← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 29/2017 van 23 februari 2017 Rolnummers 6323 en 6324 In
zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 van het Gerechtelijk
Wetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel. samengesteld
uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, J(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 29/2017 van 23 februari 2017 Rolnummers 6323 en 6324 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel. samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, J(...) | Extrait de l'arrêt n° 29/2017 du 23 février 2017 Numéros du rôle : 6323 et 6324 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 568, 602, 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire, posées par la Cour d'appel de Bruxelles. La Cour composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snapp(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 29/2017 van 23 februari 2017 | Extrait de l'arrêt n° 29/2017 du 23 février 2017 |
Rolnummers 6323 en 6324 | Numéros du rôle : 6323 et 6324 |
In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 568, 602, | En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 568, |
608, 1050 en 1073 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door het Hof | 602, 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire, posées par la Cour d'appel |
van Beroep te Brussel. | de Bruxelles. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de | composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. |
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. | Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. |
Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. | Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée |
Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, | du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président E. De Groot, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
a. Bij arrest van 21 december 2015 in zake Viviane Goyens en Paul | a. Par arrêt du 21 décembre 2015 en cause de Viviane Goyens et Paul |
Robben tegen de Belgische Staat en anderen, in zake het Vlaamse Gewest | Robben contre l'Etat belge et autres, en cause de la Région flamande |
tegen Viviane Goyens en Paul Robben, in aanwezigheid van de | contre Viviane Goyens et Paul Robben, en présence de l'inspecteur |
stedenbouwkundige inspecteur van het Vlaamse Gewest en anderen en in | urbaniste de la Région flamande et autres, et en cause de Viviane |
zake Viviane Goyens en Paul Robben tegen de Belgische Staat en | Goyens et Paul Robben contre l'Etat belge et autres, dont l'expédition |
anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op | |
31 december 2015, heeft het Hof van Beroep te Brussel de volgende | est parvenue au greffe de la Cour le 31 décembre 2015, la Cour d'appel |
prejudiciële vragen gesteld : | de Bruxelles a posé les questions préjudicielles suivantes : |
« 1. Schenden de artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 uit het | « 1. Les articles 568, 602, 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire, lus |
Gerechtelijk Wetboek in hun samenhang de artikelen 10 en 11 van de | conjointement, violent-ils les articles 10 et 11 de la Constitution, |
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 | combinés ou non avec les articles 6 et 13 de la Convention européenne |
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (EVRM) en met | des droits de l'homme et avec l'article 14, paragraphe 1, du Pacte |
artikel 14.1 van het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en | international relatif aux droits civils et politiques, en ce qu'une |
Politieke Rechten (BUPO) in zoverre een procespartij die een | partie à un procès qui reproche à l'Etat belge une faute qualifiée, en |
gekwalificeerde fout verwijt aan de Belgische Staat wegens een | raison d'un acte de juridiction de la Cour de cassation, doit intenter |
rechtsprekende handeling van het Hof van Cassatie het geding moet | l'action selon une procédure dans laquelle l'organe qui a commis la |
voeren in een rechtsgang waarin het orgaan die de beweerde fout beging | faute alléguée peut lui-même influencer de manière décisive |
zelf de uitlegging van het foutbegrip, toegepast op haar beweerd eigen | l'interprétation de la notion de faute appliquée à son propre acte |
foutief handelen, decisief kan beïnvloeden, terwijl in alle andere | dont il est allégué qu'il est fautif, alors que dans tous les autres |
gevallen het orgaan van de Belgische Staat dat de aansprakelijkheid | cas, l'organe qui a engagé la responsabilité de l'Etat belge ne peut |
veroorzaakt niet in die beoordeling kan treden ? | intervenir dans cette appréciation ? |
2. Schenden de artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 uit het | 2. Les articles 568, 602, 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire, lus |
Gerechtelijk Wetboek in hun samenhang, in het licht van het recht op | |
een eerlijk proces en het recht op toegang tot een onafhankelijke en | conjointement, à la lumière du droit à un procès équitable et du droit |
onpartijdige rechter, artikel 13 van de Grondwet, in samenhang met de | d'accès à un juge indépendant et impartial, violent-ils l'article 13 |
artikelen 146 en 160 van de Grondwet, artikel 6.1, van het EVRM en | de la Constitution, combiné avec les articles 146 et 160 de la |
artikel 14.1 van het BUPO-Verdrag en het algemeen rechtsbeginsel van | Constitution, avec l'article 6.1. de la Convention européenne des |
onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter, doordat de | droits de l'homme et l'article 14, paragraphe 1, du Pacte |
international relatif aux droits civils et politiques et avec le | |
beslissing van de bodemrechter aan wie een aansprakelijkheidsvordering | principe général de droit de l'indépendance et de l'impartialité du |
wegens het rechtsprekend handelen of nalaten van het Hof van Cassatie | juge, en ce que la décision du juge du fond à l'appréciation duquel |
ter beoordeling kan worden voorgelegd, wordt onderworpen aan het | peut être déférée une action en responsabilité du fait d'un acte de |
toezicht van die cassatierechter in het algemeen of op het punt van de | juridiction ou d'une abstention de la Cour de cassation est soumise au |
uitlegging van de voorschriften die de aansprakelijkheidsvordering | contrôle de ce juge de cassation de manière générale ou en ce qui |
concerne l'interprétation des règles relatives à l'action en | |
beheersen ? ». | responsabilité ? ». |
b. Bij arrest van 23 december 2015 in zake Lucio Aquino tegen de | b. Par arrêt du 23 décembre 2015 en cause de Lucio Aquino contre |
Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is | l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le |
ingekomen op 31 december 2015, heeft het Hof van Beroep te Brussel de | 31 décembre 2015, la Cour d'appel de Bruxelles a posé les questions |
volgende prejudiciële vragen gesteld : | préjudicielles suivantes : |
« 1. Schenden de artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 uit het | « 1. Les articles 568, 602, 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire, lus |
Gerechtelijk Wetboek in hun samenhang de artikelen 10 en 11 van de | conjointement, violent-ils les articles 10 et 11 de la Constitution, |
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 | combinés ou non avec les articles 6 et 13 de la Convention européenne |
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (EVRM) en met | des droits de l'homme et avec l'article 14, paragraphe 1, du Pacte |
artikel 14.1 van het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en | international relatif aux droits civils et politiques, en ce qu'une |
Politieke Rechten (BUPO) in zoverre een procespartij die een | partie à un procès qui reproche à l'Etat belge une faute qualifiée, en |
gekwalificeerde fout verwijt aan de Belgische Staat wegens een | raison d'un acte de juridiction de la Cour de cassation, doit intenter |
rechtsprekende handeling van het Hof van Cassatie, het geding moet | l'action selon une procédure dans laquelle l'organe qui a commis la |
voeren in een rechtsgang waarin het orgaan die de beweerde fout beging | faute alléguée peut lui-même influencer l'issue du litige, alors que |
zelf de uitkomst van het geding kan beïnvloeden, terwijl in alle | dans tous les autres cas, l'organe qui a engagé la responsabilité de |
andere gevallen het orgaan van de Belgische Staat dat de | |
aansprakelijkheid veroorzaakt niet in die beoordeling kan treden ? | l'Etat belge ne peut intervenir dans cette appréciation ? |
2. Schenden de artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 uit het | 2. Les articles 568, 602, 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire, lus |
Gerechtelijk Wetboek in hun samenhang, in het licht van het recht op | |
een eerlijk proces en het recht op toegang tot een onafhankelijke en | conjointement, à la lumière du droit à un procès équitable et du droit |
onpartijdige rechter, artikel 13 van de Grondwet, in samenhang met de | d'accès à un juge indépendant et impartial, violent-ils l'article 13 |
artikelen 146 en 160 van de Grondwet, artikel 6.1, van het EVRM en | de la Constitution, combiné avec les articles 146 et 160 de la |
artikel 14.1 van het BUPO-Verdrag en het algemeen rechtsbeginsel van | Constitution, avec l'article 6.1 de la Convention européenne des |
onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter, doordat de | droits de l'homme et l'article 14, paragraphe 1, du Pacte |
international relatif aux droits civils et politiques et avec le | |
beslissing van de bodemrechter aan wie een aansprakelijkheidsvordering | principe général de droit de l'indépendance et de l'impartialité du |
wegens het rechtsprekend handelen of nalaten van het Hof van Cassatie | juge, en ce que la décision du juge du fond à l'appréciation duquel |
ter beoordeling moet worden voorgelegd, wordt onderworpen aan het | une action en responsabilité du fait d'un acte de juridiction ou d'une |
toezicht van die cassatierechter in het algemeen of op punten van de | abstention de la Cour de cassation doit être déférée est soumise au |
uitlegging van de voorschriften die de aansprakelijkheidsvordering | contrôle de ce juge de cassation de manière générale ou en ce qui |
concerne certains points de l'interprétation des règles relatives à | |
beheersen ? ». | l'action en responsabilité ? ». |
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6323 en 6324 van de rol van | Ces affaires, inscrites sous les numéros 6323 et 6324 du rôle de la |
het Hof, werden samengevoegd. | Cour, ont été jointes. |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
B.1. In de geschillen ten gronde moeten de verwijzende rechters zich | B.1. Dans les litiges au fond, les juges a quo doivent se prononcer |
uitspreken over een aansprakelijkheidsvordering tegen de Belgische | sur une action en responsabilité introduite contre l'Etat belge sur la |
Staat op grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, wegens een | base de l'article 1382 du Code civil, en raison d'une faute dont il |
beweerde fout begaan in de uitoefening van de rechtsprekende functie | est allégué qu'elle a été commise par la Cour de cassation dans |
door het Hof van Cassatie. | l'exercice de la fonction juridictionnelle. |
In de zaak nr. 6323 wordt het Hof van Cassatie een fout verweten | Dans l'affaire n° 6323, il est reproché à la Cour de cassation d'avoir |
wegens de weigering een memorie in aanmerking te nemen die in opdracht | commis une faute en refusant de tenir compte d'un mémoire qui, à la |
van de advocaat van een procespartij was ondertekend door een andere | demande de l'avocat d'une partie au procès, avait été signé par un |
advocaat, doch waarbij die laatste haar hoedanigheid van advocaat niet | autre avocat, sans toutefois que ce dernier mentionne sa qualité. Dans |
had vermeld. In de zaak nr. 6324 wordt het Hof van Cassatie een fout | l'affaire n° 6324, il est reproché à la Cour de cassation d'avoir |
verweten wegens miskenning van het Europees Unierecht omdat het zonder | commis une faute en violant le droit de l'Union européenne, parce |
motivering zou hebben geweigerd een prejudiciële vraag te stellen aan | qu'elle aurait refusé, sans motivation, de poser une question |
het Hof van Justitie, doordat de memorie waarin het verzoek daartoe | préjudicielle à la Cour de justice, parce que le mémoire dans lequel |
werd gedaan, laattijdig zou zijn ingediend. | cette demande était formulée aurait été introduit tardivement. |
Vooraleer de verwijzende rechters zich uitspreken over de | Avant de se prononcer sur les actions en responsabilité, les juges a |
aansprakelijkheidsvorderingen, achten zij het aangewezen het Hof | quo estiment qu'il s'indique de poser des questions préjudicielles à |
prejudiciële vragen te stellen. De rechter in de zaak nr. 6324 stelt | la Cour. Le juge dans l'affaire n° 6324 pose également, dans la même |
in dezelfde verwijzingsbeslissing ook drie prejudiciële vragen aan het | décision de renvoi, trois questions préjudicielles à la Cour de |
Hof van Justitie. | justice. |
B.2.1. Met betrekking tot de mogelijke aansprakelijkheid van de Staat | B.2.1. En ce qui concerne l'éventuelle responsabilité de l'Etat pour |
voor een fout begaan door het Hof van Cassatie in de uitoefening van | une faute commise par la Cour de cassation dans l'exercice de sa |
zijn rechtsprekende functie verwijzen de rechters ten gronde naar het | fonction juridictionnelle, les juges du fond renvoient à l'arrêt n° |
arrest nr. 99/2014 van 30 juni 2014. | 99/2014 du 30 juin 2014. |
B.2.2. Bij dat arrest oordeelde het Hof : | B.2.2. Par cet arrêt, la Cour a jugé : |
« Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en | « L'article 1382 du Code civil viole les articles 10 et 11 de la |
11 van de Grondwet indien het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het | Constitution s'il est interprété comme empêchant que la responsabilité |
belet dat de Staat aansprakelijk kan worden gesteld wegens een fout | de l'Etat puisse être engagée en raison d'une faute commise, dans |
begaan in de uitoefening van de rechtsprekende functie door een | l'exercice de la fonction juridictionnelle, par une juridiction ayant |
rechterlijke instantie die in laatste aanleg uitspraak heeft gedaan, | statué en dernier ressort tant que cette décision n'a pas été retirée, |
zolang die beslissing niet is ingetrokken, herroepen, gewijzigd of | rétractée, réformée ou annulée, alors même que cette faute consiste |
vernietigd, zelfs al bestaat die fout in een voldoende gekwalificeerde | |
schending van de toepasselijke rechtsregels en zelfs al maakt die | dans une violation suffisamment caractérisée des règles de droit |
fout, gelet op de beperkte rechtsmiddelen die tegen de genoemde | applicables et que cette faute ne permet pas, compte tenu des voies de |
beslissing openstaan, het niet mogelijk de vernietiging ervan te | recours limitées ouvertes à l'encontre de ladite décision, d'en |
verkrijgen. | obtenir l'anéantissement. |
Dezelfde bepaling schendt niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, | La même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de la |
al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 van het | Constitution, lus ou non en combinaison avec les articles 6 et 13 de |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, indien zij in die zin | la Convention européenne des droits de l'homme, si elle est |
wordt geïnterpreteerd dat zij niet belet dat de Staat aansprakelijk | interprétée comme n'empêchant pas que la responsabilité de l'Etat |
kan worden gesteld wegens een fout begaan in de uitoefening van de | puisse être engagée en raison d'une faute commise, dans l'exercice de |
rechtsprekende functie door een rechterlijke instantie die in laatste | la fonction juridictionnelle, par une juridiction ayant statué en |
aanleg uitspraak heeft gedaan, zolang die beslissing niet is | dernier ressort tant que cette décision n'a pas été retirée, |
ingetrokken, herroepen, gewijzigd of vernietigd, wanneer die fout | rétractée, réformée ou annulée, alors même que cette faute consiste |
bestaat in een voldoende gekwalificeerde schending van de | dans une violation suffisamment caractérisée des règles de droit |
toepasselijke rechtsregels en wanneer die fout, gelet op de beperkte | applicables et que cette faute ne permet pas, compte tenu des voies de |
rechtsmiddelen die tegen de genoemde beslissing openstaan, het niet | recours limitées ouvertes à l'encontre de ladite décision, d'en |
mogelijk maakt de vernietiging ervan te verkrijgen ». | obtenir l'anéantissement ». |
B.2.3. Volgens de verwijzende rechters kan er, gelet op het voormelde | B.2.3. Selon les juges a quo, eu égard à l'arrêt précité, il ne peut y |
arrest, geen twijfel over bestaan dat een vordering zoals die welke | avoir de doute quant au fait qu'une action telle que celle qui a été |
door de partijen in de geschillen ten gronde werd ingesteld, in | intentée par les parties aux litiges au fond pourrait en principe |
beginsel zou kunnen leiden tot een vaststelling van de | conduire à établir la responsabilité de l'Etat sur la base de |
aansprakelijkheid van de Staat op grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek voor een fout begaan door het Hof van Cassatie in de uitoefening van zijn rechtsprekende functie. Niettemin rijzen volgens de verwijzende rechters vragen in het licht van het recht op toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter, wanneer procespartijen die een dergelijke aansprakelijkheidsvordering instellen, worden geconfronteerd met het gegeven dat, wanneer tegen de beslissing van de burgerlijke rechter een voorziening in cassatie wordt ingesteld, het Hof van Cassatie zelf een beslissende invloed zou kunnen hebben in de beoordeling van zijn beweerde eigen foutieve handelen. | l'article 1382 du Code civil, pour une faute commise par la Cour de cassation dans l'exercice de sa fonction juridictionnelle. Les juges a quo s'interrogent néanmoins sur le droit d'accès à un juge indépendant et impartial, lorsque des parties au procès qui intentent une telle action en responsabilité sont confrontées au fait que, si un pourvoi en cassation était introduit contre la décision rendue par le juge civil, la Cour de cassation pourrait elle-même avoir une influence décisive sur l'appréciation de son propre acte dont il est allégué qu'il est fautif. |
B.3.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de artikelen 568, | B.3.1. Les questions préjudicielles concernent les articles 568, 602, |
602, 608, 1050 en 1073 van het Gerechtelijk Wetboek. | 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire. |
B.3.2. De artikelen 568, 602 en 608, vervat in het derde deel (« | B.3.2. Les articles 568, 602 et 608, contenus dans la troisième partie |
Bevoegdheid »), van het Gerechtelijk Wetboek bepalen : | (« De la compétence ») du Code judiciaire, disposent : |
« Art. 568.De rechtbank van eerste aanleg neemt kennis van alle |
« Art. 568.Le tribunal de première instance connaît de toutes |
vorderingen, behalve die welke rechtstreeks voor het hof van beroep en | demandes hormis celles qui sont directement dévolues à la cour d'appel |
het Hof van Cassatie komen. | et la Cour de cassation. |
Indien de verweerder de bevoegdheid van de rechtbank van eerste aanleg | Si le défendeur conteste la compétence du tribunal de première |
betwist, kan de eiser, vóór de sluiting van de debatten, de verwijzing | instance, le demandeur peut, avant la clôture des débats, requérir le |
vorderen van de zaak naar de arrondissementsrechtbank, die uitspraak | renvoi de la cause devant le tribunal d'arrondissement qui statuera |
doet zoals bepaald is in de artikelen 641 en 642. | comme il est dit aux articles 641 et 642. |
Wanneer de verweerder de rechtsmacht van de rechtbank van eerste | Lorsque le défendeur décline la juridiction du tribunal de première |
aanleg afwijst, ingevolge de toewijzing van het geschil aan | instance en vertu de l'attribution du litige à des arbitres, le |
scheidsrechters, geeft de rechtbank de zaak uit handen, zo daartoe grond bestaat ». | tribunal se dessaisit s'il y a lieu ». |
« Art. 602.Het hof van beroep neemt kennis van het hoger beroep : |
« Art. 602.La cour d'appel connaît de l'appel : |
1° tegen beslissingen in eerste aanleg gewezen door de rechtbanken van | 1° des décisions rendues en premier ressort par le tribunal de |
eerste aanleg en door de rechtbanken van koophandel; | première instance et par le tribunal de commerce; |
2° tegen uitspraken in eerste aanleg gewezen door de voorzitter van de | 2° des décisions rendues en premier ressort par le président du |
rechtbank van eerste aanleg en door de voorzitter van de rechtbank van | tribunal de première instance et par le président du tribunal de |
koophandel; | commerce; |
3° tegen beslissingen van het prijsgerecht; | 3° des décisions du conseil des prises; |
4° tegen beslissingen gegeven door Belgische consuls in het buitenland; | 4° des décisions rendues par les consuls belges à l'étranger; |
5° tegen beslissingen inzake verkiezingen gegeven door het college van | 5° des décisions rendues en matière électorale par le collège des |
burgemeester en schepenen en door de hoofdbureaus. | bourgmestre et échevins et par les bureaux principaux. |
In de gevallen van 3° en 4° is alleen het hof van beroep te Brussel | Dans les cas prévus aux 3° et 4°, seule la cour d'appel de Bruxelles |
bevoegd ». | est compétente ». |
« Art. 608.Het Hof van Cassatie neemt kennis van de beslissingen in |
« Art. 608.La Cour de cassation connaît des décisions rendues en |
laatste aanleg die voor het hof worden gebracht wegens overtreding van | dernier ressort qui lui sont déférées pour contravention à la loi ou |
de wet of wegens schending van substantiële of op straffe van | pour violation des formes, soit substantielles, soit prescrites à |
nietigheid voorgeschreven vormen ». | peine de nullité ». |
B.3.3. De artikelen 1050 en 1073, vervat in het boek III (« | B.3.3. Les articles 1050 et 1073, contenus dans le livre III (« Des |
Rechtsmiddelen ») van het vierde deel (« Burgerlijke rechtspleging »), | voies de recours ») de la quatrième partie (« De la procédure civile |
van het Gerechtelijk Wetboek, bepalen : | ») du Code judiciaire, disposent : |
« Art. 1050.In alle zaken kan hoger beroep worden ingesteld zodra het |
« En toutes matières, l'appel peut être formé dès la prononciation du |
vonnis is uitgesproken, zelfs al is dit een verstekvonnis. | jugement, même si celui-ci a été rendu par défaut. |
Tegen een beslissing inzake bevoegdheid of, tenzij de rechter anders | Contre une décision rendue sur la compétence ou, sauf si le juge en |
bepaalt, een beslissing alvorens recht te doen kan slechts hoger | décide autrement, une décision avant dire droit, un appel ne peut être |
beroep worden ingesteld samen met het hoger beroep tegen het eindvonnis ». | formé qu'avec l'appel contre le jugement définitif ». |
« Art. 1073.Behoudens wanneer de wet een kortere termijn bepaalt, is |
« Art. 1073.Hormis les cas où la loi établit un délai plus court, le |
de termijn om zich in cassatie te voorzien drie maanden, te rekenen | délai pour introduire le pourvoi en cassation est de trois mois à |
van de dag waarop de bestreden beslissing is betekend of van de dag | partir du jour de la signification de la décision attaquée ou de la |
van de kennisgeving ervan overeenkomstig artikel 792, tweede en derde | notification de celle-ci faite conformément à l'article 792, alinéa 2 |
lid. | et 3. |
Indien de eiser geen woon- of verblijfplaats of geen gekozen | Si le demandeur n'a en Belgique ni domicile, ni résidence, ni domicile |
woonplaats heeft in België, wordt de in het eerste lid bepaalde | élu, le délai prévu à l'alinéa premier est augmenté conformément à |
termijn verlengd overeenkomstig artikel 55. | l'article 55. |
De termijn wordt met drie maanden verlengd ten behoeve van hen die | |
zich, voor een openbare dienst niet op Belgisch grondgebied en buiten | Le délai est augmenté de trois mois en faveur des personnes absentes |
Europa bevinden, en ten behoeve van de zeelieden die afwezig zijn | du territoire belge et hors d'Europe pour cause de service public, et |
wegens scheepsdienst ». | en faveur des gens de mer absents pour cause de navigation ». |
Ten aanzien van de excepties | Quant aux exceptions |
B.4.1. Volgens de Ministerraad is het Hof niet bevoegd om de | B.4.1. Selon le Conseil des ministres, la Cour n'est pas compétente |
prejudiciële vragen te beantwoorden aangezien het aldus zou worden | pour répondre aux questions préjudicielles, étant donné qu'il lui |
gevraagd te oordelen over de verdeling van de bevoegdheden binnen de | serait demandé de statuer sur la répartition des compétences au sein |
rechterlijke macht, zoals die is vastgelegd in de artikelen 144, 145, | du pouvoir judiciaire, telle qu'elle a été fixée dans les articles |
146 en 147 van de Grondwet. | 144, 145, 146 et 147 de la Constitution. |
Voorts voert de Ministerraad aan dat de in het geding zijnde | Par ailleurs, le Conseil des ministres fait valoir que les |
bepalingen kennelijk geen betrekking hebben op de geschillen ten | dispositions en cause ne concernent manifestement pas les litiges au |
gronde. Die bepalingen zouden slechts op algemene wijze de bevoegdheid | fond. Ces dispositions définiraient seulement de manière générale la |
omschrijven van de rechtbank van eerste aanleg, van het hof van beroep | compétence du tribunal de première instance, de la cour d'appel et de |
en van het Hof van Cassatie. Ze zouden geen betrekking hebben op de | la Cour de cassation. Elles ne porteraient pas sur les conditions de |
concrete ontvankelijkheids- en toelaatbaarheidsvoorwaarden van de | recevabilité et d'admissibilité concrètes des actions en |
burgerlijke aansprakelijkheidsvordering. | responsabilité civile. |
B.4.2. De artikelen 144 en 145 van de Grondwet regelen de | B.4.2. Les articles 144 et 145 de la Constitution règlent la |
bevoegdheidsverdeling tussen de hoven en rechtbanken en de | répartition des compétences entre les cours et tribunaux et les |
administratieve rechtscolleges. Artikel 146 van de Grondwet vereist | juridictions administratives. L'article 146 de la Constitution exige |
dat alle rechtsprekende organen worden ingesteld krachtens een wet en | que tous les organes juridictionnels soient créés en vertu d'une loi |
verbiedt de oprichting van buitengewone rechtbanken of commissies. | et interdit la création de tribunaux et commissions extraordinaires. |
Artikel 147 van de Grondwet bepaalt dat het Hof van Cassatie niet in | L'article 147 de la Constitution dispose que la Cour de cassation ne |
beoordeling van de zaken zelf treedt. | connaît pas du fond des affaires. |
B.4.3. Volgens artikel 144 van de Grondwet behoren de geschillen over | B.4.3. En vertu de l'article 144 de la Constitution, les contestations |
burgerlijke rechten bij uitsluiting tot de bevoegdheid van de | qui ont pour objet des droits civils sont exclusivement du ressort des |
rechtbanken. Het Hof is niet bevoegd om zich uit te spreken over de | tribunaux. La Cour n'est pas compétente pour se prononcer sur le choix |
keuze van de Grondwetgever om dergelijke geschillen aan de burgerlijke | du Constituant de réserver de telles contestations au juge civil ou |
rechter voor te behouden, of over een verschil in behandeling of een | sur une différence de traitement ou une limitation d'un droit |
beperking van een grondrecht voortvloeiende uit die keuze. Het Hof kan | fondamental qui découleraient de ce choix. La Cour ne peut pas non |
zich evenmin uitspreken over de bevoegdheid van het Hof van Cassatie | plus se prononcer sur la compétence de la Cour de cassation, telle |
zoals omschreven in artikel 147 van de Grondwet. | qu'elle est définie à l'article 147 de la Constitution. |
B.4.4. Uit de verwijzingsbeslissingen blijkt evenwel dat de rechters | B.4.4. Il ressort toutefois des décisions de renvoi que les juges du |
ten gronde beogen het Hof te ondervragen over de in de prejudiciële | fond entendent interroger la Cour sur les articles du Code judiciaire |
vragen vermelde artikelen van het Gerechtelijk Wetboek in zoverre zij | mentionnés dans les questions préjudicielles, dans la mesure où |
op algemene wijze de bevoegdheid van de betrokken rechtscolleges | ceux-ci déterminent de manière générale la compétence des juridictions |
bepalen, zonder daarbij in specifieke regels te voorzien voor het | concernées, sans prévoir à cet égard des règles spécifiques pour le |
geval waarin ze kennis dienen te nemen van een vordering tegen de | cas où ces dernières devraient connaître d'une action introduite |
Belgische Staat op grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, | contre l'Etat belge sur la base de l'article 1382 du Code civil, pour |
wegens een fout begaan door het Hof van Cassatie in de uitoefening van | une faute commise par la Cour de cassation dans l'exercice de la |
de rechtsprekende functie. Hieruit vloeit voort dat het Hof niet wordt | fonction juridictionnelle. Il en résulte que la Cour n'est pas |
ondervraagd over grondwetsbepalingen, noch over keuzes van de | interrogée sur des dispositions constitutionnelles, ni sur des choix |
Grondwetgever die de in het geding zijnde bepalingen zouden weergeven, | du Constituant que les dispositions en cause traduiraient, de sorte |
zodat het Hof bevoegd is om de prejudiciële vragen te beantwoorden. | que la Cour est compétente pour répondre aux questions préjudicielles. |
B.5.1. Voorts voert de Ministerraad aan dat de prejudiciële vragen | B.5.1. Par ailleurs, le Conseil des ministres fait valoir que les |
geen antwoord behoeven omdat zij een zuiver hypothetisch karakter | questions préjudicielles n'appellent pas de réponse parce qu'elles |
zouden hebben. De zaken ten gronde zijn nog hangende voor het hof van | seraient purement hypothétiques. Les affaires au fond sont encore |
beroep, zodat niet zou vaststaan dat een cassatieberoep zal worden | pendantes devant la Cour d'appel, de sorte qu'il ne serait pas établi |
ingesteld. Bijgevolg zou het antwoord op de vragen niet nuttig zijn | qu'un pourvoi en cassation sera introduit. La réponse aux questions ne |
voor de oplossing van de geschillen ten gronde. | serait dès lors pas utile à la solution des litiges au fond. |
B.5.2. Het staat in de regel aan het rechtscollege dat een | B.5.2. C'est en règle à la juridiction qui interroge la Cour qu'il |
prejudiciële vraag aan het Hof stelt, om te oordelen of het antwoord | appartient d'apprécier si la réponse à la question préjudicielle est |
op die vraag nuttig is voor het oplossen van het geschil dat het moet | utile à la solution du litige qu'elle doit trancher. Ce n'est que |
beslechten. Alleen indien dat klaarblijkelijk niet het geval is, kan | lorsque tel n'est manifestement pas le cas que la Cour peut décider |
het Hof beslissen dat de vraag geen antwoord behoeft. | que la question n'appelle pas de réponse. |
B.5.3. De verwijzende rechters wensen van het Hof te vernemen of de in | B.5.3. Les juges a quo demandent à la Cour si les dispositions en |
het geding zijnde bepalingen, die het verloop van de rechtsgang van de | cause, qui fixent le déroulement de la procédure en ce qui concerne |
hangende aansprakelijkheidsvorderingen bepalen, bestaanbaar zijn met | les actions en responsabilité pendantes, sont compatibles avec les |
de in de prejudiciële vraag vermelde referentienormen, in het licht | normes de référence mentionnées dans la question préjudicielle, eu |
van het voormelde arrest nr. 99/2014. Zij kunnen ervan uitgaan dat | égard à l'arrêt n° 99/2014, précité. Ils peuvent supposer qu'il doit |
hierbij rekening moet worden gehouden met het verloop van de gehele | être tenu compte, à cet égard, du déroulement de la procédure dans son |
rechtsgang, en inzonderheid met de rol van het Hof van Cassatie daarin | ensemble, et en particulier du rôle de la Cour de cassation dans |
(zie EHRM, 16 januari 2007, Warsicka t. Polen, § 34). Wanneer een | celle-ci (voir CEDH, 16 janvier 2007, Warsicka c. Pologne, § 34). |
aansprakelijkheidsvordering wordt ingesteld voor de burgerlijke | Lorsqu'une action en responsabilité est introduite devant les |
rechtscolleges, is de voorziening in cassatie één van de | juridictions civiles, le pourvoi en cassation est l'une des voies de |
rechtsmiddelen die de rechtzoekenden kunnen aanwenden teneinde hun | recours dont les justiciables disposent pour faire valoir leurs |
rechten uit te putten. Bijgevolg kan niet worden besloten dat de | droits. On ne saurait dès lors conclure que les réponses aux questions |
antwoorden op de prejudiciële vragen klaarblijkelijk niet nuttig zijn | préjudicielles ne sont manifestement pas utiles à la solution des |
voor de oplossing van de geschillen ten gronde. | litiges au fond. |
B.6. De excepties worden verworpen. | B.6. Les exceptions sont rejetées. |
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag | Quant à la première question préjudicielle |
B.7. In beide zaken wensen de verwijzende rechters van het Hof te | B.7. Dans les deux affaires, les juges a quo demandent à la Cour si |
vernemen of de artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 van het | les articles 568, 602, 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire sont |
Gerechtelijk Wetboek bestaanbaar zijn met de artikelen 10 en 11 van de | compatibles avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou |
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 | non avec les articles 6 et 13 de la Convention européenne des droits |
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel | de l'homme et avec l'article 14, paragraphe 1, du Pacte international |
14, lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en | relatif aux droits civils et politiques, en ce qu'une partie au procès |
politieke rechten, in zoverre een procespartij die een gekwalificeerde | qui reproche à l'Etat belge une faute qualifiée, en raison d'une |
fout verwijt aan de Belgische Staat wegens een rechterlijke beslissing | décision juridictionnelle de la Cour de cassation, doit intenter |
van het Hof van Cassatie, het geding moet voeren in een rechtsgang | l'action selon une procédure dans laquelle l'organe qui a commis la |
waarin het orgaan dat de beweerde fout beging zelf de uitlegging van | faute alléguée peut lui-même influencer de manière décisive |
het foutbegrip, toegepast op het beweerde eigen foutieve handelen, op | l'interprétation de la notion de faute appliquée à son propre acte |
beslissende wijze kan beïnvloeden, terwijl in alle andere gevallen het | dont il est allégué qu'il est fautif, alors que, dans tous les autres |
orgaan van de Belgische Staat dat de aansprakelijkheid veroorzaakt | cas, l'organe qui a engagé la responsabilité de l'Etat belge ne peut |
niet in die beoordeling kan treden. | intervenir dans cette appréciation. |
B.8.1. Zoals is vermeld in B.2 zijn de prejudiciële vragen gerezen | B.8.1. Comme il est dit en B.2, les questions préjudicielles ont été |
ingevolge het arrest nr. 99/2014 van het Hof. Volgens dat arrest « | posées à la suite de l'arrêt n° 99/2014 de la Cour. Selon cet arrêt, « |
[kan] de Staat aansprakelijk [...] worden gesteld wegens een fout | l'Etat peut être tenu pour responsable d'une faute commise par une |
begaan in de uitoefening van de rechtsprekende functie door een | juridiction de dernier ressort dans l'exercice de la fonction |
rechterlijke instantie die in laatste aanleg uitspraak heeft gedaan, zolang die beslissing niet is ingetrokken, herroepen, gewijzigd of vernietigd, wanneer die fout bestaat in een voldoende gekwalificeerde schending van de toepasselijke rechtsregels en wanneer die fout, gelet op de beperkte rechtsmiddelen die tegen de genoemde beslissing openstaan, het niet mogelijk maakt de vernietiging ervan te verkrijgen ». B.8.2. Op die manier wordt rekening gehouden met de beslissende rol die de in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instanties spelen in de interpretatie en de toepassing van het recht en met het bijzondere gezag dat aan hun beslissingen wordt toegekend. Een billijk evenwicht wordt zo gewaarborgd tussen het recht om toegang te hebben tot een rechter teneinde de vergoeding van zijn schade te verkrijgen | juridictionnelle, tant que cette décision n'a pas été retirée, révoquée, modifiée ou annulée, lorsque cette faute consiste en une violation suffisamment caractérisée des règles de droit applicables et lorsque cette faute, eu égard aux voies de recours limitées qui sont ouvertes contre la décision concernée, ne permet pas d'obtenir l'annulation de cette dernière ». B.8.2. De cette manière, il est tenu compte du rôle spécifique que jouent les juridictions de dernier ressort dans l'interprétation et l'application du droit et de l'autorité particulière qui s'attache à leurs décisions. Un juste équilibre est ainsi garanti entre le droit d'accès au juge en vue d'obtenir réparation d'un préjudice et la |
en de rechtszekerheid (arrest nr. 99/2014, B.20.1). | sécurité juridique (arrêt n° 99/2014, B.20.1). |
B.8.3. Tegen de beslissing van een burgerlijke rechter over de | B.8.3. Un pourvoi en cassation peut être introduit contre une décision |
aansprakelijkheid van de Staat voor een fout begaan in de uitoefening | rendue par un juge civil statuant sur la responsabilité de l'Etat pour |
van de rechtsprekende functie kan een voorziening in cassatie worden | une faute commise dans l'exercice de la fonction juridictionnelle. Il |
ingesteld. Aldus bestaat de mogelijkheid dat het Hof van Cassatie zich | se peut donc que la Cour de cassation doive se prononcer sur une |
moet uitspreken over een beslissing van de burgerlijke rechtscolleges | décision des juridictions civiles statuant sur la responsabilité de |
betreffende de aansprakelijkheid van de Staat wegens een fout begaan | l'Etat dans une faute commise par la Cour de cassation elle-même dans |
in de uitoefening van de rechtsprekende functie door het Hof van | l'exercice de la fonction juridictionnelle. |
Cassatie zelf. | |
B.8.4. Om de prejudiciële vragen te beantwoorden, moet het Hof nagaan | B.8.4. Pour répondre aux questions préjudicielles, la Cour doit |
of de rechtsgang waarin het Hof van Cassatie een dergelijke beslissing | examiner si la procédure qui permet à la Cour de cassation de prendre |
kan nemen, bestaanbaar is met het recht op een eerlijk proces voor een | une telle décision est compatible avec le droit à un procès équitable |
onafhankelijk en onpartijdig rechtscollege. | devant une juridiction indépendante et impartiale. |
B.9.1. Het is van fundamenteel belang in een democratische rechtsstaat | B.9.1. Il est d'une importance fondamentale, dans un Etat de droit |
dat de hoven en rechtbanken het vertrouwen genieten van de | démocratique, que les cours et tribunaux bénéficient de la confiance |
rechtsonderhorigen en van de procespartijen in het bijzonder (EHRM, | des justiciables et des parties au procès en particulier (CEDH, grande |
grote kamer, 6 mei 2003, Kleyn e.a. t. Nederland, § 191; 9 november | chambre, 6 mai 2003, Kleyn e.a. c. Pays-Bas, § 191; 9 novembre 2006, |
2006, Sacilor Lormines t. Frankrijk, § 60). Daartoe vereist artikel | Sacilor Lormines c. France, § 60). A cette fin, l'article 6.1 de la |
6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens dat de | Convention européenne des droits de l'homme requiert que les |
rechtscolleges waarop die bepaling van toepassing is, onpartijdig | juridictions auxquelles s'applique cette disposition soient |
zijn. | impartiales. |
Die onpartijdigheid dient op twee manieren te worden onderzocht. De | Cette impartialité doit s'apprécier de deux manières. L'impartialité |
subjectieve onpartijdigheid, die wordt vermoed tot het bewijs van het | subjective, qui se présume jusqu'à preuve du contraire, exige que, |
tegendeel, vereist dat de rechter in een zaak waarover hij dient te | dans une affaire sur laquelle il doit statuer, le juge n'ait aucun |
oordelen, niet vooringenomen is, noch vooroordelen heeft, en dat hij | parti pris ni préjugé et qu'il n'ait pas d'intérêt à l'issue de |
geen belang heeft bij de uitkomst ervan. De objectieve onpartijdigheid | celle-ci. L'impartialité objective exige qu'il y ait suffisamment de |
vereist dat er voldoende waarborgen zijn om ook een gerechtvaardigde | garanties pour exclure également des appréhensions légitimes à cet |
vrees op die punten uit te sluiten (EHRM, grote kamer, 6 mei 2003, | égard (CEDH, grande chambre, 6 mai 2003, Kleyn e.a. c. Pays-Bas, § |
Kleyn e.a. t. Nederland, § 191; grote kamer, 15 oktober 2009, Micallef | 191; grande chambre, 15 octobre 2009, Micallef c. Malte, § 93-97; |
t. Malta, §§ 93-97; grote kamer, 23 april 2015, Morice t. Frankrijk, | grande chambre, 23 avril 2015, Morice c. France, § 73-78). |
§§ 73-78). B.9.2. Wat de objectieve onpartijdigheid betreft, moet worden nagegaan | B.9.2. En ce qui concerne l'impartialité objective, il y a lieu |
of er, los van het gedrag van de rechters, aantoonbare feiten bestaan | d'examiner si, indépendamment du comportement des juges, il existe des |
die twijfel doen ontstaan omtrent die onpartijdigheid. Een schending | faits vérifiables faisant naître un doute au sujet de cette |
van het beginsel van onpartijdigheid veronderstelt geenszins het | impartialité. Une violation du principe d'impartialité ne requiert pas |
bewijs van partijdigheid; een schijn van partijdigheid kan volstaan | la preuve de la partialité; une apparence de partialité peut suffire |
(EHRM, grote kamer, 6 mei 2003, Kleyn e.a. t. Nederland, § 191; grote | (CEDH, grande chambre, 6 mai 2003, Kleyn e.a. c. Pays-Bas, § 191; |
kamer, 15 oktober 2009, Micallef t. Malta, § 98; grote kamer, 23 april | grande chambre, 15 octobre 2009, Micallef c. Malte, § 98; grande |
2015, Morice t. Frankrijk, § 78). Het beginsel van onpartijdigheid kan worden geschonden wanneer aan een rechter een zaak ter beoordeling wordt voorgelegd waarvan hij reeds eerder in een andere hoedanigheid kennis heeft genomen. Evenwel is niet elk voorafgaand optreden van de rechter van die aard dat bij de rechtzoekende een gerechtvaardigde vrees van partijdigheid wordt opgewekt. Opdat het beginsel van onpartijdigheid kan zijn geschonden, moet dat optreden van de rechter van die aard zijn dat het de indruk kan wekken dat hij zich reeds een oordeel over de grond van de zaak heeft gevormd. B.10.1. Wanneer het zich uitspreekt over de kwalificatie door de burgerlijke rechter van de betwiste handeling als een « voldoende gekwalificeerde schending van de toepasselijke rechtsregels », dient het Hof van Cassatie rekening te houden met de criteria uiteengezet in het arrest nr. 99/2014 van het Hof : « B.20.1. Hoewel een lichte fout even aanzienlijke schade met zich kan meebrengen als een zware fout, dient ten aanzien van de afzonderlijk | chambre, 23 avril 2015, Morice c. France, § 78). Le principe d'impartialité peut être violé lorsqu'un juge doit statuer dans une affaire dont il a déjà connu auparavant dans une autre qualité. Cependant, toute intervention antérieure du juge n'est pas de nature à éveiller, chez le justiciable, des appréhensions légitimes de partialité. Pour que le principe d'impartialité puisse être violé, cette intervention du juge doit être de nature à susciter l'impression qu'il a préjugé du fond de l'affaire. B.10.1. Lorsqu'elle se prononce sur la qualification de « violation suffisamment caractérisée des règles de droit applicables » donnée par le juge civil à l'acte litigieux, la Cour de cassation tient compte des critères exposés dans l'arrêt n° 99/2014 de la Cour : |
gelezen artikelen 10 en 11 van de Grondwet rekening te worden gehouden | « B.20.1. Quant au respect des articles 10 et 11 de la Constitution, |
pris isolément, bien qu'une faute légère puisse entraîner des dommages | |
met de beslissende rol die de in laatste aanleg rechtsprekende | aussi importants qu'une faute lourde, il convient de tenir compte du |
rechterlijke instanties spelen in de interpretatie en de toepassing | rôle décisif que jouent les juridictions de dernier ressort dans |
van het recht en met het bijzondere gezag dat aan hun beslissingen | l'interprétation et l'application du droit et de l'autorité |
wordt toegekend. | |
Het nastreven van een billijk evenwicht tussen het | particulière qui s'attache à leurs décisions. |
rechtszekerheidsbeginsel, enerzijds, en het recht op toegang tot de | La recherche d'un juste équilibre entre le principe de sécurité |
rechter, anderzijds, kan aldus verantwoorden dat het recht op de | juridique, d'une part, et le droit d'accès au juge, d'autre part, peut |
volledige vergoeding van de schade veroorzaakt door een fout begaan | ainsi justifier que le droit à la réparation intégrale du préjudice |
door een in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie in de | causé par la faute commise par une juridiction de dernier ressort, |
uitoefening van haar rechtsprekende functie slechts wordt gewaarborgd, | dans l'exercice de sa fonction juridictionnelle, ne soit garanti, sans |
zonder de voorafgaande uitwissing van de betwiste rechterlijke | exiger l'effacement préalable de la décision de justice litigieuse, |
beslissing te vereisen, indien de rechterlijke instantie op voldoende gekwalificeerde wijze een toepasselijke rechtsregel heeft geschonden. B.20.2. Vereisen dat de fout begaan door de in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie, aantoonbaar en ernstig is, maakt het bovendien mogelijk het risico op vergissingen te verminderen bij de rechter die uitspraak doet over de aansprakelijkheid en die ermee is belast de onwettigheid van de beslissing die is genomen, of van de procedure die is gevolgd door een in laatste aanleg uitspraak doende rechterlijke instantie alleen te beoordelen, vergissingen die zelf aanleiding zouden kunnen geven tot een opeenvolging van aansprakelijkheidsvorderingen. | que si la juridiction a violé de manière suffisamment caractérisée une règle de droit applicable. B.20.2. Exiger que la faute commise par la juridiction de dernier ressort soit manifeste et grave permet de surcroît de diminuer le risque d'erreurs dans le chef du juge de la responsabilité, chargé d'apprécier seul l'illégalité de la décision adoptée ou de la procédure suivie par une juridiction statuant en dernier ressort, erreurs qui pourraient, elles-mêmes, donner lieu à une cascade de recours en responsabilité. |
B.21. Rekening houdend met de noodzaak om de waarborgen die zijn | B.21. Enfin, compte tenu de la nécessité d'harmoniser les garanties |
toegekend door het recht van de Europese Unie, enerzijds, en door het | reconnues par le droit de l'Union européenne, d'une part, et par le |
interne recht, anderzijds, te harmoniseren, houdt het Hof rekening met | droit interne, d'autre part, la Cour tient compte de la jurisprudence |
de rechtspraak van het Hof van Justitie, krachtens welke de in laatste | de la Cour de justice en vertu de laquelle la juridiction de dernière |
aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie die een bepaling van het | |
recht van de Europese Unie op voldoende gekwalificeerde wijze schendt | instance qui méconnaît de manière suffisamment caractérisée une |
die ten doel heeft aan de particulieren rechten te verlenen, de Staat | disposition du droit de l'Union européenne ayant pour objet de |
aansprakelijk maakt tegenover de particulier die aantoont dat die | conférer des droits aux particuliers, engage la responsabilité de |
schending hem een nadeel heeft berokkend, waarbij de voorwaarden voor | l'Etat envers le particulier qui démontre que cette méconnaissance lui |
de ontvankelijkheid van een dergelijke vordering, die door de | a causé un préjudice, les conditions de recevabilité d'une telle |
lidstaten kunnen worden bepaald in het kader van hun procedurele | action, susceptibles d'être arrêtées par les Etats membres, dans le |
autonomie, bovendien de uitoefening van een dergelijk voorrecht niet ' | cadre de leur autonomie procédurale, ne pouvant de surcroît rendre ' |
in de praktijk onmogelijk of uiterst moeilijk ' mogen maken (zie HvJ, | impossible en pratique ou excessivement difficile ' l'exercice d'une |
30 september 2003, Köbler, C-224/01, punten 34, 47 en 53-59, en, over | telle prérogative (voy. CJCE, 30 septembre 2003, Köbler, C-224/01, |
points 34, 47 et 53-59 et, à propos des limites à l'autonomie | |
de grenzen van de procedurele autonomie van de lidstaten, HvJ, 12 | procédurale des Etats membres, CJUE, 12 décembre 2013, Test Claimants |
december 2013, Test Claimants in the Franked Investment Income Group | in the Franked Investment Income Group Litigation, C-362/12, points |
Litigation, C-362/12, punten 31-32). | 31-32). |
B.22. Het Hof van Justitie dat moest preciseren wat het verstond onder | B.22. Amenée à préciser ce qu'elle entendait par une violation |
een voldoende gekwalificeerde schending van de rechtsregels van de | suffisamment caractérisée des règles du droit de l'Union, la Cour de |
Unie, heeft geoordeeld : | justice a jugé : |
' Om te bepalen of aan die voorwaarde is voldaan, dient de nationale | ' Afin de déterminer si cette condition est réunie, le juge national |
rechter bij wie een schadevordering aanhangig is, rekening te houden | saisi d'une demande en réparation doit tenir compte de tous les |
met alle elementen die de aan hem voorgelegde situatie kenmerken. | éléments qui caractérisent la situation qui lui est soumise. |
Die elementen zijn onder meer : de mate van duidelijkheid en | Parmi ces éléments figurent notamment le degré de clarté et de |
nauwkeurigheid van de geschonden regel, de vraag of de schending | précision de la règle violée, le caractère délibéré de la violation, |
opzettelijk is begaan, de al dan niet verschoonbaarheid van de | le caractère excusable ou inexcusable de l'erreur de droit, la |
rechtsdwaling, het eventueel door een gemeenschapsinstelling ingenomen | position prise, le cas échéant, par une institution communautaire, |
standpunt en de schending door de betrokken rechter van zijn | ainsi que l'inexécution, par la juridiction en cause, de son |
verplichting om op grond van artikel 234, derde alinea, EG, een | obligation de renvoi préjudiciel en vertu de l'article 234, troisième |
prejudiciële vraag te stellen. | alinéa, CE. |
In ieder geval is een schending van het gemeenschapsrecht voldoende | En tout état de cause, une violation du droit communautaire est |
gekwalificeerd, wanneer 's Hofs rechtspraak op het gebied bij het | suffisamment caractérisée lorsque la décision concernée est intervenue |
nemen van de betrokken beslissing kennelijk is miskend (zie, in deze | en méconnaissance manifeste de la jurisprudence de la Cour en la |
zin, arrest Brasserie du pêcheur en Factortame, reeds aangehaald, punt | matière (voir, en ce sens, arrêt Brasserie du pêcheur et Factortame, |
57) ' (HvJ, 30 september 2003 voormeld, punten 54-56; grote kamer, 13 | précité, point 57) ' (CJCE, 30 septembre 2003 précité, points 54-56; |
juni 2006, Traghetti del Mediterraneo, C-173/03, punt 32). | voy. aussi CJCE, grande chambre, 13 juin 2006, Traghetti del Mediterraneo, C-173/03, point 32). |
Teneinde het gelijkheidsbeginsel in acht te nemen, staat het aan de | Afin de respecter le principe d'égalité, il appartient au juge de la |
aansprakelijkheidsrechter rekening te houden met dergelijke elementen | responsabilité de tenir compte de tels éléments afin de déterminer si |
teneinde te bepalen of de door een in laatste aanleg rechtsprekende | la faute commise par une juridiction statuant en dernier ressort, en |
rechterlijke instantie gemaakte fout, buiten de toepassingssfeer van | dehors du champ d'application du droit de l'Union européenne, |
het recht van de Europese Unie, een voldoende gekwalificeerde | constitue une violation suffisamment caractérisée des règles de droit |
schending vormt van de toepasselijke rechtsregels ». | applicable ». |
B.10.2. Wanneer het Europees Unierecht in het geding is, dient het Hof | B.10.2. Lorsque le droit de l'Union européenne est en cause, la Cour |
van Cassatie na te gaan of het aangewezen is om in voorkomend geval | de cassation vérifie s'il s'indique de poser, le cas échéant, une |
een prejudiciële vraag te stellen aan het Hof van Justitie, in het | question préjudicielle à la Cour de justice, pour demander en |
bijzonder over de kwestie of een betwiste handeling het Unierecht op | particulier si un acte contesté a constitué une violation suffisamment |
voldoende gekwalificeerde wijze heeft geschonden. Volgens de | caractérisée du droit de l'Union. Selon la jurisprudence de la Cour de |
rechtspraak van het Hof van Justitie is « een rechterlijke instantie | justice, « une juridiction dont les décisions ne sont pas susceptibles |
waarvan de beslissingen volgens het nationale recht niet vatbaar zijn | d'un recours juridictionnel de droit interne est tenue, lorsqu'une |
voor hoger beroep, gehouden [...] een vraag van Unierecht die voor | question de droit de l'Union se pose devant elle, de déférer à son |
obligation de saisine, à moins qu'elle n'ait constaté que la question | |
haar rijst, te verwijzen, tenzij zij heeft vastgesteld dat de | soulevée n'est pas pertinente ou que la disposition du droit de |
opgeworpen vraag niet relevant is of dat de betrokken bepaling van | l'Union en cause a déjà fait l'objet d'une interprétation de la part |
Unierecht reeds door het Hof is uitgelegd of dat de juiste toepassing | de la Cour ou que l'application correcte du droit de l'Union s'impose |
van het Unierecht zo evident is, dat redelijkerwijze geen ruimte voor | avec une telle évidence qu'elle ne laisse place à aucun doute |
twijfel kan bestaan » (HvJ, 6 oktober 1982, C-283/81, Cilfit e.a., | raisonnable » (CJUE, 6 octobre 1982, C-283/81, Cilfit e.a., point 21; |
punt 21; HvJ, grote kamer, 18 oktober 2011, C-128/09, Boxus, punt 31). | CJUE, grande chambre, 18 octobre 2011, C-128/09, Boxus, point 31). |
B.10.3. Ten slotte dient het Hof van Cassatie, wanneer voldaan is aan | B.10.3. Enfin, la Cour de cassation doit, le cas échéant, lorsqu'il |
de vereisten gesteld in artikel 26 van de bijzondere wet van 6 januari | est satisfait aux exigences fixées par l'article 26 de la loi spéciale |
1989 op het Grondwettelijk Hof, in voorkomend geval een prejudiciële | du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, poser une question |
vraag te stellen aan dat Hof, alvorens uitspraak te doen. | préjudicielle à cette Cour avant de statuer. |
B.11. Wanneer het Hof van Cassatie zich uitspreekt over de wettigheid | B.11. Lorsque la Cour de cassation statue sur la légalité d'une |
van een beslissing van een burgerlijke rechter betreffende de | décision rendue par un juge civil en ce qui concerne la responsabilité |
aansprakelijkheid van de Staat wegens een beweerde fout begaan in de | de l'Etat pour une prétendue faute commise par cette juridiction |
uitoefening van de rechtsprekende functie door die rechterlijke | elle-même dans l'exercice de la fonction juridictionnelle, des doutes |
instantie zelf, kan evenwel twijfel ontstaan over zijn objectieve | peuvent toutefois naître quant à son impartialité objective, en raison |
onpartijdigheid ingevolge de wijze waarop het Hof is samengesteld. | de la manière dont la Cour est composée. |
B.12.1. Het zou niet verenigbaar zijn met het recht op een | B.12.1. Il serait contraire au droit d'accès à un juge impartial que |
onpartijdige rechter dat raadsheren die hebben deelgenomen aan de | des conseillers qui ont participé à l'élaboration d'une décision se |
totstandkoming van een beslissing die aan de oorsprong ligt van een | trouvant à l'origine d'une action en responsabilité fondée sur |
aansprakelijkheidsvordering op grond van artikel 1382 van het | l'article 1382 du Code civil se prononcent sur la légalité de la |
Burgerlijk Wetboek, zich zouden uitspreken over de wettigheid van de | décision rendue par le juge du fond au sujet de cette action. Plus |
beslissing van de rechter ten gronde over die vordering. In het | particulièrement, ces conseillers devraient éventuellement se |
bijzonder zouden die raadsheren zich mogelijk dienen uit te spreken | prononcer sur la question de savoir si c'est à juste titre ou non que |
over de vraag of de burgerlijke rechter hun eigen betwiste handeling | le juge civil a qualifié de « violation suffisamment caractérisée des |
al dan niet terecht als een « voldoende gekwalificeerde schending van | règles de droit applicables » la décision contestée qu'ils ont |
de toepasselijke rechtsregels » heeft gekwalificeerd (zie EHRM, 29 | eux-mêmes prise (voir CEDH, 29 juillet 2004, San Leonard Band Club c. |
juli 2004, San Leonard Band Club t. Malta, §§ 61-64; 1 februari 2005, | |
Indra t. Slowakije, §§ 51-53; 24 juli 2012, Toziczka t. Polen, §§ | Malte, §§ 61-64; 1er février 2005, Indra c. Slovaquie, §§ 51-53; 24 |
40-44). | juillet 2012, Toziczka c. Pologne, §§ 40-44). |
B.12.2. Raadsheren van het Hof van Cassatie kunnen worden gewraakt | B.12.2. Les conseillers de la Cour de cassation peuvent être récusés |
wegens wettige verdenking (artikel 828, 1°, van het Gerechtelijk | pour cause de suspicion légitime (article 828, 1°, du Code |
Wetboek). Iedere rechter die weet dat er een reden van wraking tegen | judiciaire). Tout juge qui sait cause de récusation en sa personne est |
hem bestaat, moet zich van de zaak onthouden (artikel 831 van | tenu de s'abstenir (article 831 du même Code; CEDH, grande chambre, 23 |
hetzelfde Wetboek; EHRM, grote kamer, 23 april 2015, Morice t. | avril 2015, Morice c. France, § 78). Tel est le cas lorsqu'un |
Frankrijk, § 78). Dit laatste is het geval wanneer een raadsheer in | |
het Hof van Cassatie uitspraak moet doen over een beslissing van de | conseiller de la Cour de cassation doit se prononcer sur une décision |
burgerlijke rechter waarbij deze uitspraak doet over een vordering op | |
grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek waarbij de | du juge civil statuant sur une action, fondée sur l'article 1382 du |
aansprakelijkheid van de Staat betreffende een rechtsprekende | Code civil, mettant en cause la responsabilité de l'Etat dans un acte |
handeling van het voormelde rechtscollege in het geding is en waarbij | |
die raadsheer deel uitmaakte van de zetel die dat arrest had gewezen. | juridictionnel de la juridiction précitée, alors que ce conseiller |
B.12.3. Overigens is het Hof van Cassatie, zoals ieder rechtscollege, | faisait partie du siège ayant rendu cet arrêt. |
ertoe gehouden het algemeen rechtsbeginsel van de subjectieve en | B.12.3. Du reste, la Cour de cassation, comme toute juridiction, est |
objectieve onpartijdigheid van de rechter te eerbiedigen. Dat beginsel | tenue au respect du principe général de l'impartialité subjective et |
impliceert bijgevolg dat het Hof van Cassatie de nodige maatregelen | objective du juge. Celui-ci implique dès lors que la Cour de cassation |
neemt die moeten verhinderen dat de raadsheren wier betwiste | prenne les mesures nécessaires pour empêcher que les conseillers dont |
rechtsprekende handeling aan de oorsprong ligt van een | l'acte juridictionnel contesté est à l'origine d'une action en |
aansprakelijkheidsvordering tegen de Staat, zich zouden uitspreken | responsabilité introduite contre l'Etat se prononcent sur la décision |
over de beslissing van de burgerlijke rechter over die vordering. | rendue par le juge civil au sujet de cette action. |
B.12.4. Volgens artikel 133 van het Gerechtelijk Wetboek neemt de | B.12.4. En vertu de l'article 133 du Code judiciaire, la première |
eerste kamer van het Hof van Cassatie kennis van de voorzieningen in | chambre de la Cour de cassation connaît des pourvois en matière |
burgerlijke zaken. De eerste voorzitter kan evenwel de zaak naar een | civile. Le premier président peut toutefois renvoyer l'affaire à une |
andere kamer verwijzen wanneer de behoeften van de dienst dat | autre chambre lorsque les besoins du service le justifient. La |
rechtvaardigen. Aldus kan de onpartijdige samenstelling van het Hof | composition impartiale de la Cour peut ainsi être garantie. Le |
worden gewaarborgd. Het reglement houdende de dienstregeling van het | règlement contenant l'ordre de service de la Cour, établi par le |
Hof, vastgesteld door de eerste voorzitter, bepaalt het aantal | premier président, détermine le nombre de conseillers attachés à |
raadsheren aan elke kamer verbonden (artikel 132 van het Gerechtelijk | chaque chambre (article 132 du Code judiciaire). Le service des |
Wetboek). De dienst der terechtzittingen wordt onder de raadsheren | audiences est réparti entre les conseillers par le président de la |
verdeeld door de kamervoorzitter (artikel 317 van hetzelfde Wetboek). | chambre (article 317 du même Code). |
B.13. Rekening houdend met het bovenstaande doen de in de prejudiciële vraag vermelde bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek geen discriminatie ontstaan tussen procespartijen naargelang de aansprakelijkheid van de Staat wegens een fout begaan in de uitoefening van de rechtsprekende functie door het Hof van Cassatie, dan wel wegens een fout begaan door een ander orgaan van de Staat in het geding is. B.14. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag B.15.1. Met de tweede prejudiciële vraag wensen de verwijzende | B.13. Compte tenu de ce qui précède, les dispositions du Code judiciaire mentionnées dans la question préjudicielle ne font pas naître une discrimination entre les parties au procès selon que la responsabilité de l'Etat est mise en cause pour une faute commise par la Cour de cassation dans l'exercice de la fonction juridictionnelle ou pour une faute commise par un autre organe de l'Etat. B.14. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la seconde question préjudicielle B.15.1. En posant la seconde question préjudicielle, les juges a quo |
rechters te vernemen of de artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 van | demandent si les articles 568, 602, 608, 1050 et 1073 du Code |
het Gerechtelijk Wetboek bestaanbaar zijn met artikel 13 van de | judiciaire sont compatibles avec l'article 13 de la Constitution, |
Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 146 en 160 ervan, met | combiné avec les articles 146 et 160 de la Constitution, avec |
artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met | l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme, avec |
artikel 14, lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten | l'article 14, paragraphe 1, du Pacte international relatif aux droits |
en politieke rechten en met het algemeen rechtsbeginsel van | civils et politiques et avec le principe général de l'indépendance et |
onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter, in zoverre de | de l'impartialité du juge, en ce que la décision du juge du fond qui |
beslissing van de rechter ten gronde aan wie een | |
aansprakelijkheidsvordering wegens een rechtsprekende handeling van | peut être saisi d'une action en responsabilité concernant un acte |
het Hof van Cassatie ter beoordeling kan worden voorgelegd, wordt | juridictionnel de la Cour de cassation est soumise au contrôle de la |
onderworpen aan het toezicht van het Hof van Cassatie. | Cour de cassation. |
B.15.2. Met de Ministerraad dient te worden opgemerkt dat het Hof te | B.15.2. Avec le Conseil des ministres, il y a lieu d'observer que la |
dezen wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid van bepalingen van het | Cour est interrogée, en l'espèce, sur la compatibilité de dispositions |
Gerechtelijk Wetboek die betrekking hebben op de bevoegdheden van de | du Code judiciaire qui concernent les compétences des cours et |
gewone hoven en rechtbanken, zodat niet valt in te zien in welk | tribunaux ordinaires, de sorte que l'on n'aperçoit pas en quoi les |
opzicht de artikelen 146 en 160 van de Grondwet zouden kunnen zijn | articles 146 et 160 de la Constitution pourraient être violés. |
geschonden. B.16.1. Het cassatieberoep is een buitengewoon rechtsmiddel waardoor | B.16.1. Le pourvoi en cassation est une voie de recours extraordinaire |
een partij in de mogelijkheid wordt gesteld om, wegens schending van | qui permet à une partie de demander l'annulation, pour contravention à |
de wet of wegens overtreding van hetzij substantiële, hetzij op straffe van nietigheid voorgeschreven vormen, de vernietiging te vorderen van een in laatste aanleg gewezen beslissing. Dat een vonnis of een arrest kan worden vernietigd, is inherent aan een rechtssysteem met een voorziening in cassatie en brengt de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter ten gronde niet in het geding. B.16.2. Voor het overige wordt geen afbreuk gedaan aan de in de prejudiciële vraag vermelde bepalingen en beginselen om de redenen die zijn aangegeven in antwoord op de eerste prejudiciële vraag. B.17. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof | la loi ou pour violation des formes, soit substantielles, soit prescrites à peine de nullité, d'une décision rendue en dernier ressort. Le fait qu'un jugement ou un arrêt puissent être annulés est inhérent à un système juridique qui prévoit un pourvoi en cassation et ne compromet ni l'indépendance ni l'impartialité du juge du fond. B.16.2. Pour le surplus, il n'est pas porté atteinte aux dispositions et aux principes mentionnés dans la question préjudicielle pour les motifs indiqués en réponse à la première question préjudicielle. B.17. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
De artikelen 568, 602, 608, 1050 en 1073 van het Gerechtelijk Wetboek | Les articles 568, 602, 608, 1050 et 1073 du Code judiciaire ne violent |
schenden niet de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, al dan niet | pas les articles 10, 11 et 13 de la Constitution, combinés ou non avec |
in samenhang gelezen met de artikelen 146 en 160 ervan, met de | les articles 146 et 160 de la Constitution, avec les articles 6 et 13 |
artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de | de la Convention européenne des droits de l'homme, avec l'article 14, |
mens, met artikel 14, lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake | paragraphe 1, du Pacte international relatif aux droits civils et |
burgerrechten en politieke rechten en met het algemeen rechtsbeginsel | politiques et avec le principe général de l'indépendance et de |
van onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter. | l'impartialité du juge. |
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 23 februari 2017. | la Cour constitutionnelle, le 23 février 2017. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
De voorzitter, | Le président, |
E. De Groot | E. De Groot |