inzake juridische tweedelijnsbijstand, « onder de in | prestations accomplies au titre de l'aide juridique de deuxième ligne, |
| artikel 508/19 bedoelde voorwaarden » (artikel 446bis, derde lid, van | « aux conditions visées à l'article 508/19 » (article 446bis, alinéa |
| het Gerechtelijk Wetboek, ingevoegd bij artikel 2 van de wet van 23 | 3, du Code judiciaire, inséré par l'article 2 de la loi du 23 novembre |
| november 1998). | 1998). |
| Artikel 508/19 van het Gerechtelijk Wetboek, ingevoegd bij artikel 4 | L'article 508/19 du Code judiciaire, inséré par l'article 4 de la loi |
| van de wet van 23 november 1998 en gewijzigd bij artikel 2 van de wet | du 23 novembre 1998 et modifié par l'article 2 de la loi du 21 avril |
| van 21 april 2007 « betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en | 2007 « relative à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat |
| de kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat », bepaalde, vóór | », disposait, avant sa modification par l'article 9 de la loi du 6 |
| de wijziging ervan bij artikel 9 van de wet van 6 juli 2016 : | juillet 2016 : |
| « § 1. De advocaat int de aan de begunstigde toegekende | « § 1er. L'avocat perçoit l'indemnité de procédure accordée au |
| rechtsplegingsvergoeding. | bénéficiaire. |
| § 2. De advocaten belast met de gedeeltelijk of volledig kosteloze | § 2. Les avocats chargés de l'aide juridique de deuxième ligne |
| juridische tweedelijnsbijstand doen verslag aan het bureau over elke | partiellement ou complètement gratuite font rapport au bureau sur |
| behandelde zaak waarvoor zij in dit raam prestaties hebben verricht. | chaque affaire pour laquelle ils ont accompli des prestations à ce |
| Dit verslag vermeldt eveneens de door de advocaat geïnde | titre. Ce rapport mentionne également l'indemnité de procédure perçue |
| rechtsplegingsvergoeding. | par l'avocat. |
| Het bureau kent voor die prestaties aan de advocaten punten toe en het | Le bureau attribue des points aux avocats pour ces prestations et en |
| doet hierover verslag aan de stafhouder. | fait rapport au bâtonnier. |
| De stafhouder deelt het totaal van de punten van de balie mee aan de | Le bâtonnier communique le total des points de son barreau aux |
| in artikel 488 bedoelde overheden die het totaal van de punten van | autorités visées à [l']article 488, lesquelles communiquent le total |
| alle balies meedelen aan de Minister van Justitie. | des points de tous les barreaux au ministre de la Justice. |
| § 3. Zodra hij de mededeling heeft ontvangen van de informatie bedoeld | § 3. Dès réception de l'information visée au § 2, le ministre de la |
| in § 2, kan de Minister van Justitie een controle laten uitvoeren op | Justice peut faire effectuer un contrôle selon les modalités qu'il |
| de wijze die hij bepaalt na raadpleging van de in artikel 488 bedoelde | détermine après concertation avec les autorités visées à l'article |
| overheden. Hij gelast de betaling van de vergoeding aan die overheden | 488. Il ordonne le paiement de l'indemnité à ces autorités qui en |
| die via de Ordes van Advocaten voor de verdeling ervan zorgen ». | assurent la répartition par le biais des Ordres des avocats ». |
| De « in artikel 488 [van het Gerechtelijk Wetboek] bedoelde overheden | Les « autorités visées à l'article 488 » du Code judiciaire sont |
| » zijn de « Ordre des barreaux francophones et germanophone » en de | l'Ordre des barreaux francophones et germanophone et l'Orde van |
| Orde van Vlaamse balies. | Vlaamse balies. |
| B.1.3. Artikel 2 van het koninklijk besluit van 20 december 1999 « | B.1.3. L'article 2 de l'arrêté royal du 20 décembre 1999 « contenant |
| houdende uitvoeringsbepalingen inzake de vergoeding die aan advocaten | |
| wordt toegekend in het kader van de juridische tweedelijnsbijstand en | les modalités d'exécution relatives à l'indemnisation accordée aux |
| inzake de subsidie voor de kosten verbonden aan de organisatie van de | avocats dans le cadre de l'aide juridique de deuxième ligne et relatif |
| bureaus voor juridische bijstand », gewijzigd bij artikel 1 van het | au subside pour les frais liés à l'organisation des bureaux d'aide |
| koninklijk besluit van 19 juli 2006, bepaalde, vóór de wijziging ervan | juridique », modifié par l'article 1er de l'arrêté royal du 19 juillet |
| bij artikel 1 van het koninklijk besluit van 21 juli 2016 : | 2006, disposait, avant sa modification par l'article 1er de l'arrêté royal du 21 juillet 2016 : |
| « De voorwaarden voor de toekenning, het tarief en de wijze van | « Les conditions d'octroi, le tarif et les modalités de paiement de |
| uitbetaling van de vergoeding omschreven in artikel 508/19, van het | l'indemnité prévue à l'article 508/19, du Code judiciaire, y inséré |
| Gerechtelijk Wetboek, ingevoegd bij de wet van 23 november 1998 | par la loi du 23 novembre 1998 relative à l'aide juridique, sont fixés |
| betreffende de juridische bijstand, worden als volgt bepaald : | comme suit : |
| 1° Het bureau voor juridische bijstand verleent aan de advocaten | 1° Le bureau d'aide juridique attribue, aux avocats, des points pour |
| punten voor iedere aanwijzing of ambtshalve toevoeging ingevolge de | chaque désignation ou commission d'office à laquelle il a été procédé |
| artikelen 508/9 en 508/21 van het Gerechtelijk Wetboek, ingevoegd bij | en application des articles 508/9 et 508/21 du Code judiciaire, y |
| de wet van 23 november 1998, waarvoor de advocaten aantonen dat zij | insérés par la loi du 23 novembre 1998, et pour laquelle les avocats |
| tijdens het afgelopen gerechtelijk jaar of tijdens de voorgaande jaren werkelijk prestaties hebben verricht. Het bureau baseert zich in dit verband op het verslag bedoeld in de artikelen 508/11 en 508/19, § 1, eerste lid, van hetzelfde Wetboek, ingevoegd bij dezelfde wet. De punten worden per prestatie verleend op grond van een lijst met de punten die voor bepaalde prestaties worden aangerekend. De minister stelt de lijst op voorstel van de Nationale Orde van Advocaten vast. In alle gevallen kan het Bureau voor Juridische Bijstand, op grond van een behoorlijk gemotiveerde beslissing, het aantal punten herleiden, in functie van de verstrekte prestatie. Er kunnen geen punten worden toegekend wanneer de stafhouder of het bureau voor juridische bijstand een advocaat aanwijst in gevallen | justifient avoir accompli au cours de l'année judiciaire écoulée ou des années antérieures, des prestations effectives. A cette fin, le bureau se fonde sur les rapports visés aux articles 508/11 et 508/19, § 1er, alinéa 1er, du même Code, y insérés par la même loi. Les points sont attribués par prestation, sur la base d'une liste mentionnant les points correspondant à des prestations déterminées. Cette liste est fixée par le ministre, sur proposition de l'Ordre national des Avocats. En toute hypothèse, le bureau d'aide juridique peut, sur base d'une décision dûment motivée, réduire le nombre de points en fonction des prestations fournies. Il ne peut y avoir attribution de points lorsque le bâtonnier ou le bureau d'aide juridique désigne un avocat en dehors des cas |
| waarin de artikelen 508/9 en 508/21 van hetzelfde Wetboek niet van | d'application des articles 508/9 et 508/21 du même Code; |
| toepassing zijn; | |
| 2° de stafhouders bezorgen aan de overheden bedoeld in artikel 488 van | 2° les bâtonniers adressent aux autorités visées à l'article 488 du |
| hetzelfde Wetboek voor 31 oktober van elk jaar, op de formulieren | même Code, avant le 31 octobre de chaque année, sur des formulaires |
| welke die overheden ter beschikking stellen, een lijst van de | mis à leur disposition par ces autorités, une liste des avocats qui |
| advocaten die de prestaties bedoeld in 1°, eerste lid, hebben | ont accompli des prestations visées au 1°, alinéa 1er, en mentionnant |
| verricht, waarbij voor elke prestatie opgave moet worden gedaan van : | pour chacun d'eux : |
| a) per aanwijzing en per ambtshalve toevoeging : | a) par désignation et commission d'office : |
| - de identiteit en de woonplaats van de bijgestane persoon; | - l'identité et le domicile de la personne assistée; |
| - de punten toegekend wegens prestaties verricht ten aanzien van | - les points attribués en raison de prestations accomplies à l'égard |
| personen die volledige bijstand genieten; | de personnes bénéficiant d'une aide totale; |
| - de punten toegekend wegens prestaties verricht ten aanzien van | - les points attribués en raison de prestations accomplies à l'égard |
| personen die gedeeltelijke bijstand genieten, evenals het bedrag van | de personnes bénéficiant d'une aide partielle, ainsi que le montant |
| de betaalde erelonen; | des honoraires payés; |
| b) het totaal van de punten en van de bedragen bedoeld in a). | b) les totaux des points et des montants visés sous a). |
| De stafhouders vermelden eveneens voor de gehele balie het totaal van | Les bâtonniers mentionnent également, pour l'ensemble du barreau, les |
| de punten en van de bedragen bedoeld in b); | totaux des points et des montants visés sous b). |
| 3° aan de hand van het totale aantal punten dat alle advocaten van het | 3° sur la base du total des points obtenus par l'ensemble des avocats |
| Rijk hebben behaald en van het bedrag bestemd voor de vergoedingen dat | du Royaume et du montant des indemnités inscrit au budget général des |
| ingeschreven is op de begroting van het jaar waarin het betrokken | dépenses de l'année budgétaire dans laquelle l'année judiciaire |
| gerechtelijk jaar eindigt, doen de overheden bedoeld in artikel 488 | concernée s'achève, les autorités visées à l'article 488 du même Code |
| van hetzelfde Wetboek, voor 1 februari van elk jaar, voor het gehele | |
| Rijk een voorstel aan de minister betreffende de berekening van de | font au ministre, pour le Royaume, avant le 1er février de chaque |
| waarde van één punt. | |
| In dit voorstel is de waarde van één punt gelijk aan het totale bedrag | année, une proposition concernant le calcul de la valeur d'un point. |
| van de vergoedingen ingeschreven op de begroting vermeerderd met het | Pour cette proposition, la valeur d'un point est égal [e] au montant |
| totale bedrag van de gedeeltelijke betalingen van de erelonen gedeeld | total des indemnités majoré du montant total des paiements partiels |
| door het totale aantal van de punten van de advocaten. | des honoraires, divisés par le nombre total de points obtenus par les |
| Tenslotte delen de overheden bedoeld in artikel 488 van hetzelfde | avocats. Les autorités visées à l'article 488 du même Code communiquent |
| Wetboek, eveneens per balie en voor het gehele Rijk, aan de minister | également au ministre, par barreau et pour tout le Royaume, les |
| de gegevens mee die zijn omschreven in artikel 2, 2°, a, tweede en | informations visées à l'article 2, 2°, a, 2ème et 3ème tiret; |
| derde streepje; 4° na controle bepaalt de minister het totale bedrag van de | 4° après vérification, le ministre détermine le montant total des |
| vergoedingen en stelt hij de waarde vast van één punt. Hij geeft de | indemnités et établit la valeur d'un point. Il en informe les |
| overheden bedoeld in artikel 488 van hetzelfde Wetboek hiervan kennis | autorités visées à l'article 488 du même Code et leur verse le montant |
| en betaalt hen het bedrag van de vergoeding uit; | des indemnités; |
| 5° op basis van de beslissing van de minister, delen de overheden | 5° sur la base de la décision du ministre, les autorités visées à |
| bedoeld in artikel 488 van hetzelfde Wetboek aan ieder stafhouder | l'article 488 du même Code communiquent à chaque bâtonnier : |
| volgende gegevens mee : | |
| a) voor de gehele balie, het bedrag waarop de advocaten recht hebben, | a) pour l'ensemble du barreau, le montant auquel les avocats ont |
| onder voorbehoud van de toepassing van artikel 6; | droit, sous réserve de l'application de l'article 6; |
| b) per advocaat, voor de juridische bijstand aan personen die | b) par avocat, pour l'aide juridique aux personnes bénéficiant d'une |
| volledige bijstand genieten, de vergoeding waarop hij recht heeft, | aide totale, l'indemnité auquel il a droit, sous réserve de |
| onder voorbehoud van de toepassing van artikel 6, zijnde het aantal | l'application de l'article 6, soit le nombre de points que l'intéressé |
| punten die de betrokkene heeft behaald, vermenigvuldigd met de waarde | a obtenu, multiplié par la valeur d'un point; |
| van één punt; c) per advocaat, voor de juridische bijstand aan personen die | c) par avocat, pour l'aide juridique aux personnes bénéficiant d'une |
| gedeeltelijke bijstand genieten, de vergoeding waarop hij recht heeft, | |
| onder voorbehoud van de toepassing van artikel 6, zijnde het aantal | aide partielle, l'indemnité auquel il a droit, sous réserve de |
| punten die de betrokkene heeft behaald vermenigvuldigd met de waarde | l'application de l'article 6, soit le nombre de points que l'intéressé |
| van één punt en verminderd met het bedrag van de erelonen die hij | a obtenu, multiplié par la valeur d'un point et diminué du montant des |
| heeft ontvangen. | honoraires que celui-ci a perçus. |
| Terzelfder tijd maken de overheden omschreven in artikel 488 van | En même temps, les autorités visées à l'article 488 du même Code |
| hetzelfde Wetboek de bedragen bedoeld in a) over op een bijzondere | versent les montants visés sous a) sur un compte spécial, ouvert à cet |
| rekening die elke balie daartoe onder de rubriek ' vergoeding advocaten ' opent; | effet par chaque barreau sous la rubrique ' indemnités avocats '; |
| 6° elke balie verdeelt de bedragen bedoeld in 5° die de overheden | 6° les montants visés au 5° versés par les autorités visées à |
| bedoeld in artikel 488 van hetzelfde Wetboek hebben overgemaakt, onder | l'article 488 du même Code sont répartis par chaque barreau entre les |
| de advocaten; | avocats; |
| 7° iedere aanwijzing of ambtshalve toevoeging wordt slechts eenmaal | 7° chaque désignation ou commission d'office ne donne lieu au paiement |
| vergoed, hetzij bij het einde van de prestatie, hetzij wanneer het | que d'une seule indemnité, soit à la fin de la prestation, soit |
| bureau voor juridische bijstand de advocaat van de aanwijzing of van | lorsque le bureau d'aide juridique décharge l'avocat de la désignation |
| de ambtshalve toevoeging ontheft ». | ou de la commission d'office ». |
| De in de voormelde tekst bedoelde minister is de minister van Justitie | Le ministre visé par le texte précité est le ministre de la Justice |
| (artikel 1, eerste streepje, van het koninklijk besluit van 20 december 1999). | (article 1er, premier tiret, de l'arrêté royal du 20 décembre 1999). |
| Het gerechtelijk jaar begint op 1 september en eindigt op 30 juni | L'année judiciaire commence le 1er septembre et se termine le 30 juin |
| (artikel 334, eerste lid, eerste zin, van het Gerechtelijk Wetboek). | (article 334, alinéa 1er, première phrase, du Code judiciaire). |
| B.2. De begroting van de Federale Overheidsdienst Justitie, die is | B.2. Le budget du Service public fédéral Justice, détaillé au tableau |
| uitgewerkt in tabel 2 die als bijlage bij de wet van 4 maart 2013 « | 2 annexé à la loi du 4 mars 2013 « contenant le budget général des |
| houdende de algemene uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013 » | dépenses pour l'année budgétaire 2013 » prévoit, dans le cadre de |
| is gevoegd, voorziet, in het kader van activiteit 11 (« Goederen en | |
| diensten ») van programma 1 (« Gerechtelijke bijstand ») van | l'activité 11 (« Biens et services ») du programme 1 (« Aide juridique |
| organisatieafdeling 56 (« Gewone rechtsmachten »), in een | ») de la division organique 56 (« Juridictions ordinaires »), un |
| vastleggingskrediet ter waarde van 70 789 000 euro voor de | crédit d'engagement d'une valeur de 70 789 000 euros pour l'allocation |
| basisallocatie « Vergoedingen van de advocaten belast met de | de base « Rétribution des avocats chargés de l'aide juridique ». |
| gerechtelijke bijstand ». | |
| In tabel 2 die als bijlage bij de wet van 24 juni 2013 « houdende | Le tableau 2 annexé à la loi du 24 juin 2013 « contenant le premier |
| eerste aanpassing van de algemene uitgavenbegroting voor het | |
| begrotingsjaar 2013 » is gevoegd, wordt dat krediet met een bedrag van | ajustement du budget général des dépenses pour l'année budgétaire 2013 |
| 5 888 000 euro verhoogd. | » augmente ce crédit d'un montant de 5.888.000 euros. |
| Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag | Quant à la première question préjudicielle |
| B.3. Uit het aan het Hof overgezonden dossier en uit de bewoordingen | B.3. Il ressort du dossier transmis à la Cour et du libellé de la |
| van de prejudiciële vraag blijkt dat het Hof wordt verzocht zich uit | question préjudicielle que la Cour est invitée à statuer sur la |
| te spreken over de bestaanbaarheid, met artikel 23, derde lid, 2°, van | compatibilité, avec l'article 23, alinéa 3, 2°, de la Constitution, |
| de Grondwet, van de bedragen van de kredieten die bij de wet van 4 | |
| maart 2013 en bij de wet van 24 juni 2013 tegenover basisallocatie | des montants des crédits inscrits, par la loi du 4 mars 2013 et par la |
| 56.11.34.41.45 van de begroting van de Federale Overheidsdienst | loi du 24 juin 2013, en regard de l'allocation de base 56.11.34.41.45 |
| Justitie zijn ingeschreven, in zoverre, door de waarde van het punt | du budget du Service public fédéral Justice, en ce que, en limitant à |
| waarvan sprake is in de voormelde artikelen 508/19 van het | 25,76 euros la valeur du point dont il est question dans l'article |
| Gerechtelijk Wetboek en 2 van het koninklijk besluit van 20 december | 508/19 du Code judiciaire et dans l'article 2 de l'arrêté royal du 20 |
| 1999, tot 25,76 euro te beperken, de bedragen van de voormelde | décembre 1999, précités, les montants des crédits précités réduiraient |
| kredieten het recht op juridische bijstand van de personen die | significativement le droit à l'aide juridique des personnes ayant |
| prestaties hebben genoten die door een advocaat in het kader van de | bénéficié de prestations accomplies par un avocat au titre de l'aide |
| juridische tweedelijnsbijstand zijn verricht en die het voorwerp | juridique de deuxième ligne qui ont fait l'objet d'un rapport que cet |
| hebben uitgemaakt van een verslag dat die advocaat tijdens het | |
| gerechtelijk jaar 2011-2012 aan het bureau voor juridische bijstand | avocat a remis au bureau d'aide juridique durant l'année judiciaire |
| heeft bezorgd, aanzienlijk zouden verminderen. | 2011-2012. |
| B.4.1. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt : | B.4.1. L'article 23 de la Constitution dispose : |
| « Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden. | « Chacun a le droit de mener une vie conforme à la dignité humaine. |
| Daartoe waarborgen de wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde | A cette fin, la loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 |
| regel, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de | garantissent, en tenant compte des obligations correspondantes, les |
| economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden | droits économiques, sociaux et culturels, et déterminent les |
| voor de uitoefening bepalen. | conditions de leur exercice. |
| Die rechten omvatten inzonderheid : | Ces droits comprennent notamment : |
| [...] | [...] |
| 2° het recht op [...] sociale, geneeskundige en juridische bijstand; | 2° le droit [...] à l'aide sociale, médicale et juridique; |
| [...] ». | [...] ". |
| B.4.2. Door het recht op juridische bijstand vast te leggen in het | B.4.2. En consacrant le droit à l'aide juridique dans l'article 23, |
| voormelde artikel 23, derde lid, 2°, naast het recht op sociale en | alinéa 3, 2°, précité, parallèlement au droit à l'aide sociale et |
| geneeskundige bijstand, beoogde de Grondwetgever in eerste instantie « | médicale, le Constituant visait en premier lieu à « protéger la |
| de mens in nood te beschermen ». Volgens de parlementaire | personne se trouvant en état de détresse ». Selon les travaux |
| voorbereiding | préparatoires : |
| « [beoogt] het artikel [...] echter meer, nl. een groter welzijn. Het | « Cet article va toutefois plus loin et vise notamment à assurer un |
| gebrek aan juridische kennis of maatschappelijke weerbaarheid mag de | plus grand bien-être. Le manque de connaissances juridiques ou |
| l'aptitude insuffisante à se défendre socialement ne peuvent pas avoir | |
| particulier het genot van een recht niet ontnemen noch hem de | pour effet de priver l'individu de la jouissance d'un droit ou de la |
| formulering van een verweer ontzeggen » (Parl. St., Senaat, B.Z. | faculté de se défendre » (Doc. parl., Sénat, S.E., 1991-1992, n° |
| 1991-1992, nr. 100-2/1°, p. 11, en nr. 10-2/3°, p. 19). | 100-2/1°, p. 11, et n° 10-2/3°, p. 19). |
| B.4.3. Artikel 23 houdt aldus ter zake een standstill-verplichting in | B.4.3. L'article 23 contient ainsi, en la matière, une obligation de |
| die de bevoegde wetgever verbiedt het door de toepasselijke wetgeving | standstill qui interdit au législateur compétent de réduire |
| geboden beschermingsniveau aanzienlijk te verminderen, zonder dat | significativement le niveau de protection offert par la législation |
| daartoe redenen van algemeen belang bestaan. | applicable, sans qu'existent des motifs d'intérêt général. |
| Hoewel de houder van het recht op juridische bijstand de rechtzoekende | Bien que le titulaire du droit à l'aide juridique soit le justiciable, |
| is, zou de financiering van de vergoeding van de advocaten die | le financement de l'indemnisation des avocats prestataires de l'aide |
| juridische tweedelijnsbijstand verstrekken, erop van invloed kunnen | juridique de deuxième ligne pourrait avoir une influence sur celle-ci |
| zijn indien zou worden aangetoond dat een verlaging van die vergoeding | s'il venait à être établi qu'une baisse de cette indemnisation a une |
| daadwerkelijk een weerslag heeft op het aantal advocaten die | incidence effective sur le nombre d'avocats désireux d'accomplir des |
| dergelijke prestaties wensen te verrichten, zodat het recht op | prestations de cette nature en manière telle que le droit à l'aide |
| juridische bijstand dat bij artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet | juridique que l'article 23, alinéa 3, 2°, de la Constitution reconnaît |
| aan de rechtzoekende wordt toegekend, aanzienlijk zou worden | au justiciable serait réduit significativement. |
| verminderd. B.5. Het gerechtelijk jaar 2011-2012 is begonnen op 1 september 2011 | B.5. L'année judiciaire 2011-2012 a commencé le 1er septembre 2011 et |
| en is geëindigd op 30 juni 2012. | s'est achevée le 30 juin 2012. |
| De prestaties die door een advocaat in het kader van de juridische | Les prestations accomplies par un avocat au titre de l'aide juridique |
| tweedelijnsbijstand zijn verricht en die het voorwerp hebben | |
| uitgemaakt van een verslag dat die advocaat tijdens dat gerechtelijk | de deuxième ligne qui ont fait l'objet d'un rapport que cet avocat a |
| jaar aan het bureau voor juridische bijstand heeft bezorgd, dateren | remis au bureau d'aide juridique durant cette année judiciaire sont |
| van vóór 1 juli 2012. | antérieures au 1er juillet 2012. |
| Het inschrijven van een krediet op de algemene uitgavenbegroting van | L'inscription d'un crédit au budget général des dépenses de l'année |
| het jaar 2013, dat volgens de prejudiciële vraag ertoe strekt de vóór | 2013, qui, selon la question préjudicielle, a pour objet de financer |
| 1 juli 2012 verrichte prestaties van advocaten te financieren, heeft | des prestations d'avocat accomplies avant le 1er juillet 2012, |
| betrekking op prestaties die, per definitie, vóór het aannemen van die | concerne des prestations qui, par hypothèse, ont été accomplies avant |
| begroting zijn verricht. | l'adoption dudit budget. |
| Zoals de Ministerraad heeft onderlijnd, heeft de voortdurende stijging | Ainsi que le souligne le Conseil des ministres, l'augmentation |
| van het bedrag van de begrotingskredieten die zijn bestemd voor het | constante du montant des crédits budgétaires destinés à indemniser les |
| vergoeden van de advocaten die belast zijn met de juridische bijstand, | avocats chargés de l'aide juridique a permis d'éviter une forte |
| het mogelijk gemaakt een sterke waardevermindering van het punt te | |
| vermijden, ondanks de toename van het aantal beslissingen tot | diminution de la valeur du point, malgré la hausse du nombre des |
| toekenning van juridische bijstand en dus de stijging van het totale | décisions d'octroi de l'aide juridique et donc l'augmentation du |
| aantal punten die aan de aangestelde advocaten zijn toegekend. | nombre total des points attribués aux avocats désignés. |
| In tegenstelling tot hetgeen de eisende partijen voor de verwijzende | Contrairement à ce que soutiennent les parties demanderesses devant le |
| rechter aanvoeren, zou uit de loutere toepassing van de in het geding | juge a quo, il ne pourrait être déduit de la seule application des |
| zijnde bepalingen waarbij een globaal forfaitair bedrag voor de | dispositions en cause qui déterminent un montant forfaitaire global |
| basisallocatie « Vergoedingen van de advocaten belast met de | pour l'allocation de base « Rétribution des avocats chargés de l'aide |
| gerechtelijke bijstand » wordt vastgesteld, in zoverre zij eventueel | juridique », en ce qu'elles pourraient éventuellement avoir pour |
| een waardevermindering van het punt betreffende de vergoeding van de betrokken advocaten tot gevolg zouden kunnen hebben, niet kunnen worden afgeleid dat die daadwerkelijk een weerslag kunnen hebben gehad op de prestaties die zijn verricht, voordat zij waren aangenomen. Bovendien blijkt uit de elementen van het dossier dat de eisende partijen in werkelijkheid kritiek leveren op een aanzienlijke achteruitgang in de vergoeding van de advocaten die prestaties verrichten, in zoverre de bij de in het geding zijnde bepalingen doorgevoerde vermindering van het bedrag van de waarde van het punt substantieel zou zijn in vergelijking met het bedrag dat in de voorgaande gerechtelijke jaren van kracht was. Een dergelijke vaststelling zou het niet mogelijk maken te dezen te besluiten dat het recht op juridische bijstand van de rechtzoekenden die prestaties van juridische tweedelijnsbijstand vermeld in een verslag bezorgd aan het bureau voor juridische bijstand tijdens het gerechtelijk jaar 2011-2012 hebben genoten, is aangetast. De prestaties die zij hebben kunnen genieten in het kader van het recht dat hun bij artikel 23, derde lid, 2°, wordt toegekend, werden immers daadwerkelijk verricht en zouden, van nature, niet opnieuw kunnen worden verricht indien de | conséquence une baisse de la valeur du point indemnisant les avocats concernés, qu'elles ont effectivement pu avoir une incidence sur les prestations qui ont été accomplies avant qu'elles aient été adoptées. En outre, il ressort des éléments du dossier que les parties demanderesses critiquent en réalité un recul significatif dans l'indemnisation des avocats prestataires en ce que la baisse du montant de la valeur du point opérée par les dispositions en cause serait substantielle par comparaison au montant qui était en vigueur durant les années judiciaires précédentes. Un tel constat ne permettrait pas de conclure, en l'espèce, à l'atteinte au droit à l'aide juridique des justiciables qui ont bénéficié de prestations d'aide juridique de deuxième ligne mentionnées dans un rapport remis au bureau d'aide juridique durant l'année judiciaire 2011-2012. En effet, les prestations dont ils ont pu bénéficier dans le cadre du droit qui leur est reconnu par l'article 23, alinéa 3, 2°, ont effectivement été accomplies et ne pourraient, par nature, être à |
| advocaten, ingevolge een vaststelling van schending van de in het | nouveau accomplies si, par l'effet d'un constat de violation des |
| geding zijnde bepalingen, weer een betere vergoeding zouden kunnen genieten die voor de toekomst van invloed zou zijn op hun prestaties. Een dergelijk potentieel gevolg zou zich enkel ten aanzien van nog te leveren prestaties en niet ten aanzien van voorbije prestaties kunnen voordoen. B.6. De in het geding zijnde bepalingen doen derhalve geen afbreuk aan de essentie zelf van het door artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet gewaarborgde recht op juridische bijstand van de rechtzoekenden. B.7. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag B.8. Het Hof wordt ook verzocht zich uit te spreken over de bestaanbaarheid, met artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet, van artikel 508/19 van het Gerechtelijk Wetboek, in zoverre die wetsbepaling, door de Koning niet ertoe te verplichten het totale bedrag van de vergoedingen die zijn uitbetaald aan de advocaten die prestaties in het kader van de juridische tweedelijnsbijstand hebben verricht, te bepalen naar gelang van het aantal van die prestaties en door het Hem aldus mogelijk te maken een begroting in de vorm van een | dispositions en cause, les avocats pouvaient retrouver le bénéfice d'une meilleure indemnisation qui influencerait pour l'avenir leurs prestations. Un tel effet potentiel ne pourrait se produire qu'à l'égard de prestations encore à effectuer et non de prestations passées. B.6. Les dispositions en cause ne sont pas de nature à porter atteinte à la substance même du droit à l'aide juridique des justiciables garanti par l'article 23, alinéa 3, 2°, de la Constitution. B.7. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la seconde question préjudicielle B.8. La Cour est aussi invitée à statuer sur la compatibilité, avec l'article 23, alinéa 3, 2°, de la Constitution, de l'article 508/19 du Code judiciaire, en ce que, en n'obligeant pas le Roi à déterminer le montant total des indemnités versées aux avocats ayant accompli des prestations au titre de l'aide juridique de deuxième ligne en fonction du nombre de ces prestations et en Lui permettant ainsi de fixer un |
| « gesloten enveloppe » vast te stellen, de Koning ertoe zou machtigen | budget sous la forme d'une « enveloppe fermée », cette disposition |
| een essentieel element van het recht op juridische bijstand te regelen | législative habiliterait le Roi à régler un élément essentiel du droit |
| en Hem zou toestaan het niveau van bescherming van dat recht | à l'aide juridique et L'autoriserait à réduire sensiblement le niveau |
| aanzienlijk te verminderen door de waarde van het punt te bepalen | de protection de ce droit par la fixation de la valeur du point dont |
| waarvan sprake is in die bepaling. | il est question dans cette disposition. |
| B.9. Artikel 23, tweede lid en derde lid, 2°, van de Grondwet verplicht de bevoegde wetgever ertoe het recht op juridische bijstand te waarborgen en de voorwaarden voor de uitoefening van dat recht te bepalen. Die grondwetsbepaling verbiedt die wetgever echter niet machtigingen te verlenen aan de uitvoerende macht, voor zover die machtigingen betrekking hebben op de tenuitvoerlegging van maatregelen waarvan de wetgever het onderwerp heeft aangegeven. Die grondwetsbepaling verplicht de wetgever niet om alle essentiële elementen van het recht op juridische bijstand te regelen en verbiedt hem niet om de uitvoerende macht ertoe te machtigen die te regelen. | B.9. L'article 23, alinéas 2 et 3, 1°, de la Constitution oblige le législateur compétent à garantir le droit à l'aide juridique et à déterminer les conditions d'exercice de ce droit. Cette disposition constitutionnelle n'interdit cependant pas à ce législateur d'accorder des délégations au pouvoir exécutif, pour autant qu'elles portent sur l'exécution de mesures dont le législateur a déterminé l'objet. Cette disposition constitutionnelle n'impose pas au législateur de régler tous les éléments essentiels du droit à l'aide juridique et ne lui interdit pas d'habiliter le pouvoir exécutif à régler ceux-ci. |
| B.10.1. Artikel 508/19 van het Gerechtelijk Wetboek bevat de « | B.10.1. L'article 508/19 du Code judiciaire énonce les « règles |
| algemene regeling » van de vergoeding van de advocaten (Parl. St., | générales » de l'indemnisation des avocats (Doc. parl., Chambre, |
| Kamer, 1995-1996, nr. 549/14, p. 85), zijnde de « voorwaarden » | 1995-1996, n° 549/14, p. 85), qui sont les « conditions » auxquelles « |
| waaronder « het Rijk vergoedingen [toekent] aan de advocaten voor hun | l'Etat alloue [...] des indemnités aux avocats en raison des |
| prestaties inzake juridische [tweedelijns]bijstand » (artikel 446bis, | prestations accomplies au titre de l'aide juridique » de deuxième |
| derde lid, van het Gerechtelijk Wetboek). | ligne (article 446bis, alinéa 3, du Code judiciaire). |
| B.10.2. De in het geding zijnde wetsbepaling bevat geen enkele | B.10.2. La disposition législative en cause ne contient aucune |
| machtiging aan de Koning. | habilitation au Roi. |
| Bovendien staat zij Hem niet toe het niveau van bescherming van het | En outre, elle ne L'autorise pas à réduire significativement le niveau |
| recht op juridische bijstand aanzienlijk te verminderen zonder dat | de protection du droit à l'aide juridique sans qu'existent des motifs |
| daartoe redenen van algemeen belang bestaan. | d'intérêt général. |
| Zij machtigt de Koning evenmin ertoe een begroting vast te stellen | Elle n'habilite pas davantage le Roi à arrêter un budget pour |
| voor de vergoeding van de prestaties die door advocaten in het kader | l'indemnisation des prestations accomplies par des avocats au titre de |
| van de juridische tweedelijnsbijstand zijn verricht, aangezien het aan | l'aide juridique de deuxième ligne, puisqu'il appartient à la Chambre |
| de Kamer van volksvertegenwoordigers staat de begroting jaarlijks goed | des représentants de voter annuellement le budget (article 174, alinéa |
| te keuren (artikel 174, eerste lid, van de Grondwet). Het komt enkel | 1er, de la Constitution). C'est au seul pouvoir législatif qu'il |
| de wetgevende macht toe het totale bedrag van de vergoedingen die aan de advocaten zullen worden uitbetaald wegens prestaties die in het kader van de juridische tweedelijnsbijstand zijn verricht, te bepalen. B.11. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : | revient de prévoir le montant total des indemnités qui seront versées aux avocats en raison des prestations accomplies au titre de l'aide juridique de deuxième ligne. B.11. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : - Dans la mesure où elles inscrivent les montants des crédits en regard de l'allocation de base 56.11.34.41.45 (« Rétribution des avocats chargés de l'aide juridique ») du budget du Service public |
| - De bijlage bij de wet van 4 maart 2013 « houdende de algemene | fédéral Justice, l'annexe de la loi du 4 mars 2013 « contenant le |
| uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013 » en de bijlage bij de | budget général des dépenses pour l'année budgétaire 2013 » et l'annexe |
| wet van 24 juni 2013 « houdende eerste aanpassing van de algemene | de la loi du 24 juin 2013 « contenant le premier ajustement du budget |
| uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2013 », in zoverre zij de | général des dépenses pour l'année budgétaire 2013 » ne violent pas |
| bedragen van de kredieten inschrijven tegenover basisallocatie | |
| 56.11.34.41.45 (« Vergoedingen van de advocaten belast met de | |
| gerechtelijke bijstand ») van de begroting van de Federale | |
| Overheidsdienst Justitie, schenden artikel 23, tweede lid en derde lid, 2°, van de Grondwet niet. | l'article 23, alinéas 2 et 3, 2°, de la Constitution. |
| - Artikel 508/19 van het Gerechtelijk Wetboek, zoals het luidde vóór | - L'article 508/19 du Code judiciaire, tel qu'il était rédigé avant sa |
| de wijziging ervan bij artikel 9 van de wet van 6 juli 2016 « tot | modification par l'article 9 de la loi du 6 juillet 2016 « modifiant |
| wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de | |
| juridische bijstand », schendt artikel 23, tweede lid en derde lid, | le Code judiciaire en ce qui concerne l'aide juridique », ne viole pas |
| 2°, van de Grondwet niet. | l'article 23, alinéas 2 et 3, 2°, de la Constitution. |
| Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 15 juni 2017. | la Cour constitutionnelle, le 15 juin 2017. |
| De griffier, | Le greffier, |
| F. Meersschaut | F. Meersschaut |
| De voorzitter, | Le président, |
| J. Spreutels | J. Spreutels |