← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 16/2016 van 3 februari 2016 Rolnummers : 6083 en 6084 In
zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 9, 12 en 13 van de ordonnantie van het Brusselse
Hoofdstedelijke Gewest van 3 april 2014 betreffende de ve Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de
voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 16/2016 van 3 februari 2016 Rolnummers : 6083 en 6084 In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 9, 12 en 13 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 3 april 2014 betreffende de ve Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...) | Extrait de l'arrêt n° 16/2016 du 3 février 2016 Numéros du rôle : 6083 et 6084 En cause : les recours en annulation des articles 9, 12 et 13 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 3 avril 2014 relative à l'établissement, au rec La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 16/2016 van 3 februari 2016 | Extrait de l'arrêt n° 16/2016 du 3 février 2016 |
Rolnummers : 6083 en 6084 | Numéros du rôle : 6083 et 6084 |
In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 9, 12 en 13 | En cause : les recours en annulation des articles 9, 12 et 13 de |
van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 3 | l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 3 avril 2014 |
april 2014 betreffende de vestiging, de invordering en de geschillen | relative à l'établissement, au recouvrement et au contentieux en |
inzake gemeentebelastingen, ingesteld door de vzw « Union des | matière de taxes communales, introduits par l'ASBL « Union des |
Hôteliers, Restaurateurs, Cafetiers et Traiteurs de Bruxelles et | Hôteliers, Restaurateurs, Cafetiers et Traiteurs de Bruxelles et |
Entreprises assimilées de Bruxelles » en door de beroepsvereniging « | Entreprises assimilées de Bruxelles » et par l'union professionnelle « |
Belgian Confederation - Hospitality, Tourism and Commerce ». | Belgian Confederation - Hospitality, Tourism and Commerce ». |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de | composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. |
rechters L. Lavrysen, A. Alen, T. MerckxVan Goey, P. Nihoul en T. | Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et T. Giet, assistée |
Giet, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, | du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging | I. Objet des recours et procédure |
Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 7 | |
november 2014 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn | Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste |
ingekomen op 13 november 2014, zijn beroepen tot vernietiging | le 7 novembre 2014 et parvenues au greffe le 13 novembre 2014, des |
ingesteld van de artikelen 9, 12 en 13 van de ordonnantie van het | recours en annulation des articles 9, 12 et 13 de l'ordonnance de la |
Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 3 april 2014 betreffende de | Région de Bruxelles-Capitale du 3 avril 2014 relative à |
vestiging, de invordering en de geschillen inzake gemeentebelastingen | l'établissement, au recouvrement et au contentieux en matière de taxes |
(bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 7 mei 2014) door de vzw | communales (publiée au Moniteur belge du 7 mai 2014) ont été |
« Union des Hôteliers, Restaurateurs, Cafetiers et Traiteurs de | introduits par l'ASBL « Union des Hôteliers, Restaurateurs, Cafetiers |
Bruxelles et Entreprises assimilées de Bruxelles » en door de | et Traiteurs de Bruxelles et Entreprises assimilées de Bruxelles » et |
beroepsvereniging « Belgian Confederation - Hospitality, Tourism and | par l'union professionnelle « Belgian Confederation - Hospitality, |
Commerce », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Simonart, | Tourism and Commerce », assistées et représentées par Me P. Simonart, |
advocaat bij de balie te Brussel. | avocat au barreau de Bruxelles. |
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6083 en 6084 van de rol van | Ces affaires, inscrites sous les numéros 6083 et 6084 du rôle de la |
het Hof, werden samengevoegd. | Cour, ont été jointes. |
(...) | (...) |
II. In rechte | II. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van het onderwerp van het beroep | Quant à l'objet du recours |
B.1. De vzw « Union des Hôteliers, Restaurateurs, Cafetiers et | B.1. L'ASBL « Union des Hôteliers, Restaurateurs, Cafetiers et |
Traiteurs de Bruxelles et Entreprises assimilées de Bruxelles », | Traiteurs de Bruxelles et Entreprises assimilées de Bruxelles », |
verzoekende partij in de zaak nr. 6083, en de beroepsvereniging « | partie requérante dans l'affaire n° 6083 et l'union professionnelle « |
Belgian Confederation - Hospitality, Tourism and Commerce », | Belgian Confederation - Hospitality, Tourism and Commerce », partie |
verzoekende partij in de zaak nr. 6084, vorderen de vernietiging van | requérante dans l'affaire n° 6084, demandent l'annulation des articles |
de artikelen 9, 12 en 13 van de ordonnantie van het Brusselse | 9, 12 et 13 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 3 |
Hoofdstedelijke Gewest van 3 april 2014 « betreffende de vestiging, de | avril 2014 « relative à l'établissement, au recouvrement et au |
invordering en de geschillen inzake gemeentebelastingen ». | contentieux en matière de taxes communales ». |
Ten aanzien van het eerste middel | Quant au premier moyen |
B.2.1. Het eerste middel in de twee zaken, is afgeleid uit de | B.2.1. Le premier moyen dans les deux affaires est pris de la |
schending, door artikel 9, § 1, tweede lid, van de bestreden | violation, par l'article 9, § 1er, alinéa 2, de l'ordonnance attaquée, |
ordonnantie, van de artikelen 13 en 16 van de Grondwet, al dan niet in | des articles 13 et 16 de la Constitution, lus isolément ou en |
samenhang gelezen met de artikelen 6.1 en 13 van het Europees Verdrag | combinaison avec les articles 6.1 et 13 de la Convention européenne |
voor de rechten van de mens, met artikel 1 van het Eerste Aanvullend | des droits de l'homme, avec l'article 1er du Premier Protocole |
Protocol bij dat Verdrag, met het algemeen beginsel van | additionnel à ladite Convention, avec le principe général de sécurité |
rechtszekerheid, met het algemeen beginsel van het daadwerkelijke | juridique, avec le principe général d'effectivité des recours, avec le |
karakter van de rechtsmiddelen, met het algemeen beginsel van de | principe général des droits de la défense et avec le « principe |
rechten van de verdediging en met het « algemeen standstill-beginsel | général de standstill ». |
». B.2.2. Artikel 9, § 1, van de ordonnantie van 3 april 2014 bepaalt : | B.2.2. L'article 9, § 1er, de l'ordonnance du 3 avril 2014 dispose : |
« De belastingschuldige of zijn vertegenwoordiger kan tegen een | « Le redevable ou son représentant peut introduire une réclamation |
belasting, een belastingverhoging of een administratieve geldboete, | contre une taxe, une majoration de taxe ou une amende administrative |
met uitzondering van de sancties wegens overlast als bedoeld in | auprès du Collège, qui agit en tant qu'autorité administrative, à |
artikel 119bis van de Nieuwe Gemeentewet, een bezwaarschrift indienen | l'exception des sanctions pour incivilité visées à l'article 119bis de |
bij het College, dat handelt als administratieve overheid. | la Nouvelle loi communale. |
Het bezwaar moet schriftelijk worden ingediend, ondertekend en met | La réclamation doit être introduite, par écrit, signée et motivée, et, |
redenen omkleed zijn en, op straffe van verval, worden ingediend | sous peine de déchéance, dans un délai de trois mois à compter du |
binnen een termijn van drie maanden, te rekenen vanaf de derde werkdag | troisième jour ouvrable suivant la date d'envoi de l'avertissement |
volgend op de datum van verzending van het aanslagbiljet of vanaf de | extrait de rôle ou à compter de la date de notification de |
kennisgeving van de aanslag of vanaf de datum van de contante inning. | l'imposition ou à compter de la date de la perception au comptant. |
[...] ». | [...] ». |
B.2.3. Artikel 16 van de Grondwet bepaalt : | B.2.3. L'article 16 de la Constitution dispose : |
« Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet dan ten algemenen nutte, | « Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité |
in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en | publique, dans les cas et de la manière établis par la loi, et |
voorafgaande schadeloosstelling ». | moyennant une juste et préalable indemnité ». |
Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag | L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention |
voor de rechten van de mens bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». | européenne des droits de l'homme dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». |
Artikel 13 van de Grondwet houdt een recht in op toegang tot de | L'article 13 de la Constitution implique un droit d'accès au juge |
bevoegde rechter. Dat recht wordt eveneens gewaarborgd bij artikel 6.1 | compétent. Ce droit est également garanti par l'article 6.1 de la |
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en bij een | Convention européenne des droits de l'homme et par un principe général |
algemeen rechtsbeginsel. | de droit. |
Artikel 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | L'article 13 de la Convention européenne des droits de l'homme |
waarborgt voor personen van wie de rechten en vrijheden vermeld in dat | garantit le droit à un recours effectif devant une instance nationale |
Verdrag zijn geschonden, een recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel | à toute personne dont les droits et libertés mentionnés dans cette |
voor een nationale instantie. | Convention ont été violés. |
B.2.4. Voor wat de door de verzoekende partijen aangevoerde grondwets- | B.2.4. En ce qui concerne les dispositions constitutionnelles et |
en verdragsbepalingen betreft, bestaat er geen | conventionnelles invoquées par les parties requérantes, il n'existe |
standstill-verplichting. | pas d'obligation de standstill. |
B.3.1. De oorspronkelijk voorgeschreven termijn voor het indienen van | B.3.1. Le délai initialement prescrit pour l'introduction d'une |
een bezwaarschrift tegen een gemeentebelasting bedroeg drie maanden. | réclamation contre une taxe communale était fixé à trois mois. Ainsi, |
Artikel 5 van de wet van 23 december 1986 betreffende de invordering | l'article 5 de la loi du 23 décembre 1986 relative au recouvrement et |
en de geschillen ter zake van provinciale en plaatselijke heffingen bepaalde aldus : | au contentieux en matière de taxes provinciales et locales disposait : |
« Degene die een kohierbelasting verschuldigd is, kan bezwaar indienen | « Le redevable d'une imposition établie par voie de rôle peut |
bij de bestendige deputatie van de provincieraad. | introduire une réclamation auprès de la députation permanente du |
Het bezwaar moet schriftelijk worden gedaan, met redenen omkleed zijn | conseil provincial. La réclamation doit être faite par écrit, motivée, et remise ou |
en overhandigd of per post verzonden worden binnen drie maanden na de | présentée par envoi postal dans les trois mois de la délivrance de |
afgifte van het aanslagbiljet. | l'avertissement-extrait de rôle. |
Van de bezwaarschriften wordt een ontvangstbewijs afgegeven ». | Il est délivré accusé de réception des réclamations ». |
B.3.2. Die wet is opgeheven bij artikel 14, 6°, van de wet van 24 | B.3.2. Cette loi a été abrogée par l'article 14, 6°, de la loi du 24 |
december 1996 betreffende de vestiging en de invordering van de | décembre 1996 relative à l'établissement et au recouvrement des taxes |
provincie- en gemeentebelastingen (Belgisch Staatsblad, 31 december | provinciales et communales (Moniteur belge, 31 décembre 1996) qui |
1996), die in artikel 9, derde lid, ervan eveneens voorzag in een | prévoyait également en son article 9, alinéa 3, un délai de trois mois |
termijn van drie maanden voor het indienen van een bezwaarschrift. | pour l'introduction d'une réclamation. |
Die twee bepalingen zijn vernietigd bij het arrest nr. 30/98 van 18 | Ces deux dispositions ont été annulées par l'arrêt n° 30/98 du 18 mars |
maart 1998. | 1998. |
B.3.3. De wet van 15 maart 1999 betreffende de beslechting van fiscale | B.3.3. La loi du 15 mars 1999 relative au contentieux en matière |
geschillen strekte ertoe de gevolgen te trekken uit het arrest nr. | fiscale visait à tirer les conséquences de l'arrêt n° 67/98 du 10 juin |
67/98 van 10 juni 1998 « waaruit [volgde] dat de beslissing die de | 1998 « dont il découl [ait] que la décision que prend l'administration |
belastingadministratie (dit wil zeggen de gewestelijke directeur) | fiscale (c'est-à-dire le directeur régional) suite à l'introduction |
neemt nadat een bezwaarschrift werd ingediend, een beslissing in een | d'une réclamation, constitue une décision de contentieux administratif |
bestuursgeschil is, niet een gerechtelijke beslissing ». De | et non une décision juridictionnelle ». L'évolution de la |
ontwikkeling van de rechtspraak moest de Regering aldus ertoe brengen | jurisprudence devait ainsi amener le Gouvernement fédéral à revoir la |
de wijze te herzien waarop het contentieux in fiscale zaken wordt | manière de régler le contentieux en matière fiscale (Doc. parl., |
geregeld (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nr. 1341/23, p. 2). | Chambre, 1997-1998, n° 1341/23, p. 2). |
Verschillende door de federale Regering ingediende amendementen | Plusieurs amendements introduits par le Gouvernement fédéral |
beoogden de wet van 24 december 1996 te wijzigen teneinde een | entendaient modifier la loi du 24 décembre 1996 en vue de créer un |
gelijkschakeling tot stand te brengen tussen de regels die van | |
toepassing zijn op de rijksbelastingen en die met betrekking tot de | parallélisme entre les règles applicables aux impôts d'Etat et celles |
provincie- en gemeentebelastingen (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. | afférentes aux taxes provinciales et communales (Doc. parl. Sénat, |
1-966/7, pp. 15 tot 17; nr. 1-966/11, p. 199). | 1998-1999, n° 1-966/7, pp. 15 à 17; n° 1-966/11, p. 199). |
De termijn om een bezwaarschrift in te dienen tegen een provincie- of | Le délai pour introduire une réclamation à l'encontre d'une taxe |
gemeentebelasting is aldus vastgesteld met verwijzing naar hoofdstuk | provinciale ou communale a ainsi été fixé par renvoi au chapitre VII |
VII van titel VII van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 | du titre VII du Code des impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR |
(hierna : WIB 1992), op grond van artikel 12 van de wet van 24 | 1992), en vertu de l'article 12 de la loi du 24 décembre 1996, modifié |
december 1996, in die zin gewijzigd. | en ce sens. |
De termijn van zes maanden die was vastgesteld bij artikel 371 van dat | Le délai de six mois qui était fixé par l'article 371 dudit Code pour |
Wetboek voor het indienen van de bezwaarschriften is gebracht op drie | l'introduction des réclamations a été porté à trois mois par l'article |
maanden bij artikel 28 van de wet van 15 maart 1999 omdat de filosofie | 28 de la loi du 15 mars 1999 au motif que la philosophie du projet |
van het ontwerp erin bestond de termijnen in te korten (Parl. St., | était de réduire les délais (Doc. parl., Sénat, 1998-1999, n° |
Senaat, 1998-1999, nr. 1-966/11, p. 164). | 1-966/11, p. 164). |
De bevoegde minister heeft in de Kamercommissie voor de Financiën en | Le ministre compétent a ajouté ce qui suit, en commission des Finances |
de Begroting eraan toegevoegd : | et du Budget de la Chambre : |
« De belastingplichtige beschikt over een termijn van drie maanden | « Le contribuable dispose d'un délai de trois mois (à compter de la |
(vanaf de datum van verzending van het aanslagbiljet per gewone brief | date d'envoi de l'avertissement extrait de rôle par pli ordinaire à la |
bij de post) om zijn bezwaarschrift in te dienen. | poste) pour introduire sa réclamation. |
In vergelijking met gelijkaardige termijnen (inzake de door een | Comparée à des délais analogues (en ce qui concerne les décisions |
sociaal organisme genomen beslissingen bedraagt de termijn om beroep | prises par un organisme social, le délai d'appel auprès du tribunal du |
aan te tekenen bij de arbeidsrechtbank bijvoorbeeld één maand, voor de | travail est par exemple d'un mois; pour l'introduction d'un recours au |
indiening van een bezwaar bij de Raad van State bedraagt hij zestig | |
dagen...) lijkt dit een redelijk voorstel, aangezien de | Conseil d'Etat, le délai est de soixante jours...), cette proposition |
belastingplichtige eerst beschikt over een termijn van twee maanden om | semble raisonnable, étant donné que le contribuable dispose d'abord |
hetzij het volledige bedrag van de belasting, hetzij het gedeelte | d'un premier délai de deux mois pour payer soit le montant total de |
ervan dat hij niet betwist, te betalen (de luidens het aanslagbiljet | l'impôt, soit la partie de ce montant qu'il ne conteste pas (l'impôt |
verschuldigde belasting moet immers binnen de twee maanden worden | dû selon l'avertissement-extrait de rôle doit en effet être payé dans |
betaald). Een en ander brengt mee dat hij tijdens de maand die volgt | les deux mois). Il peut donc encore introduire sa réclamation dans le |
op de uiterste datum van betaling zijn bezwaarschrift nog mag indienen | mois qui suit la date limite de paiement » (Doc. parl., Chambre, |
» (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nr. 1341/23, p. 3). | 1997-1998, n° 1341/23, p. 3). |
B.3.4. Een termijn van zes maanden is opnieuw ingevoerd in artikel 371 | B.3.4. Un délai de six mois a été rétabli à l'article 371 du CIR 1992 |
van het WIB 1992 bij artikel 7 van de programmawet van 20 juli 2006 | par l'article 7 de la loi-programme du 20 juillet 2006 (Moniteur |
(Belgisch Staatsblad, 28 juli 2006). | belge, 28 juillet 2006). |
In de parlementaire voorbereiding is de verlenging van de | Dans les travaux préparatoires, l'allongement du délai de réclamation |
bezwaartermijn als volgt verantwoord : | a été justifié comme suit : |
« Onder het stelsel van de oude fiscale procedure moesten de | « Sous l'empire de l'ancienne procédure fiscale, les réclamations |
bezwaarschriften worden voorgelegd uiterlijk de dertigste april van | devaient être présentées au plus tard le trente avril de l'année qui |
het jaar dat volgt op dat waarin de belasting was gevestigd zonder dat | suivait celle au cours de laquelle l'impôt était établi sans que ce |
deze termijn korter mocht zijn dan zes maanden vanaf de datum van het | délai puisse être inférieur à six mois à partir de la date de |
aanslagbiljet. | l'avertissement extrait de rôle. |
De wet van 15 maart 1999 heeft deze termijn teruggebracht tot drie | La loi du 15 mars 1999 a ramené ce délai à trois mois à compter de |
maanden te rekenen vanaf de verzending van het aanslagbiljet. Uit | l'envoi de l'avertissement extrait de rôle. Soucieux d'accélérer le |
bezorgdheid de behandeling van de fiscale geschillen te versnellen, | traitement du contentieux fiscal, et, par conséquent, de ne pas |
en, bijgevolg, de periode van onzekerheid niet te verlengen tijdens | prolonger la période d'incertitude pendant laquelle une cotisation |
dewelke een belasting kan worden betwist, rechtvaardigde de wetgever | peut être contestée, le législateur justifiait alors ce |
deze verkorting van de bezwaartermijn als tegenprestatie voor de | raccourcissement du délai de réclamation comme la contrepartie de |
toekenning aan de belastingplichtige van een dubbele mogelijkheid | l'octroi au contribuable d'un double degré de juridiction devant le |
inzake jurisdictie voor de rechterlijke macht. | pouvoir judiciaire. |
Van in het begin en reeds tijdens de voorbereidende werkzaamheden van | Dès l'origine, et déjà au cours des travaux préparatoires des lois de |
de wetten betreffende de hervorming van de fiscale procedure werd | réforme de la procédure fiscale, la trop grande brièveté de ce délai |
tegen deze zeer beperkte termijn geprotesteerd. Dit gevoel wordt | fut dénoncée. Ce sentiment est aujourd'hui unanimement partagé. |
vandaag unaniem gedeeld. | |
In zijn officiële aanbeveling van 8 september 2003 heeft het College | Dans sa recommandation officielle du 8 septembre 2003, le Collège des |
van federale ombudsmannen, ervan uitgaande dat er een onevenwicht | médiateurs fédéraux, estimant qu'il existe un déséquilibre entre le |
bestaat tussen het principe van rechtszekerheid en de principes van | principe de sécurité juridique et les principes de bonne gouvernance |
behoorlijk bestuur en uit de vergelijking van de beperkte duur van de | et mettant en regard la brièveté du délai de réclamation, avec la |
bezwaartermijn met de duur van de termijnen (drie jaar, zelfs vijf | longueur des délais (trois ans, voire cinq ans en cas de fraude) dont |
jaar in geval van fraude) waarover de administratie beschikt voor de | dispose l'administration pour établir l'impôt, a également demandé que |
vestiging van de belasting, ook gevraagd dat de bezwaartermijn zou | le délai de réclamation soit allongé. |
worden verlengd. | |
De bepaling in het ontwerp beoogt tegemoet te komen aan deze terechte | La disposition en projet entend faire voie à cette préoccupation |
bezorgdheid en brengt de bezwaartermijn op zes maanden, zijnde, de | justifiée et porte le délai de réclamation à six mois, soit, le délai |
minimale termijn die van toepassing was onder de vroegere fiscale | minimal qui était applicable sous l'empire de l'ancienne procédure |
procedure » (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2517/001, pp. 8-9). | fiscale » (Doc. parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-2517/001, pp. 8-9). |
Voorts is in de Kamercommissie voor de Financiën en de Begroting eraan | Il a encore été ajouté ce qui suit en commission du Budget et des |
toegevoegd : | Finances de la Chambre : |
« De federale ombudsmannen hebben melding gemaakt van een aantal | « Les médiateurs fédéraux ont fait état d'un nombre de cas concrets |
concrete gevallen die ervoor pleiten de voormelde termijn te | qui plaident en faveur d'un rallongement du délai de réclamation. |
verlengen. Dat vraagstuk is ook ter sprake gebracht bij magistraten, | Cette question a également été évoquée avec des magistrats, des |
fiscalisten en ambtenaren, die zich allemaal voor die | fiscalistes et des fonctionnaires, qui tous se sont prononcés en |
termijnverlenging hebben uitgesproken. | faveur de cet allongement de délai. |
Chaque année, les avertissements-extraits de rôle arrivent à la même | |
Elk jaar komen de aanslagbiljetten bij veel belastingplichtigen in | période chez beaucoup de contribuables, si bien que les conseillers |
dezelfde periode toe, zodat de fiscale raadgevers dan overbezet zijn. | fiscaux sont alors débordés de travail. L'on a constaté qu'un nombre |
Men heeft vastgesteld dat een aantal administratieve beroepen gewoon | important de recours administratifs sont tout simplement formés parce |
worden ingesteld, omdat de belastingplichtige onvoldoende tijd heeft | que le contribuable n'a pas eu suffisamment de temps pour analyser son |
gehad om zijn aanslagbiljet te analyseren en eventueel contact op te | avertissement-extrait de rôle et prendre éventuellement contact avec |
nemen met de belastingadministratie. Alle betrokkenen hebben dus | l'administration fiscale. L'ensemble des acteurs a donc intérêt à |
belang bij de verlenging van de termijn om een bezwaarschrift in te | l'allongement du délai de réclamation » (Doc. parl., Chambre, |
dienen » (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2517/012, p. 29). | 2005-2006, DOC 51-2517/012, p. 29). |
B.3.5. De in de bestreden ordonnantie gekozen termijn van drie maanden | B.3.5. Le délai de trois mois retenu dans l'ordonnance attaquée a été |
is als volgt verantwoord : | justifié comme suit : |
« In § 1 is bepaald dat, net als voorheen, het College van | « Le § 1er stipule, comme antérieurement, que le Collège des |
Burgemeester en Schepenen bevoegd blijft om kennis te nemen van | bourgmestre et échevins reste compétent pour connaître des recours en |
bezwaren inzake gemeentebelastingen. | matière de taxes communales. |
De verhaaltermijn wordt verkort tot drie maanden, te rekenen vanaf de | Le délai de recours est ramené à trois mois à compter de la date de |
datum van kennisgeving van de belasting of vanaf de datum van de | notification de l'imposition ou à compter de la date de perception au |
contante inning. De verlenging van die termijn tot zes maanden, zoals | comptant. La prolongation de ce délai à six mois, telle que prévue à |
bepaald in artikel 371 van het Wetboek der Inkomstenbelasting, wordt | l'article 371 du Code des impôts sur les revenus, n'est pas reprise |
hier niet overgenomen : een dergelijke termijn is immers niet nodig | ici : en effet, un tel délai n'est pas nécessaire pour les taxes |
voor de gemeentebelastingen, die meestal minder complex zijn dan de | communales qui, le plus souvent, sont moins complexes que les taxes |
federale inkomstenbelastingen. Bovendien maakt een langere termijn op | fédérales sur les revenus. De plus, un long délai, au niveau local, |
lokaal niveau de situatie nodeloos onzeker » (Parl. St., Brussels | rend la situation inutilement incertaine » (Doc. parl., Parlement de |
Hoofdstedelijk Parlement, 2012-2013, A-440/1, p. 7). | la Région de Bruxelles-capitale, 2012-2013, n° A-440/1, p. 7). |
B.4. De verzoekende partijen voeren aan dat het bestreden artikel 9, § | B.4. Les parties requérantes soutiennent qu'en réduisant de moitié le |
1, tweede lid, door de bezwaartermijn die ingevolge de vroegere | délai de réclamation qui s'appliquait selon la législation antérieure, |
wetgeving van toepassing was, met de helft in te korten, de bescherming van het eigendomsrecht aanzienlijk zou verminderen. Bijgevolg zou eveneens afbreuk worden gedaan aan het recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel van de belastingschuldige tegen de aan hem tegengeworpen fiscale maatregel en bijgevolg aan zijn recht op toegang tot een rechter. B.5. Bij het bestreden artikel 9, § 1, beoogde de ordonnantiegever de bezwaarprocedure te versnellen en aldus de rechtszekerheid te bevorderen, met name door de periode tijdens welke de lokale belastingen kunnen worden betwist in te korten tot een termijn van drie maanden. B.6.1. Het behoort tot de beoordelingsbevoegdheid van de ordonnantiegever om ervan uit te gaan dat een termijn van zes maanden, van toepassing op de federale inkomstenbelastingen, niet nodig is voor de provincie- en gemeentebelastingen, die hij minder complex acht. Het Hof zou een dergelijke keuze van de ordonnantiegever alleen kunnen afkeuren indien zonder redelijke verantwoording afbreuk zou worden gedaan aan de rechten van de betrokkenen. B.6.2. Het blijkt niet dat het contentieux betreffende de vestiging en de invordering van de provincie- en gemeentebelastingen dermate ingewikkeld is dat de inkorting van de termijn om een bezwaarschrift in te dienen tot drie maanden, op onevenredige wijze afbreuk zou doen | l'article 9, § 1er, alinéa 2, attaqué réduirait sensiblement la protection du droit de propriété. Par conséquent, il serait porté également atteinte au droit à un recours effectif du contribuable à l'encontre de la mesure fiscale qui lui est opposée et, partant, à son droit d'accès à un juge. B.5. Par l'article 9, § 1er, attaqué, le législateur ordonnanciel a entendu accélérer la procédure de réclamation et donc renforcer la sécurité juridique, notamment en réduisant à trois mois le délai dans lequel les taxes locales peuvent être contestées. B.6.1. Il relève du pouvoir d'appréciation du législateur ordonnanciel de considérer que le délai de six mois appliqué aux impôts sur les revenus fédéraux n'est pas nécessaire pour les taxes provinciales et communales qu'il estime moins complexes. La Cour ne pourrait censurer pareil choix du législateur ordonnanciel que s'il était porté atteinte sans justification raisonnable aux droits des personnes concernées. B.6.2. Il n'apparaît pas que le contentieux relatif à l'établissement et au recouvrement des taxes provinciales et communales soit d'une complexité telle que la réduction à trois mois du délai pour introduire une réclamation porterait atteinte de manière |
aan de rechten van de betrokken belastingplichtigen. | disproportionnée aux droits des contribuables concernés. |
B.7. Het eerste middel is niet gegrond. | B.7. Le premier moyen n'est pas fondé. |
Ten aanzien van het tweede en het derde middel | Quant aux deuxième et troisième moyens |
B.8.1. Het tweede middel in de twee zaken is afgeleid uit de | B.8.1. Le deuxième moyen dans les deux affaires est pris de la |
schending, door artikel 13 van de bestreden ordonnantie, van de | violation, par l'article 13 de l'ordonnance attaquée, des articles 10, |
artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het | 11 et 13 de la Constitution, lus en combinaison avec le principe |
algemeen beginsel van rechtszekerheid, met het algemeen beginsel van | |
de rechten van de verdediging, met het algemeen beginsel van | général de sécurité juridique, avec le principe général des droits de |
niet-retroactiviteit en met het algemeen beginsel van eerbied voor de | la défense, avec le principe général de non-rétroactivité et avec le |
gewettigde verwachtingen. | principe général du respect des anticipations légitimes. |
Er wordt aangevoerd dat artikel 13, door aan de bestreden ordonnantie | Il est soutenu qu'en faisant rétroagir l'ordonnance attaquée aux taxes |
een terugwerkende kracht te geven tot de gemeentebelastingen die | communales qui sont perçues au comptant à partir du 1er mars 2014 ou |
contant zijn geïnd vanaf 1 maart 2014 of die vanaf 1 maart 2014 zijn | qui sont enrôlées et rendues exécutoires à partir du 1er mars 2014, |
ingekohierd en uitvoerbaar verklaard, op onvoorzienbare en moeilijk om | l'article 13 entraîne, de manière imprévisible et difficilement |
te keren wijze de inkorting met zich meebrengt van de termijn voor | réversible, la réduction du délai de réclamation à l'encontre des |
bezwaarschriften tegen eerdere belastingen, met schending van de in | taxations préalables, contrevenant de ce fait aux dispositions et |
het middel beoogde bepalingen en beginselen. | principes visés au moyen. |
B.8.2. Het derde middel in de twee zaken is afgeleid uit de schending, | B.8.2. Le troisième moyen dans les deux affaires est pris de la |
door de artikelen 12 en 13 van de bestreden ordonnantie, van de | violation, par les articles 12 et 13 de l'ordonnance attaquée, des |
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het | articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec le |
algemeen beginsel van rechtszekerheid. De gecombineerde toepassing van | principe général de sécurité juridique. L'application combinée des |
de voormelde artikelen 12 en 13 zou tot gevolg hebben dat de | articles 12 et 13 précités aurait pour effet que les taxes enrôlées et |
belastingen die zijn ingekohierd en uitvoerbaar verklaard tussen 2 | |
februari 2014 en 1 maart 2014 niet vallen onder de toepassing van de | rendues exécutoires entre le 2 février 2014 et le 1er mars 2014 ne se |
vroegere wetgeving, noch onder die van de nieuwe wetgeving. | voient appliquer ni l'ancienne ni la nouvelle législation. |
B.8.3. Gelet op hun samenhang worden de twee middelen samen | B.8.3. Compte tenu de leur connexité, ces deux moyens sont examinés |
onderzocht. | ensemble. |
B.9. De artikelen 12 en 13 van de bestreden ordonnantie bepaalden : | B.9. Les articles 12 et 13 de l'ordonnance attaquée disposaient : |
« Art. 12.De wet van 24 december 1996 betreffende de vestiging en de |
« Art. 12.La loi du 24 décembre 1996 relative à l'établissement et au |
invordering van de provincie- en gemeentebelastingen, gewijzigd bij de | recouvrement des taxes provinciales et communales, modifiée par la loi |
wet van 15 maart 1999, wordt opgeheven. | du 15 mars 1999, est abrogée. |
Voornoemde wet blijft evenwel van toepassing op de gemeentebelastingen | Elle reste toutefois applicable aux taxes communales perçues au |
die contant worden geïnd vóór 1 maart 2014 of die vóór 1 februari 2014 | comptant avant le 1er mars 2014 ou qui sont enrôlées et rendues |
worden ingekohierd en uitvoerbaar verklaard. | exécutoires avant le 1er février 2014. |
Art. 13.Deze ordonnantie is van toepassing op de gemeentebelastingen |
Art. 13.La présente ordonnance s'applique aux taxes communales qui |
die contant worden geïnd vanaf 1 maart 2014 of die vanaf 1 maart 2014 | sont perçues au comptant à partir du 1er mars 2014 ou qui sont |
worden [ingekohierd] en uitvoerbaar worden verklaard ». | enrôlées et rendues exécutoires à partir du 1er mars 2014 ». |
B.10.1. De ordonnantie van 12 februari 2015 « tot wijziging van de | B.10.1. L'ordonnance du 12 février 2015 « modifiant l'ordonnance du 3 |
ordonnantie van 3 april 2004 betreffende de vestiging, de invordering | avril 2014 relative à l'établissement, au recouvrement et au |
en de geschillen inzake gemeentebelastingen » heeft, bij artikel 9 | contentieux en matière de taxes communales » a modifié, par son |
ervan, artikel 12, tweede lid, van de bestreden ordonnantie als volgt | article 9, l'article 12, alinéa 2, de l'ordonnance attaquée comme suit |
gewijzigd : | : |
« Voornoemde wet blijft evenwel van toepassing op de | « Elle reste toutefois applicable aux taxes communales perçues au |
gemeentebelastingen die contant worden geïnd vóór 17 mei 2014 of die | comptant avant le 17 mai 2014 ou qui sont enrôlées et rendues |
vóór 17 mei 2014 worden ingekohierd en uitvoerbaar verklaard ». | exécutoires avant le 17 mai 2014 ». |
Het bestreden artikel 13 is als volgt vervangen bij artikel 10 van | Quant à l'article 13 attaqué, il a été remplacé comme suit par |
dezelfde ordonnantie : | l'article 10 de la même ordonnance : |
« Deze ordonnantie is van toepassing op de gemeentebelastingen die | « La présente ordonnance s'applique aux taxes communales qui sont |
contant worden geïnd vanaf 17 mei 2014 of die vanaf 17 mei 2014 worden | perçues au comptant à partir du 17 mai 2014 ou qui sont enrôlées et |
ingekohierd en uitvoerbaar worden verklaard ». | rendues exécutoires à partir du 17 mai 2014 ». |
B.10.2. Die wijzigingen zijn als volgt verantwoord : | B.10.2. Ces modifications ont été justifiées comme suit : |
« De retroactiviteit van de ordonnantie van 3 april 2014, | « La rétroactivité de l'ordonnance du 3 avril 2014 telle qu'elle est |
georganiseerd in haar artikelen 12 en 13, stelt een probleem, | organisée par les articles 12 et 13 pose problème puisqu'il était |
aangezien het voor de gemeenten onmogelijk was de ordonnantie toe te | impossible pour les communes d'appliquer l'ordonnance avant qu'elles |
passen alvorens ze er kennis van hadden. Het lijkt derhalve opportuun | ne puissent en prendre connaissance. Dès lors, il apparaît opportun de |
de datum van inwerkingtreding van de ordonnantie te wijzigen en deze | modifier la date d'entrée en vigueur de l'ordonnance pour fixer cette |
op datum van 17 mei 2014 te brengen, zijnde tien dagen na de | dernière au 17 mai 2014, soit 10 jours après sa publication au |
bekendmaking ervan in het Belgisch Staatsblad. | Moniteur belge. |
Daarenboven maakt artikel 12 van de bedoelde ordonnantie een | En outre, l'article 12 de ladite ordonnance fait une distinction entre |
onderscheid tussen de contantbelastingen en de kohierbelastingen. Voor | les taxes perçues au comptant et les taxes enrôlées. Pour ces |
deze laatste was de wet van 24 december 1996 slechts van toepassing | dernières, la loi du 24 décembre 1996 n'était d'application que |
tot 1 februari 2014, terwijl deze wet voor de contantbelastingen van | jusqu'au 1er février 2014, tandis que pour les taxes perçues au |
toepassing bleef tot 1 maart 2014 » (Parl. St., Brussels | comptant la loi était d'application jusqu'au 1er mars 2014 » (Doc. |
Hoofdstedelijk Parlement, 2014-2015, nr. A-60/1, pp. 2 en 3). | parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, 2014-2015, n° A-60/1, pp. 2 et 3). |
B.11.1. Volgens de Brusselse Hoofdstedelijke Regering zou het beroep, | B.11.1. D'après le Gouvernement de la Région de Bruxelles-capitale, en |
in zoverre het de artikelen 12 en 13 van de bestreden ordonnantie | ce qu'il vise les articles 12 et 13 de l'ordonnance attaquée, le |
beoogt, zonder voorwerp zijn geworden aangezien die artikelen zijn | recours serait devenu sans objet dès lors qu'ils ont été remplacés par |
vervangen bij de artikelen 9 en 10 van de ordonnantie van 12 februari | les articles 9 et 10 de l'ordonnance du 12 février 2015. |
2015. B.11.2. Krachtens artikel 11 van de ordonnantie van 12 februari 2015 | B.11.2. En vertu de l'article 11 de l'ordonnance du 12 février 2015, |
is die laatste in werking getreden op de dag van de bekendmaking ervan | celle-ci est entrée en vigueur le jour de sa publication au Moniteur |
in het Belgisch Staatsblad, namelijk op 25 februari 2015. Vermits aan | belge, soit le 25 février 2015. Etant donné qu'aucune portée |
die ordonnantie geen terugwerkende kracht is verleend, kan de datum | rétroactive n'a été conférée à ladite ordonnance, la date du 17 mai |
van 17 mei 2014 die zij heeft willen vaststellen voor de toepassing | 2014 qu'elle a entendu fixer pour l'application de l'ordonnance du 3 |
van de ordonnantie van 3 april 2014, enkel van toepassing zijn op de | avril 2014 ne peut s'appliquer qu'aux faits, actes et situations qui |
feiten, handelingen en situaties die nog niet definitief waren op | n'étaient pas encore définitifs à la date du 25 février 2015. En |
datum van 25 februari 2015. De bestreden artikelen 12 en 13 van de | revanche, les articles 12 et 13 attaqués de l'ordonnance du 3 avril |
ordonnantie van 3 april 2014 hebben daarentegen uitwerking kunnen | 2014 ont pu produire leurs effets à l'égard des faits, actes et |
hebben ten aanzien van de feiten, handelingen en situaties die | situations qui sont devenus définitifs avant l'entrée en vigueur de |
definitief zijn geworden vóór de inwerkingtreding van de | |
wijzigingsordonnantie van 12 februari 2015. | l'ordonnance modificative du 12 février 2015. |
B.11.3. Hieruit vloeit voort dat het tweede en het derde middel moeten | B.11.3. Il en résulte que les deuxième et troisième moyens doivent |
worden onderzocht. | être examinés. |
B.12.1. De niet-retroactiviteit van wetten is een waarborg ter | B.12.1. La non-rétroactivité des lois est une garantie ayant pour but |
voorkoming van rechtsonzekerheid. Die waarborg vereist dat de inhoud | de prévenir l'insécurité juridique. Cette garantie exige que le |
van het recht voorzienbaar en toegankelijk is, zodat de rechtzoekende | contenu du droit soit prévisible et accessible, de sorte que le |
in redelijke mate de gevolgen van een bepaalde handeling kan voorzien | justiciable puisse prévoir, à un degré raisonnable, les conséquences |
op het tijdstip dat die handeling wordt verricht. De terugwerkende | d'un acte déterminé au moment où cet acte est accompli. La |
kracht kan enkel worden verantwoord wanneer zij onontbeerlijk is voor | |
de verwezenlijking van een doelstelling van algemeen belang. | rétroactivité peut uniquement être justifiée lorsqu'elle est |
B.12.2. Volgens de parlementaire voorbereiding van de ordonnantie van | indispensable à la réalisation d'un objectif d'intérêt général. |
12 februari 2015, vermeld in B.10.2, zorgde de retroactiviteit waarin | B.12.2. Selon les travaux préparatoires de l'ordonnance du 12 février |
de artikelen 12 en 13 van de ordonnantie van 3 april 2014 voorzagen, | 2015 cités en B.10.2, la rétroactivité que les articles 12 et 13 de |
voor problemen vermits het voor de gemeenten onmogelijk was de | l'ordonnance du 3 avril 2014 ont organisée, posait problème puisqu'il |
ordonnantie toe te passen vooraleer zij daarvan kennis konden nemen | était impossible pour les communes d'appliquer l'ordonnance avant |
vanaf de bekendmaking ervan in het Belgisch Staatsblad. Door de | qu'elles ne puissent en prendre connaissance à dater de sa publication |
terugwerkende kracht ervan kon de bestreden ordonnantie eveneens tot | au Moniteur belge. Par sa portée rétroactive, l'ordonnance attaquée a |
gevolg hebben dat sommige belastingplichtigen die de verzoekende | pu également avoir pour conséquence de priver certains contribuables |
verenigingen beogen te vertegenwoordigen, de mogelijkheid wordt | que les associations requérantes ont pour but de représenter de la |
ontzegd om een bezwaarschrift in te dienen wanneer zij werden | possibilité d'introduire une réclamation lorsqu'ils se trouvaient |
geconfronteerd met een inkorting van de termijn die zij niet konden | confrontés à une réduction de délai qu'ils n'étaient pas en mesure de |
voorzien en zonder dat die terugwerkende kracht verantwoord was door | prévoir et sans que cette rétroactivité soit justifiée par un objectif |
een doel van algemeen belang. | d'intérêt général. |
B.12.3. Bovendien vloeit uit de formulering van artikel 12 van de | B.12.3. En outre, il découle de la formulation de l'article 12 de |
bestreden ordonnantie voort dat de belastingen die zijn ingekohierd en | l'ordonnance attaquée que les taxes enrôlées et rendues exécutoires |
uitvoerbaar verklaard tussen 1 februari en 1 maart 2014 niet | entre le 1er février et le 1er mars 2014 n'étaient soumises ni à la |
onderworpen waren aan de wet van 24 december 1996, noch aan de | |
ordonnantie van 3 april 2014, zodat de belastingplichtigen die die | loi du 24 décembre 1996 ni à l'ordonnance du 3 avril 2014, de sorte que les |
belastingen verschuldigd zijn, niet in staat waren de termijn te | contribuables redevables de ces taxes n'étaient pas en mesure de |
voorzien waarin zij ertoe gehouden waren een bezwaarschrift in te | prévoir le délai dans lequel ils étaient tenus d'introduire une |
dienen. | réclamation. |
B.13. Het tweede en het derde middel zijn bijgevolg gegrond in zoverre | B.13. Partant, les deuxième et troisième moyens sont fondés, en ce |
zij de artikelen 12 en 13 van de bestreden ordonnantie beogen, zoals | qu'ils visent les articles 12 et 13 de l'ordonnance attaquée, tels |
die van kracht waren vóór de wijziging ervan bij de artikelen 9 en 10 | qu'ils étaient en vigueur avant leur modification par les articles 9 |
van de ordonnantie van 12 februari 2015. | et 10 de l'ordonnance du 12 février 2015. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
- vernietigt de artikelen 12 en 13 van de ordonnantie van het | - annule les articles 12 et 13 de l'ordonnance de la Région de |
Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 3 april 2014 « betreffende de | Bruxelles-Capitale du 3 avril 2014 « relative à l'établissement, au |
vestiging, de invordering en de geschillen inzake gemeentebelastingen | recouvrement et au contentieux en matière de taxes communales », tels |
», zoals zij van kracht waren vóór de wijziging ervan bij de artikelen | qu'ils étaient en vigueur avant leur modification par les articles 9 |
9 en 10 van de ordonnantie van 12 februari 2015 « tot wijziging van de | et 10 de l'ordonnance du 12 février 2015 « modifiant l'ordonnance du 3 |
ordonnantie van 3 april 2004 betreffende de vestiging, de invordering | avril 2014 relative à l'établissement, au recouvrement et au |
en de geschillen inzake gemeentebelastingen »; | contentieux en matière de taxes communales »; |
- verwerpt de beroepen voor het overige. | - rejette les recours pour le surplus. |
Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, | Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue |
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op | allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier |
het Grondwettelijk Hof, op 3 februari 2016. | 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 3 février 2016. |
De griffier, | Le greffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
De voorzitter, | Le président, |
J. Spreutels | J. Spreutels |