← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 128/2015 van 24 september 2015 Rolnummer : 6046 In zake
: de prejudiciële vraag betreffende artikel 488bis, i), tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, vóór
de opheffing ervan bij artikel 27 van de wet van 17 maart 2 Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters
A. Alen en J. Spreutels, en de rechters (...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 128/2015 van 24 september 2015 Rolnummer : 6046 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 488bis, i), tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, vóór de opheffing ervan bij artikel 27 van de wet van 17 maart 2 Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de rechters (...) | Extrait de l'arrêt n° 128/2015 du 24 septembre 2015 Numéro du rôle : 6046 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 488bis, i), alinéa 2, du Code civil, avant son abrogation par l'article 27 de la loi du 17 mars 2013, posée pa La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De G(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 128/2015 van 24 september 2015 | Extrait de l'arrêt n° 128/2015 du 24 septembre 2015 |
| Rolnummer : 6046 | Numéro du rôle : 6046 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 488bis, i), tweede | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 488bis, i), |
| lid, van het Burgerlijk Wetboek, vóór de opheffing ervan bij artikel | alinéa 2, du Code civil, avant son abrogation par l'article 27 de la |
| 27 van de wet van 17 maart 2013, gesteld door de Rechtbank van eerste | loi du 17 mars 2013, posée par le Tribunal de première instance |
| aanleg Antwerpen, afdeling Mechelen. | d'Anvers, division Malines. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de | composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De |
| rechters E. De Groot, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet en R. | Groot, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée |
| Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, | du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 17 september 2014 in zake M.C. tegen de vzw « | Par jugement du 17 septembre 2014 en cause de M.C. contre l'ASBL « |
| Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Antwerpen », met als tussenkomende | Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Antwerpen », avec, comme partie |
| partij M. V.S., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is | intervenante, M. V.S., dont l'expédition est parvenue au greffe de la |
| ingekomen op 1 oktober 2014, heeft de Rechtbank van eerste aanleg | Cour le 1er octobre 2014, le Tribunal de première instance d'Anvers, |
| Antwerpen, afdeling Mechelen, de volgende prejudiciële vraag gesteld : | division Malines, a posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schond het vroegere artikel 488bis i), lid 2 van het burgerlijk | « L'ancien article 488bis, i), alinéa 2, du Code civil violait-il le |
| wetboek het gelijkheidsbeginsel, voorzien door artikels 10 en 11 van | principe d'égalité, garanti par les articles 10 et 11 de la |
| de Grondwet, in de mate deze bepaling aan de (erfgenamen van de) | Constitution, dans la mesure où cette disposition donnait à la |
| beschermde persoon en/of aan de voorlopige bewindvoerder de | personne protégée (ou à ses héritiers) et/ou à l'administrateur |
| mogelijkheid bood om een daad vermeld in artikel 488bis f) van het | provisoire la faculté de poursuivre la nullité d'un acte mentionné à |
| burgerlijk wetboek, gesteld door de beschermde persoon in de periode | l'article 488bis, f), du Code civil, accompli par la personne protégée |
| tussen de neerlegging van het verzoekschrift en de beschikking van | durant la période comprise entre le dépôt de la requête et |
| aanstelling van de bewindvoerder te laten vernietigen, maar niet een | l'ordonnance de désignation de l'administrateur provisoire, mais non |
| testament of een schenking in dezelfde periode verricht door de | celle d'un testament ou d'une donation faits durant la même période |
| beschermde persoon, terwijl deze laatste sinds de wijziging van | par la personne protégée, alors qu'ensuite de la modification de |
| artikel 488bis h) door de wet van 3 mei 2003 na de beschikking van | l'article 488bis, h), par la loi du 3 mai 2003, elle ne pouvait plus |
| aanstelling van een voorlopige bewindvoerder dergelijke handelingen | accomplir de tels actes, après l'ordonnance de désignation de |
| slechts kon verrichten mits een voorafgaande machtiging van de | l'administrateur provisoire, que moyennant l'autorisation préalable du |
| vrederechter ? ». | juge de paix ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 488bis, i), van | B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 488bis, i), du Code |
| het Burgerlijk Wetboek dat, vóór de opheffing ervan bij artikel 27 van | civil, qui était rédigé en ces termes, avant son abrogation par |
| de wet van 17 maart 2013 « tot hervorming van de regelingen inzake | l'article 27 de la loi du 17 mars 2013 « réformant les régimes |
| onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die | d'incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à |
| strookt met de menselijke waardigheid », bepaalde : | la dignité humaine » : |
| « Alle handelingen die door de beschermde persoon zijn verricht in | « Tous les actes accomplis par la personne protégée en violation des |
| strijd met de bepalingen van artikel 488bis, f), zijn nietig. Deze | dispositions prévues à l'article 488bis, f), sont nuls. Cette nullité |
| nietigheid kan uitsluitend door de beschermde persoon of de voorlopige | ne peut être demandée que par la personne protégée ou son |
| bewindvoerder worden ingeroepen. | administrateur provisoire. |
| Het eerste lid is toepasselijk op de handelingen verricht na de | L'alinéa 1er est applicable aux actes accomplis à partir du dépôt de |
| indiening van het verzoekschrift tot aanstelling van een voorlopige bewindvoerder ». | la requête en désignation d'un administrateur provisoire ». |
| B.2. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid van de in het | B.2. La Cour est interrogée sur la compatibilité de la disposition en |
| geding zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in | cause avec les articles 10 et 11 de la Constitution dans |
| de interpretatie dat die bepaling aan de beschermde persoon, zijn | l'interprétation selon laquelle cette disposition permettait à la |
| erfgenamen en/of de voorlopige bewindvoerder de mogelijkheid bood om | personne protégée, à ses héritiers et/ou à l'administrateur provisoire |
| een rechtshandeling te laten vernietigen die door de beschermde | de faire annuler un acte juridique que la personne protégée avait |
| persoon is verricht in strijd met de bepalingen van artikel 488bis, | |
| f), van het Burgerlijk Wetboek, in de periode tussen de indiening van | accompli, en violation des dispositions de l'article 488bis, f), du |
| het verzoekschrift tot aanstelling van een voorlopige bewindvoerder en | Code civil, dans la période située entre le dépôt de la requête en |
| de beschikking van de vrederechter waarbij dat verzoek werd | désignation d'un administrateur provisoire et l'ordonnance du juge de |
| ingewilligd, terwijl die bepaling niet voorzag in eenzelfde | paix accueillant cette requête, alors que cette disposition ne |
| nietigheidssanctie voor een testament of een schenking in de voormelde | prévoyait pas la même sanction de nullité pour un testament ou une |
| periode gemaakt of gedaan door de beschermde persoon. | donation faits par la personne protégée durant la période précitée. |
| B.3. Het geschil voor de verwijzende rechter betreft een testament dat | B.3. Le litige devant le juge a quo concerne un testament qui a été |
| door een beschermde persoon werd opgesteld in de periode tussen de | rédigé par une personne protégée au cours de la période située entre |
| indiening van het verzoekschrift tot aanstelling van een voorlopige | le dépôt de la requête en désignation d'un administrateur provisoire |
| bewindvoerder en de beschikking van de vrederechter waarbij dat | et l'ordonnance du juge de paix accueillant cette requête. |
| verzoek werd ingewilligd. | |
| Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die situatie. | La Cour limite son examen à cette situation. |
| B.4. In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert, zijn de | B.4. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, les |
| personen die de vernietiging nastreven van een rechtshandeling die de | personnes qui poursuivent l'annulation d'un acte juridique que la |
| beschermde persoon heeft verricht in strijd met artikel 488bis, f), | personne protégée a accompli en violation de l'article 488bis, f), du |
| van het Burgerlijk Wetboek in de periode tussen de indiening van het | Code civil au cours de la période située entre le dépôt de la requête |
| verzoekschrift tot aanstelling van een voorlopige bewindvoerder en de | en désignation d'un administrateur provisoire et l'ordonnance du juge |
| beschikking van de vrederechter ter zake, enerzijds, en de personen | de paix en la matière, d'une part, et les personnes qui poursuivent |
| die de vernietiging nastreven van een testament dat de beschermde | l'annulation d'un testament que la personne protégée a fait dans la |
| persoon in dezelfde periode heeft gemaakt, voldoende vergelijkbaar. | même période, d'autre part, sont suffisamment comparables. En effet, |
| Beide categorieën van personen streven immers de vernietiging na van | les deux catégories de personnes poursuivent l'annulation d'un acte |
| een rechtshandeling die door de beschermde persoon is gesteld. | juridique qui a été accompli par la personne protégée. |
| B.5.1. Artikel 488bis, a) tot k), van het Burgerlijk Wetboek, zoals | B.5.1. L'article 488bis, a) à k), du Code civil, inséré par la loi du |
| ingevoegd bij de wet van 18 juli 1991 « betreffende de bescherming van | 18 juillet 1991 « relative à la protection des biens des personnes |
| de goederen van personen die wegens hun lichaams- of geestestoestand | totalement ou partiellement incapables d'en assumer la gestion en |
| geheel of gedeeltelijk onbekwaam zijn die te beheren » en inmiddels | raison de leur état physique ou mental », et entre-temps abrogé par |
| opgeheven bij artikel 27 van de wet van 17 maart 2013, regelde het | l'article 27 de la loi du 17 mars 2013, réglait l'administration |
| voorlopig bewind over de goederen toebehorend aan een meerderjarige | provisoire des biens appartenant à un majeur qui, en raison de son |
| die, geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, wegens zijn | état de santé, était totalement ou partiellement hors d'état de gérer |
| gezondheidstoestand, niet in staat was zijn goederen te beheren. | ses biens, fût-ce temporairement. |
| Artikel 488bis, a), van het Burgerlijk Wetboek bepaalde dienaangaande | L'article 488bis, a), du Code civil disposait à cet égard ce qui suit |
| : | : |
| « De meerderjarige die, geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, | « Le majeur qui, en raison de son état de santé, est totalement ou |
| wegens zijn gezondheidstoestand, niet in staat is zijn goederen te | partiellement hors d'état de gérer ses biens, fût-ce temporairement, |
| beheren, kan met het oog op de bescherming ervan, een voorlopige | peut, en vue de la protection de ceux-ci, être pourvu d'un |
| bewindvoerder toegevoegd worden, als hem nog geen wettelijke | administrateur provisoire, lorsqu'il n'est pas déjà pourvu d'un |
| vertegenwoordiger werd toegevoegd ». | représentant légal ». |
| B.5.2. De voorlopige bewindvoerder werd overeenkomstig artikel 488bis, | B.5.2. L'administrateur provisoire était désigné par le juge de paix |
| c) en d), van het Burgerlijk Wetboek aangesteld door de vrederechter, | conformément à l'article 488bis, c) et d), du Code civil, et ce à la |
| dit op verzoek van de te beschermen persoon zelf, op verzoek van elke | demande de la personne à protéger elle-même, à la demande de toute |
| belanghebbende of op verzoek van de procureur des Konings. | personne intéressée ou à la demande du procureur du Roi. |
| B.5.3. Krachtens artikel 488bis, f), van hetzelfde Wetboek had de | B.5.3. En vertu de l'article 488bis, f), du même Code, |
| voorlopige bewindvoerder tot taak « de goederen van de beschermde | l'administrateur provisoire avait pour mission « de gérer, en bon père |
| persoon als een goed huisvader te beheren of de beschermde persoon in | de famille, les biens de la personne protégée ou d'assister la |
| dat beheer bij te staan » ( § 1). De rechter diende de omvang van de | personne protégée dans cette gestion » ( § 1er). Le juge devait |
| bevoegdheden van de voorlopige bewindvoerder te bepalen ( § 2). Bij | définir l'étendue des pouvoirs de l'administrateur provisoire ( § 2). |
| gebrek aan aanwijzingen, vertegenwoordigde de voorlopige bewindvoerder | En l'absence d'indication, l'administrateur provisoire représentait la |
| de beschermde persoon in alle rechtshandelingen en procedures als | personne protégée dans tous les actes juridiques et toutes les |
| eiser en als verweerder. Voor een limitatieve lijst van | procédures, tant en demandant qu'en défendant. L'administrateur devait |
| rechtshandelingen diende de bewindvoerder voorafgaandelijk over een | disposer au préalable d'une autorisation spéciale du juge de paix pour |
| bijzondere machtiging van de vrederechter te beschikken ( § 3). | une liste limitative d'actes juridiques ( § 3). |
| B.5.4. Artikel 488bis, i), eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek | B.5.4. L'article 488bis, i), alinéa 1er, du Code civil prévoyait que |
| bepaalde dat alle handelingen die door de beschermde persoon werden | tous les actes accomplis par la personne protégée en violation des |
| verricht in strijd met de bepalingen van artikel 488bis, f), van | dispositions prévues à l'article 488bis, f), du même Code étaient |
| hetzelfde Wetboek, nietig waren. Het betrof een relatieve nietigheid : | nuls. Il s'agissait d'une nullité relative : la nullité ne pouvait |
| de nietigheid kon enkel door de beschermde persoon zelf of door de | être demandée que par la personne protégée elle-même ou par son |
| voorlopige bewindvoerder worden aangevoerd. Na het overlijden van de | administrateur provisoire. Après la mort de la personne protégée, ses |
| beschermde persoon konden zijn erfgenamen de vordering tot | |
| nietigverklaring instellen (artikel 488bis, j), derde lid, van het | héritiers pouvaient introduire l'action en annulation (article 488bis, |
| Burgerlijk Wetboek). | j), alinéa 3, du Code civil). |
| Krachtens het in het geding zijnde artikel 488bis, i), tweede lid, van | En vertu de l'article 488bis, i), alinéa 2, du Code civil, en cause, |
| het Burgerlijk Wetboek gold die nietigheid eveneens ten aanzien van de | cette nullité s'appliquait également vis-à-vis des actes accomplis |
| handelingen verricht na de indiening van het verzoekschrift tot | |
| aanstelling van een voorlopige bewindvoerder. Aldus werkte de | après le dépôt de la requête en désignation d'un administrateur |
| bescherming die ingevolge de aanstelling van een bewindvoerder werd | provisoire. En conséquence, la protection qui était offerte par |
| geboden door artikel 488bis, f), van het Burgerlijk Wetboek terug tot | l'article 488bis, f), du Code civil par suite de la désignation d'un |
| op het tijdstip van de indiening van voormeld verzoekschrift. | administrateur rétroagissait jusqu'au moment du dépôt de ladite requête. |
| B.6.1. Artikel 488bis, h), § 2, van het Burgerlijk Wetboek, zoals | B.6.1. L'article 488bis, h), § 2, du Code civil, inséré par la loi du |
| ingevoegd bij wet van 3 mei 2003 « tot wijziging van de wetgeving | 3 mai 2003 « modifiant la législation relative à la protection des |
| betreffende de bescherming van de goederen van personen die wegens hun | biens des personnes totalement ou partiellement incapables d'en |
| lichaams- of geestestoestand geheel of gedeeltelijk onbekwaam zijn die | |
| te beheren », bepaalde dat de beschermde persoon slechts geldig kon | assumer la gestion en raison de leur état physique ou mental », |
| schenken onder levenden of een uiterste wilsbeschikking maken na | prévoyait que la personne protégée ne pouvait disposer valablement par |
| machtiging, op zijn verzoek, van de vrederechter. De vrederechter | donations entre vifs ou par dispositions de dernières volontés |
| oordeelde over de wilsgeschiktheid van de beschermde persoon. Een | qu'après autorisation par le juge de paix à sa requête. Le juge de |
| testament opgesteld zonder de vereiste machtiging was nietig. | paix jugeait de l'aptitude de la personne protégée à exprimer sa |
| B.6.2. De nietigheidssanctie waarin was voorzien in artikel 488bis, | volonté. Un testament établi sans l'autorisation requise était nul. |
| i), tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek voor handelingen verricht | B.6.2. La sanction de nullité prévue par l'article 488bis, i), alinéa |
| na de indiening van het verzoekschrift tot aanstelling van een | 2, du Code civil pour des actes accomplis après le dépôt de la requête |
| voorlopige bewindvoerder gold enkel voor de handelingen gesteld in | en désignation d'un administrateur provisoire n'était applicable |
| strijd met artikel 488bis, f), van het Burgerlijk Wetboek, waartoe het | qu'aux actes accomplis en violation de l'article 488bis, f), du Code |
| testament niet behoorde. | civil, dont le testament ne faisait pas partie. |
| B.7.1. Artikel 901 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.7.1. L'article 901 du Code civil dispose : |
| « Om een schenking onder de levenden te kunnen doen of een testament | « Pour faire une donation entre-vifs ou un testament, il faut être |
| te kunnen maken, moet men gezond van geest zijn ». | sain d'esprit ». |
| B.7.2. Het testament is een hoogstpersoonlijke rechtshandeling die | B.7.2. Le testament est un acte juridique extrêmement personnel qui ne |
| niet tot de bevoegdheid van de voorlopige bewindvoerder behoort. De | relève pas de la compétence de l'administrateur provisoire. La |
| beschermde persoon kan een testament maken mits machtiging van de | personne protégée peut faire un testament moyennant l'autorisation du |
| vrederechter, op voorwaarde dat hij gezond van geest is. | juge de paix, à la condition qu'elle soit saine d'esprit. |
| B.7.3. De testator kan zijn testament te allen tijde herroepen op | B.7.3. Le testateur peut révoquer son testament en tout temps en vertu |
| grond van artikel 1037 van het Burgerlijk Wetboek. Erfgenamen en | de l'article 1037 du Code civil. Sous le couvert de l'ancien article |
| derden die zich benadeeld achtten, konden onder de toepassing van het | 488bis, a) à k), du Code civil, les héritiers et les tiers qui |
| vroegere artikel 488bis, a) tot k), van het Burgerlijk Wetboek, de | s'estimaient lésés pouvaient poursuivre la nullité d'un testament sur |
| nietigheid van een testament vorderen op grond van artikel 901 van het | pied de l'article 901 du Code civil s'ils étaient en mesure de |
| Burgerlijk Wetboek, indien het bewijs kon worden geleverd dat de | rapporter la preuve que le testateur n'était pas sain d'esprit au |
| testator ongezond van geest was op het ogenblik dat hij het betwiste | |
| testament opstelde. Dat bewijs kon worden geleverd met alle middelen | moment où il avait rédigé le testament contesté. Cette preuve pouvait |
| van recht en was ook mogelijk voor een testament dat werd opgesteld in | être rapportée par toutes voies de droit et était également possible |
| de periode tussen de indiening van het verzoekschrift tot aanstelling | pour un testament établi dans la période située entre le dépôt de la |
| van een voorlopige bewindvoerder en de beschikking van de vrederechter | requête en désignation d'un administrateur provisoire et l'ordonnance |
| waarbij dat verzoek werd ingewilligd. | du juge de paix accueillant cette requête. |
| B.7.4. Rekening houdend met het voorgaande, vermocht de wetgever te | B.7.4. Compte tenu de ce qui précède, le législateur a pu estimer |
| oordelen dat er geen noodzaak was om de bescherming die werd geboden | qu'il n'était pas nécessaire d'étendre au testament la protection |
| door artikel 488bis, i), tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, zoals | offerte par l'article 488bis, i), alinéa 2, du Code civil, tel qu'il |
| het van toepassing was vóór de opheffing ervan door de wet van 17 | était applicable avant son abrogation par la loi du 17 mars 2013. |
| maart 2013, uit te breiden tot het testament. | |
| B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 488bis, i), tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, vóór de | L'article 488bis, i), alinéa 2, du Code civil, tel qu'il était |
| opheffing ervan bij artikel 27 van de wet van 17 maart 2013 « tot | applicable avant son abrogation par l'article 27 de la loi du 17 mars |
| hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling | 2013 « réformant les régimes d'incapacité et instaurant un nouveau |
| van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke | statut de protection conforme à la dignité humaine », ne viole pas les |
| waardigheid », schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. | articles 10 et 11 de la Constitution. |
| Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 24 september 2015. | la Cour constitutionnelle, le 24 septembre 2015. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| De voorzitter, | Le président, |
| A. Alen | A. Alen |