← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 79/2016 van 25 mei 2016 Rolnummer : 6225 In zake : de prejudiciële
vraag over artikel 30bis, § § 3 en 5, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de
besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maa Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E.
De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 79/2016 van 25 mei 2016 Rolnummer : 6225 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 30bis, § § 3 en 5, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maa Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) | Extrait de l'arrêt n° 79/2016 du 25 mai 2016 Numéro du rôle : 6225 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 30bis, §§ 3 et 5, de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurit La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 79/2016 van 25 mei 2016 | Extrait de l'arrêt n° 79/2016 du 25 mai 2016 |
| Rolnummer : 6225 | Numéro du rôle : 6225 |
| In zake : de prejudiciële vraag over artikel 30bis, § § 3 en 5, van de | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 30bis, §§ 3 |
| wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december | et 5, de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre |
| 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, gesteld | 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs, posée par la |
| door het Arbeidshof te Gent. | Cour du travail de Gand. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de | composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. |
| rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. Daoût, | Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke et F. Daoût, assistée du |
| bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, | greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président E. De Groot, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij arrest van 5 juni 2015 in zake de nv « New Energy » tegen de | Par arrêt du 5 juin 2015 en cause de la SA « New Energy » contre |
| Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, waarvan de expeditie ter griffie | l'Office national de sécurité sociale, dont l'expédition est parvenue |
| van het Hof is ingekomen op 12 juni 2015, heeft het Arbeidshof te Gent | au greffe de la Cour le 12 juin 2015, la Cour du travail de Gand a |
| de volgende prejudiciële vraag gesteld : | posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 30bis, § 3, en § 5, van de Wet van 27 juni 1969 tot | « L'article 30bis, §§ 3 et 5, de la loi du 27 juin 1969 révisant |
| herziening van de Besluitwet van 28 december 1944 betreffende de | l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des |
| maatschappelijke zekerheid der arbeiders, zoals aangepast door de Wet | travailleurs, tel qu'il a été adapté par la loi du 27 avril 2007, |
| van 27 april 2007, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet al dan niet | viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non |
| in samenhang met artikel 1 Eerste Protocol bij de Europese Conventie | avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention |
| tot bescherming van de Rechten van de mens, en het algemeen beginsel | européenne des droits de l'homme et le principe général du droit à un |
| van het recht op een rechterlijke toetsing met volle rechtsmacht, | |
| doordat geen beroep op de justitiële rechter mogelijk is met het oog | contrôle judiciaire de pleine juridiction, en ce qu'un recours au juge |
| op het milderen van de vordering op basis van het | judiciaire en vue de tempérer l'action sur la base du principe de |
| evenredigheidsbeginsel vervat in het Eerste Protocol bij de Europese | proportionnalité contenu dans le Premier Protocole additionnel à la |
| Conventie tot bescherming van de Rechten van de mens ? ». | Convention européenne des droits de l'homme n'est pas possible ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. In de versie die van toepassing was vóór de wijziging ervan bij | B.1. Tel qu'il était applicable avant sa modification par la |
| de programmawet van 23 december 2009, bepaalde artikel 30bis van de | loi-programme du 23 décembre 2009, l'article 30bis de la loi du 27 |
| wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december | juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la |
| 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders (hierna : | sécurité sociale des travailleurs (ci-après : la loi ONSS) disposait : |
| de RSZ-wet) : « § 1. Voor de toepassing van dit artikel wordt verstaan onder : | « § 1er. Pour l'application du présent article, il faut entendre par : |
| 1° werken : de door de Koning bepaalde werkzaamheden; | 1° travaux : les activités déterminées par le Roi; |
| 2° opdrachtgever : eenieder die de opdracht geeft om tegen een prijs | 2° commettant : quiconque donne ordre d'exécuter ou de faire exécuter |
| werken uit te voeren of te laten uitvoeren; | des travaux pour un prix; |
| 3° aannemer : | 3° entrepreneur : |
| - eenieder die er zich toe verbindt om tegen een prijs voor een opdrachtgever werken uit te voeren of te laten uitvoeren; - iedere onderaannemer ten overstaan van de na hem komende onderaannemers; 4° onderaannemer : eenieder die er zich toe verbindt, hetzij rechtstreeks, hetzij onrechtstreeks, in welk stadium ook, tegen een prijs het aan de aannemer toevertrouwde werk of een onderdeel ervan uit te voeren of te laten uitvoeren of daartoe werknemers ter beschikking te stellen; 5° iemand die niet als aannemer is geregistreerd : de aannemer of onderaannemer die geen registratie als aannemer heeft gevraagd, noch verkregen of van wie de registratie als aannemer is geschrapt. § 2. De registratie als aannemer en de schrapping ervan worden verricht onder de voorwaarden, in de gevallen en volgens de modaliteiten die de Koning bepaalt. Daartoe richt de Koning commissies op waarvan Hij de opdracht, de samenstelling en de werking bepaalt. Bij gebrek aan een beslissing omtrent een aanvraag tot registratie binnen de door de Koning bepaalde termijn, is de aannemer die een aanvraag tot registratie bij de ad hoc Commissie heeft ingediend, automatisch geregistreerd. Bovendien richt de Koning een stuurgroep op waarvan Hij de samenstelling en de werking bepaalt. De stuurgroep heeft als opdracht | - quiconque s'engage, pour un prix, à exécuter ou à faire exécuter des travaux pour un commettant; - chaque sous-traitant par rapport aux sous-traitants suivants; 4° sous-traitant : quiconque s'engage, soit directement, soit indirectement, à quelque stade que ce soit, à exécuter ou à faire exécuter pour un prix, le travail ou une partie du travail confié à l'entrepreneur ou à mettre des travailleurs à disposition à cet effet; 5° quelqu'un qui n'est pas enregistré comme entrepreneur : l'entrepreneur ou le sous-traitant qui n'a pas demandé l'enregistrement comme entrepreneur, ou ne l'a pas obtenu ou dont l'enregistrement comme entrepreneur est radié. § 2. L'enregistrement comme entrepreneur et la radiation de l'enregistrement sont effectués aux conditions, dans les cas et suivant les modalités déterminées par le Roi. A cet effet, le Roi crée des commissions dont Il détermine la mission, la composition et le fonctionnement. A défaut de décision concernant une demande d'enregistrement dans le délai fixé par le Roi, l'entrepreneur qui a introduit une demande d'enregistrement auprès de la Commission ad hoc est enregistré d'office. Le Roi crée en outre un groupe d'impulsion dont Il détermine la composition et le fonctionnement. Le groupe d'impulsion a pour mission |
| de eenvormigheid van de door de commissies getroffen beslissingen te | de garantir l'uniformité des décisions prises par les commissions, |
| waarborgen, de goede werking van de secretariaten van de commissies te | d'assurer le bon fonctionnement des secrétariats des commissions et |
| regelen en de commissies bij te staan in geval van verhaal tegen een | d'assister les commissions en cas de recours contre une décision. Les |
| beslissing. De commissies behouden niettemin het recht de adviezen van | commissions conservent néanmoins le droit de confronter les avis du |
| de stuurgroep die betrekking hebben op algemene beginselen, te toetsen | groupe d'impulsion, qui ont trait à des principes généraux, aux |
| aan de feitelijke omstandigheden van elk individueel dossier. | circonstances de fait de chaque dossier individuel. |
| Alvorens in functie te treden leggen de leden van de commissie of van de stuurgroep in de handen van de voorzitter de eed af hun opdracht in volle onpartijdigheid te vervullen en de beraadslagingen waaraan zij deelnemen geheim te houden. De beslissingen van de commissies zijn vanaf de kennisgeving aan de betrokkene bij een ter post aangetekend schrijven, uitvoerbaar bij voorraad. Tegen deze beslissingen kan binnen twintig dagen na de in het vierde lid bedoelde kennisgeving een verhaal worden ingesteld. Dit verhaal wordt ingesteld voor de rechtbank van eerste aanleg overeenkomstig de algemene bevoegdheid welke aan deze rechtbank wordt toegekend door | Avant d'entrer en fonction, les membres de la commission ou du groupe d'impulsion prêtent entre les mains du président le serment de s'acquitter de leur mission en toute impartialité et de garder le secret des délibérations auxquelles ils participent. A partir de la notification à l'intéressé par lettre recommandée à la poste, les décisions des commissions sont exécutoires par provision. Le recours contre ces décisions peut être introduit dans les vingt jours suivant la notification visée à l'alinéa 4. Ce recours est porté devant le tribunal de première instance conformément à la compétence |
| artikel 568 van het Gerechtelijk Wetboek. Alvorens dit verhaal wordt ingesteld, kan de betrokkene, binnen | générale dévolue à ce tribunal par l'article 568 du Code judiciaire. |
| twintig dagen na de in het vierde lid bedoelde kennisgeving, bij een | Avant d'exercer ce recours, l'intéressé peut, par lettre recommandée à |
| ter post aangetekend schrijven, aan de commissie vragen om te worden | la poste, dans les vingt jours suivant la notification visée à |
| gehoord; hij kan zich op de zitting door een raadsman laten bijstaan | l'alinéa 4, demander à être entendu par la commission; il peut se |
| of vertegenwoordigen. Wanneer de betrokkene of zijn raadsman niet | faire assister ou représenter par un conseil lors de l'audition. |
| verschijnt na bij een ter post aangetekend schrijven te zijn uitgenodigd om tijdens de zitting van de commissie zijn recht om te worden gehoord, uit te oefenen, wordt hij geacht aan dat recht te verzaken. De commissie bevestigt of herziet haar beslissing en de in het vijfde lid vermelde verhaaltermijn van twintig dagen gaat slechts in op de dag waarop de betrokkene kennis is gegeven van die bevestiging of herziening. De beslissingen van de commissies worden definitief indien binnen de in het vijfde of zesde lid beoogde termijn, geen verhaal is ingesteld door de betrokkene of door of vanwege de door de Koning aangeduide ministers. De bepalingen van artikel 53bis van het Gerechtelijk Wetboek zijn van toepassing op de berekening van die termijn. De beslissingen tot registratie en de beslissingen tot schrapping van de registratie, met uitzondering van de motivering van deze laatste, worden bekendgemaakt door de invoeging of de schrapping van de | Lorsque l'intéressé ou son conseil ne comparaît pas après une lettre recommandée à la poste l'invitant à exercer, lors de la réunion de la commission, son droit à être entendu, il est censé avoir renoncé à ce droit. La commission confirme ou revoit sa décision et le délai de recours de vingt jours visé à l'alinéa 5 prend cours le jour de la notification à l'intéressé de cette confirmation ou révision. Les décisions des commissions deviennent définitives si aucun recours n'est introduit par l'intéressé ou par les ministres désignés par le Roi ou leurs délégués, dans le délai prévu à l'alinéa 5 ou à l'alinéa 6. Les dispositions de l'article 53bis du Code judiciaire sont applicables au calcul dudit délai. Les décisions d'enregistrement et les décisions de radiation, à l'exclusion de la motivation de ces dernières, sont publiées par l'ajout ou le retrait de la qualité d'entrepreneur enregistré sur le |
| hoedanigheid van geregistreerd aannemer op de website van de | site internet de la Banque-Carrefour des Entreprises. |
| Kruispuntbank van Ondernemingen. | Le dispositif des décisions relatives au recours visé à l'alinéa 5, |
| Het beschikkend gedeelte van de in kracht van gewijsde gegane | qui sont coulées en force de chose jugée, est en outre publié au |
| uitspraken over het in het vijfde lid bedoelde verhaal wordt bovendien | |
| in het Belgisch Staatsblad bekendgemaakt. | Moniteur belge. |
| Onverminderd het vierde lid hebben de beslissingen tot schrapping van | Sans préjudice de l'alinéa 4, les décisions de radiation de |
| de registratie als aannemer tegenover derden slechts uitwerking met | l'enregistrement comme entrepreneur ne sortent leurs effets vis-à-vis |
| ingang van de dag volgend op hun bekendmaking op de website van de | de tiers qu'à partir du lendemain de leur publication sur le site |
| Kruispuntbank van Ondernemingen. | Internet de la Banque-Carrefour des Entreprises. |
| § 3. De opdrachtgever die voor de in § 1 vermelde werken een beroep | § 3. Le commettant qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel à |
| doet op een aannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van | un entrepreneur qui a des dettes sociales au moment de la conclusion |
| het afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de | de la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes |
| betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. | sociales de son cocontractant. |
| De aannemer die voor de in § 1 vermelde werken een beroep doet op een | L'entrepreneur qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel à un |
| onderaannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van het | sous-traitant qui a des dettes sociales au moment de la conclusion de |
| afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de | la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes |
| betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. | sociales de son cocontractant. |
| De artikelen 1200 tot en met 1216 van het Burgerlijk Wetboek zijn | Les articles 1200 à 1216 du Code civil sont applicables à la |
| toepasselijk op de in de vorige leden bedoelde hoofdelijke | responsabilité solidaire visée aux alinéas précédents. |
| aansprakelijkheid. | |
| De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale prijs van | La responsabilité solidaire est limitée au prix total des travaux, non |
| de werken toevertrouwd aan de aannemer of onderaannemer exclusief | compris la taxe sur la valeur ajoutée, concédés à l'entrepreneur, ou |
| belasting over de toegevoegde waarde. | au sous-traitant. |
| De aannemer zonder personeel, die hoofdelijk aansprakelijk wordt | L'entrepreneur sans personnel qui voit sa responsabilité solidaire |
| gesteld bij toepassing van §§ 3 en 4, wordt gelijkgesteld met een | engagée en application des §§ 3 et 4 est assimilé à un employeur |
| werkgever schuldenaar en is als dusdanig aangegeven in de databank die | débiteur et est renseigné comme tel dans la banque de données |
| voor het publiek toegankelijk is, bedoeld in § 4, zesde lid, indien | accessible au public visée au § 4, alinéa 6, s'il ne s'acquitte pas |
| hij de geëiste bedragen niet vereffent binnen de dertig dagen na | des sommes réclamées dans les trente jours de l'envoi d'une mise en |
| verzending van een aangetekende ingebrekestelling. | demeure recommandée. |
| De aannemer die bij de Rijksdienst voor sociale zekerheid als | L'entrepreneur identifié à l'Office national de sécurité sociale en |
| werkgever zonder eigen sociale schulden is geïdentificeerd en die | qualité d'employeur qui n'a pas de dettes sociales propres et qui voit |
| hoofdelijk aansprakelijk wordt gesteld bij toepassing van §§ 3 en 4, | sa responsabilité solidaire engagée en application des §§ 3 et 4 est |
| is aangegeven als schuldenaar in de databank die voor het publiek toegankelijk is, bedoeld in § 4, zesde lid, indien hij de geëiste bedragen niet vereffent binnen de dertig dagen na verzending van een aangetekende ingebrekestelling. Men verstaat onder eigen sociale schulden, het geheel van de sommen die verschuldigd kunnen zijn aan de Rijksdienst voor de Sociale Zekerheid in zijn hoedanigheid van werkgever. De Koning stelt hiervan een lijst op. Als sociale schulden worden ook beschouwd de sommen die opgeëist worden in het kader van de hoofdelijke aansprakelijkheid in de situaties bedoeld in het vijfde en het zesde lid. De schulden waarvoor de schuldenaar bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid of bij een Fonds voor bestaanszekerheid een afbetalingsplan heeft verkregen zonder gerechtelijke procedure of bij gerechtelijke beslissing die in kracht van gewijsde is getreden, en het bewijs levert dat hij de opgelegde termijnen strikt naleeft, worden niet in aanmerking genomen om te bepalen of er al dan niet schulden bestaan. De in deze paragraaf vermelde hoofdelijke aansprakelijkheid geldt ook voor de sociale schulden van de vennoten van een tijdelijke handelsvennootschap, een stille handelsvennootschap of een maatschap die optreedt als aannemer of onderaannemer. De in deze paragraaf vermelde hoofdelijke aansprakelijkheid is eveneens van toepassing op de sociale schulden van de aannemer of de onderaannemer die ontstaan in de loop van de uitvoering van de overeenkomst. De hier bedoelde hoofdelijke aansprakelijkheid in hoofde van de | renseigné comme débiteur dans la banque de données accessible au public visée au § 4, alinéa 6, s'il ne s'acquitte pas des sommes réclamées dans les trente jours de l'envoi d'une mise en demeure recommandée. On entend par dettes sociales propres, l'ensemble des sommes qu'un employeur est susceptible de devoir à l'Office national de sécurité sociale en sa qualité d'employeur. Le Roi en établit la liste. Sont aussi considérées comme dettes sociales, les sommes réclamées au titre de la responsabilité solidaire dans les situations visées aux alinéas 5 et 6. Les dettes pour lesquelles le débiteur auprès de l'Office national de sécurité sociale ou auprès d'un Fonds de sécurité d'existence a obtenu des délais de paiement sans procédure judiciaire ou par une décision judiciaire coulée en force de chose jugée et fait preuve d'un respect strict des délais imposés, ne sont pas prises en considération pour déterminer s'il existe ou non des dettes. La responsabilité solidaire visée au présent paragraphe s'étend également aux dettes sociales des associés d'une société momentanée, d'une société interne ou d'une société de droit commun, qui agit comme entrepreneur ou sous-traitant. La responsabilité solidaire visée au présent paragraphe s'applique également aux dettes sociales de l'entrepreneur ou du sous-traitant qui prennent naissance en cours d'exécution de la convention. La responsabilité solidaire dans le chef du commettant ou de |
| opdrachtgever of de aannemer wordt beperkt tot 65 pct. wanneer de in | l'entrepreneur visée au présent paragraphe est limitée à 65 p.c. |
| lorsque la responsabilité solidaire visée à l'article 402, § 4, du | |
| artikel 402, § 4, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 | Code des impôts sur les revenus 1992 a été appliquée dans le chef du |
| bedoelde hoofdelijke aansprakelijkheid is toegepast in hoofde van | |
| dezelfde opdrachtgever of aannemer. | même commettant ou entrepreneur. |
| § 4. De opdrachtgever die voor de in § 1 vermelde werken een deel of | § 4. Le commettant qui effectue le paiement de tout ou partie du prix |
| het geheel van de prijs betaalt aan een aannemer die op het ogenblik | des travaux visés au § 1er, à un entrepreneur qui, au moment du |
| van de betaling sociale schulden heeft, is verplicht bij die betaling | paiement, a des dettes sociales, est tenu, lors du paiement, de |
| 35 pct. van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief de belasting | retenir et de verser 35 p.c. du montant dont il est redevable, non |
| over de toegevoegde waarde, in te houden en te storten aan voormelde | compris la taxe sur la valeur ajoutée, à l'Office national précité, |
| selon les modalités déterminées par le Roi. | |
| Rijksdienst, volgens de modaliteiten bepaald door de Koning. | L'entrepreneur qui effectue le paiement de tout ou partie du prix des |
| De aannemer die, voor de in § 1 vermelde werken een deel of het geheel | travaux visés au § 1er, à un sous-traitant qui, au moment du paiement, |
| van de prijs betaalt aan een onderaannemer die op het ogenblik van de | a des dettes sociales, est tenu, lors du paiement, de retenir et de |
| betaling sociale schulden heeft, is verplicht bij die betaling 35 pct. | verser 35 p.c. du montant dont il est redevable, non compris la taxe |
| van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief de belasting over de | sur la valeur ajoutée, à l'Office national précité, selon les |
| toegevoegde waarde, in te houden en te storten aan voormelde | modalités déterminées par le Roi. |
| Rijksdienst, volgens de modaliteiten bepaald door de Koning. | Le cas échéant, les retenues et versements visés au présent paragraphe |
| De in deze paragraaf bedoelde inhoudingen en stortingen worden in | sont limités au montant des dettes de l'entrepreneur ou sous-traitant |
| voorkomend geval beperkt tot het bedrag van de schulden van de | au moment du paiement. |
| aannemer of onderaannemer op het ogenblik van de betaling. | Lorsque la retenue et le versement visés au présent paragraphe ont été |
| Wanneer de in deze paragraaf bedoelde inhouding en storting correct | effectués correctement lors de chaque paiement de tout ou partie du |
| zijn uitgevoerd bij elke betaling van een deel of het geheel van de | prix des travaux à un entrepreneur ou un sous-traitant qui, au moment |
| prijs aan een aannemer of onderaannemer die op het ogenblik van de | du paiement, a des dettes sociales, la responsabilité solidaire visée |
| betaling sociale schulden heeft, wordt de in § 3 bedoelde hoofdelijke | au § 3 n'est pas appliquée. |
| aansprakelijkheid niet toegepast. | Lorsque la retenue et le versement visés au présent paragraphe n'ont |
| Wanneer de in deze paragraaf bedoelde inhouding en storting niet | pas été effectués correctement lors de chaque paiement de tout ou |
| correct zijn uitgevoerd bij elke betaling van een deel of het geheel | partie du prix des travaux à un entrepreneur ou un sous-traitant qui, |
| van de prijs aan een aannemer of onderaannemer die op het ogenblik van | au moment du paiement, a des dettes sociales, les montants |
| de betaling sociale schulden heeft, worden bij de toepassing van de in | éventuellement versés sont déduits, lors de l'application de la |
| § 3 bedoelde hoofdelijke aansprakelijkheid de eventueel gestorte | responsabilité solidaire visée au § 3, du montant pour lequel le |
| bedragen in mindering gebracht van het bedrag waarvoor de | commettant ou l'entrepreneur est rendu responsable. |
| opdrachtgever of de aannemer aansprakelijk wordt gesteld. | Lorsque le commettant ou l'entrepreneur constate, à l'aide de la |
| Wanneer de opdrachtgever of de aannemer vaststelt, met behulp van de | |
| voor het publiek toegankelijke gegevensbank die is opgericht door de | banque de données accessible au public, qui est créée par l'Office |
| Rijksdienst voor sociale zekerheid en die bewijskracht heeft voor de | national de sécurité sociale et qui a force probante pour |
| uitvoering van de §§ 3 en 4, dat hij inhoudingen moet verrichten op de | l'application des §§ 3 et 4, qu'il est dans l'obligation de faire des |
| door zijn medecontractant voorgelegde facturen, en wanneer het bedrag | retenues sur les factures présentées par son cocontractant, et que le |
| van de factuur die hem is voorgelegd hoger is dan of gelijk aan 7 | montant de la facture qui lui est présentée est supérieur ou égal à 7 |
| 143,00 euro, nodigt hij zijn medecontractant uit om hem een attest | 143,00 euros, il invite son cocontractant à lui produire une |
| over te leggen dat het bedrag van de schuld weergeeft als bijdrage, | attestation établissant le montant de sa dette en cotisations, |
| majorations de cotisations, sanctions civiles, intérêts de retard et | |
| verhoging van bijdrage, burgerlijke sanctie, nalatigheidsinteresten en | frais judiciaires. L'attestation en question tient compte de la dette |
| gerechtelijke kosten. Het bedoelde attest houdt rekening met de schuld | à la date du jour à laquelle elle est établie. Le Roi détermine la |
| op de dag waarop het is opgesteld. De Koning bepaalt de | durée de validité de ladite attestation. Si son cocontractant affirme |
| geldigheidstermijn van dit attest. Indien zijn medecontractant | que les dettes sont supérieures aux retenues à effectuer ou ne lui |
| bevestigt dat de schulden hoger zijn dan de te verrichten inhoudingen | produit pas l'attestation en question dans le mois de la demande, le |
| of wanneer hij het bedoelde attest niet binnen de maand na de aanvraag | commettant ou l'entrepreneur retient et verse à l'Office national |
| overlegt, houdt de opdrachtgever of de aannemer 35 pct. van het | précité 35 p.c. du montant de la facture. |
| factuurbedrag in en stort het aan de voormelde Rijksdienst. | |
| De Koning kan het bedrag van 7 143 euro, bedoeld in het voorgaande | Le Roi peut adapter le montant de 7 143 euros visé à l'alinéa |
| lid, aanpassen. | précédent. |
| Wanneer de aannemer een niet in België gevestigde werkgever is, die | Lorsque l'entrepreneur est un employeur non établi en Belgique, qui |
| geen sociale schulden in België heeft en waarvan alle werknemers in | n'a pas de dettes sociales en Belgique et dont tous les travailleurs |
| het bezit zijn van een geldig detacheringsbewijs, zijn de inhoudingen, | sont en possession d'un certificat de détachement valable, les |
| bedoeld in deze paragraaf, niet van toepassing op de aan hem | retenues, visées au présent paragraphe, ne s'appliquent pas au |
| verschuldigde betaling. | paiement qui lui est dû. |
| De Koning bepaalt de inhoud en de voorwaarden en modaliteiten inzake | Le Roi détermine le contenu et les conditions et modalités d'envoi des |
| toezending van de inlichtingen die de personen, bedoeld in deze | renseignements que doivent fournir les personnes visées au présent |
| paragraaf, moeten verstrekken aan voormelde Rijksdienst. | paragraphe à l'Office national précité. |
| De Koning bepaalt de nadere regelen volgens welke de voormelde | Le Roi fixe les modalités selon lesquelles l'Office national précité |
| Rijksdienst de in toepassing van het eerste en tweede lid gestorte | répartit les montants versés en application des alinéas 1er et 2, afin |
| bedragen verdeelt, ter betaling aan de Rijksdienst of aan een Fonds | de payer à l'Office national ou à un Fonds de sécurité d'existence au |
| voor bestaanszekerheid in de zin van de wet van 7 januari 1958 betreffende de Fondsen voor bestaanszekerheid, van de bijdragen, de bijdrageopslagen, de burgerlijke sanctie, de verwijlintresten en de gerechtskosten die in welk stadium ook door de medecontractant verschuldigd zijn. De Koning bepaalt binnen welke termijn dit bedrag kan worden aangerekend, alsook de modaliteiten van terugbetaling of aanwending van het eventueel saldo. De Koning bepaalt binnen welke termijn de medecontractant het gestorte bedrag recupereert in de mate dat de stortingen het bedrag van de schulden overschrijden. | sens de la loi du 7 janvier 1958 concernant les Fonds de sécurité d'existence, les cotisations, les majorations de cotisations, les sanctions civiles, les intérêts de retard et les frais judiciaires dus par le cocontractant à quelque stade que ce soit. Le Roi détermine le délai dans lequel ce montant peut être imputé, ainsi que les modalités de remboursement ou d'affectation du solde éventuel. Le Roi détermine le délai dans lequel le cocontractant récupère le montant versé dans la mesure où les versements dépasseraient le montant des dettes. |
| § 5. Onverminderd de toepassing van de sancties voorzien in artikel 35, eerste lid, 3, is de opdrachtgever die de in § 4, eerste lid, bedoelde storting niet verricht heeft, benevens de betaling van het te storten bedrag, aan de voormelde Rijksdienst bovendien een bijslag verschuldigd gelijk aan het te betalen bedrag. Onverminderd de toepassing van de sancties voorzien in artikel 35, eerste lid, 3, is de aannemer die de in § 4, tweede lid, bedoelde storting niet verricht heeft, benevens de betaling van het te storten bedrag, aan de voormelde Rijksdienst bovendien een bijslag verschuldigd gelijk aan het te betalen bedrag. De Koning kan bepalen onder welke voorwaarden de bijslag kan worden verminderd. § 6. De vennoten van een tijdelijke handelsvennootschap, een stille handelsvennootschap of een maatschap zijn onderling hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de sommen die in uitvoering van dit artikel door de tijdelijke handelsvennootschap, de stille handelsvennootschap of de maatschap verschuldigd zijn. | § 5. Sans préjudice de l'application des sanctions prévues par l'article 35, alinéa 1er, 3, le commettant qui n'a pas effectué le versement visé au § 4, alinéa 1er, est redevable à l'Office national précité, outre le montant à verser, d'une majoration égale au montant à payer. Sans préjudice de l'application des sanctions prévues par l'article 35, alinéa 1er, 3, l'entrepreneur qui n'a pas effectué le versement visé au § 4, alinéa 2, est redevable à l'Office national précité, outre le montant à verser, d'une majoration égale au montant à payer. Le Roi peut déterminer sous quelles conditions la majoration peut être réduite. § 6. Les associés d'une société momentanée, d'une société interne ou d'une société de droit commun sont solidairement responsables entre eux pour le paiement des sommes dont la société momentanée, la société interne ou la société de droit commun est redevable en exécution de cet article. |
| § 7. Alvorens de werken aan te vatten, moet de aannemer, op wie de opdrachtgever beroep heeft gedaan, volgens de door de Koning bepaalde modaliteiten, aan voormelde Rijksdienst alle juiste inlichtingen verstrekken die nodig zijn om de aard en de belangrijkheid van de werken te ramen en er de opdrachtgever en, in voorkomend geval, in welk stadium ook, de onderaannemers van te identificeren. Indien tijdens de uitvoering van de werken andere onderaannemers tussenkomen, moet deze aannemer voorafgaandelijk de voormelde Rijksdienst hiervan verwittigen. Daartoe moet iedere onderaannemer die op zijn beurt een beroep doet op een andere onderaannemer, voorafgaandelijk de aannemer daarvan schriftelijk in kennis stellen en hem alle juiste inlichtingen verstrekken, zoals bepaald door de Koning, die nodig zijn om de voormelde Rijksdienst in te lichten. De aannemer licht de voormelde Rijksdienst in over de begin- en einddatum van de werken en over de begin- en einddatum van de werken die uitgevoerd worden door de onderaannemers. De Koning bepaalt wat moet worden verstaan onder einddatum van de werken en begin en einddatum van de werken uitgevoerd door de onderaannemer. Op dezelfde wijze, wanneer de aan de voormelde Rijksdienst gemelde tussenkomst van een onderaannemer wordt afgezegd, licht de aannemer de voormelde Rijksdienst hiervan in binnen de vijftien dagen na de aanvankelijk voorziene begindatum. Voor de toepassing van deze paragraaf, wordt met de aannemer gelijkgesteld, eenieder die de in § 1, 1°, bedoelde werken zelf uitvoert of laat uitvoeren voor eigen rekening om daarna het onroerend goed geheel of gedeeltelijk te vervreemden. De voormelde Rijksdienst stelt een elektronische kopie van de ontvangen meldingen ter beschikking van de bevoegde diensten van de Federale overheidsdienst Financiën. Deze meldingen worden ter beschikking gesteld van de inspectiediensten, bedoeld in artikel 1 van de wet van 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie, die er om vragen. § 8. De aannemer of diegene die met hem wordt gelijkgesteld, die zich niet schikt naar de verplichtingen van § 7, eerste lid, is aan | § 7. Avant de commencer les travaux, l'entrepreneur, à qui le commettant a fait appel, doit communiquer, selon les modalités à fixer par le Roi, à l'Office national précité toutes les informations exactes nécessaires destinées à en évaluer la nature et l'importance ainsi qu'à en identifier le commettant et, le cas échéant, les sous-traitants, à quelque stade que ce soit. Si au cours de l'exécution des travaux d'autres sous-traitants interviennent, cet entrepreneur doit, au préalable, en avertir l'Office national précité. A cette fin, chaque sous-traitant, qui fait à son tour appel à un autre sous-traitant, doit préalablement en avertir, par écrit, l'entrepreneur et lui fournir les informations exactes nécessaires destinées à l'Office national précité telles que définies par le Roi. L'entrepreneur informe l'Office national précité de la date de début et de fin des travaux et des dates de début et de fin de l'intervention des sous-traitants. Le Roi définit ce que l'on entend par date de fin des travaux et date de début et de fin d'intervention des sous-traitants. De même, lorsque l'intervention d'un sous-traitant, qui avait été déclarée à l'Office national précité, est annulée, l'entrepreneur en informe l'Office national précité dans les quinze jours qui suivent la date de début d'intervention initialement prévue. Pour l'application du présent paragraphe, est assimilé à l'entrepreneur toute personne qui effectue ou fait effectuer pour son propre compte des travaux visés au § 1er, 1°, afin d'aliéner ensuite en tout ou en partie ce bien immobilier. L'Office national précité met une copie électronique des déclarations reçues à la disposition du service compétent du Service public fédéral des Finances. Ces déclarations sont mises à la disposition des services d'inspection visés à l'article 1er de la loi du 16 novembre 1972 concernant l'inspection du travail, qui le demandent. § 8. L'entrepreneur ou celui qui y est assimilé qui ne se conforme pas aux obligations du § 7, alinéa 1er, est redevable à l'Office national |
| voormelde Rijksdienst een som verschuldigd gelijk aan 5 pct. van het | précité d'une somme équivalente à 5 p.c. du montant total des travaux, |
| totaal bedrag van de werken, exclusief de belasting over de | non compris la taxe sur la valeur ajoutée, qui n'ont pas été déclarés |
| toegevoegde waarde, die niet aan de Rijksdienst werden gemeld. De som | à l'Office national. La somme qui est réclamée à l'entrepreneur est |
| die bij de aannemer gevorderd wordt, wordt verminderd met het bedrag | diminuée à concurrence du montant qui a été payé effectivement à |
| dat daadwerkelijk werd betaald aan de Rijksdienst door de | l'Office national par le sous-traitant en application de la |
| onderaannemer met toepassing van de bepaling van het hierna volgende lid. | disposition de l'alinéa suivant. |
| De onderaannemer die zich niet schikt naar de bepalingen van § 7, | Le sous-traitant qui ne se conforme pas aux dispositions du § 7, |
| tweede lid, is aan de Rijksdienst een som verschuldigd gelijk aan 5 | alinéa 2, est redevable à l'Office national d'une somme égale à 5 p.c. |
| pct. van het totaal bedrag van de werken, exclusief de belasting over | du montant total des travaux, non compris la taxe sur la valeur |
| de toegevoegde waarde, die hij heeft toevertrouwd aan zijn | ajoutée, qu'il a confiés à son ou à ses sous-traitants. |
| onderaannemer of aan zijn onderaannemers. | |
| De aannemer die zich niet schikt naar de bepalingen van § 7, derde en | L'entrepreneur qui ne se conforme pas aux dispositions du § 7, alinéas |
| vierde lid, is aan de Rijksdienst een forfaitaire vergoeding | 3 et 4, est redevable à l'Office national d'une indemnité forfaitaire |
| verschuldigd van 150,00 euro per onjuist aangegeven inlichting. | égale à 150,00 euros par information inexacte déclarée. |
| § 9. De Koning kan de toepassing van de §§ 7 en 8 beperken tot de | § 9. Le Roi peut limiter l'application des §§ 7 et 8 aux travaux dont |
| werken waarvan het totaal bedrag hoger is dan een door Hem te bepalen | le montant total dépasse une limite qu'Il détermine et pour lesquels |
| bedrag en waarvoor geen beroep is gedaan op een onderaannemer. | il n'a pas été fait appel à un sous-traitant. |
| De Koning kan bepalen onder welke voorwaarden de som die verschuldigd | Le Roi peut déterminer sous quelles conditions la somme due en vertu |
| is ingevolge § 8 kan worden verminderd of vrijgesteld. | du § 8 peut être réduite ou exonérée. |
| § 10. Dit artikel is niet van toepassing op de | § 10. Le présent article n'est pas applicable au commettant-personne |
| opdrachtgever-natuurlijke persoon die de in § 1 vermelde werken | physique qui fait exécuter des travaux visés au § 1er, à des fins |
| uitsluitend voor privé-doeleinden laat uitvoeren. | strictement privées. |
| § 11. Dit artikel blijft van toepassing in geval van faillissement of | § 11. Le présent article reste applicable en cas de faillite ou de |
| tout autre concours de créanciers de même qu'en cas de cession, | |
| elke andere samenloop van schuldeisers alsook bij cessie, beslag onder | saisie-arrêt, nantissement, dation en paiement ou d'action directe |
| derden, inpandgeving, inbetalinggeving of in artikel 1798 van het | visée à l'article 1798 du Code Civil ». |
| Burgerlijk Wetboek bedoelde rechtstreekse vordering ». | |
| B.2.1. Het oorspronkelijke artikel 30bis werd in de RSZ-wet ingevoegd | B.2.1. L'article 30bis originaire a été inséré dans la loi ONSS par la |
| bij de wet van 4 augustus 1978 tot economische heroriëntering. Die | loi du 4 août 1978 de réorientation économique. Cette disposition |
| bepaling maakte deel uit van een geheel van maatregelen ter | faisait partie d'un ensemble de mesures visant à lutter, de manière |
| bestrijding, op een meer doeltreffende wijze dan in het verleden, van | plus efficace que dans le passé, contre les pratiques frauduleuses des |
| de bedrieglijke praktijken van de koppelbazen, die, enerzijds, bestaan | pourvoyeurs de main-d'oeuvre, qui se traduisent, d'une part, par le |
| in het niet betalen van sociale bijdragen, de bedrijfsvoorheffing en | non-paiement des cotisations de sécurité sociale, du précompte |
| de btw en, anderzijds, in het bezetten van een belangrijk aantal | professionnel et de la taxe sur la valeur ajoutée et, d'autre part, |
| werkplaatsen, hetzij door personen die sociale uitkeringen genieten | par l'occupation d'un nombre important de postes de travail soit par |
| des personnes bénéficiant d'allocations sociales (pension, allocations | |
| (pensioenen, werkloosheidsuitkeringen en ZIV-uitkeringen) en wier | de chômage et indemnités AMI) et effectuant des prestations en |
| prestaties in strijd zijn met de betrokken uitkeringsreglementering, | violation des règles qui régissent l'octroi de ces allocations, soit |
| hetzij door buitenlanders die niet gemachtigd zijn te werken. In beide | par des étrangers non autorisés à travailler, ce qui, dans un cas |
| gevallen is het effect een even grote vermindering van het aanbod voor | comme dans l'autre, a pour effet de réduire les offres pour les |
| de werknemers die een regelmatige betrekking zoeken (Parl. St., | demandeurs d'emploi réguliers (Doc. parl., Sénat, 1977-1978, n° 415-1, |
| Senaat, 1977-1978, nr. 415-1, p. 36). | p. 36). |
| Het stelsel van de registratie van de aannemers strekte ertoe door | Le système de l'enregistrement des entrepreneurs tendait à garantir, |
| middel van grondige onderzoeken de correcte toepassing door hen van de | au moyen de vérifications approfondies, que ceux-ci appliquent |
| fiscale en sociale wetgeving te waarborgen (ibid., p. 38). Het was de | correctement la législation fiscale et sociale (ibid., p. 38). |
| bedoeling van de wetgever « ertoe te komen dat geen beroep meer wordt | L'intention du législateur était « d'en arriver à ce qu'il ne soit |
| gedaan op personen van wie verwacht kan worden dat ze hun | plus fait appel à des personnes dont on peut craindre qu'elles ne |
| verplichtingen als werkgever niet zullen naleven » (ibid., p. 39). | rempliront pas leurs obligations d'employeur » (ibid., p. 39). |
| B.2.2. In die oorspronkelijke versie hield artikel 30bis van de | B.2.2. Dans cette version initiale, l'article 30bis de la loi ONSS |
| RSZ-wet voor de opdrachtgever de verplichting in om te werken met een | impliquait pour le commettant l'obligation de travailler avec un |
| geregistreerde aannemer, op straffe van een hoofdelijke | entrepreneur enregistré, sous peine d'être solidairement responsable |
| aansprakelijkheid voor de bijdragen voor sociale zekerheid, de | des cotisations, des majorations de cotisations et des intérêts de |
| bijdrageopslagen en de verwijlintresten verschuldigd door de aannemer | retard dus par l'entrepreneur à l'Office national de sécurité sociale. |
| aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Die aansprakelijkheid was | |
| beperkt tot 50 pct. van de totale prijs van het werk, exclusief de | Cette responsabilité était limitée à 50 % du prix total des travaux, |
| belasting over de toegevoegde waarde. | non compris la taxe sur la valeur ajoutée. |
| Degene die een beroep deed op een niet-geregistreerde aannemer, was | Celui qui faisait appel à un entrepreneur non enregistré était tenu, |
| verplicht om bij iedere betaling die hij aan die medecontractant deed, | lors de chaque paiement qu'il effectuait à ce cocontractant, de |
| 15 pct. van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief de belasting | retenir et de verser à l'Office national de sécurité sociale 15 % du |
| over de toegevoegde waarde, in te houden en door te storten aan de | montant dont il était redevable, non compris la taxe sur la valeur |
| Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. De aldus gestorte bedragen werden | |
| in voorkomend geval in mindering gebracht van de hoofdelijke | ajoutée. Les montants ainsi versés étaient déduits, le cas échéant, de |
| aansprakelijkheid voor de sociale schulden. | la responsabilité solidaire pour les dettes sociales. |
| B.2.3. Die regeling werd door het Hof van Justitie van de Europese | B.2.3. La Cour de justice de l'Union européenne a jugé que ce régime |
| Unie in strijd met het vrij verkeer van diensten geacht, aangezien zij | était contraire à la libre circulation des services, parce qu'il |
| op onevenredige wijze de toegang van niet in België geregistreerde | constituait, pour les entrepreneurs non enregistrés en Belgique, une |
| aannemers tot de Belgische markt bemoeilijkte (HvJ, 9 november 2006, | entrave disproportionnée au marché belge (CJCE, 9 novembre 2006, |
| C-433/04, Commissie t. België, punten 30-42). | C-433/04, Commission c. Belgique, points 30-42). |
| Met de volledige vervanging van artikel 30bis van de RSZ-wet bij | En remplaçant intégralement l'article 30bis de la loi ONSS par |
| artikel 55 van de programmawet van 27 april 2007 beoogde de wetgever | l'article 55 de la loi-programme du 27 avril 2007, le législateur a |
| de hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale schulden in | cherché à mettre la responsabilité solidaire en matière de dettes |
| overeenstemming te brengen met dat arrest van het Hof van Justitie van | sociales en conformité avec cet arrêt de la Cour de justice de l'Union |
| de Europese Unie, alsook met de wet van 16 januari 2003 « tot | européenne, ainsi qu'avec la loi du 16 janvier 2003 « portant création |
| oprichting van een Kruispuntbank van Ondernemingen, tot modernisering | d'une Banque-Carrefour des Entreprises, modernisation du registre de |
| van het handelsregister, tot oprichting van erkende | commerce, création de guichets-entreprises agréés et portant diverses |
| ondernemingsloketten en houdende diverse bepalingen », zonder evenwel | dispositions », sans négliger pour autant l'objectif initial, à savoir |
| de initiële doelstelling, de strijd tegen de praktijken van de | |
| koppelbazen, te veronachtzamen. In de parlementaire voorbereiding werd | lutter contre les pratiques des pourvoyeurs de main-d'oeuvre. A cet |
| daaromtrent het volgende vermeld : | égard, il est dit dans les travaux préparatoires : |
| « Het nieuw opgezette mechanisme heeft als hoeksteen de verplichting | « Le nouveau mécanisme mis en place trouve sa pierre angulaire dans |
| voor de opdrachtgever of de aannemer om de inhouding slechts uit te | l'obligation pour le commettant ou l'entrepreneur d'effectuer une |
| voeren in het geval van het bestaan van sociale en/of | retenue uniquement en cas d'existence de dettes sociales et/ou |
| belastingschulden in hoofde van de aannemer of de onderaannemer | fiscales dans le chef de l'entrepreneur ou du sous-traitant |
| medecontractant, [...]. | cocontractant, [...]. |
| De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt enkel behouden in hoofde van de | La responsabilité solidaire est seulement maintenue dans le chef du |
| medecontractant van de aannemer of de onderaannemer wanneer de | cocontractant de l'entrepreneur ou du sous-traitant lorsque les |
| inhoudingen niet correct werden uitgevoerd. | retenues n'ont pas été effectuées correctement. |
| [...] | [...] |
| Wat de opmerking betreft dat de opdrachtgever/aannemer niet in de | Quant à la remarque que le maître de l'ouvrage ou l'entrepreneur ne |
| toekomst kan kijken om te zien of zijn aannemer geen schulden zal | peut pas regarder dans le futur pour voir si son entrepreneur aura des |
| hebben in de loop van de uitvoering van de overeenkomst, moet worden | dettes dans le cours de l'exécution du contrat, il faut attirer |
| gewezen op het feit dat de hoofdelijke aansprakelijkheid voor dit | l'attention sur le fait que la responsabilité solidaire pour de telles |
| soort schulden niet mag wegvallen omdat dit anders de aannemers de | dettes ne peut pas être abandonnée parce que ceci donnerait aux |
| mogelijkheid zou kunnen geven om zich derwijze te organiseren dat er | entrepreneurs l'occasion de s'organiser de telle façon qu'il n'y ait |
| nooit schulden zijn op het ogenblik van het afsluiten van de | jamais de dettes au moment de la conclusion du contrat. Les dettes |
| overeenkomst. De latere schulden zouden dan eventueel ten laste kunnen | ultérieures pourraient être éventuellement à charge d'un autre maître |
| vallen van een andere opdrachtgever, voor zover er nog een andere | |
| opdrachtgever komt. Dit is derhalve niet te verantwoorden in de strijd | de l'ouvrage pour autant qu'il y en ait un. Ceci n'est pas justifiable |
| tegen fiscale en sociale fraude » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC | dans la lutte contre la fraude fiscale et sociale » (Doc. parl., |
| 51-3058/001, pp. 17-21). | Chambre, 2006-2007, DOC 51-3058/001, pp. 17-21). |
| B.2.4. In die nieuwe versie van artikel 30bis van de RSZ-wet werd de | B.2.4. Dans cette nouvelle version de l'article 30bis de la loi ONSS, |
| verplichting voor niet-particuliere opdrachtgevers om met een | l'obligation de travailler avec un entrepreneur enregistré a été |
| geregistreerde aannemer te werken, vervangen door de verplichting voor | remplacée par l'obligation, pour le commettant qui n'est pas une |
| de opdrachtgever om na te gaan of de aannemer op het ogenblik van het | personne physique, de vérifier si l'entrepreneur a des dettes sociales |
| sluiten van de overeenkomst of in de loop van de overeenkomst sociale | au moment de la conclusion de la convention ou au cours de son |
| schulden heeft. Indien dat het geval is, is hij krachtens artikel | exécution. Si c'est le cas, il est tenu, conformément à l'article |
| 30bis, § 4, eerste lid, van de RSZ-wet verplicht om bij elke betaling | 30bis, § 4, alinéa 1er, de la loi ONSS, lors de chaque paiement, de |
| 35 pct. van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief de belasting | retenir et de verser à l'Office national de sécurité sociale 35 % du |
| over de toegevoegde waarde, in te houden en te storten aan de | montant dont il est redevable, non compris la taxe sur la valeur |
| Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Die inhoudingen en stortingen | ajoutée. Le cas échéant, ces retenues et versements sont limités au |
| worden in voorkomend geval beperkt tot het bedrag van de schulden van | montant des dettes de l'entrepreneur au moment du paiement. |
| de aannemer op het ogenblik van de betaling. | |
| Indien de opdrachtgever die verplichting niet nakomt, is hij krachtens | Si le commettant ne respecte pas cette obligation, il est, |
| artikel 30bis, § 3, van de RSZ-wet hoofdelijk aansprakelijk voor de | conformément à l'article 30bis, § 3, de la loi ONSS, solidairement |
| betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. De | responsable du paiement des dettes sociales de son cocontractant. La |
| hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale prijs van de | responsabilité solidaire est limitée au prix total des travaux confiés |
| werken toevertrouwd aan de aannemer, exclusief de belasting over de | à l'entrepreneur, non compris la taxe sur la valeur ajoutée. D'autre |
| toegevoegde waarde. Daarnaast is de opdrachtgever, krachtens artikel | |
| 30bis, § 5, eerste lid, van de RSZ-wet, benevens de betaling van het | part, conformément à l'article 30bis, § 5, alinéa 1er, de la loi ONSS, |
| te storten bedrag, aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid bovendien | le commettant est de plus redevable à l'Office national de sécurité |
| een bijslag verschuldigd gelijk aan dat bedrag. | sociale, outre le montant à verser, d'une majoration égale à ce |
| B.3.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of artikel 30bis, §§ 3 en | montant. B.3.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 30bis, §§ 3 et 5, |
| 5, van de RSZ-wet bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de | de la loi ONSS est compatible avec les articles 10 et 11 de la |
| Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 1 van het | Constitution, combinés ou non avec l'article 1er du Premier Protocole |
| Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten | additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme et avec |
| van de mens en met het algemeen beginsel van het recht op een | le principe général du droit à un contrôle de pleine juridiction, en |
| rechterlijke toetsing met volle rechtsmacht, doordat de rechter die | ce que le juge qui se prononce sur la responsabilité solidaire |
| zich over voormelde hoofdelijke aansprakelijkheid uitspreekt, het | précitée ne peut pas tempérer le montant sur la base du principe de |
| bedrag niet kan milderen op grond van het evenredigheidsbeginsel. | proportionnalité. |
| B.3.2. De prejudiciële vraag is niet ontvankelijk in zoverre zij | B.3.2. La question préjudicielle n'est pas recevable en tant qu'elle |
| betrekking heeft op artikel 30bis, § 5, van de RSZ-wet. De verwijzende | porte sur l'article 30bis, § 5, de la loi ONSS. Le juge a quo a en |
| rechter heeft immers vastgesteld dat de eis van de Rijksdienst voor | effet constaté que la demande de l'Office national de sécurité sociale |
| Sociale Zekerheid in casu enkel betrekking heeft op de hoofdelijke | porte en l'espèce seulement sur la responsabilité solidaire, limitée |
| aansprakelijkheid, beperkt tot de totale prijs van het aan de aannemer | au prix total des travaux confiés à l'entrepreneur, comme le prévoit |
| toevertrouwde werk, zoals bedoeld in artikel 30bis, § 3, van de | l'article 30bis, § 3, de la loi ONSS, et qu'elle ne porte donc pas sur |
| RSZ-wet, en dus niet de betaling van de niet-ingehouden som en van de | le paiement de la somme non retenue et de la majoration prévue à |
| bijslag bedoeld in artikel 30bis, § 5, van de RSZ-wet omvat. Het Hof | l'article 30bis, § 5, de la loi ONSS. La Cour limite donc son examen à |
| beperkt zijn onderzoek bijgevolg tot artikel 30bis, § 3, van de | l'article 30bis, § 3, de la loi ONSS. |
| RSZ-wet. B.3.3. De verwijzende rechter kwalificeert de hoofdelijke | B.3.3. Le juge a quo qualifie la responsabilité solidaire visée à |
| aansprakelijkheid bedoeld in artikel 30bis, § 3, van de RSZ-wet als | l'article 30bis, § 3, de la loi ONSS de mesure civile ayant un |
| een burgerrechtelijke maatregel met een louter vergoedend karakter. | |
| Het doel van de hoofdelijke aansprakelijkheid bestaat er volgens hem | caractère purement indemnitaire. Selon lui, l'objectif de la |
| in dat de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid het bedrag van de niet | responsabilité solidaire est de permettre à l'Office national de |
| door de aannemer betaalde sociale bijdragen kan recupereren, zij het | sécurité sociale de récupérer le montant des cotisations impayées par |
| beperkt tot het totale bedrag van de aan de aannemer toevertrouwde | l'entrepreneur, fût-il limité au montant total des travaux confiés à |
| werken, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde. Bovendien | l'entrepreneur, non compris la taxe sur la valeur ajoutée. De plus, le |
| kan de hoofdelijk aansprakelijke op zijn beurt de andere hoofdelijke | responsable solidaire peut à son tour poursuivre les autres débiteurs |
| schuldenaars, elk voor hun deel, aanspreken en beschikt hij in | solidaires, chacun pour leur part, et dispose en principe d'une action |
| beginsel over een regresvordering ten aanzien van de oorspronkelijke | récursoire vis-à-vis du débiteur initial. |
| schuldenaar. B.4. Het recht op een rechterlijke toetsing met volle rechtsmacht | B.4. Le droit à un contrôle de pleine juridiction implique que le juge |
| houdt in dat de rechter kan nagaan of de beslissing van de | peut vérifier si la décision de l'organisme percepteur est justifiée |
| inningsinstelling in rechte en in feite verantwoord is en of de wettelijke bepalingen en algemene beginselen die zij in acht moet nemen, waaronder het evenredigheidsbeginsel, zijn geëerbiedigd. Dat recht houdt minstens in dat hetgeen tot de beoordelingsbevoegdheid van het bestuur behoort, ook onder de controle van de rechter valt. Bij zijn controle mag de rechter zich evenwel niet begeven op het terrein van de opportuniteit, vermits dat onverenigbaar zou zijn met de beginselen die de verhoudingen regelen tussen het bestuur en de rechtscolleges. B.5.1. De rechter bij wie de vordering tegen de opdrachtgever van de werken aanhangig wordt gemaakt, gaat na of de wettelijke voorwaarden | en droit et en fait et si les dispositions légales et les principes généraux qu'il doit observer, parmi lesquels le principe de proportionnalité, sont respectés. Ce droit implique au moins que ce qui appartient au pouvoir d'appréciation de l'administration relève également du contrôle du juge. Dans le cadre de son contrôle, le juge ne peut toutefois se placer sur le plan de l'opportunité, ce qui serait inconciliable avec les principes qui régissent les rapports entre l'administration et les juridictions. B.5.1. Le juge qui est saisi de la demande introduite contre le |
| voor de hoofdelijke aansprakelijkheid zijn vervuld. Meer bepaald | commettant des travaux vérifie le respect des conditions légales de la |
| onderzoekt hij of de overeenkomst valt onder de definities van « | responsabilité solidaire. Il examine notamment si la convention répond |
| werken », van een « opdrachtgever » en van een « aannemer » in de zin | aux définitions de « travaux », de « commettant » et d'« entrepreneur |
| van artikel 30bis, § 1, van de RSZ-wet, of de aannemer ten tijde van | » données par l'article 30bis, § 1er, de la loi ONSS, si |
| het sluiten van de overeenkomst of in de loop van de overeenkomst | l'entrepreneur avait des dettes sociales au moment de la conclusion de |
| sociale schulden had in de zin van artikel 30bis, § 3, van de RSZ-wet, | la convention ou au cours de son exécution, au sens de l'article |
| en of de opdrachtgever zijn verplichtingen op grond van artikel 30bis, | 30bis, § 3, de la loi ONSS, et si le commettant a respecté ses |
| § 4, van de RSZ-wet is nagekomen. Hij bepaalt tevens, aan de hand van | obligations sur la base de l'article 30bis, § 4, de la loi ONSS. Il |
| de in het geding zijnde bepaling, het door de opdrachtgever | détermine également, sur la base de la disposition en cause, le |
| verschuldigde bedrag. | montant dû par le commettant. |
| B.5.2. De in het geding zijnde bepaling geeft aan de Rijksdienst voor | B.5.2. La disposition en cause n'habilite pas l'Office national de |
| Sociale Zekerheid niet de bevoegdheid om de omvang van de vordering te | |
| beperken. Het bedrag waarop de hoofdelijke aansprakelijkheid | sécurité sociale à limiter la hauteur de la demande. Le montant sur |
| betrekking heeft, wordt slechts bepaald door de omvang van de sociale | lequel porte la responsabilité solidaire est seulement déterminé par |
| schulden van de aannemer en door het totale bedrag van de aan de | la hauteur des dettes sociales de l'entrepreneur et par le montant |
| aannemer toevertrouwde werken, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde. Bijgevolg dient de rechter die over die vordering uitspraak doet, evenmin over de bevoegdheid te beschikken om het bedrag te matigen op grond van het evenredigheidsbeginsel. B.6.1. Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens biedt niet alleen bescherming tegen een onteigening of een eigendomsberoving (eerste alinea, tweede zin), maar tegen elke verstoring van genot van de eigendom (eerste alinea, eerste zin) en elke regeling van het gebruik van de eigendom (tweede alinea). Elke inmenging in het recht op eigendom dient een billijk evenwicht tot stand te brengen tussen de vereisten van het algemeen belang en | total des travaux confiés à l'entrepreneur, non compris la taxe sur la valeur ajoutée. Le juge qui statue sur cette demande ne doit dès lors pas non plus être habilité à en modérer le montant sur la base du principe de proportionnalité. B.6.1. L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme offre une protection non seulement contre une expropriation ou une privation de propriété (premier alinéa, deuxième phrase) mais également contre toute ingérence dans le droit au respect des biens (premier alinéa, première phrase) et contre toute réglementation de l'usage des biens (deuxième alinéa). Toute ingérence dans le droit de propriété doit réaliser un juste |
| van de bescherming van het recht van eenieder op het ongestoorde genot | équilibre entre les impératifs de l'intérêt général et ceux de la |
| van de eigendom, waarbij dient te worden vastgesteld dat de wetgever | protection du droit au respect des biens, et il y a lieu de constater |
| te dezen over een ruime beoordelingsvrijheid beschikt. Er moet | que le législateur dispose à cet égard d'une large liberté |
| derhalve een redelijk verband van evenredigheid bestaan tussen de | d'appréciation. Il doit dès lors exister un rapport raisonnable de |
| aangewende middelen en het nagestreefde doel. | proportionnalité entre les moyens employés et le but poursuivi. |
| Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is eveneens van oordeel | La Cour européenne des droits de l'homme considère également que les |
| dat de lidstaten ter zake over een grote appreciatiemarge beschikken | Etats membres disposent en la matière d'une grande marge |
| (EHRM, 2 juli 2013, R.Sz. t. Hongarije, § 38). | d'appréciation (CEDH, 2 juillet 2013, R.Sz. c. Hongrie, § 38). |
| B.6.2. En imposant aux commettants des travaux visés à l'article | |
| B.6.2. Met de verplichting, neergelegd in artikel 30bis, § 4, eerste | 30bis, § 1er, de la loi ONSS, l'obligation, prévue au paragraphe 4, |
| lid, van de RSZ-wet, om 35 pct. van het door hen verschuldigde bedrag, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde, in te houden en te storten aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, heeft de wetgever de opdrachtgevers van de in artikel 30bis, § 1, bedoelde werken willen responsabiliseren in de strijd tegen de sociale fraude. Die verplichting beoogt, enerzijds, de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid toe te laten de niet-betaalde sociale bijdragen ten laste van de aannemer te innen en, anderzijds, te vermijden dat aannemers, door hun sociale verplichtingen niet na te komen, op oneerlijke wijze concurreren met aannemers die hun sociale verplichtingen wel nakomen. De opdrachtgever kan ervoor kiezen niet met een dergelijke aannemer samen te werken of de voormelde inhoudingsplicht te eerbiedigen. B.6.3. De wetgever vermocht te oordelen dat die responsabilisering van de opdrachtgevers nodig was om de strijd tegen de sociale fraude op een efficiënte wijze te voeren. Bovendien kan die verplichting, die | alinéa 1er, du même article, de retenir et de verser à l'Office national de sécurité sociale 35 % du montant dont ils sont redevables, non compris la taxe sur la valeur ajoutée, le législateur a voulu les responsabiliser dans la lutte contre la fraude sociale. Cette obligation vise, d'une part, à permettre à l'Office national de sécurité sociale de recouvrer les cotisations sociales impayées par l'entrepreneur et, d'autre part, à éviter que des entrepreneurs qui ne respectent pas leurs obligations sociales fassent une concurrence déloyale à ceux qui les respectent. Le commettant peut choisir de ne pas collaborer avec un tel entrepreneur ou de respecter l'obligation de retenue précitée. B.6.3. Le législateur a pu estimer que cette responsabilisation des commettants était nécessaire pour mener efficacement la lutte contre la fraude sociale. De plus, cette obligation, qui en vertu de |
| krachtens artikel 30bis, § 10, van de RSZ-wet niet van toepassing is | l'article 30bis, § 10, de la loi ONSS ne s'applique pas au commettant |
| op de opdrachtgever-natuurlijke persoon die de werken uitsluitend voor | personne physique qui fait exécuter des travaux à des fins strictement |
| privédoeleinden laat uitvoeren, eenvoudig worden nageleefd door via de | privées, peut être facilement respectée en vérifiant sur le site |
| daarvoor bestemde website op te zoeken of de betrokken aannemer zijn | internet prévu à cet effet si l'entrepreneur en question a payé ses |
| sociale bijdragen heeft betaald. Die website laat overigens toe meteen | cotisations sociales. Ce site internet permet d'ailleurs de préparer |
| de vereiste inhouding voor te bereiden. | d'emblée la retenue exigée. |
| B.6.4. De in artikel 30bis, § 3, van de RSZ-wet bedoelde hoofdelijke | B.6.4. La responsabilité solidaire prévue par l'article 30bis, § 3, de |
| aansprakelijkheid is slechts van toepassing indien de opdrachtgever de | la loi ONSS ne s'applique que lorsque le commettant ne respecte pas |
| verplichting die uit artikel 30bis, § 4, van de RSZ-wet voortvloeit, | l'obligation découlant de l'article 30bis, § 4, de la loi ONSS. Le |
| niet naleeft. Het bedrag waarop die hoofdelijke aansprakelijkheid | |
| betrekking heeft, is nooit hoger dan de schade die de Rijksdienst voor | montant sur lequel porte cette responsabilité solidaire n'est jamais |
| Sociale Zekerheid als gevolg van het niet-betalen van de sociale | supérieur au préjudice que l'Office national de sécurité sociale a |
| bijdragen door de aannemer heeft geleden. Dat bedrag ligt eveneens | subi à la suite du défaut de paiement des cotisations sociales de |
| nooit hoger dan de totale prijs van de werken toevertrouwd aan de | l'entrepreneur. De même, ce montant ne dépasse jamais le prix total |
| aannemer, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde. | des travaux confiés à l'entrepreneur, non compris la taxe sur la |
| Krachtens artikel 30bis, § 3, derde lid, zijn de artikelen 1200 tot | valeur ajoutée. Conformément à l'article 30bis, § 3, alinéa 3, les articles 1200 à |
| 1216 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing op de hoofdelijke | 1216 du Code civil sont applicables à la responsabilité solidaire. Par |
| aansprakelijkheid. Bijgevolg kan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid | conséquent, l'Office national de sécurité sociale peut choisir, parmi |
| tous les commettants qui n'ont pas respecté l'obligation prévue à | |
| van alle opdrachtgevers die de in artikel 30bis, § 4, van de RSZ-wet | l'article 30bis, § 4, de la loi ONSS, celui auquel elle s'adresse, |
| bedoelde verplichting niet zijn nagekomen, degene aanspreken die hij | |
| verkiest, zonder dat deze het voorrecht van schuldsplitsing tegen hem | sans que celui-ci puisse lui opposer le bénéfice de division (article |
| kan aanvoeren (artikel 1203 van het Burgerlijk Wetboek). De betaling | 1203 du Code civil). Le paiement par le commettant poursuivi pour les |
| door de aangesproken opdrachtgever van de sociale schulden van zijn | dettes sociales de son cocontractant à l'égard de l'Office national de |
| medecontractant aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, bevrijdt de | sécurité sociale libère les autres commettants qui n'ont pas respecté |
| overige opdrachtgevers die de in artikel 30bis, § 4, van de RSZ-wet | l'obligation prévue par l'article 30bis, § 4, de la loi ONSS, |
| bedoelde verplichting niet zijn nagekomen, jegens de Rijksdienst voor | |
| Sociale Zekerheid (artikel 1200 van het Burgerlijk Wetboek). De | vis-à-vis de l'Office national de sécurité sociale (article 1200 du |
| opdrachtgever die de hele schuld voldaan heeft, kan vervolgens van de | Code civil). Le commettant qui a payé la totalité de la dette peut |
| overige opdrachtgevers elk hun deel van de schuld terugvorderen. | ensuite réclamer à chacun des autres commettants leur part de la |
| Indien een van hen onvermogend is, wordt het door zijn onvermogen | |
| veroorzaakte verlies naar evenredigheid omgeslagen over al de andere | dette. Si l'un d'eux se trouve insolvable, la perte qu'occasionne son |
| schuldenaars die in staat zijn om te betalen en degene die de schuld | insolvabilité se répartit par contribution entre tous les autres |
| voldaan heeft (artikel 1214 van het Burgerlijk Wetboek). | codébiteurs solvables et celui qui a fait le paiement (article 1214 du Code civil). |
| Teneinde aan de verdeling van de hoofdelijke schuld onder alle | Afin de ne pas faire perdre tout effet utile au partage de la dette |
| solidaire entre tous les débiteurs solidaires au sens de l'article | |
| hoofdelijke schuldenaars, bedoeld in artikel 1214 van het Burgerlijk | 1214 du Code civil et de l'article 30bis, § 3, alinéa 3, de la loi |
| Wetboek en in artikel 30bis, § 3, derde lid, van de RSZ-wet, niet elk | ONSS, l'Office national de sécurité sociale est tenu de communiquer, |
| nuttig effect te ontnemen, is de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid | sur simple demande du commettant poursuivi, l'identité des autres |
| verplicht om op eenvoudig verzoek van de aangesproken opdrachtgever de | commettants qui n'ont pas respecté l'obligation prévue par l'article |
| identiteit van de overige opdrachtgevers die de in artikel 30bis, § 4, | 30bis, § 4, de la loi ONSS. On peut ainsi généralement éviter que le |
| van de RSZ-wet bedoelde verplichting niet hebben geëerbiedigd, mee te | débiteur solidaire poursuivi par l'Office national de sécurité sociale |
| delen. Aldus kan doorgaans worden vermeden dat de door de Rijksdienst | doive répondre seul des cotisations sociales impayées. |
| voor Sociale Zekerheid aangesproken hoofdelijke schuldenaar alleen | B.6.5. Cependant, le risque subsiste que le commettant poursuivi par |
| moet instaan voor de niet-betaalde sociale bijdragen. | l'Office national de sécurité sociale doive supporter définitivement |
| B.6.5. Niettemin blijft het risico bestaan dat de door de Rijksdienst | le montant total des cotisations sociales impayées. Ce risque, qui |
| voor Sociale Zekerheid aangesproken opdrachtgever het integrale bedrag | |
| van de niet-betaalde sociale bijdragen definitief moet dragen. Dat | n'existe que si le commettant fait appel à un entrepreneur qui a des |
| risico, dat slechts bestaat indien de opdrachtgever een beroep doet op | |
| een aannemer met sociale schulden en de verplichting bedoeld in | dettes sociales et s'il ne respecte pas l'obligation prévue par |
| artikel 30bis, § 4, van de RSZ-wet niet eerbiedigt, weegt evenwel niet | l'article 30bis, § 4, de la loi ONSS, ne saurait cependant prévaloir |
| op tegen de doelstelling om de sociale fraude efficiënt te bestrijden | contre l'objectif de lutter efficacement contre la fraude sociale et |
| en is een onvermijdelijk gevolg van de legitieme keuze van de wetgever | |
| om de opdrachtgevers in dit verband te responsabiliseren. | est un effet inévitable du choix légitime du législateur de |
| B.6.6. Gelet op het voorgaande en gelet op het vergoedende karakter | responsabiliser les commettants à cet égard. |
| van de in het geding zijnde hoofdelijke aansprakelijkheid, is de | B.6.6. Compte tenu de ce qui précède et étant donné le caractère |
| onmogelijkheid voor de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, en aldus | indemnitaire de la responsabilité solidaire en cause, l'impossibilité |
| voor de rechter, om het bedrag van de hoofdelijke aansprakelijkheid | pour l'Office national de sécurité sociale, et donc pour le juge, de |
| bedoeld in artikel 30bis, § 3, van de RSZ-wet te matigen, bestaanbaar | modérer le montant de la responsabilité solidaire prévue par l'article |
| met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met | 30bis, § 3, de la loi ONSS, est compatible avec les articles 10 et 11 |
| artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag | de la Constitution, lus en combinaison avec l'article 1er du Premier |
| voor de rechten van de mens en met het algemeen beginsel van het recht | Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme |
| op een rechterlijke toetsing met volle rechtsmacht. | et avec le principe général du droit à un contrôle de pleine |
| B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | juridiction. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 30bis, § 3, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de | L'article 30bis, § 3, de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi |
| besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke | du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs, |
| zekerheid der arbeiders, vóór de wijziging ervan bij de programmawet | avant sa modification par la loi-programme du 23 décembre 2009, ne |
| van 23 december 2009, schendt niet de artikelen 10 en 11 van de | viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec |
| Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend | l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention |
| Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met | européenne des droits de l'homme et avec le principe général du droit |
| het algemeen beginsel van het recht op een rechterlijke toetsing met | |
| volle rechtsmacht. | à un contrôle de pleine juridiction. |
| Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 25 mei 2016. | la Cour constitutionnelle, le 25 mai 2016. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| De voorzitter, | Le président, |
| E. De Groot | E. De Groot |