Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 85/2017 van 6 juli 2017 Rolnummer 6314 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 25 juni 2015 tot wijziging van verschillende bepalingen betreffende het hoger Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 85/2017 van 6 juli 2017 Rolnummer 6314 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 25 juni 2015 tot wijziging van verschillende bepalingen betreffende het hoger Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...) Extrait de l'arrêt n° 85/2017 du 6 juillet 2017 Numéro du rôle : 6314 En cause : le recours en annulation de l'article 43 du décret de la Communauté française du 25 juin 2015 modifiant diverses dispositions relatives à l'enseignement supérieu La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 85/2017 van 6 juli 2017 Extrait de l'arrêt n° 85/2017 du 6 juillet 2017
Rolnummer 6314 Numéro du rôle : 6314
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 43 van het decreet En cause : le recours en annulation de l'article 43 du décret de la
van de Franse Gemeenschap van 25 juni 2015 tot wijziging van Communauté française du 25 juin 2015 modifiant diverses dispositions
verschillende bepalingen betreffende het hoger onderwijs, ingesteld relatives à l'enseignement supérieur, introduit par l'ASBL «
door de vzw « Fédération des Etudiant(e)s francophones ». Fédération des Etudiant(e)s francophones ».
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T.
Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée
Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 14 december Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 14
2015 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 16 décembre 2015 et parvenue au greffe le 16 décembre 2015, l'ASBL «
december 2015, heeft de vzw « Fédération des Etudiant(e)s francophones Fédération des Etudiant(e)s francophones », assistée et représentée
», bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. M. Kaiser en Mr. P.-F. par Me M. Kaiser et Me P.-F. Henrard, avocats au barreau de Bruxelles,
Henrard, advocaten bij de balie te Brussel, beroep tot vernietiging
ingesteld van artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van a introduit un recours en annulation de l'article 43 du décret de la
25 juni 2015 tot wijziging van verschillende bepalingen betreffende Communauté française du 25 juin 2015 modifiant diverses dispositions
het hoger onderwijs (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 23 relatives à l'enseignement supérieur (publié au Moniteur belge du 23
juli 2015, tweede editie). juillet 2015, deuxième édition).
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepaling en de context ervan Quant à la disposition attaquée et son contexte
B.1.1. Artikel 96 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 7 B.1.1. L'article 96 du décret de la Communauté française du 7 novembre
november 2013 « tot bepaling van het hogeronderwijslandschap en de 2013 « définissant le paysage de l'enseignement supérieur et
academische organisatie van de studies » bepaalde : l'organisation académique des études » disposait :
« § 1. Bij met redenen omklede beslissing kunnen de [overheden] van de « § 1er. Par décision motivée, les autorités de l'établissement
instelling voor hoger onderwijs, volgens de procedure waarin wordt d'enseignement supérieur peuvent refuser l'inscription d'un étudiant,
voorzien in het studiereglement, de inschrijving van een student weigeren : selon la procédure prévue au règlement des études :
1° wanneer deze student in de voorbije vijf jaar het voorwerp is 1° lorsque cet étudiant a fait l'objet, dans les cinq années
geweest van een maatregel tot uitsluiting uit een instelling voor précédentes, d'une mesure d'exclusion d'un établissement
hoger onderwijs wegens fraude bij de inschrijving of zware [fout]; 2° wanneer de inschrijvingsaanvraag betrekking heeft op studies die niet aanleiding geven tot een financiering; 3° wanneer deze student niet gefinancierd kan worden. Van de beslissing tot weigering van de inschrijving moet aan de student via aangetekende brief of tegen ontvangstbewijs ten laatste veertien dagen na de ontvangst van zijn eindaanvraag om effectieve inschrijving kennis worden gegeven. De kennisgeving van de weigering om inschrijving moet de nadere regels vermelden voor de uitoefening van de rechten op beroep. d'enseignement supérieur pour des raisons de fraude à l'inscription ou de faute grave; 2° lorsque la demande d'inscription vise des études qui ne donnent pas lieu à un financement; 3° lorsque cet étudiant n'est pas finançable. La décision du refus d'inscription doit être notifiée à l'étudiant par lettre recommandée ou contre reçu au plus tard 15 jours après réception de sa demande finale d'inscription effective. La notification du refus d'inscription doit indiquer les modalités d'exercice des droits de recours.
§ 2. Het studiereglement bepaalt een interne beroepsprocedure bij de § 2. Le règlement des études prévoit une procédure de recours interne
academische [overheden] van de instelling tegen de beslissingen tot auprès des autorités académiques de l'établissement contre les
weigering bedoeld in de vorige paragraaf ». décisions de refus visées au paragraphe précédent ».
B.1.2. Bij artikel 43, 1°, a), van het decreet van 25 juni 2015 « tot B.1.2. L'article 43, 1°, a), du décret du 25 juin 2015 « modifiant
wijziging van verschillende bepalingen betreffende het hoger onderwijs diverses dispositions relatives à l'enseignement supérieur » remplace
» wordt het eerste lid van paragraaf 1 van die bepaling vervangen door le premier alinéa du premier paragraphe de cette disposition par le
de volgende tekst : texte suivant :
« Bij met redenen omklede beslissing en volgens een procedure bedoeld « Par décision motivée et selon une procédure prévue au règlement des
in het studiereglement [...] : études, les autorités de l'établissement d'enseignement supérieur :
1° [weigeren de [overheden] van de instelling voor hoger onderwijs] de 1° refusent l'inscription d'un étudiant qui a fait l'objet, dans les 5
inschrijving van een student [...] wanneer tegen deze student in de
voorbije vijf academiejaren een maatregel tot uitsluiting uit een années académiques précédentes, d'une mesure d'exclusion d'un
instelling voor hoger onderwijs werd genomen wegens fraude bij de établissement d'enseignement supérieur pour des raisons de fraude à
inschrijving of fraude bij de evaluaties; l'inscription ou de fraude aux évaluations;
2° [kunnen zij] de inschrijving van een student weigeren wanneer de 2° peuvent refuser l'inscription d'un étudiant lorsque la demande
inschrijvingsaanvraag betrekking heeft op studies die geen aanleiding d'inscription vise des études qui ne donnent pas lieu à un
geven tot een financiering; financement;
3° [kunnen zij] de inschrijving van een student weigeren wanneer deze 3° peuvent refuser l'inscription d'un étudiant lorsque cet étudiant
student niet gefinancierd kan worden; n'est pas finançable;
4° [kunnen zij] de inschrijving van een student weigeren wanneer tegen 4° peuvent refuser l'inscription d'un étudiant qui a fait l'objet dans
deze student in de voorbije vijf academiejaren een maatregel tot
uitsluiting van een instelling voor hoger onderwijs werd genomen les 5 années académiques précédentes d'une mesure d'exclusion d'un
wegens [zware fout] ». établissement d'enseignement supérieur pour faute grave ».
Bij artikel 43, 1°, b), van het decreet van 25 juni 2015 wordt tussen L'article 43, 1°, b), du décret du 25 juin 2015 insère l'alinéa
het tweede en het derde lid van paragraaf 1 het volgende lid ingevoegd suivant entre les alinéas 2 et 3 du premier paragraphe :
: « [D]e instellingen voor hoger onderwijs bezorgen de commissaris of de « [L]es établissements d'enseignement supérieur transmettent au
afgevaardigde van de Regering bij de instelling, de namen van de commissaire ou délégué du Gouvernement auprès de l'institution, les
studenten tegen wie [...] in de voorbije vijf academiejaren een noms des étudiants qui ont fait l'objet dans les cinq années
maatregel tot uitsluiting uit een instelling voor hoger onderwijs werd académiques précédentes d'une mesure d'exclusion d'un établissement
genomen wegens fraude bij de inschrijving of fraude bij de evaluaties. d'enseignement supérieur pour des raisons de fraude à l'inscription ou
De commissaris of de afgevaardigde bezorgen deze namen aan ' ARES ' fraude aux évaluations. Le commissaire ou délégué transmet ces noms à
die belast is met de ontwikkeling van een databank beheerd met l'ARES chargée d'établir une base de données gérée dans le respect de
inachtneming van de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de la Loi du 8 décembre 1992 relative à la protection de la vie privée à
persoonlijke leven[s]sfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens ». l'égard des traitements de données à caractère personnel ».
Bij artikel 43, 2°, van het decreet van 25 juni 2015 wordt paragraaf 2 L'article 43, 2°, du décret du 25 juin 2015 complète le second
aangevuld met de volgende zin : paragraphe par la phrase suivante :
« De bekendmaking van de beslissing tot intern beroep wordt via « La notification de la décision du recours interne est adressée à
aangetekende brief aan de student gericht ». l'étudiant par pli recommandé ».
B.1.3. De voormelde bepalingen van het decreet van 25 juni 2015 zijn B.1.3. Les dispositions précitées du décret du 25 juin 2015 sont
in werking getreden « vanaf het academiejaar 2015-2016 » (artikel 76 van hetzelfde decreet). entrées en vigueur « à partir de l'année académique 2015-2016 » (article 76 du même décret).
B.2. Ingevolge de wijzigingen aangebracht bij artikel 44 van het B.2. A la suite des modifications apportées par l'article 44 du décret
decreet van 25 juni 2015, in werking getreden « vanaf het academiejaar du 25 juin 2015, entrées en vigueur « à partir de l'année académique
2015-2016 » (artikel 76 van hetzelfde decreet), bepaalde artikel 97 2015-2016 » (article 76 du même décret), l'article 97 du décret du 7
van het decreet van 7 november 2013 : novembre 2013 disposait :
« § 1. Er wordt een commissie belast met het ontvangen van de klachten « § 1er. Une commission chargée de recevoir les plaintes des étudiants
van de studenten betreffende een weigering om inschrijving bedoeld bij
artikel 96 opgericht. Voor deze wordt door de ARES gezorgd, die er de relatives à un refus d'inscription visé à l'article 96 est créée.
logistieke en administratieve steun aan geeft; een personeelslid van Celle-ci est accueillie par l'ARES qui en assure le support logistique
et administratif; un membre du personnel de l'ARES en assume le
de ARES neemt het secretariaat waar. De klachten ingediend tegen een secrétariat. Les plaintes introduites à l'encontre d'une décision de
beslissing tot weigering van inschrijving gebaseerd op artikel 96, 3°, refus d'inscription fondée sur l'article 96, 3°, sont préalablement
worden vooraf door de Commissaris of Afgevaardigde bij de instelling examinées par le Commissaire ou le Délégué auprès de l'établissement.
onderzocht. Deze brengt een advies uit aan de Commissie wat betreft de Celui-ci remet un avis à la Commission quant au financement de
financiering van de student. De Regering bepaalt de termijnen en l'étudiant. Le Gouvernement fixe les délais et la procédure relatifs à
procedure betreffende dit advies. cet avis.
§ 2. De Regering wijst de leden van deze commissie aan, op de § 2. Le Gouvernement désigne les membres de cette commission, sur
voordracht van de ARES. Ze bestaat uit minstens vijf werkende leden en proposition de l'ARES. Elle est composée d'au moins cinq membres
vijf plaatsvervangende leden. Deze leden worden gekozen onder de leden effectifs et de cinq membres suppléants. Ces membres sont choisis
van het personeel en de studenten van de instellingen voor hoger parmi les personnels et les étudiants des établissements
onderwijs, waaronder minstens 20 % studenten. Daarenboven, moet d'enseignement supérieur, dont au moins 20 % d'étudiants. De plus, un
minimum een derde, afgerond naar de hogere eenheid, van de leden van de commissie personen zijn van een verschillend geslacht als dat van de andere personen, behoudens onmogelijkheid, degelijk met redenen omkleed. Deze commissie kan meerdere raden bevatten die samengesteld zijn en aangewezen op gelijkaardige wijze. Het mandaat van de leden van de commissie bedraagt vijf jaar, met uitzondering van de leden studenten die voor één jaar aangewezen worden. De mandaten kunnen vernieuwd worden. De leden kunnen hun ontslag indienen op elk ogenblik. De Regering kan enkel een lid ontslaan in geval van zware nalatigheid of onbetwistbaar wangedrag. De leden blijven hun ambt vervullen totdat ze vervangen worden, behoudens ontslag door de Regering. tiers, arrondi à l'unité supérieure, au minimum des membres de la commission doivent être des personnes de genre différent des autres personnes, sauf impossibilité dûment justifiée. Cette commission peut comporter plusieurs chambres composées et désignées de manière similaire. Le mandat des membres de la commission est de cinq ans, à l'exception des membres étudiants qui sont désignés pour un an. Les mandats sont tous renouvelables. Les membres peuvent démissionner à tout moment. Le Gouvernement ne peut révoquer un membre qu'en cas de négligence grave ou d'inconduite manifeste. Les membres continuent à exercer leur fonction jusqu'à ce qu'ils soient remplacés, sauf en cas de révocation.
§ 3. De Regering bepaalt de nadere regels voor de werking van deze § 3. Le Gouvernement détermine le mode de fonctionnement de cette
commissie. Noch de Regering noch enig lid van de ARES of van een commission. Le Gouvernement ni aucun membre de l'ARES ou d'un
instelling voor hoger onderwijs kan [op geen enkele wijze] établissement d'enseignement supérieur ne peuvent en aucune manière
onderrichtingen geven aan de leden van de commissie over de wijze donner aux membres de la commission des instructions sur la façon dont
waarop ze hun bevoegdheid moeten uitoefenen. ils exercent cette compétence.
Geen enkel lid van deze commissie kan aan het onderzoek van een klacht Aucun membre de cette commission ne peut participer à l'examen d'une
betreffende een weigering met betrekking tot een instelling waar hij plainte relative à un refus concernant un établissement auquel il est
aan gebonden is als personeelslid of als student, deelnemen. lié, comme membre du personnel ou comme étudiant.
Na de kennisgeving van de verwerping van het interne beroep bedoeld in Après la notification du rejet du recours interne visé à l'article 96,
artikel 96, § 2, beschikt de student over vijftien werkdagen om de § 2, l'étudiant a quinze jours ouvrables pour contester la décision
beslissing te betwisten die genomen werd op het einde van deze prise à l'issue de cette procédure devant ladite commission. Sous
procedure vóór genoemde commissie. Op straffe van onontvankelijkheid peine d'irrecevabilité, la requête est introduite par pli recommandé,
wordt het [verzoekschrift] via aangetekende brief ingediend, en
vermeldt [het] duidelijk de identiteit van de student en het precieze indique clairement l'identité de l'étudiant et l'objet précis de son
voorwerp van het beroep. Het bevat alle elementen en alle documenten recours. Elle contient tous les éléments et toutes les pièces que
die de student nodig acht om zijn beroep te motiveren. l'étudiant estime nécessaires pour motiver son recours.
De commissie is niet bevoegd om zich uit te spreken over de La commission n'est pas compétente pour se prononcer sur les motifs
academische redenen die tot de beslissing hebben geleid, maar ze académiques ayant mené à la décision, mais elle invalide le refus
[vernietigt] de weigering tot inschrijving binnen de vijftien d'inscription dans les quinze jours ouvrables à dater de la réception
werkdagen vanaf de ontvangst van de klacht indien elementen die de de la plainte si des éléments de nature à influencer favorablement la
beslissing over de aanvraag om inschrijving gunstig hadden kunnen demande d'inscription n'ont pas été pris en compte lors de ce recours
beïnvloeden niet in aanmerking werden genomen bij dit interne beroep. interne.
De termijnen van 15 werkdagen bedoeld in het tweede en vierde lid Les délais de 15 jours ouvrables visés aux alinéas 2 et 4 sont
worden geschorst tussen 24 december en 1 januari, alsook tussen 15 suspendus entre le 24 décembre et le 1er janvier ainsi qu'entre le 15
juli en 15 augustus ». juillet et le 15 août ».
B.3.1. Bij artikel 23, 2°, van het decreet van 16 juni 2016 « houdende B.3.1. L'article 23, 2°, du décret du 16 juin 2016 « portant diverses
verschillende maatregelen inzake hoger onderwijs, organisatie van het mesures dans l'enseignement supérieur, à l'organisation de la
bestuur van het ' Centre hospitalier universitaire de Liège ', en gouvernance du Centre hospitalier universitaire de Liège et à la
onderzoek » wordt aan artikel 96, § 2, van het decreet van 7 november Recherche » complète l'article 96, § 2, du décret du 7 novembre 2013
2013 het volgende lid toegevoegd : par l'alinéa suivant :
« De student die een intern beroep heeft ingediend en die 30 dagen na « L'étudiant ayant introduit un recours interne et qui 30 jours après
de indiening ervan geen kennisgeving van de beslissing over het in het son introduction n'a pas reçu de notification de décision du recours
eerste lid bedoelde interne beroep heeft gekregen, kan de instelling interne visée à l'alinéa 1er, peut mettre en demeure l'établissement
voor hoger onderwijs in gebreke stellen kennis te geven van die
beslissing. Vanaf de datum van die ingebrekestelling, beschikt de d'enseignement supérieur de notifier cette décision. A dater de cette
instelling over een termijn van vijftien dagen om kennis te geven van mise en demeure, l'établissement dispose de 15 jours pour notifier sa
haar beslissing. Als geen beslissing op het einde van die vijftien décision. A défaut d'une décision intervenue au terme de ces 15 jours,
dagen wordt genomen, wordt de beslissing van de instelling voor hoger la décision de l'établissement d'enseignement supérieur est réputée
onderwijs als gunstig beschouwd. Op die zelfde datum wordt die positive. A cette même date, cette décision est réputée avoir été
beslissing geacht aan de student te zijn meegedeeld ». notifiée à l'étudiant ».
B.3.2. Ingevolge de wijzigingen aangebracht bij artikel 24 van het B.3.2. A la suite des modifications apportées par l'article 24 du
decreet van 16 juni 2016, in werking getreden « vanaf het academiejaar décret du 16 juin 2016, entrées en vigueur « à partir de l'année
2016-2017 » (artikel 60 van hetzelfde decreet), bepaalt artikel 97, §§ académique 2016-2017 » (article 60 du même décret), l'article 97, §§ 1er
1 en 3, van het decreet van 7 november 2013 : et 3, du décret du 7 novembre 2013 dispose :
« § 1. Er wordt een commissie belast met het ontvangen van de klachten « § 1er. Une commission chargée de recevoir les plaintes des étudiants
van de studenten betreffende een weigering om inschrijving bedoeld bij
artikel 96 opgericht. Ze heeft het statuut van een onafhankelijke relatives à un refus d'inscription visé à l'article 96 est créée. Elle
administratieve [overheid]. Voor deze wordt door de ARES gezorgd, die a le statut d'autorité administrative indépendante. Celle-ci est
er de logistieke en administratieve steun aan geeft; een personeelslid accueillie par l'ARES qui en assure le support logistique et
van de ARES neemt het secretariaat waar. administratif; un membre du personnel de l'ARES en assume le
secrétariat.
[...] [...]
§ 3. De Regering bepaalt de nadere regels voor de werking van deze § 3. Le Gouvernement détermine le mode de fonctionnement de cette
commissie. De beraadslaging gebeurt al dan niet in aanwezigheid van de commission. Les délibérations se font en présentiel ou non. Le
betrokken personen. Noch de Regering noch enig lid van de ARES of van Gouvernement ni aucun membre de l'ARES ou d'un établissement
een instelling voor hoger onderwijs kan [op geen enkele wijze] d'enseignement supérieur ne peuvent en aucune manière donner aux
onderrichtingen geven aan de leden van de commissie over de wijze membres de la commission des instructions sur la façon dont ils
waarop ze hun bevoegdheid moeten uitoefenen. exercent cette compétence.
Geen enkel lid van deze commissie kan aan het onderzoek van een klacht Aucun membre de cette commission ne peut participer à l'examen d'une
betreffende een weigering met betrekking tot een instelling waar hij plainte relative à un refus concernant un établissement auquel il est
aan gebonden is als personeelslid of als student, deelnemen. lié, comme membre du personnel ou comme étudiant.
Na de kennisgeving van de verwerping van het interne beroep bedoeld in Après la notification du rejet du recours interne visé à l'article 96,
artikel 96, § 2, beschikt de student over vijftien werkdagen om de § 2, l'étudiant a quinze jours ouvrables pour contester la décision
beslissing te betwisten die genomen werd op het einde van deze prise à l'issue de cette procédure devant ladite commission. Sous
procedure vóór genoemde commissie. Op straffe van onontvankelijkheid peine d'irrecevabilité, la requête est introduite par pli recommandé
wordt het [verzoekschrift] bij aangetekend schrijven of als bijvoegsel ou en annexe à un courriel, elle indique clairement l'identité, le
bij een e-mail ingediend, en vermeldt duidelijk de identiteit, de domicile, les coordonnées téléphoniques, l'adresse électronique de
woonplaats, de telefonische persoonsgegevens, het elektronische adres l'étudiant et l'objet précis de sa requête, elle est revêtue de sa
van de student en het precieze voorwerp van zijn verzoek; het wordt signature et elle contient en annexe copie du recours interne, de la
door hem ondertekend en het bevat als bijlage een afschrift van het
interne beroep, van de beslissing die eruit voortvloeit, van de décision qui en a résulté, de sa notification à l'étudiant, ainsi que
kennisgeving ervan aan de student, alsook alle gegevens en alle tous les éléments et toutes les pièces que l'étudiant estime
stukken die de student als nuttig acht om zijn beroep te motiveren. nécessaires pour motiver son recours.
Ze kijkt na of de uitdrukkelijke [motivering] van de beslissing geldig Elle vérifie le caractère adéquat de la motivation formelle de la
is en ze vernietigt de weigering tot inschrijving binnen de vijftien décision et elle invalide le refus d'inscription dans les quinze jours
werkdagen te rekenen vanaf de ontvangst van de klacht, als gegevens ouvrables à dater de la réception de la plainte si des éléments de
die de aanvraag om inschrijving gunstig zouden kunnen beïnvloeden niet nature à influencer favorablement la demande d'inscription n'ont pas
in aanmerking werden genomen bij dat interne beroep. été pris en compte lors de ce recours interne.
De termijnen van 15 werkdagen bedoeld in het derde en in het vierde Les délais de 15 jours ouvrables visés aux alinéas 3 et 4 sont
lid worden geschorst tussen 24 december en 1 januari, alsook tussen 15 suspendus entre le 24 décembre et le 1er janvier ainsi qu'entre le 15
juli en 15 augustus ». juillet et le 15 août ».
B.4. De instellingen voor hoger onderwijs in de zin van de voormelde B.4. Les établissements d'enseignement supérieur au sens des
bepalingen zijn universiteiten, hogescholen of hogere kunstscholen dispositions précitées sont des universités, des Hautes Ecoles ou des
(artikel 1 van het decreet van 7 november 2013). Ecoles supérieures des Arts (article 1er du décret du 7 novembre
Voor de toepassing van de voormelde bepalingen begint het academiejaar 2013). Pour l'application des dispositions précitées, l'année académique
op 14 september en eindigt het op 13 september van het volgende jaar commence le 14 septembre et s'achève le 13 septembre suivant (article
(artikel 15, § 1, eerste lid, 6°, van het decreet van 7 november 15, § 1er, alinéa 1er, 6°, du décret du 7 novembre 2013).
2013). De « ARES » is de « Académie de Recherche et d'Enseignement supérieur L'ARES est l'Académie de Recherche et d'Enseignement supérieur
» (Academie Onderzoek en Hoger Onderwijs) (artikel 18 van hetzelfde decreet). (article 18 du même décret).
Ten aanzien van het eerste middel Quant au premier moyen
B.5. Het Hof wordt verzocht zich uit te spreken over de B.5. La Cour est invitée à statuer sur la compatibilité avec l'article
bestaanbaarheid met artikel 24, § 3, eerste lid, eerste zin, van de 24, § 3, alinéa 1er, première phrase, de la Constitution, lu isolément
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 13, lid 2, ou en combinaison avec l'article 13.2, sous c), du Pacte international
onder c), van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale relatif aux droits économiques, sociaux et culturels et avec l'article
en culturele rechten en met artikel 2 van het Eerste Aanvullend 2 du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des
Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, van droits de l'homme, de l'article 96, § 1er, alinéa 1er, 1°, du décret
artikel 96, § 1, eerste lid, 1°, van het decreet van 7 november 2013, du 7 novembre 2013, tel qu'il a été remplacé par l'article 43 du
zoals het is vervangen bij artikel 43 van het decreet van 25 juni
2015, in zoverre die bepaling, door elke instelling voor hoger décret du 25 juin 2015, en ce que, en obligeant tout établissement
onderwijs ertoe te verplichten tot inschrijving te weigeren van een d'enseignement supérieur à refuser l'inscription d'un étudiant qui,
student die, tijdens een van de vijf academiejaren die voorafgaan aan durant l'une des cinq années académiques qui précèdent sa demande
zijn aanvraag tot inschrijving, uit een andere instelling van dat type d'inscription, a été exclu d'un autre établissement de ce type en
werd uitgesloten wegens fraude bij de inschrijving of fraude bij de raison d'une fraude à l'inscription ou d'une fraude aux évaluations,
evaluaties, een onevenredige beperking van het recht op toegang tot cette disposition constituerait une restriction disproportionnée du
het onderwijs zou vormen. droit d'accès à l'enseignement.
B.6.1. Artikel 24, § 3, eerste lid, eerste zin, van de Grondwet B.6.1. L'article 24, § 3, alinéa 1er, première phrase, de la
bepaalt : Constitution dispose :
« Ieder heeft recht op onderwijs, met eerbiediging van de fundamentele « Chacun a droit à l'enseignement dans le respect des libertés et
rechten en vrijheden ». droits fondamentaux ».
Dat recht staat een reglementering van de toegang tot het onderwijs, Ce droit ne fait pas obstacle à une réglementation de l'accès à
inzonderheid van het onderwijs dat wordt verstrekt na afloop van de l'enseignement, en particulier celui qui est dispensé au-delà du temps
leerplicht, op grond van de behoeften en de mogelijkheden van de de scolarité obligatoire, en fonction des besoins et des possibilités
gemeenschap en het individu, niet in de weg. de la communauté et de l'individu.
B.6.2. Artikel 2 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees B.6.2. L'article 2 du Premier Protocole additionnel à la Convention
Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt : européenne des droits de l'homme dispose :
« Niemand zal het recht op onderwijs worden ontzegd. [...] ». « Nul ne peut se voir refuser le droit à l'instruction. [...] ».
Die bepaling verleent onder meer een recht op toegang tot de bestaande Cette disposition confère notamment un droit d'accès aux
zowel openbare als private instellingen voor hoger onderwijs (EHRM, établissements d'enseignement supérieur existants, tant publics que
grote kamer, 10 november 2005, Leyla Sahin t. Turkije, §§ 134-142 en privés (CEDH, grande chambre, 10 novembre 2005, Leyla Sahin c.
152-153; grote kamer, 19 oktober 2012, Catan en anderen t. Moldavië en Turquie, §§ 134-142 et 152-153; grande chambre, 19 octobre 2012, Catan
Rusland, §§ 137 en 139). et autres c. Moldova et Russie, §§ 137 et 139).
Het recht op onderwijs vereist van nature een overheidsregeling waarin Le droit à l'instruction appelle par nature une réglementation
rekening wordt gehouden met onder meer de behoeften en de middelen van étatique qui tient compte entre autres des besoins et des ressources
de gemeenschap, alsook met de bijzondere kenmerken van het niveau van de la communauté ainsi que des particularités du niveau de
het in aanmerking genomen onderwijs (EHRM, grote kamer, 10 november l'enseignement considéré (CEDH, grande chambre, 10 novembre 2005,
2005, Leyla Sahin t. Turkije, § 154; grote kamer, 19 oktober 2012, Leyla Sahin c. Turquie, § 154; grande chambre, 19 octobre 2012, Catan
Catan en anderen t. Moldavië en Rusland, § 140). Dat recht, dat niet et autres c. Moldova et Russie, § 140). Non absolu, ce droit peut être
absoluut is, kan aan bepaalde beperkingen worden onderworpen voor soumis à certaines limitations pour autant que celles-ci soient
zover die voorzienbaar zijn en in een redelijk verband van
evenredigheid met het nagestreefde legitieme doel staan. De Staat prévisibles et raisonnablement proportionnées au but légitime
beschikt in dat opzicht over een beoordelingsmarge die des te groter poursuivi. L'Etat dispose à cet égard d'une marge d'appréciation
is naarmate het in aanmerking genomen onderwijsniveau hoog is (EHRM, d'autant plus grande qu'est élevé le niveau d'enseignement considéré
grote kamer, 10 november 2005, Leyla Sahin t. Turkije, § 154; grote (CEDH, grande chambre, 10 novembre 2005, Leyla Sahin c. Turquie, §
kamer, 19 oktober 2012, Catan en anderen t. Moldavië en Rusland, § 154; grande chambre, 19 octobre 2012, Catan et autres c. Moldova et
140). Russie, § 140).
Het recht op onderwijs verbiedt niet dat de toegang tot de
universiteit wordt beperkt tot diegenen die tijdig hebben gevraagd om Le droit à l'instruction n'interdit pas que l'accès à l'université
te worden toegelaten en die voor de examens zijn geslaagd (EHRM, soit limité à ceux qui ont demandé leur admission en temps voulu et
beslissing, 16 november 1999, Lukach t. Rusland, § 3; 2 april 2013, réussi les examens (CEDH, décision, 16 novembre 1999, Lukach c.
Tarentino en anderen t. Italië, § 46). Bovendien verbiedt het in Russie, § 3; 2 avril 2013, Tarentino et autres c. Italie, § 46). En
beginsel niet dat tuchtmaatregelen worden ingesteld, zoals de outre, il n'interdit pas en principe l'instauration de mesures
tijdelijke of definitieve uitsluiting uit de instelling voor hoger disciplinaires, telles que l'exclusion temporaire ou définitive de
onderwijs die bedoeld is om de naleving van de interne regels van die l'établissement d'enseignement supérieur destinée à assurer
instelling te verzekeren, aangezien dergelijke maatregelen voor de l'observation des règles internes de celui-ci, puisque de telles
instelling een van de middelen vormen om het doel te bereiken waarvoor mesures constituent pour l'établissement l'un des moyens d'atteindre
zij is opgericht, met inbegrip van de ontwikkeling en de vorming van le but dans lequel il a été créé, y compris le développement et le
het karakter en de geest van de studenten (EHRM, 17 januari 1996, façonnement du caractère et de l'esprit des étudiants (CEDH, 17
Sulak t. Turkije; grote kamer, 10 november 2005, Leyla Sahin t. janvier 1996, Sulak c. Turquie; grande chambre, 10 novembre 2005,
Turkije, § 156; 11 januari 2011, Ali t. Verenigd Koninkrijk, § 54). Leyla Sahin c. Turquie, § 156; 11 janvier 2011, Ali c. Royaume-Uni, §
B.6.3. Artikel 13 van het Internationaal Verdrag inzake economische, 54). B.6.3. L'article 13 du Pacte international relatif aux droits
sociale en culturele rechten bepaalt : économiques, sociaux et culturels dispose :
« 1. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag erkennen het recht van « 1. Les Etats parties au présent Pacte reconnaissent le droit de
een ieder op onderwijs. Zij zijn van oordeel dat het onderwijs gericht toute personne à l'éducation. Ils conviennent que l'éducation doit
dient te zijn op de volledige ontplooiing van de menselijke viser au plein épanouissement de la personnalité humaine et du sens de
persoonlijkheid en van het besef van haar waardigheid en dat het dient
bij te dragen tot de eerbied voor de rechten van de mens en de sa dignité et renforcer le respect des droits de l'homme et des
fundamentele vrijheden. Zij zijn voorts van oordeel dat het onderwijs libertés fondamentales. Ils conviennent en outre que l'éducation doit
een ieder in staat dient te stellen een nuttige rol te vervullen in mettre toute personne en mesure de jouer un rôle utile dans une
een vrije samenleving en het begrip, de verdraagzaamheid en de société libre, favoriser la compréhension, la tolérance et l'amitié
vriendschap onder alle volken en alle rasgemeenschappen, etnische en entre toutes les nations et tous les groupes raciaux, ethniques ou
godsdienstige groeperingen, alsmede de activiteiten van de Verenigde religieux et encourager le développement des activités des Nations
Naties voor de handhaving van de vrede dient te bevorderen. Unies pour le maintien de la paix.
2. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag erkennen dat, ten einde 2. Les Etats parties au présent Pacte reconnaissent qu'en vue
tot een volledige verwezenlijking van dit recht te komen : d'assurer le plein exercice de ce droit :
[...] [...]
c) het hoger onderwijs door middel van alle passende maatregelen en in c) L'enseignement supérieur doit être rendu accessible à tous en
het bijzonder door de geleidelijke invoering van kosteloos onderwijs pleine égalité, en fonction des capacités de chacun, par tous les
voor een ieder op basis van bekwaamheid gelijkelijk toegankelijk dient moyens appropriés et notamment par l'instauration progressive de la
te worden gemaakt; [...] ». gratuité; [...] ».
Artikel 2, lid 1, van hetzelfde Verdrag bepaalt : L'article 2.1 du même Pacte dispose :
« Iedere Staat die partij is bij dit Verdrag verbindt zich maatregelen « Chacun des Etats parties au présent Pacte s'engage à agir, tant par
te nemen, zowel zelfstandig als binnen het kader van de internationale son effort propre que par l'assistance et la coopération
hulp en samenwerking, met name op economisch en technisch gebied, en internationales, notamment sur les plans économique et technique, au
met volledige gebruikmaking van de hem ter beschikking staande maximum de ses ressources disponibles, en vue d'assurer
hulpbronnen, ten einde met alle passende middelen, inzonderheid de progressivement le plein exercice des droits reconnus dans le présent
invoering van wettelijke maatregelen, tot een algehele verwezenlijking Pacte par tous les moyens appropriés, y compris en particulier
van de in dit Verdrag erkende rechten te komen ». l'adoption de mesures législatives ».
Uit die bepalingen vloeit voort dat de gelijke toegang tot het hoger Il ressort de ces dispositions que l'égalité d'accès à l'enseignement
onderwijs geleidelijk moet worden ingevoerd, rekening houdend met de supérieur doit être instaurée progressivement, en tenant compte des
economische mogelijkheden en de specifieke toestand van de possibilités économiques et de la situation des finances publiques
overheidsfinanciën van elke verdragspartij. spécifique à chacun des Etats parties.
Artikel 13, lid 2, onder c), van het Verdrag doet dus geen recht op L'article 13.2, sous c), du Pacte ne fait donc pas naître un droit à
toegang tot het hoger onderwijs ontstaan. Het verzet zich evenwel l'accès à l'enseignement supérieur. Il s'oppose toutefois à ce que le
ertegen dat het Koninkrijk België maatregelen neemt die zouden ingaan Royaume de Belgique prenne des mesures qui iraient à l'encontre de
tegen het doel van de volkomen gelijke toegang tot het hoger onderwijs. l'objectif de l'accès en pleine égalité à l'enseignement supérieur.
B.7. Door een instelling voor hoger onderwijs ertoe te verplichten de B.7. En obligeant un établissement d'enseignement supérieur à refuser
inschrijving te weigeren van een student die door een andere l'inscription d'un étudiant exclu par un autre établissement en raison
instelling werd uitgesloten wegens fraude bij de inschrijving of d'une fraude à l'inscription ou d'une fraude aux évaluations, la
fraude bij de evaluaties, beperkt de bestreden bepaling de toegang tot disposition attaquée limite l'accès à l'enseignement et constitue une
het onderwijs en vormt zij een beperking van het recht op onderwijs. restriction du droit à l'instruction.
B.8. Door de weigering van inschrijving van een student die door een B.8. En rendant « automatique » (Doc. parl., Parlement de la
instelling voor hoger onderwijs werd uitgesloten wegens fraude bij de Communauté française, 2014-2015, n° 131/1, p. 12) le refus
inschrijving of fraude bij de evaluaties « automatisch » te maken d'inscription d'un étudiant exclu par un établissement d'enseignement
(Parl. St., Parlement van de Franse Gemeenschap, 2014-2015, nr. 131/1, supérieur en raison d'une fraude à l'inscription ou d'une fraude aux
p. 12), onderwerpt de bestreden bepaling « bepaalde onaanvaardbare évaluations, la disposition attaquée expose « certains comportements
gedragingen » aan « verschrikkelijke sancties », teneinde te vermijden inacceptables » à des « sanctions terribles », afin d'éviter que ces
dat die gedragingen worden « gebanaliseerd » (CRI, Parlement van de comportements soient « banalisés » (CRI, Parlement de la Communauté
Franse Gemeenschap, 24 juni 2015, nr. 18, p. 15) en omdat sommige française, 24 juin 2015, n° 18, p. 15) et parce que certains
gedragingen strenger dienen te worden bestraft dan andere (Parl. St., comportements appellent une sanction plus sévère que d'autres (Doc.
Parlement van de Franse Gemeenschap, 2014-2015, nr. 131/3, p. 12). Tijdens de parlementaire besprekingen die voorafgingen aan de aanneming van de bestreden bepaling, preciseerde de bevoegde minister : « Fraude bij de inschrijving of bij de evaluaties is een opzettelijk gestelde handeling die wordt bestraft met een sanctie die gelijkwaardig is aan een strafrechtelijke sanctie. Bijvoorbeeld, de aanmatiging van een identiteit - een student die zijn examen door iemand anders doet afleggen - is een fraude waarvoor de sanctie maximaal moet zijn. De student die knoeit met zijn diploma om te worden ingeschreven terwijl hij niet het recht heeft om zich in te schrijven, pleegt fraude. Bedrog, spiekbriefjes of plagiaat zijn zware fouten. In plagiaat bestaan echter verschillende gradaties. Diegene parl., Parlement de la Communauté française, 2014-2015 n° 131/3, p. 12). Lors des débats parlementaires précédant l'adoption de la disposition attaquée, le ministre compétent précisa : « La fraude à l'inscription ou aux évaluations est un acte posé délibérément qui relève d'une sanction équivalente à une sanction pénale. Par exemple, l'usurpation d'identité - un étudiant qui fait réaliser son examen par quelqu'un d'autre - est une fraude dont la sanction doit être maximale. L'étudiant qui trafique son diplôme afin d'être inscrit là où il n'a pas le droit de s'inscrire commet une fraude. La tricherie, les copions ou le plagiat sont des fautes graves. Il existe toutefois différentes gradations dans le plagiat. Celui qui fait passer pour sien tout un document commet un faux en
die een heel document voor het zijne laat doorgaan, pleegt zonder meer écriture pur et simple » (CRI, Parlement de la Communauté française,
valsheid in geschrifte » (CRI, Parlement van de Franse Gemeenschap, 24 24 juin 2015, n° 18, p. 15).
juni 2015, nr. 18, p. 15).
B.9.1. Het hoger onderwijs in de Franse Gemeenschap is een « openbare B.9.1. L'enseignement supérieur en Communauté française est un «
dienst van algemeen nut » (artikel 2, eerste zin, van het decreet van service public d'intérêt général » (article 2, première phrase, du
7 november 2013). Het « is bestemd voor een volwassen en vrijwillig décret du 7 novembre 2013). Il « s'adresse à un public adulte et
publiek » (artikel 3, § 2, eerste zin, van hetzelfde decreet). volontaire » (article 3, § 2, première phrase, du même décret).
Tot de doelstellingen die de instellingen voor hoger onderwijs in de Parmi les objectifs que doivent poursuivre les établissements
Franse Gemeenschap moeten nastreven, behoren onder meer de d'enseignement supérieur en Communauté française figurent, entre
doelstelling « studenten [te] begeleiden in hun rol als autres, celui d'« accompagner les étudiants dans leur rôle de citoyens
verantwoordelijke burgers, die kunnen bijdragen tot de ontwikkeling responsables, capables de contribuer au développement d'une société
van een democratische, pluralistische en solidaire maatschappij », de démocratique, pluraliste et solidaire », celui de « promouvoir
doelstelling « de zelfstandigheid en de ontplooiing van studenten [te] l'autonomie et l'épanouissement des étudiants, notamment en
bevorderen, inzonderheid door [...] hun verantwoordelijkheidszin en développant [...] leur conscience des responsabilités et devoirs
hun individuele en collectieve plichtsbesef te ontwikkelen » en de individuels et collectifs » et celui de « garantir une formation au
doelstelling een « opleiding op het hoogste niveau [te] verstrekken, plus haut niveau » destinée à « permettre aux étudiants de jouer un
om studenten de mogelijkheid te verschaffen om een actieve rol in het
beroeps-, sociale, economische en culturele leven te spelen, en [hun] rôle actif dans la vie professionnelle, sociale, économique et
gelijke kansen inzake maatschappelijke emancipatie te bieden » culturelle, et de leur ouvrir des chances égales d'émancipation
(artikel 3, § 1, 1°, 2° en 4°, van hetzelfde decreet). sociale » (article 3, § 1er, 1°, 2° et 4°, du même décret).
De studenten « moeten » ook « bijdragen tot het nastreven van die Les étudiants ont aussi le « devoir d'oeuvrer à la poursuite de ces
doelstellingen » (artikel 3, § 2, tweede lid, van hetzelfde decreet). objectifs » (article 3, § 2, alinéa 2, du même décret).
Het hoger onderwijs heeft als « doel gediplomeerden op te leiden die La « finalité » de l'enseignement supérieur est de « former des
beantwoorden aan zijn [...] doelstellingen » (artikel 4, § 1, eerste diplômés répondant à ses objectifs » (article 4, § 1er, première
zin, van hetzelfde decreet). phrase, du même décret).
B.9.2. Het aan een instelling voor hoger onderwijs opgelegde verbod om B.9.2. L'interdiction faite à un établissement d'enseignement
een student in te schrijven die door een andere instelling werd supérieur d'inscrire un étudiant qui a été exclu par un autre
uitgesloten wegens een fraude begaan bij zijn inschrijving of bij een établissement en raison d'une fraude commise lors de son inscription
evaluatie, beperkt diens toegang tot het onderwijs. ou lors d'une évaluation limite l'accès de celui-ci à l'enseignement.
Aan de oorsprong van die beperking ligt het frauduleus gedrag van die A l'origine de cette limitation se trouve le comportement frauduleux
student. de cet étudiant.
Een fraude is een handeling die ertoe strekt te bedriegen. Uit de Une fraude est un acte qui vise à tromper. Il ressort de la structure
structuur en de bewoordingen van artikel 96, § 1, eerste lid, van het
decreet van 7 november 2013, zoals het is gewijzigd bij de bestreden et des termes de l'article 96, § 1er, alinéa 1er, du décret du 7
novembre 2013, tel qu'il a été modifié par la disposition attaquée,
bepaling, blijkt dat fraude gepleegd bij de inschrijving of bij een qu'une fraude commise lors de l'inscription ou lors d'une évaluation
evaluatie een handeling is die een strengere sanctie vereist dan een « est un acte qui appelle une sanction plus sévère qu'une « faute grave
zware fout » in de zin van die bepaling. » au sens de cette disposition.
B.9.3. De verplichte weigering van inschrijving waarin is voorzien bij de bestreden bepaling veronderstelt het bestaan van een voorafgaande beslissing tot uitsluiting die is genomen door een andere, door de Franse Gemeenschap erkende, instelling voor hoger onderwijs. Een dergelijke beslissing, die gemotiveerd moet zijn, kan echter slechts worden genomen indien de instelling voor hoger onderwijs de student de mogelijkheid heeft geboden zijn rechten van de verdediging uit te oefenen en indien de uitsluiting een maatregel is die evenredig is met de gepleegde feiten en de ernst ervan. Een beslissing tot uitsluiting kan bovendien het voorwerp uitmaken van een jurisdictioneel beroep. B.9.4. De verplichte weigering van inschrijving waarin is voorzien bij de bestreden bepaling betreft slechts de studenten wier naam is opgenomen in de door de « ARES » ontwikkelde en beheerde databank. De instelling voor hoger onderwijs die een student uitsluit wegens fraude bij de inschrijving of wegens fraude bij de evaluatie, bezorgt diens naam aan de commissaris of de afgevaardigde van de Franse Gemeenschapsregering bij die instelling, welke die naam vervolgens aan de « ARES » doorgeeft. B.9.3. Le refus obligatoire d'inscription prévu par la disposition attaquée suppose l'existence d'une décision préalable d'exclusion prise par un autre établissement d'enseignement supérieur reconnu par la Communauté française. Or, une telle décision, qui doit être motivée, ne peut être prise que si l'établissement d'enseignement supérieur a permis à l'étudiant d'exercer ses droits de la défense et si l'exclusion est une mesure proportionnée aux faits commis et à leur gravité. Une décision d'exclusion est, de surcroît, susceptible de faire l'objet d'un recours juridictionnel. B.9.4. Le refus obligatoire d'inscription prévu par la disposition attaquée ne concerne que les étudiants dont le nom est repris dans la base de données établie et gérée par l'ARES. L'établissement d'enseignement supérieur qui exclut un étudiant en raison d'une fraude à l'inscription ou en raison d'une fraude à l'évaluation transmet le nom de celui-ci au commissaire ou au délégué du Gouvernement de la Communauté française auprès de cet établissement, qui transmet ensuite ce nom à l'ARES.
De door de « ARES » ontwikkelde databank wordt beheerd met La base de données établie par l'ARES est gérée dans le respect de la
inachtneming van de wet van 8 december 1992 « tot bescherming van de loi du 8 décembre 1992 « relative à la protection de la vie privée à
persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van l'égard des traitements de données à caractère personnel », de sorte
persoonsgegevens », zodat de student wiens naam in die databank is que l'étudiant dont le nom est repris dans cette base peut exercer les
opgenomen de rechten van de « betrokkene » in de zin van die wet kan droits de la « personne concernée » au sens de cette loi, tels que le
uitoefenen, zoals het recht om op de hoogte te worden gebracht van de droit d'être informé du traitement de données le concernant, le droit
verwerking van gegevens die op hem betrekking hebben, het recht om
informatie te verkrijgen over die verwerking, het recht om zich tegen
die verwerking te verzetten wanneer zij niet langer nodig is voor de d'obtenir des informations sur ce traitement, le droit de s'opposer à
naleving van het decreet of het recht om de verwerkte gegevens te doen ce traitement lorsqu'il n'est plus nécessaire au respect du décret ou
verbeteren (artikelen 9, 10 en 12 van die wet). celui de faire rectifier les données traitées (articles 9, 10 et 12 de
B.9.5. De verplichte weigering van inschrijving waarin is voorzien bij cette loi). B.9.5. Le refus obligatoire d'inscription prévu par la disposition
de bestreden bepaling betreft enkel de studenten die werden attaquée ne concerne que les étudiants qui ont été exclus lors de
uitgesloten tijdens een van de vijf academiejaren die voorafgaan aan l'une des cinq années académiques précédant celle qui est visée par la
het academiejaar dat in de aanvraag tot inschrijving wordt beoogd. demande d'inscription.
Het gevolg dat bij de bestreden bepaling aan een beslissing tot L'effet que la disposition attaquée confère à une décision d'exclusion
uitsluiting op grond van fraude bij de inschrijving of fraude bij de fondée sur une fraude à l'inscription ou sur une fraude à l'évaluation
evaluatie wordt verleend, is dus beperkt in de tijd. est donc limité dans le temps.
B.9.6. De weigering van inschrijving waartoe door de overheden van de B.9.6. Le refus d'inscription décidé par les autorités de
instelling voor hoger onderwijs wordt beslist met toepassing van de l'établissement d'enseignement supérieur en application de la
bestreden bepaling kan het voorwerp uitmaken van een intern beroep bij disposition attaquée peut faire l'objet d'un recours interne auprès
de academische overheden van de instelling (artikel 96, § 2, eerste des autorités académiques de l'établissement (article 96, § 2,
zin, van het decreet van 7 november 2013). première phrase, du décret du 7 novembre 2013).
Indien dat beroep wordt verworpen, kan de student aan wie de Si ce recours est rejeté, l'étudiant à qui l'établissement refuse
instelling de inschrijving weigert wegens een voorafgaande uitsluiting l'inscription en raison d'une exclusion antérieure fondée sur une
op grond van fraude bij de inschrijving of op grond van fraude bij de fraude à l'inscription ou sur une fraude à l'évaluation peut
evaluatie, een klacht indienen bij de bij de « ARES » opgerichte « introduire une plainte auprès de la « commission chargée de recevoir
commissie belast met het ontvangen van de klachten van de studenten les plaintes des étudiants relatives à un refus d'inscription »
betreffende een weigering om inschrijving », die het statuut van een «
onafhankelijke administratieve [overheid] » heeft (artikel 97, § 1, instituée auprès de l'ARES qui a le statut d'« autorité administrative
van het decreet van 7 november 2013). Die commissie verifieert of de indépendante » (article 97, § 1er, du décret du 7 novembre 2013).
formele motivering van de weigeringsbeslissing adequaat is en ze Cette commission vérifie le caractère adéquat de la motivation
vernietigt de weigering van inschrijving als gegevens die de aanvraag formelle de la décision de refus et elle invalide le refus
tot inschrijving gunstig zouden kunnen beïnvloeden niet in aanmerking d'inscription si des éléments de nature à influencer favorablement la
demande d'inscription n'ont pas été pris en compte lors du recours
werden genomen bij het interne beroep (artikel 97, § 3, vierde lid, interne (article 97, § 3, alinéa 4, du même décret).
van hetzelfde decreet).
Indien die commissie van mening is dat de klacht van de student Si cette commission estime que la plainte de l'étudiant est
onontvankelijk is of indien zij de weigering van inschrijving irrecevable ou si elle confirme le refus d'inscription, la décision de
bevestigt, kan tegen de beslissing van die commissie beroep worden cette commission est susceptible de faire l'objet d'un recours au
ingesteld bij de Raad van State. Conseil d'Etat.
B.9.7. Uit wat voorafgaat blijkt dat de in de bestreden bepaling B.9.7. Il ressort de ce qui précède que la limitation de l'accès à
vervatte beperking van de toegang tot het onderwijs of beperking van l'enseignement ou la restriction du droit à l'instruction que
het recht op onderwijs, voorzienbaar is en in een redelijk verband van constitue la disposition attaquée est prévisible et raisonnablement
evenredigheid met het nagestreefde legitieme doel staat. proportionnée au but légitime poursuivi.
B.10. Het eerste middel is niet gegrond. B.10. Le premier moyen n'est pas fondé.
Ten aanzien van het tweede middel Quant au deuxième moyen
B.11. Uit de uiteenzettingen van het middel blijkt dat het Hof wordt B.11. Il ressort des développements du moyen que la Cour est invitée à
verzocht zich uit te spreken over de bestaanbaarheid met de artikelen
10, 11 en 24, § 4, van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen statuer sur la compatibilité avec les articles 10, 11 et 24, § 4, de
met artikel 2 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees la Constitution, lu isolément ou en combinaison avec l'article 2 du
Verdrag voor de rechten van de mens, van artikel 96, § 1, eerste lid, Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
1°, van het decreet van 7 november 2013, zoals het is vervangen bij l'homme, de l'article 96, § 1er, alinéa 1er, 1°, du décret du 7
artikel 43 van het decreet van 25 juni 2015, in zoverre die bepaling, novembre 2013, tel qu'il a été remplacé par l'article 43 du décret du
door elke instelling voor hoger onderwijs ertoe te verplichten de 25 juin 2015, en ce que, en obligeant tout établissement
inschrijving te weigeren van een student die, tijdens een van de vijf d'enseignement supérieur à refuser l'inscription d'un étudiant qui,
academiejaren die voorafgaan aan zijn aanvraag tot inschrijving, uit durant l'une des cinq années académiques qui précèdent sa demande
een instelling van dat type werd uitgesloten wegens fraude bij de d'inscription, a été exclu d'un établissement de ce type en raison
inschrijving of fraude bij de evaluaties, een verschil in behandeling d'une fraude à l'inscription ou d'une fraude aux évaluations, cette
instelt tussen, enerzijds, die student en, anderzijds, de student die, disposition instaure une différence de traitement entre, d'une part,
tijdens een van de vijf academiejaren die voorafgaan aan zijn aanvraag cet étudiant et, d'autre part, l'étudiant qui, durant l'une des cinq
tot inschrijving, uit een instelling van dat type werd uitgesloten années académiques qui précèdent sa demande d'inscription, a été exclu
wegens zware fout, omdat wanneer bij een instelling voor hoger d'un établissement de ce type en raison d'une faute grave, parce que,
onderwijs een aanvraag om inschrijving van die student werd ingediend, lorsqu'il est saisi d'une demande d'inscription de cet étudiant, un
die instelling niet ertoe gehouden is zijn inschrijving te weigeren. établissement d'enseignement supérieur n'est pas tenu de refuser son inscription.
B.12. Artikel 2 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees B.12. L'article 2 du Premier Protocole additionnel à la Convention
Verdrag voor de rechten van de mens waarborgt de gelijke behandeling européenne des droits de l'homme garantit l'égalité de traitement de
van alle burgers bij de uitoefening van het recht op onderwijs (EHRM, tous les citoyens dans l'exercice du droit à l'instruction (CEDH,
grote kamer, 10 november 2005, Leyla Sahin t. Turkije, § 152). grande chambre, 10 novembre 2005, Leyla Sahin c. Turquie, § 152).
B.13. Zoals in B.8 is vermeld, onderwerpt de bestreden bepaling door B.13. Comme il est dit en B.8, en rendant automatique le refus
de weigering van inschrijving van een student die door een instelling d'inscription d'un étudiant exclu par un établissement d'enseignement
voor hoger onderwijs werd uitgesloten wegens fraude bij de supérieur en raison d'une fraude à l'inscription ou d'une fraude aux
inschrijving of fraude bij de evaluaties « automatisch » te maken, « évaluations, la disposition attaquée expose « certains comportements
bepaalde onaanvaardbare gedragingen » aan « verschrikkelijke sancties inacceptables » à des « sanctions terribles », afin d'éviter que ces
», teneinde te vermijden dat die gedragingen worden « gebanaliseerd » comportements soient « banalisés » et parce que certains comportements
en omdat sommige gedragingen strenger dienen te worden bestraft dan appellent une sanction plus sévère que d'autres.
andere. B.14. Wanneer de decreetgever van oordeel is dat sommige gedragingen B.14. Lorsque le législateur décrétal estime que certains
moeten worden afgekeurd, behoort het tot zijn beoordelingsbevoegdheid comportements doivent faire l'objet d'une sanction, il relève de son
de ernst van een dergelijke gedraging en de gestrengheid waarmee zij pouvoir d'appréciation d'apprécier la gravité d'un comportement de ce
moet worden bestraft, te beoordelen en te beslissen over het meest type et la sévérité avec laquelle il doit être sanctionné et de
opportune soort van sanctie. Hij mag in bijzonder zware sancties décider du type de sanction le plus opportun. Il peut prévoir des
voorzien in aangelegenheden waarin de afgekeurde gedragingen de sanctions particulièrement lourdes dans des matières où les
belangen van de gemeenschap ernstig kunnen aantasten. comportements réprimés sont de nature à porter gravement atteinte aux
Het Hof zou zich op het aan de decreetgever voorbehouden domein intérêts de la collectivité.
begeven, indien het bij de vraag over de verantwoording van een La Cour empiéterait sur le domaine réservé au législateur décrétal si,
verschil tussen normen waarbij in sancties wordt voorzien, zijn interrogée sur la justification d'une différence existant entre des
onderzoek, wat de gestrengheid van de sancties betreft, niet beperkte normes prévoyant des sanctions, elle ne limitait pas son examen, en ce
tot de gevallen waarin de keuze van de decreetgever dermate qui concerne l'échelle de celles-ci, aux cas dans lesquels le choix du
onsamenhangend is dat zij dat verschil in behandeling kennelijk législateur contient une incohérence telle qu'il rend cette différence
onredelijk maakt. de traitement manifestement déraisonnable.
B.15. Zelfs indien zowel de zware fout in de zin van artikel 96, § 1, B.15. Même si tant la faute grave au sens de l'article 96, § 1er,
eerste lid, 4°, van het decreet van 7 november 2013 als de beide alinéa 1er, 4°, du décret du 7 novembre 2013 que les deux types de
soorten van fraude bedoeld in artikel 96, § 1, eerste lid, 1°, van fraude visés par l'article 96, § 1er, alinéa 1er, 1°, du même décret
hetzelfde decreet dermate onaanvaardbare gedragingen zijn dat zij tot sont des comportements à ce point inacceptables qu'ils peuvent mener à
een beslissing tot uitsluiting uit een instelling voor hoger onderwijs une décision d'exclusion d'un établissement d'enseignement supérieur,
kunnen leiden, wordt in geval van fraude bij de inschrijving en fraude bij de evaluatie verondersteld dat handelingen worden gesteld die, door het misleidende karakter ervan, bedoeld zijn om de geloofwaardigheid van het onderwijssysteem als algemeen belang zeer ernstig te schaden. B.16. Het in B.11 beschreven verschil in behandeling tussen studenten is derhalve niet zonder redelijke verantwoording. B.17. Het tweede middel is niet gegrond. Ten aanzien van het derde middel B.18. Uit de uiteenzetting van het middel blijkt dat het Hof wordt verzocht uitspraak te doen over de bestaanbaarheid met de artikelen la fraude à l'inscription et la fraude à l'évaluation supposent que soient posés des actes destinés, par leur caractère trompeur, à porter une atteinte particulière à l'intérêt général que représente la crédibilité du système d'enseignement. B.16. La différence de traitement entre étudiants, décrite en B.11, n'est donc pas sans justification raisonnable. B.17. Le deuxième moyen n'est pas fondé. Quant au troisième moyen B.18. Il ressort des développements du moyen que la Cour est invitée à
10, 11 en 24, § 3, eerste lid, eerste zin, van de Grondwet, in statuer sur la compatibilité avec les articles 10, 11 et 24, § 3,
alinéa 1er, première phrase, de la Constitution, lu en combinaison
samenhang gelezen met artikel 13, lid 2, onder c), van het avec l'article 13.2, sous c), du Pacte international relatif aux
Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele droits économiques, sociaux et culturels, de l'article 96, § 1er,
rechten, van artikel 96, § 1, eerste lid, 1°, van het decreet van 7 alinéa 1er, 1°, du décret du 7 novembre 2013, tel qu'il a été remplacé
november 2013, zoals het is vervangen bij artikel 43, 1°, a), van het
decreet van 25 juni 2015, in zoverre die bepaling een strengere par l'article 43, 1°, a), du décret du 25 juin 2015, en ce que cette
beperking op de toegang tot het onderwijs instelt dan die waarin was disposition instaure une restriction à l'accès à l'enseignement plus
voorzien bij de oorspronkelijke versie van artikel 96, § 1, van het sévère que celle qui était prévue par la version initiale de l'article
decreet van 7 november 2013, en bijgevolg een aanzienlijke en 96, § 1er, du décret du 7 novembre 2013, et serait, partant,
niet-verantwoorde vermindering van het niveau van bescherming van het constitutive d'une réduction significative et non justifiée du niveau
recht op toegang tot het onderwijs zou vormen. de protection du droit d'accès à l'enseignement.
B.19.1. Zoals in B.6.3 is vermeld, verzet artikel 13, lid 2, onder c), B.19.1. Comme il est dit en B.6.3, l'article 13.2, sous c), du Pacte
van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels
culturele rechten zich tegen de aanneming van maatregelen die zouden s'oppose à l'adoption de mesures qui iraient à l'encontre de
ingaan tegen het doel van de volkomen gelijke toegang tot het hoger onderwijs. l'objectif de l'accès en pleine égalité à l'enseignement supérieur.
B.19.2. Die bepaling bevat een standstill-verplichting die eraan in de B.19.2. Cette disposition contient une obligation de standstill qui
weg staat dat de bevoegde wetgever het beschermingsniveau dat geboden interdit au législateur compétent de réduire significativement le
wordt door de van toepassing zijnde wetgeving, in aanzienlijke mate degré de protection offert par la législation applicable, sans
vermindert zonder dat daarvoor redenen zijn die verband houden met het qu'existent pour ce faire des motifs d'intérêt général.
algemeen belang. B.19.3. In tegenstelling tot hetgeen werd geoordeeld in de arresten nrs. 33/92, 40/94, 28/2007, 56/2008 en 53/2013, veronderstelt zulks dat rekening dient te worden gehouden met de wetgeving die van toepassing was voordat de bestreden bepaling werd genomen en niet meer met de reglementering die bestond op 21 juli 1983, datum van inwerkingtreding van het voormelde Verdrag. B.20.1. In de eerste versie ervan machtigde artikel 96 van het decreet van 7 november 2013, vermeld in B.1.1, de overheden van de instellingen voor hoger onderwijs ertoe de inschrijving te weigeren van een student die, in de voorbije vijf jaar, het voorwerp is geweest van een maatregel tot uitsluiting wegens fraude bij de inschrijving of zware fout. De bestreden bepaling legt de overheden van de instellingen voor hoger onderwijs de verplichting op de inschrijving te weigeren van een student die, in de voorbije vijf jaar, het voorwerp is geweest van een maatregel tot uitsluiting wegens fraude bij de inschrijving of bij de evaluaties. Daaruit volgt, voor de studenten die in dat geval zijn, een automatisch verbod van inschrijving in elke instelling voor hoger onderwijs gedurende een periode van vijf jaar. B.20.2. De bestreden bepaling veroorzaakt derhalve, voor de betrokken studenten, een aanzienlijke vermindering van het recht op de volkomen gelijke toegang tot het hoger onderwijs. Onder de gelding van de vroegere wetgeving beschikten de instellingen voor hoger onderwijs immers over een beoordelingsmarge met betrekking tot de inschrijving van studenten die wegens fraude bij de inschrijving of zware fout uit een andere instelling waren uitgesloten, zodat de toegang van die studenten tot het hoger onderwijs niet a priori en automatisch werd verhinderd. B.20.3. Uit hetgeen is gesteld in antwoord op het eerste middel, blijkt dat die aanzienlijke vermindering niettemin verantwoord is om redenen van algemeen belang. B.21. Het derde middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 6 juli 2017. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter, B.19.3. Contrairement à ce qui a été jugé par les arrêts nos 33/92, 40/94, 28/2007, 56/2008 et 53/2013, ceci suppose de prendre en considération la législation qui était applicable avant que la disposition attaquée soit adoptée et non plus celle existant le 21 juillet 1983, date de l'entrée en vigueur du Pacte précité. B.20.1. Dans sa première version, l'article 96 du décret du 7 novembre 2013, cité en B.1.1, autorisait les autorités des établissements d'enseignement supérieur à refuser l'inscription d'un étudiant ayant fait l'objet, dans les cinq années précédentes, d'une mesure d'exclusion pour des raisons de fraude à l'inscription ou de faute grave. La disposition attaquée impose aux autorités des établissements d'enseignement supérieur de refuser l'inscription d'un étudiant ayant fait l'objet, dans les cinq années précédentes, d'une mesure d'exclusion pour des raisons de fraude à l'inscription ou aux évaluations. Il en résulte une interdiction automatique d'inscription, pour les étudiants qui sont dans ce cas, dans tout établissement d'enseignement supérieur durant une période de cinq ans. B.20.2. La disposition attaquée occasionne dès lors, pour les étudiants concernés, un recul significatif du droit à l'accès en pleine égalité à l'enseignement supérieur. En effet, sous l'empire de la législation antérieure, les établissements d'enseignement supérieur disposaient d'une marge d'appréciation concernant l'inscription des étudiants ayant été exclus d'un autre établissement pour motif de fraude à l'inscription ou de faute grave, de sorte que l'accès de ces étudiants à l'enseignement supérieur n'était pas empêché a priori et de manière automatique. B.20.3. Il ressort de ce qui est dit en réponse au premier moyen que ce recul significatif est néanmoins justifié par des motifs d'intérêt général. B.21. Le troisième moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 6 juillet 2017. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président,
J. Spreutels J. Spreutels
^