Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 127/2016 van 6 oktober 2016 Rolnummer : 6287 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering en artikel 283 van de algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 127/2016 van 6 oktober 2016 Rolnummer : 6287 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering en artikel 283 van de algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) Extrait de l'arrêt n° 127/2016 du 6 octobre 2016 Numéro du rôle : 6287 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 162bis du Code d'instruction criminelle et à l'article 283 de la loi générale sur les douanes et accises, coordon La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 127/2016 van 6 oktober 2016 Extrait de l'arrêt n° 127/2016 du 6 octobre 2016
Rolnummer : 6287 Numéro du rôle : 6287
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 162bis van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 162bis du
Wetboek van strafvordering en artikel 283 van de algemene wet inzake Code d'instruction criminelle et à l'article 283 de la loi générale
douane en accijnzen, gecoördineerd bij koninklijk besluit van 18 juli sur les douanes et accises, coordonnée par arrêté royal du 18 juillet
1977, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 2, 569, 32°, 1977, lus ou non en combinaison avec les articles 2, 569, 32°, 1017,
1017, 1018 en 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door het Hof van Cassatie. 1018 et 1022 du Code judiciaire, posée par la Cour de cassation.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et F. Daoût,
Daoût, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De
voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, Groot,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 3 november 2015 in zake de Belgische Staat tegen de nv Par arrêt du 3 novembre 2015 en cause de l'Etat belge contre la SA «
« Trimar », de nv « Mediterranean Shipping Company Belgium », de Trimar », la SA « Mediterranean Shipping Company Belgium », la société
vennootschap naar Duits recht « Hamburg Südamerikanische de droit allemand « Hamburg Südamerikanische
Dampfschifffahrts-Gesellschaft KG » en de nv « Boeckmans België » en Dampfschifffahrts-Gesellschaft KG » et la SA « Boeckmans België » et
vice versa, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen
op 10 november 2015, heeft het Hof van Cassatie de volgende vice versa, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 10
prejudiciële vraag gesteld : « Schenden de artikelen 162bis van het Wetboek van Strafvordering en novembre 2015, la Cour de cassation a posé la question préjudicielle suivante :
283 AWDA, afzonderlijk of samen gelezen met de artikelen 2, 569, 32°, « Les articles 162bis du Code d'instruction criminelle et 283 de la
LGDA, pris isolément ou lus en combinaison avec les articles 2, 569,
1017, 1018 en 1022 van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10 en 11 32°, 1017, 1018 et 1022 du Code judiciaire, violent-ils les articles
van de Gecoördineerde Grondwet, in de mate de in het ongelijk gestelde 10 et 11 de la Constitution coordonnée en ce que, sans la moindre
Belgische Staat zonder enige redelijke verantwoording door de justification raisonnable, l'Etat belge qui succombe ne peut être
strafrechter, die krachtens artikel 283 AWDA kennis neemt van de condamné par le juge pénal qui, en vertu de l'article 283 de la LGDA,
fiscaalrechtelijke vordering, niet veroordeeld kan worden tot het connaît de l'action fiscale, au paiement, au citoyen, de l'indemnité
betalen aan de burger van de in artikel 1022 van het Gerechtelijk de procédure prévue par l'article 1022 du Code judiciaire, alors qu'il
Wetboek voorziene rechtsplegingsvergoeding, terwijl dit wel het geval peut l'être lorsque la même contestation relative à l'application
is wanneer ditzelfde geschil betreffende de toepassing van een d'une loi d'impôt est tranchée devant le tribunal civil conformément
belastingwet voor de burgerlijke rechtbank wordt beslecht
overeenkomstig de artikelen 569, 32°, 1017 en 1018 van het aux articles 569, 32°, 1017 et 1018 du Code judiciaire ? ».
Gerechtelijk Wetboek ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Tenzij bijzondere wetten anders bepalen, verwijst ieder B.1.1. Tout jugement définitif prononce, même d'office, la
eindvonnis, zelfs ambtshalve, de in het ongelijk gestelde partij in de condamnation aux dépens contre la partie qui a succombé, à moins que
kosten, onverminderd de overeenkomst tussen partijen, die het des lois particulières n'en disposent autrement et sans préjudice de
eventueel bekrachtigt (artikel 1017, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek). l'accord des parties que, le cas échéant, le jugement décrète (article 1017, alinéa 1er, du Code judiciaire).
De voormelde kosten omvatten onder meer de rechtsplegingsvergoeding Les dépens susdits comprennent notamment l'indemnité de procédure
(artikel 1018, eerste lid, 6°, van hetzelfde Wetboek). De (article 1018, alinéa 1er, 6°, du même Code). L'indemnité de procédure
rechtsplegingsvergoeding is een forfaitaire tegemoetkoming in de est une intervention forfaitaire dans les frais et honoraires d'avocat
kosten en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde de la partie ayant obtenu gain de cause (article 1022, alinéa 1er, du
partij (artikel 1022, eerste lid, van hetzelfde Wetboek). même Code).
B.1.2. Artikel 2 van de wet van 21 februari 2010 « tot wijziging van B.1.2. L'article 2 de la loi du 21 février 2010 modifiant les articles
de artikelen 1022 van het Gerechtelijk Wetboek en 162bis van het 1022 du Code judiciaire et 162bis du Code d'instruction criminelle a
Wetboek van strafvordering » heeft een lid ingevoegd in artikel 1022 inséré un alinéa dans l'article 1022 du Code judiciaire en vertu
van het Gerechtelijk Wetboek krachtens hetwelk geen enkele
rechtsplegingsvergoeding verschuldigd is ten laste van de Staat duquel aucune indemnité de procédure n'est due à charge de l'Etat
wanneer het openbaar ministerie bij wege van een rechtsvordering in lorsque le ministère public intervient par voie d'action dans les
burgerlijke procedures tussenkomt overeenkomstig artikel 138bis, § 1, procédures civiles conformément à l'article 138bis, § 1er, du même
van hetzelfde Wetboek, of wanneer het arbeidsauditoraat een
rechtsvordering instelt voor de arbeidsgerechten overeenkomstig Code ou lorsque l'auditorat du travail intente une action devant les
artikel 138bis, § 2, van hetzelfde Wetboek. juridictions du travail conformément à l'article 138bis, § 2, du même Code.
Die wet is nog niet in werking getreden. Cette loi n'est pas encore entrée en vigueur.
B.1.3. Artikel 17 van de wet van 25 april 2014 « ter verbetering van B.1.3. L'article 17 de la loi du 25 avril 2014 visant à corriger
verschillende wetten die een aangelegenheid regelen als bedoeld in
artikel 78 van de Grondwet » heeft het in B.1.2 vermelde nieuwe lid plusieurs lois réglant une matière visée à l'article 78 de la
aangevuld door erin te voorzien dat geen enkele Constitution a complété le nouvel alinéa mentionné en B.1.2 en
rechtsplegingsvergoeding ten laste van de Staat verschuldigd is prévoyant qu'aucune indemnité de procédure n'est due à charge de
wanneer een publiekrechtelijk rechtspersoon in het algemeen belang als l'Etat lorsqu'une personne morale de droit public agit dans l'intérêt
partij optreedt in een geding. général en tant que partie dans une procédure.
Bij zijn arrest nr. 34/2016 van 3 maart 2016 heeft het Hof die Par son arrêt n° 34/2016 du 3 mars 2016, la Cour a annulé cette
bepaling vernietigd, vooraleer zij in werking was getreden, vanwege disposition, avant qu'elle ne soit entrée en vigueur, en ce qu'elle
een schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. viole les articles 10 et 11 de la Constitution.
B.1.4. De regeling inzake de rechtsplegingsvergoeding is van B.1.4. Les règles relatives à l'indemnité de procédure s'appliquent
toepassing wanneer de rechtbank van eerste aanleg kennis neemt van
geschillen betreffende de toepassing van een belastingwet (artikel lorsque le tribunal de première instance connaît des contestations
569, 32°, van het Gerechtelijk Wetboek). relatives à l'application d'une loi d'impôt (article 569, 32°, du Code judiciaire).
B.1.5. Op grond van artikel 280 van de algemene wet van 18 juli 1977 B.1.5. En vertu de l'article 280 de la loi générale du 18 juillet 1977
inzake douane en accijnzen (AWDA) worden de louter burgerrechtelijke sur les douanes et accises (ci-après : la loi du 18 juillet 1977), «
zaken die niet gepaard gaan met een vordering tot gevangenisstraf, les causes purement civiles qui ne sont accompagnées d'aucune action
geldboete of verbeurdverklaring, berecht volgens de regels door het en application d'emprisonnement, d'amende ou de confiscation, sont
Gerechtelijk Wetboek voorgeschreven inzake bevoegdheid en jugées suivant les règles prévues par le Code judiciaire en matière de
rechtspleging. compétence et de procédure ».
B.1.6. Wanneer de rechtbank van eerste aanleg kennis neemt van een B.1.6. Lorsque le tribunal de première instance connaît d'un litige
louter burgerrechtelijk geschil tussen de belastingplichtige en de purement civil entre le contribuable et l'Administration des douanes
Administratie van douane en accijnzen, kan de belastingplichtige een et accises, le contribuable peut obtenir une indemnité de procédure
rechtsplegingsvergoeding krijgen indien hij in het gelijk wordt lorsqu'il obtient gain de cause.
gesteld. B.2.1. Artikel 281, § 1, van de AWDA bepaalt dat alle vorderingen B.2.1. L'article 281, § 1er, de la loi du 18 juillet 1977 prévoit que
wegens overtredingen, fraudes en misdrijven, waartegen bij de wetten toutes actions du chef de contraventions, fraudes ou délits, contre
inzake douane en accijnzen straffen zijn bepaald, in eerste aanleg lesquels les lois en matière de douanes et accises prévoient des
worden gebracht voor de correctionele rechtbank en in hoger beroep peines seront portées en première instance devant les tribunaux
voor het hof van beroep van het rechtsgebied, « ten einde te worden correctionnels, et, en cas d'appel, devant la cour d'appel du ressort,
geïnstrueerd en berecht overeenkomstig het Wetboek van Strafvordering « pour y être instruites et jugées conformément au Code d'instruction
». criminelle ».
B.2.2. Wanneer de bedoelde feiten ook aanleiding geven tot een B.2.2. Lorsque les faits visés donnent également lieu à une action
burgerlijke rechtsvordering tot betaling van rechten of accijnzen, is civile en paiement de droits ou accises, le juge répressif est, en
krachtens artikel 283 van de AWDA de strafrechter bevoegd voor de vertu de l'article 283 de la loi du 18 juillet 1977, compétent pour
kennisneming en de berechting van zowel de strafvordering als de connaître et juger tant de l'action pénale que de l'action civile.
burgerlijke rechtsvordering. Artikel 283 van de AWDA bepaalt : L'article 283 de la loi du 18 juillet 1977 dispose :
« Wanneer de overtredingen, fraudes, misdrijven of misdaden, in de « Lorsque les contraventions, fraudes, délits ou crimes dont il s'agit
artikelen 281 en 282 bedoeld, onverminderd de strafvordering, tevens dans les articles 281 et 282 donnent lieu au paiement de droits ou
tot betaling van rechten of accijnzen, en alzo tot een civiele actie aanleiding geven, zal de kennisneming en berechting daarvan in beide opzichten tot de bevoegde criminele of correctionele rechter behoren ». Ook wanneer de strafrechter de beklaagde vrijspreekt, moet hij uitspraak doen over de burgerlijke vordering tot betaling van de rechten en accijnzen waarvan hij tegelijkertijd met de strafvordering kennis heeft genomen. B.2.3. Indien de strafrechter kennis neemt van de burgerlijke rechtsvordering, is artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering van toepassing, dat bepaalt : accises, et par conséquent à une action civile, indépendamment de la poursuite d'une peine, le juge compétent soit criminel, soit correctionnel, connaîtra de l'affaire sous ce double rapport et jugera d'une et l'autre cause ». Même lorsque la juridiction répressive acquitte le prévenu, elle doit statuer sur l'action civile en paiement des droits et accises portée devant elle en même temps que l'action publique. B.2.3. Lorsque le juge répressif connaît de l'action civile, l'article 162bis du Code d'instruction criminelle s'applique, lequel dispose :
« Ieder veroordelend vonnis, uitgesproken tegen de beklaagde en tegen « Tout jugement de condamnation rendu contre le prévenu et les
de personen die voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijk zijn, personnes civilement responsables de l'infraction les condamnera
veroordeelt hen tot het betalen aan de burgerlijke partij van de envers la partie civile à l'indemnité de procédure visée à l'article
rechtsplegingsvergoeding bedoeld in artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek. 1022 du Code judiciaire.
De burgerlijke partij die rechtstreeks heeft gedagvaard en die in het La partie civile qui aura lancé une citation directe et qui succombera
ongelijk wordt gesteld, zal veroordeeld worden tot het aan de sera condamnée envers le prévenu ainsi qu'envers le civilement
beklaagde betalen van de vergoeding bedoeld in artikel 1022 van het responsable à l'indemnité visée à l'article 1022 du Code judiciaire.
Gerechtelijk Wetboek. De vergoeding wordt bepaald door het vonnis ». L'indemnité sera liquidée par le jugement ».
Aangezien de relevante artikelen van de reeds vermelde wet van 21 Les articles pertinents de la loi précitée du 21 février 2010 n'étant
februari 2010 nog niet in werking zijn getreden, dient daarmee geen pas encore entrés en vigueur, il n'y a pas lieu d'en tenir compte dans
rekening te worden gehouden in het kader van de onderhavige procedure. le cadre de la présente procédure.
B.2.4. De regeling inzake de rechtsplegingsvergoeding is in strafzaken enkel van toepassing in de betrekkingen tussen de beklaagde en de burgerlijke partij. De vergoeding heeft alleen betrekking op de burgerlijke vordering, namelijk de vordering voor het herstel van de schade veroorzaakt door een misdrijf. Zij is verschuldigd aan de partij die in het gelijk wordt gesteld. B.2.5. Naar het oordeel van de verwijzende rechter vloeit de burgerlijke vordering die in het voorliggende geval samengaat met de strafvordering niet voort uit het misdrijf, maar vindt zij haar rechtstreekse grondslag in de wet die de betaling van rechten oplegt. De Administratie van douane en accijnzen die deze vordering uitoefent, B.2.4. En matière pénale, les règles relatives à l'indemnité de procédure s'appliquent uniquement dans les relations entre le prévenu et la partie civile. L'indemnité ne concerne que l'action civile, soit l'action pour la réparation du dommage causé par une infraction. Cette indemnité est due à la partie qui obtient gain de cause. B.2.5. Selon le juge a quo, l'action civile qui, dans le cas présent, coïncide avec l'action pénale, ne découle pas de l'infraction mais trouve son fondement direct dans la loi qui impose le paiement de droits. L'Administration des douanes et accises qui exerce cette action n'est donc pas une partie civile qui, sur la base de l'article
is dan ook geen burgerlijke partij die op grond van artikel 162bis, 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle et de l'article
tweede lid, van het Wetboek van strafvordering en artikel 1022 van het 1022 du Code judiciaire, peut être condamnée au paiement d'une
Gerechtelijk Wetboek kan worden veroordeeld tot een
rechtsplegingsvergoeding wanneer haar vordering wordt afgewezen. indemnité de procédure lorsqu'elle est déboutée de son action.
B.2.6. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat de persoon bij wie de B.2.6. Il découle de ce qui précède que la personne à laquelle
administratie belastingen invordert, voor de burgerlijke rechter een l'administration réclame des impôts peut obtenir une indemnité de
rechtsplegingsvergoeding kan verkrijgen indien zijn verhaal gegrond procédure devant le juge civil si son recours est déclaré fondé
wordt verklaard (B.1.6), terwijl de persoon bij wie dezelfde (B.1.6), alors que la personne à laquelle les mêmes impôts sont
belastingen worden ingevorderd op grond van artikel 283 van de AWDA, réclamés sur la base de l'article 283 de la loi du 18 juillet 1977 ne
geen rechtsplegingsvergoeding kan verkrijgen indien de strafrechter de peut obtenir une indemnité de procédure si le juge répressif déboute
fiscale vordering afwijst die de administratie heeft ingesteld (B.2.5). l'administration de son action fiscale (B.2.5).
De verwijzende rechter vraagt of dat verschil in behandeling de Le juge a quo demande si cette différence de traitement viole les
artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt. articles 10 et 11 de la Constitution.
B.3.1. In de wet van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van B.3.1. Dans la loi du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des
de erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat, honoraires et des frais d'avocat, le législateur a exclu par principe
heeft de wetgever vanaf het begin elke verhaalbaarheid uitgesloten van toute répétibilité des frais et honoraires d'avocat dans les relations
de kosten en erelonen van advocaten in de betrekkingen tussen de
beklaagde en het openbaar ministerie. entre le prévenu et le ministère public.
B.3.2. Bij zijn arrest nr. 182/2008 van 18 december 2008 betreffende B.3.2. Par son arrêt n° 182/2008 du 18 décembre 2008 concernant les
de beroepen tot vernietiging van de wet van 21 april 2007 heeft het recours en annulation de la loi du 21 avril 2007, la Cour a jugé que
Hof geoordeeld dat de fundamentele verschillen tussen het openbaar les différences fondamentales entre le ministère public, lequel est
ministerie, dat in het belang van de maatschappij belast is met het onderzoek en de vervolging van misdrijven en de strafvordering uitoefent, en de burgerlijke partij, die haar eigen belang nastreeft, de niet-toepassing, ten laste van de Staat, van het systeem van de forfaitaire vergoeding waarin de wet van 21 april 2007 voorziet, konden verantwoorden. Wegens de opdracht die aan het openbaar ministerie is toegewezen, vermocht de wetgever redelijkerwijs ervan uit te gaan dat een regeling volgens welke een rechtsplegingsvergoeding automatisch verschuldigd zou zijn telkens als zijn vordering zonder gevolg blijft, niet tot het openbaar ministerie diende te worden uitgebreid. chargé, dans l'intérêt de la société, de la recherche et de la poursuite des infractions et exerce l'action publique, et la partie civile, qui défend son intérêt personnel, pouvaient justifier la non-application, à charge de l'Etat, du système d'indemnisation forfaitaire prévu par la loi du 21 avril 2007. Le législateur a pu raisonnablement considérer qu'il ne convenait pas, en raison de la mission qui lui est dévolue, d'étendre au ministère public un système selon lequel une indemnité de procédure serait automatiquement due chaque fois que son action reste sans effet.
B.3.3. Bij zijn arrest nr. 83/2011 van 18 mei 2011 heeft het Hof voor B.3.3. Par son arrêt n° 83/2011 du 18 mai 2011, la Cour a dit pour
recht gezegd dat artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, vóór de droit que l'article 1022 du Code judiciaire, avant l'entrée en vigueur
inwerkingtreding van de wet van 21 februari 2010, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schond in zoverre een rechtsplegingsvergoeding ten laste van de Belgische Staat kon worden gelegd wanneer het arbeidsauditoraat in het ongelijk wordt gesteld in zijn rechtsvordering ingesteld op grond van artikel 138bis, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie vereiste naar het oordeel van het Hof dat die vorderingen, die worden ingesteld door een publiek orgaan in naam van het algemeen belang en in alle onafhankelijkheid, op dezelfde wijze worden behandeld als de strafvorderingen. B.3.4. Een dergelijke specifieke regeling is verantwoord rekening houdende met, enerzijds, de bijzondere aard van het strafrechtelijk contentieux, dat tot doel heeft de misdrijven te vervolgen en te bestraffen en dat niet ertoe strekt het bestaan of de schending van een subjectief recht te laten vaststellen, noch, in beginsel, uitspraak te doen over de wettigheid van een handeling van een overheid en gelet op, anderzijds, de specifieke opdracht van het de la loi du 21 février 2010, violait les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'une indemnité de procédure pouvait être mise à charge de l'Etat belge lorsque l'auditorat du travail succombait dans son action intentée sur la base de l'article 138bis, § 2, du Code judiciaire. Le principe d'égalité et de non-discrimination exigeait, selon la Cour, que ces actions, qui sont intentées par un organe public au nom de l'intérêt général et en toute indépendance, soient traitées de la même manière que les actions pénales. B.3.4. Un tel régime spécifique se justifie compte tenu, d'une part, de la nature particulière du contentieux pénal, qui a pour objet de poursuivre et de réprimer les infractions et qui ne vise ni à faire constater l'existence ou la violation d'un droit subjectif, ni à statuer, en principe, sur la légalité d'un acte d'une autorité publique et eu égard, d'autre part, à la mission spécifique dévolue au
openbaar ministerie of het arbeidsauditoraat in strafzaken - die ermee ministère public ou à l'auditorat du travail en matière pénale - qui
belast zijn de strafvordering uit naam van de maatschappij uit te sont chargés d'exercer l'action publique au nom de la société.
oefenen. Ten slotte zijn de functies van het openbaar ministerie en van het Enfin, le ministère public et l'auditorat du travail qui, en matière
arbeidsauditoraat dat, inzake het sociaal strafrecht, de functies van de droit pénal social, assume les fonctions du ministère public
het openbaar ministerie uitvoert (artikelen 145 en 152 van het (articles 145 et 152 du Code judiciaire) ou qui exerce devant le
Gerechtelijk Wetboek) of dat voor de arbeidsrechtbank de vordering
instelt bepaald in artikel 138bis, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek tribunal du travail l'action prévue par l'article 138bis, § 2, du Code
die vergelijkbaar is met de strafvordering die het openbaar ministerie judiciaire qui s'apparente à l'action publique exercée par le
instelt voor de strafgerechten, vermits die tot doel heeft het plegen ministère public devant les juridictions pénales puisqu'elle a pour
van een misdrijf vast te stellen, verankerd in en is hun objet de constater la commission d'une infraction, voient leurs
onafhankelijkheid gewaarborgd bij artikel 151, § 1, van de Grondwet. fonctions consacrées et leur indépendance garantie à l'article 151, §
1er, de la Constitution.
B.3.5. Bij zijn arresten nrs. 68/2015, 69/2015 en 70/2015 van 21 mei B.3.5. Par ses arrêts nos 68/2015, 69/2015 et 70/2015 du 21 mai 2015,
2015 heeft het Hof zijn rechtspraak met betrekking tot de la Cour a reconsidéré, dans son ensemble, sa jurisprudence relative à
verhaalbaarheid van de kosten en erelonen van advocaten in de la répétibilité des frais et honoraires d'avocat dans les litiges
geschillen voor de burgerlijke rechter tussen een overheid die in het portés devant le juge civil et opposant une autorité publique agissant
algemeen belang optreedt en een particulier, in haar geheel dans l'intérêt général à un particulier. En ce qui concerne les
heroverwogen. Voor de betrekkingen tussen de beklaagde en het openbaar relations entre le prévenu et le ministère public, la Cour a en
ministerie herbevestigde het Hof evenwel zijn arrest nr. 182/2008 van
18 december 2008, waarin het beroepen tot vernietiging tegen artikel revanche réaffirmé son arrêt n° 182/2008 du 18 décembre 2008, dans
162bis van het Wetboek van strafvordering, zoals ingevoegd bij de wet lequel elle a rejeté les recours en annulation de l'article 162bis du
van 21 april 2007, verwierp, om de redenen die in B.3.4 zijn vermeld. Code d'instruction criminelle, inséré par la loi du 21 avril 2007,
pour les motifs indiqués en B.3.4.
Het Hof beperkte de uitsluiting van de verplichting voor de in het La Cour a limité l'exclusion de l'obligation pour la partie
ongelijk gestelde partij om een rechtsplegingsvergoeding te betalen succombante de payer une indemnité de procédure aux relations entre le
tot, enerzijds, de betrekkingen tussen de beklaagde en het openbaar prévenu et le ministère public, d'une part, et à l'action de
ministerie en, anderzijds, de vordering van het arbeidsauditoraat voor l'auditorat du travail intentée devant le tribunal du travail sur la
de arbeidsrechtbank op grond van artikel 138bis, § 2, van het base de l'article 138bis, § 2, du Code judiciaire, d'autre part, étant
Gerechtelijk Wetboek, aangezien die vordering vergelijkbaar is met de donné que cette action s'apparente à l'action publique, puisqu'elle a
strafvordering, vermits zij tot doel heeft het plegen van een misdrijf pour objet de constater la commission d'une infraction et non
vast te stellen en niet louter een herstel van burgerlijke aard te d'obtenir simplement une réparation de nature civile et qu'elle éteint
verkrijgen en zij bovendien de strafvordering doet vervallen. de surcroît l'action publique.
B.4.1. Met de regelgeving over het invorderen van douane- en B.4.1. En adoptant le régime de recouvrement des droits de douane et
accijnsrechten beoogde de wetgever een eigen systeem voor d'accises, le législateur entendait instaurer un système spécifique de
strafrechtelijke opsporing en vervolging te ontwikkelen teneinde de recherche et de poursuites pénales, en vue de combattre l'ampleur et
omvang en frequentie van de fraude te bestrijden in deze bijzonder la fréquence des fraudes dans cette matière particulièrement technique
technische en grensoverschrijdende materie, die thans mede door een et transfrontalière, qui est désormais régie en grande partie par une
uitgebreide Europese regelgeving wordt beheerst. abondante réglementation européenne.
B.4.2. Wat de uitoefening van de strafvordering betreft, komt het B.4.2. Concernant l'exercice de l'action publique, le droit
initiatiefrecht om douane- en accijnsmisdrijven te vervolgen, niet toe d'initiative de poursuivre les délits en matière de douanes et accises
aan het openbaar ministerie, maar wel aan de Administratie van douane n'appartient pas au ministère public mais à l'Administration des
en accijnzen (artikel 281 van de AWDA). douanes et accises (article 281 de la loi du 18 juillet 1977).
Daarbij moet volgend onderscheid worden gemaakt : A cet égard, la distinction suivante doit être faite :
- de administratie oefent de strafvordering alleen uit wat betreft de - l'administration exerce seule toute action publique du chef
douanemisdrijven die slechts worden bestraft met vermogensstraffen d'infractions douanières qui ne tend qu'à l'application de peines
(boeten, verbeurdverklaringen, sluiten van fabrieken of werkplaatsen); patrimoniales (amendes, confiscations, fermetures de fabriques ou
het openbaar ministerie moet echter wel worden gehoord (artikel 281, § usines); le ministère public doit toutefois être entendu (article 281,
2, van de AWDA); § 2, de la loi du 18 juillet 1977);
- ten aanzien van douanemisdrijven die naast vermogensstraffen ook - en ce qui concerne les infractions douanières qui, outre des peines
strafbaar zijn met een hoofdgevangenisstraf, wordt de strafvordering patrimoniales, sont punissables d'emprisonnement principal, l'action
gelijktijdig uitgeoefend door de administratie en het openbaar publique est exercée simultanément par l'administration et par le
ministerie, met dien verstande dat alleen het openbaar ministerie een ministère public, le ministère public pouvant seul requérir la peine
hoofdgevangenisstraf kan vorderen; het openbaar ministerie kan evenwel d'emprisonnement principal; le ministère public ne peut toutefois agir
enkel vorderen als de administratie het initiatief tot vervolging que lorsque l'administration a pris l'initiative d'intenter l'action
heeft genomen (artikel 281, § 3, van de AWDA). (article 281, § 3, de la loi du 18 juillet 1977).
B.4.3. Uit die bepalingen blijkt dat de Administratie van douane en B.4.3. Il ressort de ces dispositions que l'Administration des douanes
accijnzen ruime bevoegdheden heeft op het vlak van de uitoefening van et accises a des pouvoirs étendus concernant l'exercice de l'action
de strafvordering. Zij heeft het initiatiefrecht ter zake, met dien publique. Elle a le droit d'initiative en la matière, étant entendu
verstande dat in voorkomend geval het openbaar ministerie bij de que, le cas échéant, le ministère public doit être associé à
uitoefening van de strafvordering moet worden betrokken, hetzij middels het uitbrengen van een advies, hetzij om een hoofdgevangenisstraf te vorderen. B.4.4. Om uit te maken of een zodanige regeling discriminerend is doordat de persoon bij wie de administratie belastingen invordert in een procedure voor de strafrechter geen rechtsplegingsvergoeding kan krijgen wanneer die rechter de vordering van de administratie afwijst, terwijl de persoon bij wie de administratie belastingen invordert in een procedure voor de burgerlijke rechter wel een rechtsplegingsvergoeding kan verkrijgen indien zijn verhaal gegrond wordt verklaard, moet worden nagegaan op welke wijze de onafhankelijkheid wordt gewaarborgd wat de parketmagistraten betreft, enerzijds, en wat de ambtenaren van de administratie betreft, anderzijds. l'exercice de l'action publique, soit par la remise d'un avis, soit pour requérir l'emprisonnement principal. B.4.4. Pour établir si un tel régime est discriminatoire en ce que la personne à laquelle l'administration réclame des impôts ne peut obtenir, dans une procédure devant le juge répressif, aucune indemnité de procédure lorsque ce juge déboute l'administration de son action, alors que la personne à laquelle l'administration réclame des impôts dans une procédure devant le juge civil peut obtenir une indemnité de procédure si son recours est déclaré fondé, il convient d'examiner comment est garantie l'indépendance des magistrats du parquet, d'une part, et des fonctionnaires de l'administration, d'autre part.
B.5.1. In tegenstelling tot de magistraten van de zetel hebben die van B.5.1. A la différence des magistrats du siège, ceux du ministère
het openbaar ministerie geen rechtsprekende bevoegdheid : zij public ne sont pas titulaires d'un pouvoir juridictionnel : ils
vervullen de plichten van hun ambt bij de hoven en rechtbanken om een remplissent les devoirs de leur office auprès des cours et tribunaux
juiste toepassing van de wet te vorderen, alsook om de vereisten van pour requérir une exacte application de la loi ainsi que pour défendre
de openbare orde en van een goede rechtsbedeling te verdedigen. In de les exigences de l'ordre public et d'une bonne administration de la
artikelen 40 en 153 heeft de Grondwet zelf de basis gelegd voor het justice. La Constitution elle-même, en ses articles 40 et 153,
statuut en de organisatie van het openbaar ministerie. Dat statuut en contient les bases d'un statut et d'une organisation du ministère
die organisatie worden met name gekenmerkt door de relaties van public. Ce statut et cette organisation sont notamment caractérisés
hiërarchische aard tussen de parketmagistraten. par des relations de nature hiérarchique entre les magistrats du
B.5.2. Ten aanzien van de federale ambtenaren, waartoe de ambtenaren parquet. B.5.2. En ce qui concerne les agents fédéraux, dont font partie les
van de Administratie van douane en accijnzen behoren, bepaalt artikel agents de l'Administration des douanes et accises, l'article 107,
107, tweede lid, van de Grondwet : alinéa 2, de la Constitution dispose :
« [De Koning] benoemt de ambtenaren bij het algemeen bestuur en bij de « [Le Roi] nomme aux emplois d'administration générale et de relation
buitenlandse betrekkingen, behoudens de door de wetten gestelde uitzonderingen ». extérieure, sauf les exceptions établies par les lois ».
B.5.3. Artikel 151, § 1, eerste lid, tweede zin, van de Grondwet B.5.3. L'article 151, § 1er, alinéa 1er, deuxième phrase, de la
bepaalt : Constitution dispose :
« Het openbaar ministerie is onafhankelijk in de individuele opsporing « Le ministère public est indépendant dans l'exercice des recherches
en vervolging onverminderd het recht van de bevoegde minister om de et poursuites individuelles, sans préjudice du droit du ministre
vervolging te bevelen en om de bindende richtlijnen van het compétent d'ordonner des poursuites et d'arrêter des directives
strafrechtelijk beleid, inclusief die van het opsporings- en contraignantes de politique criminelle, y compris en matière de
vervolgingsbeleid, vast te leggen ». politique de recherche et de poursuite ».
Krachtens die bepaling geniet het openbaar ministerie, op het gebied En vertu de cette disposition, le ministère public bénéficie, en
van de individuele vervolging, een onafhankelijkheid die geen enkele matière de poursuites individuelles, d'une indépendance qu'aucune
vergelijkbare bepaling aan de ambtenaren van de administratie disposition comparable ne garantit aux agents de l'administration. Il
waarborgt. Er is dus een verschil tussen de twee categorieën van existe donc une différence entre les deux catégories d'agents chargés
ambtenaren belast met de strafrechtelijke vervolging. de poursuites pénales.
B.5.4. Bij zijn arrest nr. 40/2000 van 6 april 2000 heeft het Hof B.5.4. Par son arrêt n° 40/2000 du 6 avril 2000, la Cour a jugé que
geoordeeld dat die verschillende rechtspositie van de vervolgende cette différence de statut entre les parties poursuivantes n'établit
partijen evenwel geen onverantwoord verschil in behandeling instelt cependant pas, entre les personnes poursuivies, une différence de
tussen de vervolgde personen. Rekening houdend met het feit dat de traitement injustifiée. Compte tenu de ce que les litiges sont
geschillen worden beslecht door de strafrechter die alle waarborgen tranchés par le juge pénal, qui offre toutes les garanties
van onafhankelijkheid en onpartijdigheid biedt, is het, vanwege het d'indépendance et d'impartialité, il n'est pas manifestement
specifieke karakter van de aangelegenheid vermeld in B.4.1, niet disproportionné aux objectifs poursuivis, en raison de la spécificité
kennelijk onevenredig met de nagestreefde doelstellingen de vervolging toe te vertrouwen aan een gespecialiseerde administratie, zelfs indien die niet dezelfde onafhankelijkheid heeft als het openbaar ministerie. B.6. Bijgevolg is het niet zonder redelijke verantwoording dat de wetgever elke verhaalbaarheid van de kosten en erelonen van advocaten heeft uitgesloten in de betrekkingen tussen de beklaagde en de Administratie van douane en accijnzen, wanneer die administratie in aanzienlijke mate de functie van het openbaar ministerie vervult. B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof de la matière, mentionnée en B.4.1, de confier les poursuites à une administration spécialisée, même si celle-ci n'a pas la même indépendance que le ministère public. B.6. Il n'est dès lors pas sans justification raisonnable que le législateur ait exclu toute répétibilité des frais et honoraires d'avocat dans les relations entre le prévenu et l'Administration des douanes et accises, lorsque cette administration exerce dans une large mesure la fonction du ministère public. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering en artikel 283 van L'article 162bis du Code d'instruction criminelle et l'article 283 de
de algemene wet van 18 juli 1977 inzake douane en accijnzen schenden la loi générale du 18 juillet 1977 sur les douanes et accises ne
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. violent pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 6 oktober 2016. la Cour constitutionnelle, le 6 octobre 2016.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
E. De Groot E. De Groot
^