Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 55/2016 van 28 april 2016 Rolnummer : 6101 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 127 van het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 13 juli 1994 betreffende de hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap, vóór de o Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 55/2016 van 28 april 2016 Rolnummer : 6101 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 127 van het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 13 juli 1994 betreffende de hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap, vóór de o Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) Extrait de l'arrêt n° 55/2016 du 28 avril 2016 Numéro du rôle : 6101 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 127 du décret de la Communauté flamande du 13 juillet 1994 relatif aux instituts supérieurs en Communauté flamande La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 55/2016 van 28 april 2016 Extrait de l'arrêt n° 55/2016 du 28 avril 2016
Rolnummer : 6101 Numéro du rôle : 6101
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 127 van het decreet van En cause : la question préjudicielle concernant l'article 127 du
de Vlaamse Gemeenschap van 13 juli 1994 betreffende de hogescholen in décret de la Communauté flamande du 13 juillet 1994 relatif aux
instituts supérieurs en Communauté flamande, avant son abrogation par
de Vlaamse Gemeenschap, vóór de opheffing ervan bij decreet van 20 décret du 20 décembre 2013, posée par la Cour du travail d'Anvers.
december 2013, gesteld door het Arbeidshof te Antwerpen.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T.
Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée
Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van rechter A. Alen, du greffier F. Meersschaut, présidée par le juge A. Alen,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 19 november 2014 in zake Anne Marie Van Roy tegen de Par arrêt du 19 novembre 2014 en cause de Anne Marie Van Roy contre
vzw « Thomas More Mechelen-Antwerpen », waarvan de expeditie ter l'ASBL « Thomas More Mechelen-Antwerpen », dont l'expédition est
griffie van het Hof is ingekomen op 27 november 2014, heeft het parvenue au greffe de la Cour le 27 novembre 2014, la Cour du travail
Arbeidshof te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : d'Anvers a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 127 van het decreet van 13 juli 1994 betreffende de « L'article 127 du décret du 13 juillet 1994 relatif aux instituts
hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap de artikelen 10 en 11 van de supérieurs en Communauté flamande viole-t-il les articles 10 et 11 de
Grondwet en het Handvest van de Grondrechten, in die interpretatie dat la Constitution et la Charte des droits fondamentaux dans
de aanstelling van deeltijdse gastprofessoren onbeperkt kan verlengd l'interprétation selon laquelle la désignation de professeurs invités
worden waardoor er bij het beëindigen van een overeenkomst voor à temps partiel peut être prolongée sans limite, en conséquence de
bepaalde duur, zelfs indien er voor een periode van meer dan drie jaar quoi, au terme d'un contrat à durée déterminée, même si des contrats
overeenkomsten werden afgesloten, geen recht is op een ont été conclus pour une période de plus de trois ans, il n'existe pas
opzeggingsvergoeding terwijl werknemers die tewerkgesteld worden met de droit à une indemnité de congé, alors que les travailleurs qui sont
een arbeidsovereenkomst die geregeld wordt door de employés sous un contrat de travail régi par la loi relative aux
Arbeidsovereenkomstenwet na enkele verlengingen hun overeenkomst contrats de travail voient, après quelques prolongations, leur contrat
omgezet zien in een overeenkomst voor onbepaalde duur en derhalve converti en contrat à durée indéterminée et ont donc droit à une
recht hebben op een opzeggingsvergoeding voor zover ze niet vallen indemnité de congé, pour autant qu'ils ne tombent pas sous le coup des
onder de wettelijk bepaalde uitzonderingen? ». exceptions fixées par la loi ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 127 van het B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 127 du décret du
decreet van 13 juli 1994 betreffende de hogescholen in de Vlaamse 13 juillet 1994 relatif aux instituts supérieurs en Communauté
Gemeenschap (hierna : Hogescholendecreet), zoals gewijzigd bij artikel flamande (ci-après : le décret relatif aux instituts supérieurs), tel
56 van het decreet van 14 juli 1998 betreffende het onderwijs IX en qu'il a été modifié par l'article 56 du décret 14 juillet 1998 relatif
vóór de opheffing ervan bij artikel 3, 3°, van het decreet van 20 à l'enseignement IX et avant son abrogation par l'article 3, 3°, du
december 2013 tot bekrachtiging van de decretale bepalingen décret du 20 décembre 2013 sanctionnant les dispositions décrétales
betreffende het hoger onderwijs, gecodificeerd op 11 oktober 2013 relatives à l'enseignement supérieur codifiées le 11 octobre 2013
(hierna : Codex Hoger Onderwijs). (ci-après : le Code de l'enseignement supérieur).
B.1.2. Artikel 127 van het Hogescholendecreet bepaalde : B.1.2. L'article 127 du décret relatif aux instituts supérieurs
« Het hogeschoolbestuur kan contractueel buiten de personeelsformatie disposait : « La direction de l'institut supérieur peut employer par contrat des
voltijdse en deeltijdse gastprofessoren tewerkstellen voor een periode professeurs invités à temps plein ou à temps partiel, hors cadre, pour
van maximum vijf jaar. Opeenvolgende aanstellingen van voltijdse cinq ans ou plus. Les désignations successives de professeurs invités
gastprofessoren mogen in ieder geval de totale duur van vijf à temps plein ne peuvent dépasser la durée totale de cinq années
opeenvolgende jaren niet overschrijden. Aanstellingen van deeltijdse successives. Les désignations de professeurs invités à temps partiel
gastprofessoren zijn hernieuwbaar. sont renouvelables.
In afwijking van het vorige lid kan het hogeschoolbestuur in de Par dérogation à l'alinéa précédent, la direction de l'institut
studiegebieden audiovisuele en beeldende kunst en muziek en supérieur peut employer des professeurs invités à temps plein et à
dramatische kunst, contractueel buiten de personeelsformatie voltijdse temps partiel, sur base contractuelle, hors cadre, pour une durée
en deeltijdse gastprofessoren tewerkstellen voor een periode van indéterminée, dans les disciplines arts audiovisuels et plastiques et
onbepaalde duur ». musique et art dramatique ».
B.1.3. De inhoud van die bepaling is overgenomen in artikel V.147 van B.1.3. Le contenu de cette disposition a été repris dans l'article
de Codex Hoger Onderwijs. V.147 du Code de l'Enseignement supérieur.
B.2. De verwijzende rechter wenst te vernemen of artikel 127 van het B.2. Le juge a quo demande si l'article 127 du décret relatif aux
Hogescholendecreet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en het instituts supérieurs viole les articles 10 et 11 de la Constitution et
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie schendt, in zoverre la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne, dans la
die bepaling toelaat dat de aanstelling van deeltijdse gastprofessoren mesure où cette disposition permet de prolonger sans limite la
onbeperkt kan worden verlengd, waardoor er bij het beëindigen van een désignation de professeurs invités à temps partiel, en conséquence de
overeenkomst voor bepaalde tijd, zelfs indien er voor een periode van quoi, au terme d'un contrat à durée déterminée, même si des contrats
meer dan drie jaar overeenkomsten werden afgesloten, geen recht is op ont été conclus pour une période de plus de trois ans, il n'existe pas
een opzeggingsvergoeding, terwijl werknemers die tewerkgesteld worden de droit à une indemnité de congé, alors que les travailleurs qui sont
met een arbeidsovereenkomst die geregeld wordt door de wet van 3 juli employés sous un contrat de travail régi par la loi du 3 juillet 1978
1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten (hierna : relative aux contrats de travail (ci-après : la loi relative aux
Arbeidsovereenkomstenwet) na enkele verlengingen hun overeenkomst contrats de travail) voient, après quelques prolongations, leur
omgezet zien in een overeenkomst voor onbepaalde tijd en derhalve contrat converti en contrat à durée indéterminée et ont donc droit à
recht hebben op een opzeggingsvergoeding, voor zover ze niet vallen une indemnité de congé, pour autant qu'ils ne tombent pas sous le coup
onder de wettelijk bepaalde uitzonderingen. des exceptions fixées par la loi.
B.3. De geïntimeerde voor de verwijzende rechter en de Vlaamse B.3. L'intimée devant le juge a quo et le Gouvernement flamand
Regering betwisten de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag, in contestent la recevabilité de la question préjudicielle dans la mesure
zoverre het Hof wordt verzocht zich uit te spreken over de où la Cour est invitée à se prononcer sur la compatibilité de
bestaanbaarheid van artikel 127 van het Hogescholendecreet met het l'article 127 du décret relatif aux instituts supérieurs avec la
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne.
De verwijzende rechter preciseert niet welke bepalingen van het Le juge a quo ne précise pas les dispositions de la Charte des droits
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie zouden moeten worden fondamentaux de l'Union européenne qui devraient être combinées avec
gelezen in samenhang met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. les articles 10 et 11 de la Constitution.
Bijgevolg dient het Hof het Handvest niet te betrekken in zijn Par conséquent, la Cour ne doit pas associer ladite Charte à l'examen
onderzoek van de bestaanbaarheid van artikel 127 van het de la compatibilité de l'article 127 du décret relatif aux instituts
Hogescholendecreet met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. supérieurs avec les articles 10 et 11 de la Constitution.
B.4.1. Artikel 10 van de Arbeidsovereenkomstenwet bepaalt : « Wanneer de partijen verscheidene opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd hebben afgesloten zonder dat er een onderbreking is, toe te schrijven aan de werknemer, worden zij verondersteld een overeenkomst voor onbepaalde tijd te hebben aangegaan, behalve wanneer de werkgever het bewijs levert dat deze overeenkomsten gerechtvaardigd waren wegens de aard van het werk of wegens andere wettige redenen. De Koning kan de gevallen bepalen waarin de werkgever dit bewijs niet mag leveren. De bepalingen van dit artikel zijn ook van toepassing op de overeenkomsten voor een duidelijk omschreven werk ». B.4.1. L'article 10 de la loi relative aux contrats de travail dispose : « Lorsque les parties ont conclu plusieurs contrats de travail successifs pour une durée déterminée sans qu'il y ait entre eux une interruption attribuable au travailleur, elles sont censées avoir conclu un contrat pour une durée indéterminée, sauf si l'employeur prouve que ces contrats étaient justifiés par la nature du travail ou par d'autres raisons légitimes. Le Roi peut déterminer les cas dans lesquels l'employeur ne peut apporter cette preuve. Les dispositions du présent article sont également applicables aux contrats conclus pour un travail nettement défini ».
Artikel 10bis van dezelfde wet voorziet in beperkte mogelijkheden om L'article 10bis de la même loi prévoit des possibilités limitées de
opeenvolgende overeenkomsten voor bepaalde tijd te sluiten, onder de conclure des contrats successifs de durée déterminée, aux conditions
voorwaarden bepaald in de paragrafen 2 en 3 van die bepaling, voor een fixées dans les paragraphes 2 et 3 de cette disposition, pour une
totale duur die respectievelijk niet meer mag bedragen dan twee of durée totale ne dépassant pas, respectivement, deux ou trois ans.
drie jaar. B.4.2. Artikel 10 van de Arbeidsovereenkomstenwet voert een wettelijk B.4.2. L'article 10 de la loi relative aux contrats de travail
vermoeden ten behoeve van de werknemer in, dat alleen door hem kan instaure une présomption légale au profit du travailleur, qui ne peut
worden aangevoerd (Cass., 2 december 2002, Arr. Cass., 2002, nr. 649), être invoquée que par lui (Cass., 2 décembre 2002, Pas., 2002, n° 649)
en dat door de werkgever kan worden omgekeerd onder de in het eerste et que l'employeur peut renverser dans les conditions établies par
lid bepaalde voorwaarden; dat wettelijke vermoeden strekt ertoe de l'alinéa 1er; cette présomption légale vise à protéger le travailleur
werknemer te beschermen tegen het onrechtmatige gebruik van contre le recours abusif à des contrats à durée déterminée successifs.
opeenvolgende overeenkomsten voor bepaalde tijd. B.5. La différence de traitement au sujet de laquelle la Cour est
B.5. Het verschil in behandeling waarover het Hof wordt ondervraagd, interrogée découle de deux normes législatives édictées par deux
vloeit voort uit twee wetskrachtige normen die uitgaan van législateurs différents : le décret relatif aux instituts supérieurs
verschillende wetgevers : het Hogescholendecreet gaat uit van de émane de la Communauté flamande, tandis que la loi relative aux
Vlaamse Gemeenschap, terwijl de Arbeidsovereenkomstenwet tot de contrats de travail émane de l'autorité fédérale.
federale wetgeving behoort.
B.6.1. De bevoegdheidsverdeling inzake onderwijs wordt geregeld door B.6.1. La répartition de compétence en matière d'enseignement est
artikel 127, § 1, eerste lid, 2°, van de Grondwet. De gemeenschappen réglée par l'article 127, § 1er, alinéa 1er, 2°, de la Constitution.
hebben de volheid van bevoegdheid tot het regelen van het onderwijs in Les communautés ont la plénitude de compétence pour réglementer
de ruimste zin van het woord, behalve voor de drie in die l'enseignement au sens le plus large du terme, sauf les trois
grondwetsbepaling vermelde uitzonderingen, die strikt dienen te worden exceptions énoncées dans cette disposition constitutionnelle,
geïnterpreteerd. Die bevoegdheid omvat onder meer het vaststellen van exceptions qui doivent s'interpréter de manière stricte. Cette
de regels betreffende de rechtspositie van het onderwijspersoneel. Wat compétence inclut entre autres celle de fixer les règles relatives au
de bevoegdheid van de gemeenschappen betreft ten aanzien van het statut du personnel de l'enseignement. En ce qui concerne la
personeel van het gesubsidieerd onderwijs, omvat dit laatste ook het compétence des communautés à l'égard du personnel de l'enseignement
niet-gesubsidieerd personeel, alsook het niet-onderwijzend personeel. subventionné, ce personnel comprend également le personnel non
subventionné, ainsi que le personnel non enseignant.
B.6.2. Volgens artikel 6, § 1, VI, vijfde lid, 12°, van de bijzondere B.6.2. Selon l'article 6, § 1er, VI, alinéa 5, 12°, de la loi spéciale
wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen is alleen de du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, l'autorité fédérale est
federale overheid bevoegd voor het arbeidsrecht en de sociale zekerheid. seule compétente pour le droit du travail et la sécurité sociale.
Het voormelde artikel 6, § 1, VI, vijfde lid, 12°, vermag evenwel geen L'article 6, § 1er, VI, alinéa 5, 12°, précité, ne peut toutefois pas
afbreuk te doen aan de gemeenschapsbevoegdheid inzake onderwijs, die porter atteinte à la compétence communautaire en matière
rechtstreeks uit de Grondwet voortvloeit. Die bepaling dient immers te d'enseignement, qui résulte directement de la Constitution. Cette
worden gelezen in samenhang met artikel 127, § 1, eerste lid, 2°, van disposition doit en effet se lire en combinaison avec l'article 127, §
de Grondwet, zodat zij in onderwijsaangelegenheden enkel kan worden 1er, alinéa 1er, 2°, de la Constitution, de sorte qu'en matière
toegepast op de pensioenregeling, die door die grondwetsbepaling d'enseignement, elle ne peut s'appliquer qu'au régime des pensions qui
uitdrukkelijk wordt uitgezonderd van de bevoegdheid van de est expressément exclu, par cette disposition constitutionnelle, de la
gemeenschappen. compétence des communautés.
B.7. Op grond van artikel 127, § 1, eerste lid, 2°, van de Grondwet is B.7. En vertu de l'article 127, § 1er, alinéa 1er, 2°, de la
de Vlaamse Gemeenschap bevoegd om de rechtspositie te regelen van de Constitution, la Communauté flamande est compétente pour régler la
deeltijdse gastprofessoren aan de hogescholen. situation juridique des professeurs invités à temps partiel des
instituts supérieurs.
B.8.1. Het Hogescholendecreet bepaalt in ruime mate de rechtspositie B.8.1. Le décret relatif aux instituts supérieurs détermine dans une
large mesure la situation juridique des membres du personnel des
van de personeelsleden van de gesubsidieerde vrije hogescholen, nu het instituts supérieurs libres subventionnés, dès lors qu'il place ces
die personeelsleden onder een « statuut » plaatst, waarvan de partijen membres du personnel sous un « statut » auquel les parties ne peuvent
niet naar eigen goeddunken kunnen afwijken. Die beperking van de pas librement déroger. Cette limitation de la liberté contractuelle
contractuele vrijheid van de partijen houdt niet in dat de verhouding des parties n'implique pas que leurs relations perdent leur caractère
tussen de partijen haar privaatrechtelijke en contractuele aard privé et contractuel, lorsqu'elles résultent d'un contrat de travail
verliest, nu die verhouding ontstaan is uit een arbeidsovereenkomst conclu entre une institution de droit privé et ses travailleurs
tussen een privaatrechtelijke instelling en haar werknemers (Cass., 18 (Cass., 18 décembre 1997, Pas., 1997, I, n° 1400).
december 1997, Arr. Cass., 1997, nr. 1400).
B.8.2. Zowel deeltijdse gastprofessoren van een gesubsidieerde vrije B.8.2. Tant les professeurs invités à temps partiel d'un institut
hogeschool waarop het Hogescholendecreet van toepassing is, als supérieur libre subventionné auquel le décret relatif aux instituts
werknemers die worden tewerkgesteld met een arbeidsovereenkomst waarop supérieurs s'applique que les travailleurs qui sont employés sous un
de Arbeidsovereenkomstenwet van toepassing is, bevinden zich dus in contrat de travail auquel s'applique la loi relative aux contrats de
een contractuele rechtsverhouding. travail se trouvent donc dans une relation contractuelle.
B.9. Vermits de decreetgever, op grond van zijn bevoegdheid inzake B.9. Etant donné que, sur base de sa compétence en matière
onderwijs, specifieke regels heeft vastgesteld voor de personeelsleden d'enseignement, le législateur décrétal a fixé des règles propres aux
van de vrije gesubsidieerde hogescholen, wat de tijdelijke aanwerving membres du personnel des instituts supérieurs libres subventionnés
van deeltijdse gastprofessoren betreft, is de Arbeidsovereenkomstenwet pour le recrutement temporaire de professeurs invités à temps partiel,
in dat opzicht niet meer van toepassing. la loi relative aux contrats de travail n'est plus d'application à cet
B.10. Het verschil in behandeling inzake de beëindiging van égard. B.10. La différence de traitement, en matière de cessation de contrats
opeenvolgende contracten van bepaalde duur tussen de deeltijdse à durée déterminée successifs, entre les professeurs invités à temps
gastprofessoren aan de hogescholen en de werknemers die onder het partiel d'un institut supérieur et les travailleurs qui relèvent de
toepassingsgebied vallen van de Arbeidsovereenkomstenwet, is het l'application de la loi relative aux contrats de travail, résulte de
gevolg van een onderscheiden beleid van, enerzijds, de Vlaamse politiques distinctes, menées, d'une part, par la Communauté flamande,
Gemeenschap, die bevoegd is voor de rechtspositie van het onderwijzend qui est compétente pour régler le statut du personnel enseignant et,
personeel, en, anderzijds, de federale overheid, die bevoegd is voor d'autre part, par l'autorité fédérale, qui est compétente en matière
het arbeidsrecht, wat is toegestaan door de autonomie die aan beide de droit du travail, ce que permet l'autonomie qui est accordée aux
wetgevers door of krachtens de Grondwet is toegekend. Een zodanig deux législateurs par la Constitution ou en vertu de celle-ci. Une
verschil kan op zich niet worden geacht strijdig te zijn met het telle différence ne saurait en soi être considérée comme contraire au
beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie. principe d'égalité et de non-discrimination.
B.11.1. Bij de beoordeling van het aan het Hof voorgelegde verschil in B.11.1. Toutefois, pour apprécier la différence de traitement soumise
behandeling dient evenwel ook rekening te worden gehouden met de à l'examen de la Cour, il convient de tenir compte également de
binnen de Europese Unie op 18 maart 1999 gesloten raamovereenkomst l'accord-cadre sur les contrats de travail à durée déterminée, conclu
inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd, die is opgenomen in au sein de l'Union européenne le 18 mars 1999, qui figure dans
de bijlage bij de richtlijn 1999/70/EG van de Raad van 28 juni 1999 l'annexe à la directive 1999/70/CE du Conseil du 28 juin 1999
betreffende de door het EVV, de UNICE en het CEEP gesloten concernant l'accord-cadre CES, UNICE et CEEP sur le travail à durée
raamovereenkomst inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd. déterminée.
B.11.2. Uit de bewoordingen van clausule 2, punt 1, van de B.11.2. Il découle de la formulation de la clause 2, point 1, de
raamovereenkomst volgt dat de werkingssfeer daarvan ruim is opgevat, l'accord-cadre que le champ d'application de ce dernier doit être
aangezien die in het algemeen geldt voor « werknemers met een contract interprété de manière large, puisqu'il s'applique de façon générale
voor bepaalde tijd die werken uit hoofde van een arbeidsovereenkomst aux « travailleurs à temps partiel ayant un contrat ou une relation de
of een arbeidsverhouding, als omschreven bij wet, collectieve travail définis par la législation, les conventions collectives ou
overeenkomsten of gebruiken in iedere lidstaat ». Bovendien omvat de pratiques en vigueur dans chaque Etat membre ». En outre, la
definitie van het begrip « werknemer met een arbeidsovereenkomst voor définition de la notion de « travailleur à durée déterminée » au sens
bepaalde tijd » in de zin van de raamovereenkomst, zoals vermeld in de l'accord-cadre, telle qu'elle figure dans la clause 3, point 1, de
clausule 3, punt 1, daarvan alle werknemers zonder onderscheid naar de celui-ci, comprend tous les travailleurs, sans distinction fondée sur
openbare dan wel particuliere aard van hun werkgever, ongeacht hoe de le caractère public ou privé de l'employeur, quelle que soit la
overeenkomst van die werknemers naar intern recht wordt gekwalificeerd qualification du contrat de ces travailleurs en droit national (CJUE,
(HvJ, 3 juli 2014, C-362/13, C-363/13 en C-407/13, Fiamingo e.a., 3 juillet 2014, C-362/13, C-363/13 et C-407/13, Fiamingo e.a., points
punten 28-29; 26 november 2014, C-22/13, C-61/13 tot C-63/13 en 28-29; 26 novembre 2014, C-22/13, C-61/13 à C-63/13 et C-418/13,
C-418/13, Mascolo e.a., punt 67). Mascolo e.a., point 67).
B.11.3. Daaruit volgt dat geen enkele bijzondere sector van de B.11.3. Il s'ensuit qu'aucun secteur particulier n'est exclu du champ
werkingssfeer van de raamovereenkomst is uitgesloten en zij d'application de l'accord-cadre et que, par conséquent, cet accord
dientengevolge van toepassing is op personeel aangeworven in de s'applique au personnel recruté dans le secteur de l'enseignement
onderwijssector (HvJ, 13 maart 2014, C-190/13, Màrquez Samohano, punt (CJUE, 13 mars 2014, C-190/13, Màrquez Samohano, point 39; 3 juillet
39; 3 juli 2014, C-362/13, C-363/13 en C-407/13, Fiamingo e.a., punt 2014, C-362/13, C-363/13 et C-407/13, Fiamingo e.a., point 38; 26
38; 26 november 2014, C-22/13, C-61/13 tot C-63/13 en C-418/13, novembre 2014, C-22/13, C-61/13 à C-63/13 et C-418/13 Mascolo e.a.,
Mascolo e.a., punt 69). point 69).
B.12. Volgens vaste rechtspraak van het Hof van Justitie kan een B.12. Selon la jurisprudence constante de la Cour de justice, une
instantie van een lidstaat zich niet op bepalingen, praktijken of autorité d'un Etat membre ne saurait exciper de dispositions,
situaties van zijn interne rechtsorde, daaronder begrepen bepalingen,
praktijken of situaties die voortvloeien uit de grondwettelijke pratiques ou situations de son ordre juridique interne, y compris
organisatie van die Staat, beroepen ter rechtvaardiging van de celles découlant de l'organisation constitutionnelle de cet Etat, pour
niet-nakoming van uit het gemeenschapsrecht voortvloeiende justifier l'inobservation des obligations résultant du droit
verplichtingen (HvJ, 1 april 2008, C-212/06, Regering van de Franse communautaire (CJUE, 1er avril 2008, C-212/06, Gouvernement de la
Gemeenschap, punt 58). Aldus kan de toekenning van de bevoegdheid Communauté française, point 58). Ainsi, l'attribution aux communautés
inzake onderwijs aan de gemeenschappen, niet tot gevolg hebben dat de la compétence en matière d'enseignement ne saurait avoir pour effet
deze laatste de verplichtingen van de raamovereenkomst niet dienen na de dispenser ces dernières du respect des obligations contenues dans
te leven. l'accord-cadre.
B.13.1. Volgens clausule 1 van de raamovereenkomst heeft zij tot doel B.13.1. Aux termes de la clause 1 de l'accord-cadre, celui-ci a pour
ten eerste de kwaliteit van arbeid voor bepaalde tijd te verbeteren objet, premièrement, d'améliorer la qualité du travail à durée
door de toepassing van het non-discriminatiebeginsel te waarborgen en déterminée en assurant le respect du principe de non-discrimination
ten tweede een kader vast te stellen om misbruik als gevolg van het et, deuxièmement, d'établir un cadre pour prévenir les abus résultant
gebruik van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen de l'utilisation de contrats ou de relations de travail à durée
voor bepaalde tijd te voorkomen. déterminée successifs.
B.13.2. Clausule 5 van de raamovereenkomst, met het opschrift « B.13.2. La clause 5 de l'accord-cadre, intitulée « Mesures visant à
Maatregelen ter voorkoming van misbruik », bepaalt : prévenir l'utilisation abusive », dispose :
« 1. Teneinde misbruik als gevolg van het gebruik van opeenvolgende « 1. Afin de prévenir les abus résultant de l'utilisation de contrats
arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd te ou de relations de travail à durée déterminée successifs, les Etats
voorkomen, voeren de lidstaten, na raadpleging van de sociale partners membres, après consultation des partenaires sociaux, conformément à la
overeenkomstig de nationale wetgeving, collectieve overeenkomsten of législation, aux conventions collectives et pratiques nationales,
gebruiken, en/of de sociale partners, wanneer er geen gelijkwaardige et/ou les partenaires sociaux, quand il n'existe pas des mesures
wettelijke maatregelen ter voorkoming van misbruik bestaan, op een légales équivalentes visant à prévenir les abus, introduisent d'une
wijze die rekening houdt met de behoeften van bepaalde sectoren en/of manière qui tienne compte des besoins de secteurs spécifiques et/ou de
categorieën werknemers, een of meer van de volgende maatregelen in : catégories de travailleurs, l'une ou plusieurs des mesures suivantes :
a) vaststelling van objectieve redenen die een vernieuwing van a) des raisons objectives justifiant le renouvellement de tels
dergelijke overeenkomsten of verhoudingen rechtvaardigen; contrats ou relations de travail;
b) vaststelling van de maximale totale duur van opeenvolgende b) la durée maximale totale de contrats ou relations de travail à
arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd; durée déterminée successifs;
c) vaststelling van het aantal malen dat dergelijke overeenkomsten of c) le nombre de renouvellements de tels contrats ou relations de travail.
verhoudingen mogen worden vernieuwd. 2. Les Etats membres, après consultation des partenaires sociaux et/ou
2. De lidstaten, na raadpleging van de sociale partners, en/of, waar les partenaires sociaux, lorsque c'est approprié, déterminent sous
nodig, de sociale partners bepalen onder welke voorwaarden quelles conditions les contrats ou relations de travail à durée
arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd : déterminée :
a) als ' opeenvolgend ' worden beschouwd; a) sont considérés comme ' successifs ';
b) geacht worden voor onbepaalde tijd te gelden ». b) sont réputés conclus pour une durée indéterminée ».
B.14.1. Bij zijn arrest C-190/13 van 13 maart 2014 diende het Hof van B.14.1. Par son arrêt C-190/13, du 13 mars 2014, la Cour de justice
Justitie zich uit te spreken over een prejudiciële vraag betreffende devait se prononcer sur une question préjudicielle concernant une
een regeling in het Spaanse recht, op grond waarvan de universiteiten règle du droit espagnol, en vertu de laquelle les universités peuvent
opeenvolgende, met geassocieerde docenten gesloten renouveler des contrats à durée déterminée successifs conclus avec des
arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd kunnen vernieuwen, zonder dat professeurs associés, sans aucune limite en ce qui concerne la durée
enige beperking geldt voor de maximumduur en het aantal vernieuwingen maximale et le nombre de renouvellements de ces contrats.
van die overeenkomsten.
B.14.2. Het Hof van Justitie oordeelde dat de raamovereenkomst zich B.14.2. La Cour de justice a jugé que l'accord-cadre ne s'opposait pas
niet tegen die regeling verzet : à cette règle :
« 41. In herinnering dient te worden gebracht dat clausule 5, punt 1, « 41. Il convient de rappeler que la clause 5, point 1, de
van de raamovereenkomst beoogt uitvoering te geven aan een van de l'accord-cadre a pour objet de mettre en oeuvre l'un des objectifs
doelstellingen van de raamovereenkomst, te weten het vaststellen van poursuivis par celui-ci, à savoir encadrer le recours successif aux
een kader voor het opeenvolgende gebruik van arbeidsovereenkomsten of contrats ou aux relations de travail à durée déterminée, considéré
arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd, dat als een mogelijke bron van comme une source potentielle d'abus au détriment des travailleurs, en
misbruik ten nadele van de werknemers wordt beschouwd, door te prévoyant un certain nombre de dispositions protectrices minimales
voorzien in een aantal minimale beschermende bepalingen om te
vermijden dat werknemers in een precaire situatie komen te verkeren
(zie arrest Adeneler e.a., reeds aangehaald, punt 63, en arresten van destinées à éviter la précarisation de la situation des salariés (voir
23 april 2009, Angelidaki e.a., C-378/07-C-380/07, Jurispr. blz. arrêts Adeneler e.a., précité, point 63; du 23 avril 2009, Angelidaki
I-3071, punt 73, en 26 januari 2012, Kücük, C-586/10, punt 25). e.a., C-378/07 à C-380/07, Rec. p. I-3071, point 73, ainsi que du 26
42. Zo legt deze bepaling van de raamovereenkomst de lidstaten de janvier 2012, Kücük, C-586/10, point 25).
verplichting op, teneinde misbruik als gevolg van het gebruik van 42. Ainsi, cette disposition de l'accord-cadre impose aux Etats
opeenvolgende arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen voor membres, en vue de prévenir l'utilisation abusive de contrats ou de
bepaalde tijd te voorkomen, een of meer van de daarin genoemde relations de travail à durée déterminée successifs, l'adoption
maatregelen daadwerkelijk en bindend vast te stellen wanneer er in hun effective et contraignante de l'une au moins des mesures qu'elle
nationale recht geen gelijkwaardige wettelijke maatregelen bestaan. De énumère, lorsque leur droit interne ne comporte pas de mesures légales
drie in punt 1, sub a tot en met c, van die clausule genoemde équivalentes. Les mesures ainsi énumérées au point 1, sous a) à c), de
maatregelen betreffen respectievelijk de objectieve redenen die een ladite clause, au nombre de trois, ont trait, respectivement, à des
vernieuwing van dergelijke arbeidsovereenkomsten of raisons objectives justifiant le renouvellement de tels contrats ou de
arbeidsverhoudingen rechtvaardigen, de maximale totale duur van deze telles relations de travail, à la durée maximale totale de ces
opeenvolgende arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen en het
aantal malen dat dergelijke overeenkomsten of verhoudingen mogen contrats ou de ces relations de travail successifs, et au nombre de
worden vernieuwd (zie reeds aangehaalde arresten Angelidaki e.a., punt renouvellements de ceux-ci (voir arrêts précités Angelidaki e.a.,
74, en Kücük, punt 26). point 74, ainsi que Kücük, point 26).
43. In het onderhavige geval staat vast dat de regeling die voor 43. En l'occurrence, il est constant que la réglementation applicable
verzoeker in het hoofdgeding geldt, in het bijzonder de statuten van au requérant au principal, en particulier les statuts de l'UPF, ne
de UPF, geen gelijkwaardige wettelijke maatregel bevat in de zin van comporte aucune mesure légale équivalente, au sens de la clause 5,
clausule 5, punt 1, van de raamovereenkomst en geen enkele beperking point 1, de l'accord-cadre, et n'impose aucune limitation en ce qui
inhoudt voor de maximale totale duur en het aantal verlengingen van concerne tant la durée maximale totale que le nombre de
renouvellements des contrats de travail à durée déterminée conclus par
arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd tussen universiteiten en les universités avec les enseignants associés, en vertu de ladite
geassocieerde docenten, op basis van clausule 5, punt 1, sub b en c. clause 5, point 1, sous b) et c).
44. In deze omstandigheden moet worden onderzocht in hoeverre de 44. Dans ces conditions, il convient d'examiner dans quelle mesure le
verlenging van dergelijke arbeidsovereenkomsten kan worden renouvellement de tels contrats de travail est susceptible d'être
gerechtvaardigd op basis van een objectieve reden in de zin van justifié par une raison objective, au sens de la clause 5, point 1,
clausule 5, punt 1, sub a, van de raamovereenkomst. sous a), de l'accord-cadre.
45. Volgens de vaste rechtspraak moet het begrip ' objectieve reden ' 45. Selon la jurisprudence, la notion de ' raison objective ' doit
aldus worden opgevat dat het ziet op precieze en concrete être entendue comme visant des circonstances précises et concrètes
omstandigheden welke een bepaalde activiteit kenmerken, zodat zij caractérisant une activité déterminée et, partant, de nature à
kunnen rechtvaardigen dat in die bijzondere context gebruik wordt justifier dans ce contexte particulier l'utilisation de contrats de
gemaakt van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd. travail à durée déterminée successifs. Ces circonstances peuvent
Die omstandigheden kunnen met name voortvloeien uit de bijzondere aard résulter notamment de la nature particulière des tâches pour
van de taken waarvoor dergelijke overeenkomsten zijn gesloten, en uit l'accomplissement desquelles de tels contrats ont été conclus et des
de inherente kenmerken ervan, of, in voorkomend geval, uit het caractéristiques inhérentes à celles-ci ou, le cas échéant, de la
nastreven van een rechtmatige doelstelling van sociaal beleid van een poursuite d'un objectif légitime de politique sociale d'un Etat membre
lidstaat (reeds aangehaalde arresten Angelidaki e.a., punt 96 en (arrêts précités Angelidaki e.a., point 96 et jurisprudence citée,
Kücük, punt 27). ainsi que Kücük, point 27).
46. Daarentegen zou een nationale bepaling waarbij via een wettelijke 46. En revanche, une disposition nationale qui se bornerait à
of bestuursrechtelijke bepaling in het algemeen en op abstracte wijze autoriser, de manière générale et abstraite, par une norme législative
de mogelijkheid wordt gecreëerd om gebruik te maken van opeenvolgende ou réglementaire, le recours à des contrats de travail à durée
arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd, niet voldoen aan de in het déterminée successifs ne serait pas conforme aux exigences précisées
vorige punt van het onderhavige arrest gepreciseerde vereisten (reeds au point précédent du présent arrêt (arrêts précités Angelidaki e.a.,
aangehaalde arresten Angelidaki e.a., punt 97 en aldaar aangehaalde point 97 et jurisprudence citée, ainsi que Kücük, point 28).
rechtspraak, en Kücük, punt 28).
47. Uit een dergelijke louter formele bepaling kunnen namelijk geen 47. En effet, une telle disposition, de nature purement formelle, ne
objectieve en transparante criteria worden afgeleid om na te gaan of permet pas de dégager des critères objectifs et transparents aux fins
de vernieuwing van dergelijke overeenkomsten beantwoordt aan een de vérifier si le renouvellement de tels contrats répond effectivement
werkelijke behoefte, geschikt is om de nagestreefde doelstelling te à un besoin véritable, est de nature à atteindre l'objectif poursuivi
bereiken, en daartoe noodzakelijk is. Deze bepaling brengt dus een et est nécessaire à cet effet. Cette disposition comporte donc un
reëel risico van misbruik van dit type overeenkomsten met zich, zodat risque réel d'entraîner un recours abusif à ce type de contrats et
het in strijd is met de doelstelling en het nuttig effect van de n'est, dès lors, pas compatible avec l'objectif et l'effet utile de
raamovereenkomst (zie in die zin reeds aangehaalde arresten Angelidaki l'accord-cadre (voir, en ce sens, arrêts précités Angelidaki e.a.,
e.a., punten 98 en 100 en aldaar aangehaalde rechtspraak en Kücük, précité, points 98 et 100 ainsi que jurisprudence citée, et Kücük,
punt 29). point 29).
48. Uit de nationale regeling die aan de orde is in het hoofdgeding, 48. Il ressort cependant de la réglementation nationale en cause au
zoals omschreven in de verwijzingsbeslissing, volgt evenwel dat de principal, telle qu'elle est exposée dans la décision de renvoi, que
sluiting en de verlenging door de universiteiten van overeenkomsten la conclusion et le renouvellement, par les universités, de contrats
voor bepaalde tijd met geassocieerde docenten, zoals verzoeker in het de travail à durée déterminée avec des enseignants associés, tels que
hoofdgeding, zijn gerechtvaardigd door de noodzaak om specifieke le requérant au principal, sont justifiés par la nécessité de confier
onderwijstaken in deeltijd toe te vertrouwen aan ' deskundigen met à des « spécialistes de compétence reconnue » qui exercent une
erkende vakbekwaamheid ' die een beroepsactiviteit uitoefenen buiten
het universitaire milieu opdat zij hun kennis en beroepservaring ten activité professionnelle en dehors du milieu universitaire
dienste stellen van de universiteit, waarbij dus een samenwerking l'accomplissement à temps partiel de tâches d'enseignement
ontstaat tussen het universitaire milieu en het beroepsmilieu. Volgens deze regeling moet een dergelijke geassocieerde docent tijdens een bepaalde aan zijn aanstelling door de universiteit voorafgaande periode gedurende een minimumperiode van meerdere jaren een bezoldigde beroepsactiviteit hebben uitgeoefend op basis van het door hem behaalde diploma. De betrokken arbeidsovereenkomsten worden bovendien gesloten en verlengd onder het voorbehoud dat nog steeds wordt voldaan aan de voorwaarden inzake de uitoefening van de beroepsactiviteit en zij eindigen wanneer de betrokken geassocieerde docent de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. 49. Het blijkt dus dat deze regeling, onder voorbehoud van het onderzoek dat dient te worden verricht door de verwijzende rechter, die als enige bevoegd is om het nationale recht uit te leggen, de precieze en concrete omstandigheden vastlegt waarin arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd mogen worden gesloten en verlengd met het oog op de tewerkstelling van geassocieerde docenten spécifiques, afin que ceux-ci apportent leurs connaissances et leur expérience professionnelle à l'université, en établissant ainsi un partenariat entre le milieu de l'enseignement universitaire et le milieu professionnel. Selon cette réglementation, un tel enseignant associé doit avoir exercé une activité professionnelle rémunérée sur la base du diplôme obtenu par celui-ci, pendant une période minimale de plusieurs années au cours d'une période déterminée précédant son recrutement par l'université. Les contrats de travail en question sont, par ailleurs, conclus et renouvelés sous réserve que les conditions relatives à l'exercice de l'activité professionnelle soient maintenues et ils doivent prendre fin lorsque l'enseignant associé concerné atteint l'âge de la retraite. 49. Il apparaît ainsi, sous réserve des vérifications qu'il appartient à la juridiction de renvoi d'effectuer, cette dernière étant exclusivement compétente pour interpréter le droit national, que cette réglementation fixe les circonstances précises et concrètes dans lesquelles des contrats de travail à durée déterminée peuvent être conclus et renouvelés aux fins de l'emploi d'enseignants associés et
en dat zij aan een werkelijke behoefte beantwoordt. qu'elle répond à un besoin véritable.
50. Dergelijke arbeidsovereenkomsten lijken in het bijzonder geschikt 50. En particulier, de tels contrats temporaires apparaissent de
om de nagestreefde doelstelling te bereiken die erin bestaat om, nature à atteindre l'objectif poursuivi, consistant à enrichir
binnen specifieke vakgebieden, het universitaire onderwijs te l'enseignement universitaire, dans des domaines spécifiques, par
verrijken met de ervaring van erkende deskundigen, aangezien deze l'expérience de spécialistes reconnus, dès lors que ces contrats
arbeidsovereenkomsten de mogelijkheid bieden om rekening te houden met permettent de tenir compte de l'évolution tant des compétences des
de evolutie van zowel de bekwaamheid van de betrokkenen in de intéressés dans les domaines concernés que des besoins des
betrokken vakgebieden als de behoeften van de universiteiten. universités. 51. A cet égard, il convient de rappeler que, si les contrats de
51. In dit verband zij in herinnering gebracht dat travail à durée indéterminée constituent la forme générale des
arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd weliswaar de normale relations de travail, l'accord-cadre lui-même reconnaît, ainsi qu'il
arbeidsverhouding zijn, doch dat de raamovereenkomst zelf erkent, ressort des deuxième et troisième alinéas de son préambule ainsi que
zoals blijkt uit de tweede en de derde alinea van de preambule en de
punten 8 en 10 van de algemene overwegingen ervan, dat des points 8 et 10 de ses considérations générales, que les contrats à
arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd typisch zijn voor sommige durée déterminée sont une caractéristique de l'emploi dans certains
sectoren, beroepen en activiteiten (zie in die zin arrest Adeneler secteurs ou pour certaines occupations ou activités (voir, en ce sens,
e.a., reeds aangehaald, punt 61 en arresten van 15 april 2008, Impact, arrêts Adeneler e.a., précité, point 61; du 15 avril 2008, Impact,
C-268/06, Jurispr. blz. I-2483, punt 86, en 15 maart 2012, Sibilio, C-268/06, Rec. p. I-2483, point 86, et du 15 mars 2012, Sibilio,
C-157/11, punt 38). C-157/11, point 38).
52. Voorts lijkt een dergelijke arbeidsovereenkomst voor bepaalde 52. Par ailleurs, compte tenu du fait que, pour être recruté comme
tijd, gelet op het feit dat voor de aanstelling van een geassocieerde enseignant associé, l'intéressé doit nécessairement exercer une
docent is vereist dat hij een beroepsactiviteit buiten de universiteit activité professionnelle en dehors de l'université et qu'il ne peut
uitoefent en dat hij zijn onderwijstaken slechts in deeltijd verricht, accomplir ses tâches d'enseignement qu'à temps partiel, il n'apparaît
pas non plus qu'un tel contrat de travail à durée déterminée soit
evenmin als zodanig in de weg te kunnen staan aan de doelstelling van susceptible, en tant que tel, de porter atteinte à la finalité de
de raamovereenkomst, die erin bestaat om werknemers te beschermen l'accord-cadre, qui est de protéger les travailleurs contre
tegen instabiliteit op het gebied van tewerkstelling. l'instabilité en matière d'emploi.
53. Derhalve moet worden vastgesteld, zoals is betoogd door alle 53. Il convient, dès lors, de constater que, ainsi que l'ont fait
betrokkenen die bij het Hof schriftelijke opmerkingen hebben valoir l'ensemble des intéressés ayant déposé des observations écrites
ingediend, dat een nationale regeling als die aan de orde in het devant la Cour, une réglementation nationale, telle que celle en cause
hoofdgeding, op grond waarvan universiteiten opeenvolgende met au principal, qui permet aux universités de procéder au renouvellement
geassocieerde docenten gesloten arbeidsovereenkomsten voor bepaalde de contrats de travail à durée déterminée successifs conclus avec des
tijd, kunnen verlengen, onder voorbehoud van het door de verwijzende enseignants associés, apparaît, sous réserve des vérifications à
rechter te verrichten onderzoek, in overeenstemming is met clausule 5, effectuer par la juridiction de renvoi, conforme à la clause 5, point
lid 1, van de raamovereenkomst. 1, de l'accord-cadre.
54. Benadrukt dient echter te worden dat de objectieve reden die is 54. Il y a lieu néanmoins de souligner que, si la raison objective
voorzien in de nationale regeling als aan de orde in het hoofdgeding, prévue par une réglementation nationale telle que celle en cause au
in beginsel weliswaar kan worden aanvaard, maar dat de bevoegde principal peut, en principe, être admise, les autorités compétentes
instanties erop moeten toezien dat de concrete toepassing van deze doivent veiller à ce que l'application concrète de cette
nationale regeling, gelet op de bijzondere kenmerken van de betrokken réglementation nationale, eu égard aux particularités de l'activité
activiteit en de voorwaarden voor de uitoefening ervan, in concernée et aux conditions de son exercice, soit conforme aux
overeenstemming is met de vereisten van de raamovereenkomst. Bij de exigences de l'accord-cadre. Lors de l'application de la disposition
toepassing van de betrokken bepaling van nationaal recht moeten die
instanties dus objectieve en transparante criteria kunnen afleiden om du droit national concernée, ces autorités doivent donc être en mesure
na te gaan of de vernieuwing van dergelijke overeenkomsten beantwoordt de dégager des critères objectifs et transparents aux fins de vérifier
aan een werkelijke behoefte, geschikt is om de nagestreefde si le renouvellement de tels contrats répond effectivement à un besoin
doelstelling te bereiken, en daartoe noodzakelijk is (zie arrest véritable et est de nature à atteindre l'objectif poursuivi et
Kücük, reeds aangehaald, punt 34). nécessaire à cet effet (voir arrêt Kücük, précité, point 34).
55. Dienaangaande zij in herinnering gebracht dat de vernieuwing van 55. A cet égard, il convient de rappeler que le renouvellement de
arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd om te contrats ou de relations de travail à durée déterminée pour couvrir
voorzien in behoeften die in feite niet tijdelijk, maar integendeel des besoins qui ont, en fait, un caractère non pas provisoire mais,
permanent en blijvend zijn, niet gerechtvaardigd is in de zin van tout au contraire, permanent et durable n'est pas justifié, au sens de
clausule 5, punt 1, sub a, van de raamovereenkomst (zie met name la clause 5, point 1, sous a), de l'accord-cadre (voir, notamment,
arrest Kücük, reeds aangehaald, punt 36). arrêt Kücük, précité, point 36).
56. Een dergelijk gebruik van arbeidsovereenkomsten of 56. En effet, une telle utilisation des contrats ou des relations de
travail à durée déterminée irait directement à l'encontre de la
arbeidsverhoudingen voor bepaalde tijd zou namelijk lijnrecht ingaan prémisse sur laquelle se fonde l'accord-cadre, à savoir que les
tegen de premisse waarop de raamovereenkomst berust, te weten dat contrats de travail à durée indéterminée constituent la forme générale
arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd de normale des relations de travail, même si les contrats de travail à durée
arbeidsverhouding zijn, zelfs al zijn arbeidsovereenkomsten voor déterminée sont une caractéristique de l'emploi dans certains secteurs
bepaalde tijd typisch voor sommige sectoren, beroepen of activiteiten ou pour certaines occupations et activités (voir arrêts précités
(zie reeds aangehaalde arresten Adeneler e.a., punt 61, en Kücük, punt Adeneler e.a., point 61, et Kücük, point 37).
37). 57. De enkele omstandigheid dat de met geassocieerde docenten gesloten 57. Les seules circonstances que des contrats de travail à durée
arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd worden verlengd om te
voorzien in een terugkerende en permanente behoefte van universiteiten déterminée conclus avec des enseignants associés soient renouvelés en
op dit gebied en dat aan een dergelijke behoefte kan worden voldaan in vue de couvrir un besoin récurrent ou permanent des universités en la
het kader van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, kan echter matière et qu'un tel besoin pourrait être satisfait dans le cadre d'un
niet uitsluiten dat er sprake is van een objectieve reden in de zin contrat à durée indéterminée ne sont toutefois pas de nature à exclure
van clausule 5, punt 1, van de raamovereenkomst, aangezien de aard van l'existence d'une raison objective, au sens de la clause 5, point 1,
de betrokken onderwijsactiviteit en de inherente kenmerken ervan in de de l'accord-cadre, dès lors que la nature de l'activité d'enseignement
gegeven context het gebruik van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde en question et les caractéristiques inhérentes à cette activité
tijd kunnen rechtvaardigen. Hoewel de met geassocieerde docenten peuvent justifier, dans le contexte en cause, l'utilisation de
gesloten arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd voorzien in een contrats de travail à durée déterminée. Si les contrats de travail à
permanente behoefte van de universiteiten, aangezien de geassocieerde durée déterminée conclus avec les enseignants associés couvrent un
docent op basis van een dergelijke overeenkomst voor bepaalde tijd besoin permanent des universités, dans la mesure où l'enseignant
duidelijk omschreven taken uitvoert die deel uitmaken van de associé, en vertu d'un tel contrat de travail à durée déterminée,
gebruikelijke activiteiten van de universiteiten, neemt dit niet weg exécute des tâches bien définies qui font partie des activités
dat de behoefte op het gebied van de aanwerving van geassocieerde habituelles des universités, il n'en reste pas moins que le besoin en
docenten tijdelijk blijft, aangezien deze docent geacht wordt om na matière de recrutement d'enseignants associés demeure temporaire dans
afloop van zijn arbeidsovereenkomst zijn beroepsactiviteit weer la mesure où cet enseignant est censé reprendre son activité
voltijds op te nemen (zie in die zin arrest Kücük, reeds aangehaald, professionnelle à temps plein à la fin de son contrat (voir, en ce
punten 38 en 50). sens, arrêt Kücük, précité, points 38 et 50).
58. Arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd zoals die aan de orde in 58. En revanche, des contrats de travail à durée déterminée tels que
het hoofdgeding kunnen daarentegen niet worden verlengd met het oog op ceux en cause au principal ne sauraient être renouvelés aux fins de
de permanente en bestendige uitvoering, zij het in deeltijd, van l'accomplissement de manière permanente et durable, fût-ce à temps
onderwijstaken die normaliter binnen het takenpakket van het gewone partiel, des tâches d'enseignement qui relèvent normalement de
onderwijzende personeel vallen. l'activité du personnel enseignant ordinaire.
59. Het staat bijgevolg aan alle autoriteiten van de betrokken 59. Il appartient, dès lors, à toutes les autorités de l'Etat membre
lidstaat, daaronder begrepen de nationale rechterlijke instanties, om concerné, y compris les juridictions nationales, d'assurer, dans le
in het kader van hun respectieve bevoegdheden te zorgen voor de cadre de leurs compétences respectives, le respect de la clause 5,
inachtneming van clausule 5, lid 1, sub a, van de raamovereenkomst point 1, sous a), de l'accord-cadre, en vérifiant concrètement que le
door in concreto na te gaan of de vernieuwing van opeenvolgende met renouvellement de contrats ou de relations de travail à durée
geassocieerde docenten gesloten arbeidsovereenkomsten voor bepaalde déterminée successifs conclus avec des enseignants associés vise à
tijd in tijdelijke behoeften beoogt te voorzien en of een regeling als couvrir des besoins provisoires et qu'une réglementation telle que
aan de orde in het hoofdgeding niet in werkelijkheid wordt gebruikt om celle en cause au principal n'est pas utilisée, en fait, pour
te voorzien in permanente en blijvende behoeften van de universiteiten satisfaire des besoins permanents et durables des universités en
op het gebied van de aanwerving van onderwijzend personeel (zie naar matière de recrutement de personnels enseignants (voir, par analogie,
analogie de reeds aangehaalde arresten Angelidaki e.a., punt 106, en arrêts précités Angelidaki e.a., point 106, et Kücük, point 39) »
Kücük, punt 39) » (HvJ, 13 maart 2014, C-190/13, Màrquez Samohano, (CJUE, 13 mars 2014, C-190/13, Màrquez Samohano, points 41-59).
punten 41-59).
B.15. Ten aanzien van de sancties die eventueel kunnen worden opgelegd B.15. En ce qui concerne les sanctions susceptibles d'être infligées
wanneer zou blijken dat misbruik wordt gemaakt van de mogelijkheid om en cas de recours abusif à la possibilité de conclure des contrats de
opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur te sluiten,
heeft het Hof van Justitie al meermaals benadrukt dat uit de travail à durée déterminée successifs, la Cour de justice a souligné à
raamovereenkomst geen algemene verplichting voortvloeit om te voorzien plusieurs reprises déjà que l'accord-cadre n'édicte pas une obligation
in de omzetting van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd in een générale de prévoir la transformation en un contrat à durée
overeenkomst van onbepaalde duur (HvJ, 4 juli 2006, C-212/04, indéterminée des contrats de travail à durée déterminée (CJUE, 4
Adeneler, punt 91; 3 juli 2014, C-362/13, C-363/13 en C-407/13, juillet 2006, C-212/04, Adeneler, point 91; 3 juillet 2014, C-362/13,
Fiamingo e.a., punt 64; 26 november 2014, C-22/13, C-61/13 tot C-63/13 C-363/13 et C-407/13, Fiamingo e.a., point 64; 26 novembre 2014,
en C-418/13, Mascolo e.a., punt 80). C-22/13, C-61/13 à C-63/13 en C-418/13, Mascolo e.a., point 80).
B.16.1. Uit het bovenstaande volgt mutatis mutandis dat een regeling, B.16.1. Il découle mutatis mutandis de ce qui précède que des règles
zoals die welke is vervat in artikel 127 van het Hogescholendecreet, telles que celles que contient l'article 127 du décret sur les
instituts supérieurs, qui autorisent les instituts supérieurs à
waarbij de hogescholen wordt toegestaan deeltijdse gastprofessoren aan recruter des professeurs invités à temps partiel pour une période de
te werven voor een periode van maximum vijf jaar, zonder dat een maximum cinq ans, sans fixer de limite en ce qui concerne le
beperking is gesteld op de hernieuwing van dergelijke tijdelijke renouvellement de tels contrats de travail temporaires et sans prévoir
arbeidsovereenkomsten en zonder dat wordt voorzien in de omzetting van la transformation de contrats à durée déterminée successifs en un
opeenvolgende arbeidsovereenkomsten in een overeenkomst van onbepaalde contrat à durée indéterminée, ne sont pas incompatibles avec les
duur, niet onbestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet articles 10 et 11 de la Constitution combinés avec l'accord-cadre
in samenhang gelezen met de raamovereenkomst opgenomen in bijlage bij figurant en annexe à la directive européenne précitée.
de bovenvermelde Europese richtlijn. B.16.2. Bij een geschil komt het evenwel de bevoegde rechter toe in concreto na te gaan of de hernieuwing van opeenvolgende met deeltijdse gastprofessoren gesloten arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd in tijdelijke behoeften beogen te voorzien en of ze in werkelijkheid niet worden gebruikt om te voorzien in permanente en blijvende behoeften van de hogescholen op het gebied van de aanwerving van onderwijzend personeel. Aldus wordt niet verhinderd dat de rechter in een aangepaste schadevergoeding kan voorzien wanneer hij zou vaststellen dat misbruik wordt gemaakt van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde tijd. B.17. Rekening houdend met hetgeen is vermeld in B.16.2, dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : B.16.2. En cas de litige, il appartient toutefois au juge compétent de vérifier concrètement si le renouvellement de contrats de travail successifs conclus avec des professeurs invités à temps partiel vise à pourvoir à des besoins temporaires et si le renouvellement n'est pas utilisé en réalité pour pourvoir à des besoins permanents et persistants des instituts supérieurs en matière de recrutement de personnel enseignant. Il n'est donc pas fait obstacle à ce que le juge puisse prévoir une indemnité adéquate s'il constatait un recours abusif à des contrats à durée déterminée successifs. B.17. Compte tenu de ce qui est dit en B.16.2, la question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour dit pour droit :
Rekening houdend met hetgeen is vermeld in B.16.2, schendt artikel 127 Compte tenu de ce qui est dit en B.16.2, l'article 127 du décret de la
van het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 13 juli 1994 Communauté flamande du 13 juillet 1994 relatif aux instituts
betreffende de hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap de artikelen 10 supérieurs en Communauté flamande ne viole pas les articles 10 et 11
en 11 van de Grondwet niet. de la Constitution.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 28 april 2016. la Cour constitutionnelle, le 28 avril 2016.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De wnd. voorzitter, Le président f.f.,
A. Alen A. Alen
^