Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 99/2016 van 30 juni 2016 Rolnummer : 6185 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 54ter, § 3, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheids Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 99/2016 van 30 juni 2016 Rolnummer : 6185 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 54ter, § 3, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheids Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...) Extrait de l'arrêt n° 99/2016 du 30 juin 2016 Numéro du rôle : 6185 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 54ter, § 3, alinéa 1 er , d(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 99/2016 van 30 juni 2016 Extrait de l'arrêt n° 99/2016 du 30 juin 2016
Rolnummer : 6185 Numéro du rôle : 6185
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 54ter, § 3, eerste lid, En cause : la question préjudicielle concernant l'article 54ter, § 3,
van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de alinéa 1er, de l'arrêté royal n° 78 du 10 novembre 1967 relatif à
uitoefening van de gezondheidszorgberoepen (thans : artikel 153, § 3, l'exercice des professions des soins de santé (actuellement :
eerste lid, van de wet betreffende de uitoefening van de l'article 153, § 3, alinéa 1er, de la loi relative à l'exercice des
gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015), gesteld door professions des soins de santé, coordonnée le 10 mai 2015), posée par
de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. Daoût, Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke et F. Daoût, assistée du
bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 1 april 2015 in zake Fabian Hellebois en anderen tegen Par jugement du 1er avril 2015 en cause de Fabian Hellebois et autres
de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
ingekomen op 20 april 2015, heeft de Franstalige Rechtbank van eerste Cour le 20 avril 2015, le Tribunal de première instance francophone de
aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 54ter, § 3, eerste lid, van het koninklijk besluit « L'article 54ter, § 3, alinéa 1er, de l'arrêté royal n° 78 du 10
nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de novembre 1967 relatif à l'exercice de l'art de guérir, de l'art
geneeskunst, de verpleegkunde, de paramedische beroepen en de infirmier, des professions paramédicales et aux commissions médicales
geneeskundige commissies de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution pris isolément
niet in samenhang gelezen met artikel 23, derde lid, 1°, van de et/ou conjointement avec l'article 23, alinéa 3, 1°, de la
Grondwet en met artikel 6 van het Internationaal Verdrag inzake Constitution et l'article 6 du Pacte international relatif aux droits
economische, sociale en culturele rechten, doordat het eist, van de économiques, sociaux et culturels, en ce qu'il exige des personnes qui
personen die niet voldoen aan de in artikel 24, § 2, tweede lid, ne satisfont pas aux conditions de qualification prévues à l'article
gestelde kwalificatievoorwaarden, dat zij beschikken, om hun
activiteit te blijven verrichten onder dezelfde voorwaarden als de 24, § 2, alinéa 2, de disposer, pour continuer leur activité dans les
beoefenaars die over een erkenning beschikken, over een ervaring van mêmes conditions que les praticiens disposant d'un agrément, d'une
drie jaar op datum van 2 juli 1997, terwijl de erkenningsprocedure pas expérience de trois années à la date du 2 juillet 1997, alors que la
procédure d'agrément n'est devenue effective que le 1er septembre
op 1 september 2010 effectief is geworden, en doordat die bepaling 2010, et en ce que cette disposition traite donc différemment, d'une
dus, enerzijds, de personen die op datum van 2 juli 1997 over drie part, les personnes qui disposaient de trois années d'expérience en
jaar ervaring beschikten, die verworven rechten kunnen genieten los date du 2 juillet 1997, lesquelles peuvent bénéficier de droits acquis
van hun (eventuele) latere ervaring (tussen 1997 en 2010) en, indépendamment de leur (éventuelle) expérience ultérieure (entre 1997
et 2010), et, d'autre part, les personnes qui ne disposaient pas de
anderzijds, de personen die op datum van 2 juli 1997 niet over drie trois années d'expérience en date du 2 juillet 1997, lesquelles ne
jaar ervaring beschikten, die geen verworven rechten kunnen genieten peuvent pas bénéficier de droits acquis alors qu'elles disposent de
terwijl zij op datum van 1 september 2010 over drie jaar (of zelfs trois années d'expérience (voire davantage) en date du 1er septembre
meer) ervaring beschikken, verschillend behandelt ? ». 2010 ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 6 van het koninklijk besluit nr. 78 betreffende de B.1.1. L'article 6 de l'arrêté royal n° 78 relatif à l'exercice des
uitoefening van de gezondheidszorgberoepen (hierna : koninklijk professions des soins de santé (ci-après : l'arrêté royal n° 78), tel
besluit nr. 78), zoals gewijzigd bij artikel 2 van de wet van 19 qu'il a été modifié par l'article 2 de la loi du 19 décembre 1990 «
december 1990 « tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 modifiant l'arrêté royal n° 78 du 10 novembre 1967 relatif à
november 1967 betreffende de uitoefening van de geneeskunst, de l'exercice de l'art de guérir, de l'art infirmier, des professions
verpleegkunde, de paramedische beroepen en de geneeskundige commissies paramédicales et aux commissions médicales en vue de protéger les
met het oog op de bescherming van de beroepstitels van medici en titres professionnels des médecins et des auxiliaires paramédicaux »
paramedici » (hierna : de wet van 19 december 1990), bepaalt : (ci-après : la loi du 19 décembre 1990), dispose :
« De Koning kan, overeenkomstig de bepalingen van artikel 46, de « Le Roi peut, conformément aux dispositions de l'article 46, fixer
voorwaarden bepalen waaronder de apothekers, op eigen les conditions dans lesquelles les pharmaciens peuvent, sous leur
verantwoordelijkheid en onder eigen toezicht, helpers kunnen belasten responsabilité et contrôle, confier à des auxiliaires l'exécution de
met het verrichten van bepaalde handelingen die betrekking hebben op certains actes relatifs à l'art pharmaceutique.
de artsenijbereidkunde. La liste de ces actes, les modalités de leur exécution ainsi que les
De lijst van die handelingen, de uitvoeringsmodaliteiten ervan, alsook conditions de qualification requises des auxiliaires sont arrêtées par
de vereiste kwalificatievoorwaarden van de helpers worden door de
Koning vastgesteld overeenkomstig de bepalingen van artikel 46bis, § 2 le Roi, conformément aux dispositions de l'article 46bis, § 2 ».
». Op grond van artikel 22, 3°, van het koninklijk besluit nr. 78 valt de En vertu de l'article 22, 3°, de l'arrêté royal n° 78, l'exécution des
uitvoering van de bij artikel 6 van het koninklijk besluit nr. 78 actes visés à l'article 6 de l'arrêté royal n° 78 relève de l'exercice
bedoelde handelingen onder de uitoefening van een paramedisch beroep. d'une profession paramédicale.
B.1.2. Onder een hoofdstuk II, getiteld « De uitoefening van de B.1.2. Situés dans un chapitre II intitulé « L'exercice des
paramedische beroepen », bepalen de artikelen 22bis en 23 van het professions paramédicales », les articles 22bis et 23 de l'arrêté
koninklijk besluit nr. 78, zoals respectievelijk ingevoegd en royal n° 78, tels qu'ils ont été, respectivement, inséré et modifié
gewijzigd bij de artikelen 4 en 5 van de wet van 19 december 1990 : par les articles 4 et 5 de la loi du 19 décembre 1990, disposent :
«

Art. 22bis.De Koning stelt de lijst vast van de paramedische beroepen.

«

Art. 22bis.Le Roi établit la liste des professions paramédicales.

Art. 23.§ 1. De Koning kan, overeenkomstig de bepalingen van artikel

Art. 23.§ 1er. Le Roi peut, conformément aux dispositions de

46bis, § 2, de in artikel 22, 1° bedoelde prestaties nader bepalen en l'article 46bis, § 2, préciser les prestations visées à l'article 22,
de voorwaarden vaststellen waaronder zij moeten worden uitgevoerd. 1°, et fixer les conditions de leur exécution.
Hij kan eveneens, overeenkomstig de bepalingen van artikel 46bis, § 2, Il peut en outre, conformément aux dispositions de l'article 46bis, §
de vereiste kwalificatievoorwaarden bepalen waaraan de personen moeten 2, définir les conditions de qualification auxquelles doivent répondre
voldoen die deze prestaties verrichten. les personnes qui accomplissent ces prestations.
§ 2. De Koning kan, op advies van de Nationale Raad voor de § 2. Le Roi peut, sur avis du Conseil national des professions
paramedische beroepen, de beroepstitels bepalen waaronder de paramédicales, déterminer les titres professionnels sous lesquels les
betrokkenen de bij artikel 22 bedoelde prestaties en handelingen intéressés accomplissent les prestations et actes visés à l'article 22
verrichten ». ».
B.1.3. Ter uitvoering van die bepalingen is het koninklijk besluit van B.1.3. En exécution de ces dispositions, l'arrêté royal du 5 février
5 februari 1997 « betreffende de beroepstitel en de 1997 « relatif au titre professionnel et aux conditions de
kwalificatievereisten voor de uitoefening van het beroep van qualification requises pour l'exercice de la profession d'assistant
farmaceutisch-technisch assistent en houdende vaststelling van de pharmaceutico-technique et portant fixation de la liste des actes dont
lijst van handelingen waarmee deze laatste door een apotheker kan
worden belast » (hierna : koninklijk besluit van 5 februari 1997) celui-ci peut être chargé par un pharmacien » (ci-après : l'arrêté
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad op 2 juli 1997 en in werking royal du 5 février 1997) a été publié au Moniteur belge le 2 juillet
getreden op 12 juli 1997. 1997, et est entré en vigueur le 12 juillet 1997.
Artikel 3 van het koninklijk besluit van 5 februari 1997 bepaalt : L'article 3 de l'arrêté royal du 5 février 1997 dispose :
« Het beroep van farmaceutisch-technisch assistent mag slechts worden « La profession d'assistant pharmaceutico-technique ne peut être
uitgeoefend door personen die voldoen aan de volgende voorwaarden : exercée que par les personnes remplissant les conditions suivantes :
1°- ofwel houder zijn van een diploma dat een opleiding bekroont van 1° - soit être détenteur d'un diplôme sanctionnant une formation de
hoger secundair onderwijs, waarvan het programma op zijn minst omvat : l'enseignement secondaire supérieur, dont le programme comporte au
a) een theoretische opleiding in : moins : a) une formation théorique en :
- Fysiologie, anatomie, biologie; - Physiologie, anatomie, biologie;
- Studie van aliphatische en aromatische organische geneesmiddelen; - Etude des médicaments organiques aliphatiques et aromatiques;
- Farmacologie (farmacodynamie); - Pharmacologie (pharmacodynamie);
- Toxicologie; - Toxicologie;
- Fysica; - Physique;
- Studie van minerale geneesmiddelen; - Etude des médicaments minéraux;
- Deontologie; - Déontologie;
b) een theoretische en praktische opleiding in : b) une formation théorique et pratique en :
- Galenica (inbegrepen steriliteit en microbiologie); - Galénique (y compris stérilité et microbiologie);
- Lezen van voorschriften; - Lecture d'ordonnances;
- Farmaceutische wetgeving en tarificatie; - Législation pharmaceutique et tarification;
- Farmacognosie; - Pharmacognosie;
- Analytische scheikunde; - Chimie analytique;
- ofwel houder zijn van een diploma dat een opleiding bekroont van - soit être détenteur d'un diplôme sanctionnant une formation de
hoger secundair onderwijs en bovendien met vrucht een op zijn minst l'enseignement secondaire supérieur et en outre avoir suivi avec fruit
evenwaardige specifieke opleiding gevolgd hebben in een inrichting une formation spécifique au moins équivalente, dans un établissement
opgericht, gesubsidieerd of erkend door de bevoegde overheid, waarvan créé, subventionné ou reconnu par l'autorité compétente, dont le
het programma minstens de hogervermelde theoretische opleiding en programme comporte au moins la formation théorique et la formation
théorique et pratique mentionnés ci-dessus;
theoretische en praktische opleiding omvat; 2° effectuer avec fruit un stage en officine dont la durée minimale
2° met vrucht een stage doorlopen in een apotheek die tenminste 300 est fixée à 300 heures;
uren [moet] bedragen;
3° hun beroepskennis en -vaardigheden via bijscholing onderhouden en 3° entretenir et mettre à jour leurs connaissances et compétences
bijwerken, om een beroepsuitoefening op een optimaal kwaliteitsniveau professionnelles par une formation continue, permettant un exercice de
mogelijk te maken. la profession d'un niveau de qualité optimal.
De hierboven bedoelde bijscholing moet bestaan uit persoonlijke studie La formation continue visée ci-dessus doit consister en études
en deelname aan vormingsactiviteiten ». personnelles et en participation à des activités de formation ».
De handelingen waarmee een apotheker met toepassing van artikel 6, Les actes dont un pharmacien peut charger un assistant
eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 een pharmaceutico-technique en application de l'article 6, alinéa 1er, de
farmaceutisch-technisch assistent kan belasten, zijn opgesomd in de l'arrêté royal n° 78 sont énumérés dans l'annexe de l'arrêté du 5
bijlage bij het voormelde koninklijk besluit van 5 februari 1997 : février 1997 précité :
« - Het ontvangen en registreren van geneeskundige voorschriften onder « - la réception et l'enregistrement sous quelque forme [que] ce soit
gelijk welke vorm; des prescriptions médicales;
- Het afleveren van geneesmiddelen overeenkomstig de wetten en - la délivrance des médicaments conformes aux lois et règlements en
geldende regels; vigueur;
- Het inlichten van de patiënten betreffende het adekwaat en veilig - l'information des patients relative à l'usage adéquat des
gebruik van de geneesmiddelen; médicaments et leur sécurité d'emploi;
- Het registreren en identificeren van de grondstoffen; - l'enregistrement et l'identification des matières premières;
- Het uitvoeren van magistrale bereidingen; - l'exécution de préparations magistrales;
- Het voorlichten van stagiairs ' farmaceutisch-technisch assistent ' - l'information des stagiaires ' assistant pharmaceutico-technique '
met betrekking tot het werk in de apotheek ». relative au travail en pharmacie ».
B.2.1. Naast de kwalificatievoorwaarden voorziet het koninklijk
besluit nr. 78 eveneens in een erkenningsvereiste voor de beoefenaars B.2.1. Outre des conditions de qualification, l'arrêté royal n° 78
prévoit également une exigence d'agrément pour les praticiens des
van paramedische beroepen. professions paramédicales.
Zoals vervangen bij artikel 177 van de wet van 25 januari 1999 Tel qu'il a été remplacé par l'article 177 de la loi du 25 janvier
houdende sociale bepalingen (hierna : de wet van 25 januari 1999) 1999 portant des dispositions sociales (ci-après : la loi du 25
bepaalt artikel 24 van het koninklijk besluit nr. 78 : janvier 1999), l'article 24 de l'arrêté royal n° 78 dispose :
« § 1. Buiten de beoefenaars, bedoeld in artikel 2, § 1, en de « § 1er. Nul, en dehors des praticiens, visés à l'article 2, § 1er, et
artikelen 3, 4 en 21bis voor wat betreft de prestaties verbonden aan aux articles 3, 4 et 21bis, pour ce qui concerne les prestations liées
hun respectieve kunst, mag niemand prestaties verrichten die nader à leur art respectif, ne peut accomplir des prestations précisées en
bepaald zijn ter uitvoering van artikel 23, § 1, of handelingen exécution de l'article 23, § 1er, ou des actes visés à l'article 22,
uitvoeren die bedoeld zijn bij artikel 22, 2° en 3°, die niet houder 2°, et 3°, s'il n'est titulaire d'un agrément délivré par le Ministre
is van een erkenning afgegeven door de minister tot wiens bevoegdheid qui a la Santé publique dans ses attributions.
de Volksgezondheid behoort.
§ 2. De Koning bepaalt, op advies van [de] Nationale Raad van de § 2. Le Roi fixe, sur avis du Conseil national des professions
paramedische beroepen, de voorwaarden en de regels tot het verkrijgen, paramédicales, les conditions et les règles pour l'obtention, le
het behouden en het intrekken van de in § 1 bedoelde erkenning. maintien et le retrait de l'agrément visé au § 1er.
Deze erkenning mag enkel toegekend worden aan personen die voldoen aan Cet agrément ne peut être accordé qu'aux personnes qui répondent aux
de vereiste kwalificatievoorwaarden die nader bepaald zijn ter conditions de qualification exigées, précisées en exécution de
uitvoering van artikel 23, § 1, of ter uitvoering van artikel 22, 2° l'article 23, § 1er, ou des actes visés à l'article 22, 2° et 3° ».
en 3° ». B.2.2. Zoals gewijzigd bij artikel 179 van de wet van 25 januari 1999 B.2.2. Tel qu'il a été modifié par l'article 179 de la loi du 25
bepaalt artikel 25, § 1, van het koninklijk besluit nr. 78 : janvier 1999, l'article 25, § 1er, de l'arrêté royal n° 78 dispose :
« Niemand mag een beroepstitel dragen die betrekking heeft op één van « Nul ne peut porter un titre professionnel se rapportant à une des
de prestaties die nader bepaald zijn ter uitvoering van artikel 23, § prestations précisées en exécution de l'article 23, § 1er, ou à des
1, of op handelingen die bedoeld zijn bij artikel 22, 2° en 3°, zo hij actes visés à l'article 22, 2° et 3°, s'il n'est titulaire de
niet houder is van de erkenning bedoeld in artikel 24, § 1 ». l'agrément visé à l'article 24, § 1 ».
B.2.3. Teneinde rekening te houden met de situatie van de personen B.2.3. Afin de tenir compte de la situation des personnes qui, avant
die, vóór de nieuwe reglementering, een paramedisch beroep uitoefenden la nouvelle réglementation, exerçaient une profession paramédicale
zonder houder te zijn van het vereiste diploma en zonder over een sans être titulaires du diplôme requis et sans disposer d'un agrément,
erkenning te beschikken, is in het koninklijk besluit nr. 78 een une disposition transitoire a été prévue dans l'arrêté royal n° 78.
overgangsbepaling opgenomen.
Zoals ingevoegd bij artikel 16 van de wet van 19 december 1990, Tel qu'il a été inséré par l'article 16 de la loi du 19 décembre 1990,
vervolgens vervangen bij artikel 180 van de wet van 25 januari 1999 en puis remplacé par l'article 180 de la loi du 25 janvier 1999 et
gewijzigd bij artikel 57 van de wet van 10 augustus 2001, bepaalt modifié par l'article 57 de la loi du 10 août 2001, l'article 54ter, §
artikel 54ter, § 3, van het koninklijk besluit nr. 78 : 3, de l'arrêté royal n° 78 dispose :
« In afwijking van artikel 24, § 1, mogen personen die niet voldoen « Par dérogation à l'article 24, § 1er, les personnes qui ne satisfont
aan de in artikel 24, § 2, tweede lid, gestelde pas aux conditions de qualification prévues à l'article 24, § 2,
kwalificatievoorwaarden maar die, op het moment waarop de lijst van de alinéa 2, mais qui, au moment de la publication de la liste des
prestaties of de lijst van de handelingen in verband met het prestations ou la liste des actes de la profession paramédicale dont
paramedisch beroep waartoe zij behoren gepubliceerd wordt, sinds elles relèvent, ont exécuté ces prestations ou ces actes pendant au
minstens drie jaar deze prestaties of handelingen hebben uitgevoerd, moins trois ans, peuvent continuer les mêmes activités dans les mêmes
dezelfde werkzaamheden blijven verrichten onder dezelfde voorwaarden conditions que les praticiens des professions paramédicales effectuant
als de beoefenaars van de paramedische beroepen die zulke prestatie
[s] of handelingen uitvoeren. ces prestations ou ces actes.
In afwijking van artikel 24, § 1, mogen personen die niet voldoen aan Par dérogation à l'article 24, § 1er, les personnes qui ne satisfont
de in artikel 24, § 2, tweede lid, gestelde kwalificatievoorwaarden pas aux conditions de qualification prévues à l'article 24, § 2,
alinéa 2, pour leur profession paramédicale, pour laquelle il n'existe
voor hun paramedisch beroep, waarvoor geen opleiding bestaat in de zin pas une formation au sens des conditions de qualification, visées
van bovengenoemde bekwaamheidseisen, dezelfde werkzaamheden blijven ci-dessus, peuvent continuer les mêmes activités dans les mêmes
verrichten onder dezelfde voorwaarden als de beoefenaars van de conditions que les praticiens des professions paramédicales effectuant
paramedische beroepen die zulke prestaties of handelingen uitvoeren, ces prestations ou ces actes, pour autant qu'ils exécutent ces
voorzover zij op het moment waarop de eerste diploma's worden prestations ou ces actes au moment où les premiers diplômes ont été
uitgereikt die een opleiding bekronen die overeenstemt met de in délivrés, sanctionnant une formation qui correspond aux conditions,
artikel 24, § 2, tweede lid, bedoelde voorwaarden, deze prestaties of visées à l'article 24, § 2, alinéa 2.
handelingen uitvoeren.
Op straffe van verlies van het voordeel verleend bij de bepaling van Sous peine de perdre le bénéfice de la disposition à l'alinéa 1er ou à
het eerste of tweede lid van deze paragraaf, moeten zij zich bij de
minister tot wiens bevoegdheid de Volksgezondheid behoort, bekend l'alinéa 2 de ce paragraphe, elles sont tenues de se faire connaître
maken volgens een door de Koning vastgestelde procedure; bij deze au Ministre qui a la Santé publique dans ses attributions, selon une
gelegenheid vermelden zij de werkzaamheden waarvoor zij het voordeel procédure fixée par le Roi; à cette occasion, elles font connaître les
van de verkregen rechten inroepen. De door de Koning bepaalde activités pour lesquelles elles invoquent le bénéfice des droits
procedure zal onder meer de wijze vaststellen waarop het bewijs van de acquis. La procédure fixée par le Roi déterminera notamment la manière
uitvoering van de in het eerste lid bedoelde prestaties of handelingen dont la preuve de l'exécution des prestations ou des actes visés à
moet worden geleverd ». l'alinéa 1er, sera rapportée ».
De prejudiciële vraag heeft betrekking op het eerste lid van die bepaling. La question préjudicielle porte sur l'alinéa 1er de cette disposition.
B.2.4. De artikelen 24, 25, § 1, en 54ter, § 3, van het koninklijk B.2.4. Les articles 24, 25, § 1er, et 54ter, § 3, de l'arrêté royal n°
besluit nr. 78, zoals respectievelijk vervangen en gewijzigd bij de 78, tels qu'ils ont été respectivement remplacés et modifié par les
artikelen 177, 179 en 180 van de wet van 25 januari 1999, zijn, voor articles 177, 179 et 180 de la loi du 25 janvier 1999, sont entrés en
de farmaceutisch-technisch assistenten, in werking getreden op 18 vigueur, pour les assistants pharmaceutico-techniques, le 18 août
augustus 2009, overeenkomstig artikel 1 van het koninklijk besluit van
6 juli 2009 « tot vaststelling van de datum van het inwerkingtreden 2009, conformément à l'article 1er de l'arrêté royal du 6 juillet 2009
van de artikelen 177, 179 en 180 van de wet van 25 januari 1999 « fixant la date d'entrée en vigueur des articles 177, 179 et 180 de
houdende sociale bepalingen, voor het beroep van la loi du 25 janvier 1999 portant des dispositions sociales, pour la
farmaceutisch-technisch assistent », genomen op grond van artikel 183 profession d'assistant pharmaceutico-technique », adopté en vertu de
van de wet van 25 januari 1999. l'article 183 de la loi du 25 janvier 1999.
B.3.1. Zoals artikel 54ter, § 3, derde lid, van het koninklijk besluit B.3.1. Comme le prévoit l'article 54ter, § 3, alinéa 3, de l'arrêté
nr. 78 bepaalt, moeten de personen die die overgangsregeling willen royal n° 78, les personnes qui souhaitent bénéficier de ce régime
genieten, zich bekendmaken bij de minister tot wiens bevoegdheid de transitoire sont tenues de se faire connaître au ministre qui a la
volksgezondheid behoort, volgens een door de Koning vastgestelde Santé publique dans ses attributions, selon une procédure fixée par le
procedure, en bij die gelegenheid de werkzaamheden vermelden waarvoor Roi, et de faire connaître à cette occasion les activités pour
zij het voordeel van de verworven rechten inroepen. lesquelles elles invoquent le bénéfice des droits acquis.
B.3.2. Artikel 7, § 4, van het koninklijk besluit van 18 november 2004 B.3.2. L'article 7, § 4, de l'arrêté royal du 18 novembre 2004 «
« betreffende de erkenning van de beoefenaars van de paramedische relatif à l'agrément des praticiens des professions paramédicales » a
beroepen » heeft de procedure vastgesteld waarmee de beoefenaars van déterminé la procédure par laquelle les praticiens des professions
paramedische beroepen het voordeel van de regeling van de verworven paramédicales peuvent solliciter le bénéfice du régime des droits
rechten kunnen aanvragen. acquis.
Krachtens artikel 1 van het koninklijk besluit van 12 juli 2009 « tot En vertu de l'article 1er de l'arrêté royal du 12 juillet 2009 «
vaststelling van de datum van het inwerkingtreden van het koninklijk fixant la date d'entrée en vigueur de l'arrêté royal du 18 novembre
2004 relatif à l'agrément des praticiens des professions
paramédicales, pour la profession d'assistant pharmaceutico-technique
besluit van 18 november 2004 betreffende de erkenning van de », l'arrêté royal du 18 novembre 2004 précité est entré en vigueur le
beoefenaars van de paramedische beroepen, voor het beroep van
farmaceutisch-technisch assistent » is het voormelde koninklijk
besluit van 18 november 2004 in werking getreden op 1 september 2010 1er septembre 2010 pour la profession d'assistant
voor het beroep van farmaceutisch-technisch assistent. pharmaceutico-technique.
B.4.1. Bij het koninklijk besluit van 10 mei 2015 « houdende B.4.1. Par l'arrêté royal du 10 mai 2015 « portant coordination de
coördinatie van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 l'arrêté royal n° 78 du 10 novembre 1967 relatif à l'exercice des
betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen », professions des soins de santé », publié au Moniteur belge du 18 juin
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 18 juni 2015 en in
werking getreden op 28 juni 2015, is de inhoud van artikel 54ter van 2015 et entré en vigueur le 28 juin 2015, le contenu de l'article
het koninklijk besluit nr. 78 voortaan opgenomen in artikel 153 van de 54ter de l'arrêté royal n° 78 est désormais repris dans l'article 153
wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, de la loi relative à l'exercice des professions des soins de santé,
gecoördineerd op 10 mei 2015 (hierna : gecoördineerde wet van 10 mei coordonnée le 10 mai 2015 (ci-après : la loi coordonnée du 10 mai
2015). 2015).
Artikel 153, § 3, eerste lid, van de gecoördineerde wet van 10 mei L'article 153, § 3, alinéa 1er, de la loi coordonnée du 10 mai 2015
2015 bepaalt : dispose :
« In afwijking van artikel 72, § 1, mogen personen die niet voldoen « Par dérogation à l'article 72, § 1er, les personnes qui ne satisfont
aan de in artikel 72, § 2, tweede lid, gestelde pas aux conditions de qualification prévues à l'article 72, § 2,
kwalificatievoorwaarden maar die, op het moment waarop de lijst van de alinéa 2, mais qui, au moment de la publication de la liste des
prestaties of de lijst van de handelingen in verband met het prestations ou la liste des actes de la profession paramédicale dont
paramedisch beroep waartoe zij behoren gepubliceerd wordt, sinds elles relèvent, ont exécuté ces prestations ou ces actes pendant au
minstens drie jaar deze prestaties of handelingen hebben uitgevoerd, moins trois ans, peuvent continuer les mêmes activités dans les mêmes
dezelfde werkzaamheden blijven verrichten onder dezelfde voorwaarden conditions que les praticiens des professions paramédicales effectuant
als de beoefenaars van de paramedische beroepen die zulke prestaties
of handelingen uitvoeren ». ces prestations ou ces actes ».
De artikelen 6, 22bis, 23, 24 en 25 van het koninklijk besluit nr. 78 Les articles 6, 22bis, 23, 24 et 25 de l'arrêté royal n° 78 sont
zijn respectievelijk de artikelen 24, 70, 71, 72 en 73 van de devenus, respectivement, les articles 24, 70, 71, 72 et 73 de la loi
gecoördineerde wet van 10 mei 2015 geworden. coordonnée du 10 mai 2015.
B.4.2. Het Hof spreekt zich bijgevolg uit over artikel 54ter, § 3, B.4.2. La Cour se prononce dès lors sur l'article 54ter, § 3, alinéa 1er,
eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 betreffende de de l'arrêté royal n° 78 relatif à l'exercice des professions de soins
uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, dat artikel 153, § 3, de santé, devenu l'article 153, § 3, alinéa 1er, de la loi coordonnée
eerste lid, van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 betreffende de du 10 mai 2015 relative à l'exercice des professions des soins de
uitoefening van de gezondheidszorgberoepen is geworden. santé.
B.5.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid B.5.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité de
van artikel 54ter, § 3, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 l'article 54ter, § 3, alinéa 1er, de l'arrêté royal n° 78
(thans : artikel 153, § 3, eerste lid, van de gecoördineerde wet van (actuellement : l'article 153, § 3, alinéa 1er, de la loi coordonnée
10 mei 2015) met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in du 10 mai 2015) avec les articles 10 et 11 de la Constitution lus
samenhang gelezen met artikel 23, derde lid, 1°, van de Grondwet en isolément ou en combinaison avec l'article 23, alinéa 3, 1°, de la
met artikel 6 van het Internationaal Verdrag inzake economische, Constitution et avec l'article 6 du Pacte international relatif aux
sociale en culturele rechten, in zoverre die bepaling van de personen droits économiques, sociaux et culturels, en ce que cette disposition
exige des personnes qui ne satisfont pas aux conditions de
die niet voldoen aan de in artikel 24, § 2, tweede lid, gestelde qualification prévues à l'article 24, § 2, alinéa 2, de disposer, pour
kwalificatievoorwaarden eist dat zij, om hun activiteit voort te continuer leur activité dans les mêmes conditions que les praticiens
zetten onder dezelfde voorwaarden als de beoefenaars die over een disposant d'un agrément, d'une expérience de trois années à la date du
erkenning beschikken, drie jaar ervaring hebben op datum van 2 juli 2 juillet 1997, alors que la procédure d'agrément n'est devenue
1997, terwijl de erkenningsprocedure pas op 1 september 2010 effectief effective que le 1er septembre 2010.
is geworden. In de prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht na te gaan of de in La question préjudicielle invite la Cour à examiner si la disposition
het geding zijnde bepaling een discriminatie invoert in zoverre zij en cause établit une discrimination en ce qu'elle tient uniquement
uitsluitend rekening houdt met de beroepservaring van de betrokkenen compte de l'expérience professionnelle des personnes intéressées,
vóór 2 juli 1997, zodat die bepaling « enerzijds, de personen die op antérieure au 2 juillet 1997, de sorte que cette disposition traite
différemment, « d'une part, les personnes qui disposaient de trois
datum van 2 juli 1997 over drie jaar ervaring beschikten, die années d'expérience en date du 2 juillet 1997, lesquelles peuvent
verworven rechten kunnen genieten los van hun (eventuele) latere bénéficier de droits acquis indépendamment de leur (éventuelle)
ervaring (tussen 1997 en 2010) en, anderzijds, de personen die op expérience ultérieure (entre 1997 et 2010), et, d'autre part, les
personnes qui ne disposaient pas de trois années d'expérience en date
datum van 2 juli 1997 niet over drie jaar ervaring beschikten, die du 2 juillet 1997, lesquelles ne peuvent pas bénéficier de droits
geen verworven rechten kunnen genieten terwijl zij op datum van 1 acquis alors qu'elles disposent de trois années d'expérience (voire
september 2010 over drie jaar (of zelfs meer) ervaring beschikken » davantage) en date du 1er septembre 2010 ».
verschillend behandelt.
B.5.2. Het geschil voor de verwijzende rechter betreft B.5.2. Le litige devant le juge a quo concerne des assistants
farmaceutisch-technisch assistenten die in ziekenhuizen werken en die pharmaceutico-techniques qui travaillent dans des hôpitaux et qui
om het voordeel van de verworven rechten verzoeken. sollicitent le bénéfice des droits acquis.
Het Hof beperkt zijn onderzoek derhalve tot dat paramedisch beroep. La Cour limite dès lors son examen à cette profession paramédicale.
B.6.1. De algemene doelstelling van de wet van 19 december 1990 B.6.1. L'objectif général de la loi du 19 décembre 1990 était de «
bestond erin « het statuut van de paramedische beroepen in het
perspectief van de Europese Eenheidsmarkt te beschermen » (Parl. St., protéger le statut des professions paramédicales face au grand marché
Kamer, 1989-1990, nr. 1256/3, p. 10) en te waken over de kwaliteit van européen » (Doc. parl., Chambre, 1989-1990, n° 1256/3, p. 10) et de
de paramedische prestaties. Om die doelstelling te bereiken, werd de veiller à la qualité des prestations paramédicales. Pour atteindre cet
uitoefening van paramedische beroepen voorbehouden aan de personen die objectif, l'exercice de professions paramédicales a été réservé aux
over de vereiste kwalificaties beschikken. In de ogen van de wetgever personnes qui disposent des qualifications requises. Aux yeux du
diende te worden gewaarborgd dat de personen die paramedische législateur, il convenait de garantir que les personnes qui
prestaties zouden verrichten, daartoe bekwaam waren en bijgevolg een effectueraient des prestations paramédicales soient compétentes pour
voldoende opleiding hadden gekregen. ce faire et aient, dès lors, reçu une formation suffisante.
B.6.2. In het licht van die doelstellingen strekte de wet van 19 B.6.2. Au regard de ces objectifs, la loi du 19 décembre 1990 visait à
december 1990 ertoe een deelname mogelijk te maken van de permettre une participation des représentants des professions
vertegenwoordigers van de betrokken paramedische beroepen in de paramédicales concernées à la procédure d'élaboration des conditions
procedure voor het definiëren van de kwalificatievoorwaarden, titels de qualification, des titres et des prestations relevant de chaque
en prestaties van elk paramedisch beroep (Parl. St., Kamer, 1989-1990, profession paramédicale (Doc. parl., Chambre, 1989-1990, n° 1256/3, p.
nr. 1256/3, p. 10). 10).
Op grond van artikel 46bis van het koninklijk besluit nr. 78 werd de En vertu de l'article 46bis de l'arrêté royal n° 78, la Commission
Technische Commissie voor de paramedische beroepen bijgevolg verzocht technique des professions paramédicales était dès lors invitée à
een eensluidend advies uit te brengen over, met name, de koninklijke rendre un avis conforme sur, notamment, les arrêtés royaux déterminant
besluiten tot vaststelling van de lijst van de prestaties en la liste des prestations et les conditions de qualification prévues à
kwalificatievoorwaarden bepaald in artikel 23, § 1, van het koninklijk l'article 23, § 1er, de l'arrêté royal n° 78. Par ailleurs, l'avis du
besluit nr. 78. Daarnaast was ook voorzien in het advies van de Conseil national des professions paramédicales était également prévu
Nationale Raad voor de paramedische beroepen in het kader van de dans le cadre de la détermination, par arrêté royal, des titres
vaststelling, bij koninklijk besluit, van de beroepstitels waaronder professionnels sous lesquels les intéressés accomplissent les
de betrokkenen de paramedische prestaties verrichten (artikel 23, § 2, prestations paramédicales (article 23, § 2, de l'arrêté royal n° 78).
van het koninklijk besluit nr. 78).
B.6.3. Zoals ingevoegd bij artikel 16 van de wet van 19 december 1990, B.6.3. Tel qu'il a été inséré par l'article 16 de la loi du 19
in werking op 8 januari 1991, bepaalde artikel 54ter van het décembre 1990, en vigueur le 8 janvier 1991, l'article 54ter de
koninklijk besluit nr. 78, in de oorspronkelijke versie ervan : l'arrêté royal n° 78, dans sa version initiale, disposait :
« § 1er. Les personnes qui ne satisfont pas aux conditions de
« § 1. De personen die niet voldoen aan de in artikel 23 gestelde qualification prévues à l'article 23 mais qui, au moment de la
bekwaamheidseisen maar die, wanneer de lijst van de technische publication de la liste des actes techniques de la profession
prestaties voor hun beroep gepubliceerd wordt, sinds minstens drie paramédicale dont elles relèvent, ont exécuté ces actes pendant au
jaar tewerkgesteld geweest zijn, mogen dezelfde werkzaamheden blijven moins trois ans, peuvent continuer les mêmes activités dans les mêmes
verrichten onder dezelfde voorwaarden als de beoefenaars van de conditions que les praticiens des professions paramédicales effectuant
paramedische beroepen die zulke prestaties uitvoeren. ces prestations.
§ 2. Op straffe van verlies van het voordeel verleend bij de bepaling § 2. Sous peine de perdre le bénéfice de la disposition du § 1er du
van § 1 van dit artikel, moeten zij zich bij de bevoegde geneeskundige présent article, elles sont tenues de se faire connaître à la
commissie bekend maken na een door de Koning vastgestelde procedure; commission médicale compétente, au terme d'une procédure fixée par le
bij deze gelegenheid vermelden zij de werkzaamheden waarvoor zij het Roi; à cette occasion, elles font connaître les activités pour
voordeel van verkregen rechten inroepen. De door de Koning bepaalde lesquelles elles invoquent le bénéfice des droits acquis. La procédure
procedure zal onder meer de wijze vaststellen waarop het bewijs van de fixée par le Roi déterminera notamment la manière dont la preuve de
uitvoering van de in § 1 bedoelde handelingen moet worden geleverd ». l'exécution des actes visés au § 1er sera rapportée ».
B.6.4. In de parlementaire voorbereiding van de wet van 19 december B.6.4. Les travaux préparatoires de la loi du 19 décembre 1990, qui a
1990, die de overgangsregeling van verworven rechten bepaald in créé le régime transitoire de droits acquis prévu dans l'article 54ter
artikel 54ter van het koninklijk besluit nr. 78 heeft ingevoerd, werd de l'arrêté royal n° 78, expliquaient que ce régime, qui permettait
verklaard dat die regeling, die het oorspronkelijk mogelijk maakte af
te wijken van de opgelegde kwalificatievoorwaarden, geïnspireerd was initialement de déroger aux conditions de qualification requises,
op die welke voorheen voor de verpleegkundigen werd uitgewerkt (ibid., s'inspirait de celui qui avait été prévu auparavant pour les
p. 5) : infirmiers (ibid., p. 5) :
« Zoals reeds het geval was voor de verpleegkundige beroepen, moeten « Comme il a été fait pour les professions de l'art infirmier, il
maatregelen worden genomen teneinde verworven rechten te kunnen convient de prendre les dispositions qui permettent d'accorder des
toekennen aan de personen die niet voldoen aan de vereiste droits acquis aux personnes qui, ne possédant pas les conditions de
bekwaamheidsvoorwaarden en handelingen verrichten die zijn qualification requises, exécutent des actes qui seraient réservés aux
voorbehouden aan de houders van een paramedische titel. titulaires de professions paramédicales.
Daar die personen hun activiteiten kunnen uitoefenen buiten de Ces personnes pouvant être actives en dehors des établissements de
verzorgingsinstellingen en de geneesheer- of tandartspraktijken, kan soins, des cabinets médicaux ou dentaires, il ne peut être exigé
men niet van hun eisen dat ze op deze plaatsen gewerkt hebben. De d'elles qu'elles aient travaillé en ces lieux. Il s'impose dès lors de
Koning moet bijgevolg gemachtigd worden de procedure vast te stellen donner au Roi le pouvoir de fixer la procédure qui permettra
tot toekenning van deze verworven rechten [...] » (Parl. St., Senaat, d'accorder ces droits acquis [...] » (Doc. parl., Sénat, 1988-1989, n°
1988-1989, nr. 779/2, p. 14). 779/2, p. 14).
Met betrekking tot die overgangsregeling is voorts gepreciseerd : En ce qui concerne ce régime transitoire, il a encore été précisé :
« Volgens de Minister dient aan de personen die hun beroep reeds « Selon le Ministre, il est indiqué de donner la possibilité aux
gedurende een zekere tijd beoefenen, de mogelijkheid te worden gegeven personnes qui exercent leur activité depuis un certain temps, de
daarmee door te gaan. continuer cet exercice.
Het probleem rijst in het bijzonder voor de kinesitherapeuten, de Le problème se pose notamment pour les kinésithérapeutes, les
masseurs, de pedicures en de beoefenaars van de podologie. masseurs, les pédicures et les podologues.
In dit verband kan verwezen worden naar de oplossing die indertijd A cet égard, on pourra s'inspirer de la solution intervenue à l'époque
voor de verplegers werd gevonden » (ibid., p. 16). pour les infirmiers » (ibid., p. 16).
B.6.5. Teneinde de activiteiten te bepalen die onder de paramedische B.6.5. Afin de déterminer les activités qui relèvent des professions
beroepen ressorteren en die dus zijn voorbehouden aan bepaalde paramédicales, et qui sont donc réservées à certaines personnes, le
personen, heeft de wetgever aan de Koning de zorg overgelaten om, législateur a confié au Roi le soin, d'une part, d'établir la liste
enerzijds, de lijst van de paramedische beroepen vast te stellen des professions paramédicales (article 22bis de l'arrêté royal n° 78)
(artikel 22bis van het koninklijk besluit nr. 78) en, voor elk et d'identifier, pour chaque profession paramédicale, les
paramedisch beroep, de kwalificaties, titels en prestaties van de qualifications, titres et prestations des professions paramédicales
paramedische beroepen te bepalen (artikel 23 van het koninklijk (article 23 de l'arrêté royal n° 78), et, d'autre part, d'organiser la
besluit nr. 78), en, anderzijds, de procedure te regelen met het oog
op het verkrijgen van het voordeel van de verworven rechten, waardoor procédure en vue du bénéfice des droits acquis, permettant de déroger
kan worden afgeweken van de kwalificatievoorwaarden van artikel 23 van aux conditions de qualification de l'article 23 de l'arrêté royal n°
het koninklijk besluit nr. 78 (vroeger artikel 54ter van het 78 (article 54ter, ancien, de l'arrêté royal n° 78).
koninklijk besluit nr. 78).
B.7.1. De wet van 25 januari 1999 heeft vervolgens, in artikel 24 van B.7.1. La loi du 25 janvier 1999 a ensuite inséré, dans l'article 24
het koninklijk besluit nr. 78, een vereiste ingevoerd van een de l'arrêté royal n° 78, une exigence d'agrément délivré par le
erkenning die door de minister van Volksgezondheid wordt verleend om ministre de la Santé publique pour pouvoir accomplir des prestations
prestaties of handelingen te mogen verrichten die onder een paramedisch beroep ressorteren : ou exécuter des actes qui relèvent d'une profession paramédicale :
« De adviezen hieromtrent dienen gegeven te worden door de provinciale « Ce sont les commissions médicales qui donneront les avis après avoir
geneeskundige commissies die zullen nagaan of de voorgelegde opleiding vérifié la conformité de la formation et des titres produits. A
en titels wel conform zijn. Op dit ogenblik houden deze provinciale l'heure actuelle, les commissions médicales provinciales y vont
geneeskundige commissies er elk een eigen interpretatie op na. Het is
de bedoeling om, via de erkenning door Volksgezondheid, meer chacune de leur propre interprétation. Le but poursuivi en instaurant
uniformiteit te creëren in deze opleidingen » (Parl. St., Senaat, cet agrément par la Santé publique est d'arriver à plus d'uniformité
1998-1999, nr. 1-1175/3, p. 26). dans ces formations » (Doc. parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1175/3, p.
B.7.2. De oorspronkelijke tekst van artikel 54ter van het koninklijk 26).
besluit nr. 78 werd bijgevolg aangepast en aangevuld opdat een B.7.2. Le texte initial de l'article 54ter de l'arrêté royal n° 78 a
erkenning, bij wijze van overgangsmaatregel, zou kunnen worden dès lors été adapté et complété afin qu'un agrément puisse être
verleend aan de in die bepaling vermelde personen (Parl. St., Kamer, accordé, à titre de mesure transitoire, aux personnes mentionnées dans
1997-1998, nr. 1722/1, p. 70) en opdat de personen die, in de cette disposition (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, n° 1722/1, p. 70),
overgangsregeling zoals die welke bij de wet van 19 december 1990 was et que puissent être dispensées d'un agrément les personnes qui, dans
ingevoerd, niet voldoen aan de overeenkomstig artikel 23 van het le régime transitoire tel qu'il avait été instauré par la loi du 19
koninklijk besluit nr. 78 opgelegde kwalificatievoorwaarden, zouden décembre 1990, ne remplissent pas les conditions de qualification
kunnen worden vrijgesteld van een erkenning : instaurées conformément à l'article 23 de l'arrêté royal n° 78 :
« De Nederlandse en de Franse tekst zijn op elkaar afgestemd en er « Le texte français et le texte néerlandais ont été mis en concordance
wordt duidelijk verwezen naar zowel de technische prestaties als naar et il y est référé clairement tant aux prestations techniques, qu'aux
de toevertrouwde handelingen. De aanvragen voor het verkrijgen van de actes confiés. Les demandes pour obtenir les droits acquis doivent
verworven rechten moeten ingediend worden bij de minister tot wiens être introduites auprès du ministre qui a la Santé publique dans ses
bevoegdheid de Volksgezondheid behoort » (ibid., pp. 70-71). attributions » (ibid., pp. 70-71).
B.7.3. De Koning is bijgevolg ertoe gemachtigd om, op advies van de B.7.3. Le Roi a dès lors été habilité à déterminer, sur avis du
Nationale Raad voor de paramedische beroepen, de voorwaarden en de Conseil national des professions paramédicales, les conditions et les
regels te bepalen tot het verkrijgen, het behouden en het intrekken règles pour l'obtention, le maintien et le retrait de l'agrément
van de erkenning (artikel 24, § 2, eerste lid, van het koninklijk (article 24, § 2, alinéa 1er, de l'arrêté royal n° 78, tel qu'il a été
besluit nr. 78, zoals vervangen bij artikel 177 van de wet van 25 remplacé par l'article 177 de la loi du 25 janvier 1999), ainsi que la
januari 1999), alsook de procedure om de verworven rechten te genieten procédure en vue du bénéfice des droits acquis (article 54ter de
(artikel 54ter van het koninklijk besluit nr. 78, zoals vervangen bij l'arrêté royal n° 78, tel qu'il a été remplacé par l'article 180 de la
artikel 180 van de wet van 25 januari 1999). loi du 25 janvier 1999).
B.8.1. Uit hetgeen voorafgaat, vloeit voort dat, voor de paramedische B.8.1. Il résulte de ce qui précède que, en ce qui concerne les
beroepen, de wetgever de Koning ertoe heeft gemachtigd de professions paramédicales, le législateur a habilité le Roi à
kwalificatievoorwaarden en de lijsten van de prestaties die onder elk déterminer les conditions de qualifications et les listes des
paramedisch beroep ressorteren, te bepalen (artikel 23 van het prestations relevant de chaque profession paramédicale (article 23 de
koninklijk besluit nr. 78), en de erkenningsvoorwaarden en -procedure l'arrêté royal n° 78), et à organiser les conditions et la procédure
te regelen (artikel 24 van het koninklijk besluit nr. 78), alsook de d'agrément (article 24 de l'arrêté royal n° 78), ainsi que la
procedure om de verworven rechten te genieten (artikel 54ter van het procédure en vue du bénéfice des droits acquis (article 54ter de
koninklijk besluit nr. 78). l'arrêté royal n° 78).
B.8.2. Voor het beroep van farmaceutisch-technisch assistent zijn de B.8.2. En ce qui concerne la profession d'assistant
kwalificatievoorwaarden en de lijst van de handelingen die onder het pharmaceutico-technique, les conditions de qualifications et la liste
beroep ressorteren, vastgesteld bij het koninklijk besluit van 5 des actes relevant de la profession ont été établies par l'arrêté
februari 1997, bekendgemaakt op 2 juli 1997 en in werking getreden op royal du 5 février 1997, publié le 2 juillet 1997 et entré en vigueur
12 juli 1997. le 12 juillet 1997.
De erkenningsprocedure en de procedure om het voordeel van de La procédure d'agrément ainsi que la procédure en vue du bénéfice des
verworven rechten te genieten, zijn vastgesteld bij het koninklijk besluit van 18 november 2004, voor het beroep van droits acquis ont été établies par l'arrêté royal du 18 novembre 2004,
farmaceutisch-technisch assistent in werking getreden op 1 september entré en vigueur, pour la profession d'assistant
2010. pharmaceutico-technique, le 1er septembre 2010.
B.9.1. Aanvankelijk voorzag artikel 54ter van het koninklijk besluit B.9.1. Initialement, l'article 54ter de l'arrêté royal n° 78, tel
nr. 78, zoals ingevoegd bij de wet van 19 december 1990, in een overgangsregeling die de personen die niet voldeden aan de kwalificatievoorwaarden maar op het ogenblik van de bekendmaking van de lijst van de technische handelingen van het paramedisch beroep waartoe zij behoren, die handelingen gedurende minstens drie jaar hadden verricht, toeliet dezelfde activiteiten verder uit te oefenen. De wet voorzag ook erin dat de Koning een procedure moest vaststellen waarmee de betrokkenen zich moesten bekendmaken bij de bevoegde medische commissie en de activiteiten moesten vermelden waarvoor zij het voordeel van de verworven rechten inriepen. B.9.2. Wanneer hij een erkenningsvereiste heeft ingevoerd voor de uitoefening van de paramedische beroepen, heeft de wetgever de overgangsregeling gewijzigd. Het in het geding zijnde artikel 54ter, § 3, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78, zoals vervangen bij qu'il a été inséré par la loi du 19 décembre 1990, prévoyait un régime transitoire autorisant les personnes qui ne satisfaisaient pas aux conditions de qualification mais qui, au moment de la publication de la liste des actes techniques de la profession paramédicale dont elles relèvent, avaient exécuté ces actes pendant au moins trois ans, à continuer d'exercer les mêmes activités. La loi prévoyait aussi que le Roi devait fixer une procédure par laquelle les intéressés devaient se faire connaître auprès de la commission médicale compétente et devaient faire connaître les activités pour lesquelles ils invoquaient le bénéfice des droits acquis. B.9.2. Lorsqu'il a créé une exigence d'agrément pour l'exercice des professions paramédicales, le législateur a modifié le régime transitoire. L'article 54ter, § 3, alinéa 1er, en cause, de l'arrêté
de wet van 25 januari 1999, voorziet in een regeling die afwijkt van royal n° 78, tel qu'il a été remplacé par la loi du 25 janvier 1999,
de erkenningsvereiste, ten behoeve van de personen die niet voldoen prévoit un régime dérogatoire à l'exigence d'agrément, en faveur des
aan de kwalificatievoorwaarden maar die, op het ogenblik van de personnes qui ne satisfont pas aux conditions de qualification mais
bekendmaking van de lijst van de prestaties of van de lijst van de qui, au moment de la publication de la liste des prestations ou de la
handelingen van het paramedisch beroep waartoe zij behoren, die liste des actes de la profession paramédicale dont elles relèvent,
prestaties of die handelingen gedurende minstens drie jaar hadden avaient exécuté ces prestations ou ces actes pendant au moins trois
verricht. ans.
De Koning moest een procedure vaststellen waarmee de betrokkenen zich Le Roi devait fixer une procédure par laquelle les intéressés devaient
moesten bekendmaken bij de minister van Volksgezondheid en de se faire connaître auprès du ministre de la Santé publique et devaient
activiteiten moesten vermelden waarvoor zij het voordeel van de faire connaître les activités pour lesquelles ils invoquaient le
verworven rechten inriepen. Die procedure trad evenwel pas op 1 bénéfice des droits acquis. Cette procédure n'est toutefois entrée en
september 2010 in werking voor het beroep van farmaceutisch-technisch vigueur que le 1er septembre 2010 pour la profession d'assistant
assistent. pharmaceutico-technique.
B.9.3. Elke overgangsregeling is beperkt in de tijd en doet een B.9.3. Tout régime transitoire est limité dans le temps et établit une
onderscheid ontstaan tussen de personen die die regeling kunnen distinction entre les personnes qui peuvent bénéficier de ce régime et
genieten en de anderen. De wetgever zou aan de door hem vooropgestelde les autres. Le législateur méconnaîtrait l'objectif qu'il s'est
doelstelling om de uitoefening van de paramedische beroepen voor te lui-même fixé, consistant à réserver l'exercice des professions
behouden aan de personen die aan de opgelegde kwalificatievoorwaarden paramédicales aux personnes qui remplissent les conditions de
voldoen, voorbijgaan indien hij niet voorzag in een einddatum voor de qualification requises, s'il ne prévoyait pas de date finale pour le
overgangsregeling waarin artikel 54ter van het koninklijk besluit nr. 78 voorziet. régime transitoire prévu à l'article 54ter de l'arrêté royal n° 78.
Door het einde van de overgangsregeling te verbinden met de datum van En liant la fin du régime transitoire à la date de publication de la
bekendmaking van de lijst van de prestaties of van de lijst van de liste des prestations ou de la liste des actes de la profession
handelingen van het paramedisch beroep waartoe zij behoren, te dezen 2 paramédicale dont elles relèvent, en l'espèce le 2 juillet 1997, le
juli 1997, hanteert de wetgever een objectief criterium van législateur recourt à un critère de distinction objectif. En effet, à
onderscheid. Immers, vanaf de bekendmaking van het besluit van 5 partir de la publication de l'arrêté du 5 février 1997, établissant,
februari 1997, dat ter uitvoering van de artikelen 6 en 23 van het en exécution des articles 6 et 23 de l'arrêté royal n° 78, la liste
koninklijk besluit nr. 78 de lijst van de handelingen van het beroep des actes de la profession d'assistant pharmaceutico-technique, le
van farmaceutisch-technisch assistent vaststelt, wordt geacht dat de contenu de cette profession paramédicale est censé pouvoir être connu.
inhoud van dat paramedisch beroep bekend kan zijn. B.9.4. C'est en règle au législateur qu'il appartient d'apprécier si
B.9.4. Het staat in beginsel aan de wetgever te beoordelen of een un changement législatif doit s'accompagner de mesures transitoires
wetswijziging moet samengaan met overgangsmaatregelen teneinde afin de tenir compte des attentes légitimes des personnes concernées
rekening te houden met de rechtmatige verwachtingen van de betrokken et c'est à lui qu'il revient de déterminer à quelles conditions et
personen en het komt hem toe te bepalen onder welke voorwaarden en dans quels délais il pourra être dérogé aux dispositions nouvelles au
binnen welke termijnen in het voordeel van die personen van de nieuwe bénéfice de ces personnes.
bepalingen zal kunnen worden afgeweken.
B.9.5. Het behoort niet tot de bevoegdheid van het Hof te beoordelen B.9.5. Il ne relève pas de la compétence de la Cour d'apprécier si le
of de Koning Zijn bevoegdheden heeft overschreden door te dralen met Roi a excédé Ses pouvoirs en tardant à exécuter les dispositions que
de uitvoering van de bepalingen die de wetgever in 1990 en in 1999 le législateur a introduites, en 1990 et en 1999, dans l'arrêté royal
heeft ingevoerd in het koninklijk besluit nr. 78. Het staat het Hof
enkel te oordelen of de wetgever, door, met verwijzing naar de datum n° 78. Il lui appartient seulement de juger si, en fixant en référence
van bekendmaking, 2 juli 1997, van de lijst van de handelingen van het à la date de publication, le 2 juillet 1997, de la liste des actes de
paramedisch beroep van farmaceutisch-technisch assistent, bij de wet la profession paramédicale d'assistant pharmaceutico-technique, par la
van 25 januari 1999, in werking getreden op 18 augustus 2009 voor het loi du 25 janvier 1999 entrée en vigueur le 18 août 2009 pour la
beroep van farmaceutisch-technisch assistent, de datum vast te stellen profession d'assistant pharmaceutico-technique, la date à laquelle les
waarop de betrokkenen hun paramedisch beroep gedurende drie jaar personnes intéressées doivent avoir exercé leur profession
moeten hebben uitgeoefend, op onevenredige wijze afbreuk heeft gedaan paramédicale pendant trois ans, le législateur a porté une atteinte
aan de rechtmatige verwachtingen van die categorie van personen. disproportionnée aux attentes légitimes de cette catégorie de
B.9.6. De mogelijkheid voor de Koning om voor elk paramedisch beroep personnes. B.9.6. La possibilité pour le Roi de fixer pour chaque profession
de prestaties, kwalificatievoorwaarden en beroepstitels vast te paramédicale les prestations, conditions de qualification et titres
stellen, is opgenomen in artikel 23 van het koninklijk besluit nr. 78 professionnels figure à l'article 23 de l'arrêté royal n° 78, et la
en de afwijking die is toegestaan ten behoeve van de personen die doen dérogation permise au bénéfice des personnes justifiant d'une
blijken van een tewerkstelling gedurende drie jaar, was geformuleerd
in artikel 54ter, ingevoegd bij de wet van 19 december 1990 en occupation de trois ans était formulée à l'article 54ter, inséré par
vervangen bij de wet van 25 januari 1999. Die bepalingen zijn echter la loi du 19 décembre 1990 et remplacé par la loi du 25 janvier 1999.
zonder uitwerking gebleven zolang de kwalificatievoorwaarden voor de Toutefois, ces dispositions sont restées sans effet tant que n'étaient
uitoefening van het beroep van farmaceutisch-technisch assistent en de pas arrêtées les conditions de qualification requises pour l'exercice
lijst van de handelingen waarmee die laatste door een apotheker kan de la profession d'assistant pharmaceutico-technique et la liste des
worden belast, niet waren vastgesteld - hetgeen is gebeurd bij het actes dont celui-ci peut être chargé par un pharmacien - ce qui fut
koninklijk besluit van 5 februari 1997 - en zolang geen procedure was fait par l'arrêté royal du 5 février 1997 - et tant que n'était pas
geregeld om het voordeel van de verworven rechten aan te vragen - organisée la procédure permettant de solliciter le bénéfice des droits
hetgeen, voor het beroep van farmaceutisch-technisch assistent, is
gebeurd bij het koninklijk besluit van 18 november 2004, in werking acquis - ce qui fut fait par l'arrêté royal du 18 novembre 2004, entré
en vigueur le 1er septembre 2010, pour la profession d'assistant
getreden op 1 september 2010. pharmaceutico-technique.
B.9.7. Het is denkbaar dat de wetgever weigert rekening te houden met B.9.7. Il peut se concevoir que le législateur refuse de prendre en
de personen die niet voldeden aan de opgelegde kwalificatievoorwaarden considération les personnes qui ne remplissaient pas les conditions de
en na de inwerkingtreding van het koninklijk besluit van 5 februari qualification requises et qui auraient été engagées postérieurement à
1997 in dienst zouden zijn genomen, aangezien dat besluit de lijst l'entrée en vigueur de l'arrêté royal du 5 février 1997 puisque
vaststelde van de handelingen die ressorteren onder het beroep van celui-ci établissait la liste des actes relevant de la profession
farmaceutisch-technisch assistent en de kwalificatievoorwaarden d'assistant pharmaceutico-technique et énumérait les conditions de
opsomde om die te mogen verrichten. qualification requises pour les accomplir.
Door te eisen dat de tewerkstelling teruggaat tot drie jaar te rekenen Mais en exigeant que l'occupation remonte à trois ans à partir du 2
vanaf 2 juli 1997 - terwijl het besluit van 5 februari 1997 pas op 12 juillet 1997 - alors que l'arrêté du 5 février 1997 ne sera en vigueur
juli 1997 in werking zal treden -, dat wil zeggen in een periode que le 12 juillet 1997 -, c'est-à-dire à une période où il n'était pas
waarin het niet mogelijk was de precieze inhoud van het beroep van possible de connaître le contenu exact de la profession d'assistant
farmaceutisch-technisch assistent te kennen en waarin de betrokkenen pharmaceutico-technique, et où aucune procédure n'était offerte aux
geen enkele procedure werd geboden om zich ervan te vergewissen dat intéressés pour qu'ils puissent s'assurer qu'ils satisfaisaient à la
zij aan de bij artikel 54ter, § 3, opgelegde voorwaarde voldeden, condition exigée par l'article 54ter, § 3, le législateur a pris une
heeft de wetgever echter een maatregel genomen die afbreuk kon doen mesure qui est de nature à tromper les attentes légitimes des
aan de rechtmatige verwachtingen van de betrokkenen. Pas wanneer zij personnes intéressées. C'est seulement quand elles ont connu le
de inhoud van het koninklijk besluit van 5 februari 1997 en van de contenu de l'arrêté royal du 5 février 1997 et de son annexe ainsi que
bijlage ervan kenden, alsook de activiteiten die in aanmerking worden les activités prises en compte et les modalités de la demande de
genomen en de voorwaarden voor het aanvragen van het voordeel van de bénéfice du régime transitoire et qu'elles ont disposé d'une procédure
overgangsregeling, en wanneer zij beschikten over een procedure om het leur permettant de solliciter le bénéfice des droits acquis que ces
voordeel van de verworven rechten aan te vragen, hebben die personen, personnes ont pu décider, en connaissance de cause, soit d'abandonner
met kennis van zaken, kunnen beslissen ofwel om een beroep waarvan de une profession dont l'exercice leur était désormais interdit, soit
uitoefening hun voortaan werd verboden, op te geven, ofwel om studies d'entreprendre des études pour remplir les conditions de qualification
aan te vatten teneinde te voldoen aan de in artikel 3 van dat besluit opgesomde kwalificatievoorwaarden, waardoor zij in staat zouden zijn dat beroep verder uit te oefenen. Door het retroactieve karakter ervan is de maatregel niet evenredig met het nagestreefde doel. B.9.8. Bovendien, in tegenstelling tot wat in de prejudiciële vraag wordt aangegeven, kan het niet volstaan om gedurende drie jaar de handelingen van farmaceutisch-technisch assistent vóór 2 juli 1997 te hebben uitgeoefend, los van elke uitoefening van dat beroep na die datum, daar, in dat geval, de maatregel zelfs ten goede zou kunnen komen aan de personen die het beroep van farmaceutisch-technisch assistent tussen 1997 en 2010 niet meer zouden hebben uitgeoefend, hetgeen niet coherent zou zijn in een beroep waar de technieken, methodes en kennis onophoudelijk evolueren. De toepassing van artikel 54ter is afhankelijk van de voorwaarde dat de personen, op het ogenblik van hun aanvraag, nog de activiteiten uitoefenen waarvoor zij het voordeel ervan inroepen. De enige mogelijke interpretatie van de in het geding zijnde bepaling heeft derhalve tot gevolg dat moet worden aangetoond dat de handelingen die ressorteren onder het beroep van farmaceutisch-technisch assistent, gedurende drie jaar werden énumérées dans l'article 3 de cet arrêté, qui leur permettraient d'en poursuivre l'exercice. Par son caractère rétroactif, la mesure n'est pas proportionnée à l'objectif poursuivi. B.9.8. En outre, contrairement à ce qu'indique la question préjudicielle, il ne peut suffire d'avoir exercé pendant trois ans les actes d'assistant pharmaceutico-technique avant le 2 juillet 1997, indépendamment de tout exercice de cette profession après cette date, car, dans ce cas, la mesure pourrait profiter même aux personnes qui n'auraient plus exercé la profession d'assistant pharmaceutico-technique entre 1997 et 2010, ce qui serait incohérent dans une profession où les techniques, méthodes et connaissances évoluent sans cesse. L'application de l'article 54ter est subordonnée à la condition que les personnes exercent encore, au moment de leur demande, les activités pour lesquelles elles en revendiquent le bénéfice. La seule interprétation possible de la disposition en cause a dès lors pour conséquence qu'il faut à la fois justifier d'un exercice des actes relevant de la profession d'assistant pharmaceutico-technique,
uitgeoefend vóór 2 juli 1997, en dat bovendien die activiteiten waarop pendant trois ans avant le 2 juillet 1997, et pratiquer encore ces
de aanvraag betrekking heeft, nog moeten worden uitgeoefend op het activités sur lesquelles porte la demande au moment où celle-ci est
ogenblik dat die aanvraag wordt ingediend, terwijl die aanvraag pas introduite, alors même que cette demande ne peut être introduite qu'à
vanaf 1 september 2010 kan worden ingediend, hetgeen erop neerkomt een partir du 1er septembre 2010, ce qui revient à exiger une expérience
ervaring van meer dan zestien jaar te eisen, terwijl een nuttige supérieure à seize ans, alors même qu'une expérience utile de trois
ervaring van drie jaar de gemiddelde duur overschrijdt van de studies ans dépasse la durée moyenne des études permettant d'obtenir un
die toelaten een getuigschrift te behalen van de opleiding die bij certificat attestant la formation requise par l'article 3 de l'arrêté
artikel 3 van het koninklijk besluit van 5 februari 1997 is vereist. royal du 5 février 1997.
B.9.9.1. Voor het overige zij onderstreept dat de overgangsregeling, B.9.9.1. Pour le surplus, il convient de souligner que ce n'est que le
zoals die bij de in het geding zijnde bepaling is vastgesteld, pas 1er septembre 2010, date de l'entrée en vigueur de l'arrêté royal
uitwerking kon hebben op 1 september 2010, datum van inwerkingtreding organisant la procédure et détaillant les conditions et modalités de
van het koninklijk besluit dat de procedure regelt en de voorwaarden demande du bénéfice des droits acquis, que le régime transitoire, tel
vaststelt voor het aanvragen van het voordeel van de verworven qu'il est prévu par la disposition en cause, a été susceptible de
rechten. sortir ses effets.
Bijgevolg kan worden beschouwd dat de nuttige ervaring van drie jaar C'est dès lors en référence à cette date qu'on peut considérer que
kan worden geëist met verwijzing naar die datum. l'expérience utile de trois ans peut être exigée.
B.9.9.2. Het is overigens met de datum van inwerkingtreding van de B.9.9.2. C'est d'ailleurs la date d'entrée en vigueur de la procédure
procedure om het voordeel van de verworven rechten aan te vragen, dat permettant de solliciter le bénéfice des droits acquis que le
de wetgever rekening heeft willen houden wanneer hij, bij artikel 77 législateur a souhaité prendre en compte lorsqu'il a modifié, par
van de wet van 17 juli 2015 houdende diverse bepalingen inzake l'article 77 de la loi du 17 juillet 2015 portant des dispositions
diverses en matière de santé, l'article 153, § 3, de la loi coordonnée
gezondheid, artikel 153, § 3, van de gecoördineerde wet van 10 mei du 10 mai 2015, pour les technologues en imagerie médicale et les
2015 heeft gewijzigd voor de technologen medische beeldvorming en de technologues de laboratoire médical.
technologen medisch laboratorium.
Die wijziging is verantwoord door overwegingen in verband met onder Cette modification a été justifiée par des considérations liées,
meer het verstrijken van een lange termijn sinds de bekendmaking van notamment, à l'écoulement d'une longue durée depuis la publication des
de koninklijke besluiten tot vaststelling van de arrêtés royaux fixant les conditions de qualification pour ces deux
kwalificatievoorwaarden voor beide beroepen (Parl. St., Kamer, 2014-2015, DOC 54-1161/001, pp. 61-62). professions (Doc. parl., Chambre, 2014-2015, DOC 54-1161/001, pp. 61-62).
Die overwegingen kunnen worden getransponeerd naar het beroep van Ces considérations sont transposables à la profession d'assistant
farmaceutisch-technisch assistent. pharmaceutico-technique.
B.10. Hieruit vloeit voort dat de prejudiciële vraag bevestigend dient B.10. Il s'ensuit que la question préjudicielle appelle une réponse
te worden beantwoord. affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 54ter, § 3, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 van L'article 54ter, § 3, alinéa 1er, de l'arrêté royal n° 78 du 10
10 november 1967 betreffende de uitoefening van de novembre 1967 relatif à l'exercice des professions des soins de santé
gezondheidszorgberoepen (thans : artikel 153, § 3, eerste lid, van de (actuellement : l'article 153, § 3, alinéa 1er, de la loi relative à
wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, l'exercice des professions des soins de santé, coordonnée le 10 mai
gecoördineerd op 10 mei 2015) schendt de artikelen 10 en 11 van de 2015) viole les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il exige
Grondwet in zoverre het van de farmaceutisch-technisch assistenten die des assistants pharmaceutico-techniques qui ne satisfont pas aux
niet voldoen aan de kwalificatievoorwaarden bepaald in artikel 23 van conditions de qualification prévues à l'article 23 du même arrêté
hetzelfde besluit, eist dat zij de prestaties of handelingen van hun qu'ils aient exécuté les prestations ou actes de leur profession
paramedisch beroep hebben verricht gedurende minstens drie jaar op paramédicale pendant au moins trois ans à la date du 2 juillet 1997 et
datum van 2 juli 1997 en niet op datum van 1 september 2010. non à la date du 1er septembre 2010.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 30 juni 2016. la Cour constitutionnelle, le 30 juin 2016.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
J. Spreutels J. Spreutels
^