Uittreksel uit arrest nr. 137/2015 van 1 oktober 2015 Rolnummer : 6071 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 27 maart 2014 houdende invoeging van de bepalingen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 van de Gro Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...) | Extrait de l'arrêt n° 137/2015 du 1 er octobre 2015 Numéro du rôle : 6071 En cause : le recours en annulation de la loi du 27 mars 2014 portant insertion des dispositions réglant des matières visées à l'article 77 de la Constitution La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De G(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 137/2015 van 1 oktober 2015 | Extrait de l'arrêt n° 137/2015 du 1er octobre 2015 |
Rolnummer : 6071 | Numéro du rôle : 6071 |
In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 27 maart 2014 | En cause : le recours en annulation de la loi du 27 mars 2014 portant |
houdende invoeging van de bepalingen die een aangelegenheid regelen | |
als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet, in boek XVII « Bijzondere | insertion des dispositions réglant des matières visées à l'article 77 |
rechtsprocedures » van het Wetboek van economisch recht en tot | de la Constitution dans le livre XVII « Procédures juridictionnelles |
wijziging van het Gerechtelijk Wetboek teneinde de hoven en | particulières » du Code de droit économique et modifiant le Code |
rechtbanken te Brussel een exclusieve bevoegdheid toe te kennen om | judiciaire en vue d'attribuer aux cours et tribunaux de Bruxelles une |
kennis te nemen van de rechtsvordering tot collectief herstel, bedoeld | compétence exclusive pour connaître de l'action en réparation |
in boek XVII, titel 2 van het Wetboek van economisch recht, ingesteld | collective visée au livre XVII, titre 2, du Code de droit économique, |
door de « Ordre des barreaux francophones et germanophone » en de vzw | introduit par l'Ordre des barreaux francophones et germanophone et |
« Verbraucherschutzzentrale ». | l'ASBL « Verbraucherschutzzentrale ». |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de | composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De |
rechters E. De Groot, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet en R. | Groot, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée |
Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, | du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging | I. Objet du recours et procédure |
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 27 oktober | Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 27 |
2014 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 29 | octobre 2014 et parvenue au greffe le 29 octobre 2014, un recours en |
oktober 2014, is beroep tot vernietiging ingesteld van de wet van 27 | |
maart 2014 houdende invoeging van de bepalingen die een aangelegenheid | annulation de la loi du 27 mars 2014 portant insertion des |
regelen als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet, in boek XVII « | dispositions réglant des matières visées à l'article 77 de la |
Bijzondere rechtsprocedures » van het Wetboek van economisch recht en | Constitution dans le livre XVII « Procédures juridictionnelles |
tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek teneinde de hoven en | particulières » du Code de droit économique et modifiant le Code |
rechtbanken te Brussel een exclusieve bevoegdheid toe te kennen om | judiciaire en vue d'attribuer aux cours et tribunaux de Bruxelles une |
kennis te nemen van de rechtsvordering tot collectief herstel, bedoeld | compétence exclusive pour connaître de l'action en réparation |
in boek XVII, titel 2 van het Wetboek van economisch recht | collective visée au livre XVII, titre 2, du Code de droit économique |
(bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 29 april 2014) door de « | (publiée au Moniteur belge du 29 avril 2014) a été introduit par |
Ordre des barreaux francophones et germanophone » en de vzw « | l'Ordre des barreaux francophones et germanophone et l'ASBL « |
Verbraucherschutzzentrale », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. | Verbraucherschutzzentrale », assistés et représentés par Me F. |
F. Gosselin, advocaat bij de balie te Brussel. | Gosselin, avocat au barreau de Bruxelles. |
(...) | (...) |
II. In rechte | II. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de bestreden wet | Quant à la loi attaquée |
B.1.1. Het beroep tot vernietiging is gericht tegen de wet van 27 | B.1.1. Le recours en annulation est dirigé contre la loi du 27 mars |
maart 2014 « houdende invoeging van de bepalingen die een | 2014 « portant insertion des dispositions réglant des matières visées |
aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet, in | à l'article 77 de la Constitution dans le livre XVII ' Procédures |
boek XVII ' Bijzondere rechtsprocedures ' van het Wetboek van | juridictionnelles particulières ' du Code de droit économique et |
economisch recht en tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek | modifiant le Code judiciaire en vue d'attribuer aux cours et tribunaux |
teneinde de hoven en rechtbanken te Brussel een exclusieve bevoegdheid | de Bruxelles une compétence exclusive pour connaître de l'action en |
toe te kennen om kennis te nemen van de rechtsvordering tot collectief | |
herstel, bedoeld in boek XVII, titel 2 van het Wetboek van economisch | réparation collective visée au livre XVII, titre 2, du Code de droit |
recht » (hierna : de wet van 27 maart 2014). | économique » (ci-après : la loi du 27 mars 2014). |
B.1.2. Bij de wet van 27 maart 2014 wordt aan de hoven en rechtbanken | B.1.2. La loi du 27 mars 2014 attribue aux cours et tribunaux de |
te Brussel een exclusieve bevoegdheid toegekend om kennis te nemen van | Bruxelles une compétence exclusive pour connaître de l'action en |
de in boek XVII van het Wetboek van economisch recht (hierna : WER) | réparation collective organisée par le livre XVII du Code de droit |
geregelde rechtsvordering tot collectief herstel; zij bepaalt : | économique (ci-après : C.D.E.); elle dispose : |
« HOOFDSTUK 1. - Algemene bepaling | « CHAPITRE 1er. - Disposition générale |
Artikel 1.Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet. |
Article 1er.La présente loi règle une matière visée à l'article 77 de la Constitution. |
HOOFDSTUK 2. - Het Wetboek van economisch recht | CHAPITRE 2. - Code de droit économique |
Art. 2.In boek XVII van het Wetboek van economisch recht, titel 2, |
Art. 2.Dans le livre XVII du Code de droit économique, titre 2, |
hoofdstuk 1, afdeling 1, wordt een artikel XVII.35 ingevoegd, luidende | chapitre 1er, section 1re, il est inséré un article XVII.35 rédigé |
: | comme suit : |
' Art. XVII.35. De hoven en rechtbanken te Brussel zijn bevoegd om | ' Art. XVII.35. Les cours et tribunaux de Bruxelles sont compétents |
kennis te nemen van de rechtsvorderingen tot collectief herstel '. | pour connaître des actions en réparation collective '. |
HOOFDSTUK 3. - Het Gerechtelijk wetboek | CHAPITRE 3. - Le Code judiciaire |
Art. 3.Artikel 633ter van het Gerechtelijk Wetboek, opgeheven bij de |
Art. 3.L'article 633ter du Code judiciaire abrogé par la loi du 31 |
wet van 31 juli 2013 wordt hersteld als volgt : | juillet 2013 est rétabli dans la rédaction suivante : |
' Art. 633ter.De rechtbank van eerste aanleg, desgevallend de |
' Art. 633ter.Le tribunal de première instance, le cas échéant, le |
rechtbank van koophandel, te Brussel en, in graad van beroep, het hof | tribunal de commerce, de Bruxelles et en degré d'appel, la cour |
van beroep te Brussel, zijn als enige bevoegd voor de | d'appel de Bruxelles sont seuls compétents pour les actions en |
rechtsvorderingen tot collectief herstel bedoeld in Titel 2, van Boek | réparation collective visés au Titre 2 du Livre XVII du Code de droit |
XVII van het Wetboek van economisch recht '. | économique '. |
HOOFDSTUK 4. - Bevoegdheidstoewijzing | CHAPITRE 4. - Attribution de compétences |
Art. 4.De Koning kan de bepaling van het Wetboek van economisch |
Art. 4.Le Roi peut coordonner la disposition du Code de droit |
recht, zoals ingevoegd bij deze wet, coördineren met de bepalingen die | économique, telle que insérée par la présente loi, avec les |
daarin uitdrukkelijk of stilzwijgend wijzigingen hebben aangebracht | dispositions qui l'auraient expressément ou implicitement modifiée au |
tot het tijdstip van de coördinatie. | moment où la coordination sera établie. |
Daartoe kan Hij : | A cette fin, Il peut : |
1° de volgorde en de nummering van de te coördineren bepalingen | 1° modifier l'ordre, la numérotation et, en général, la présentation |
veranderen en in het algemeen de teksten naar de vorm wijzigen; | des dispositions à coordonner; |
2° de verwijzingen die voorkomen in de te coördineren bepalingen met | 2° modifier les références qui seraient contenues dans les |
de nieuwe nummering doen overeenstemmen; | dispositions à coordonner en vue de les mettre en concordance avec la |
3° zonder afbreuk te doen aan de beginselen die in de te coördineren | numérotation nouvelle; 3° modifier la rédaction des dispositions à coordonner en vue |
bepalingen vervat zijn, de redactie ervan wijzigen om ze onderling te | d'assurer leur concordance et d'en unifier la terminologie sans qu'il |
doen overeenstemmen en eenheid in de terminologie te brengen. | puisse être porté atteinte aux principes inscrits dans ces dispositions. |
HOOFDSTUK 5. - Inwerkingtreding | CHAPITRE 5. - Entrée en vigueur |
Art. 5.De Koning bepaalt de datum van inwerkingtreding van elke |
Art. 5.Le Roi fixe la date de l'entrée en vigueur de chacune des |
bepaling van deze wet en van de bepaling ingevoegd door deze wet in | dispositions de la présente loi et de la disposition insérée par la |
het Wetboek van economisch recht ». | présente loi dans le Code de droit économique ». |
B.2.1. De wet van 28 maart 2014 « tot invoeging van titel 2 ' | B.2.1. La loi du 28 mars 2014 « portant insertion d'un titre 2 ' De |
Rechtsvordering tot collectief herstel ' in boek XVII ' Bijzondere | l'action en réparation collective ' au livre XVII ' Procédures |
rechtsprocedures ' van het Wetboek van economisch recht en houdende | juridictionnelles particulières ' du Code de droit économique et |
invoeging van de definities eigen aan boek XVII in boek I van het | portant insertion des définitions propres au livre XVII dans le livre |
Wetboek van economisch recht » (hierna : de wet van 28 maart 2014), | 1er du Code de droit économique » (ci-après : la loi du 28 mars 2014) |
heeft een rechtsvordering tot collectief herstel in het leven geroepen | a créé une action en réparation collective dont les modalités sont |
waarvan de nadere regels in boek XVII van het Wetboek van economisch | prévues dans le livre XVII du Code de droit économique; cette action, |
recht zijn voorzien; die rechtsvordering, « die volkomen nieuw is in | « encore inédite dans l'arsenal judiciaire belge, devrait contribuer |
het Belgische juridische arsenaal, zou substantieel moeten bijdragen | substantiellement à un plus grand respect et à une meilleure défense |
tot een betere naleving en verdediging van de consumentenrechten » | des droits des consommateurs » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC |
(Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC 53-3300/001 en 3301/001, p. 5). | 53-3300/001 et 3301/001, p. 5). |
De rechtsvordering tot collectief herstel « [heeft] tot doel [...] een | L'action en réparation collective « a pour objet la réparation d'un |
collectieve schade te herstellen » (artikel I.21, 3°, van het WER, | préjudice collectif » (article I.21, 3°, du C.D.E., inséré par |
ingevoegd bij artikel 2 van de wet van 28 maart 2014), waarbij | l'article 2 de la loi du 28 mars 2014), le préjudice collectif étant |
collectieve schade wordt gedefinieerd als « het geheel van alle | défini comme « l'ensemble des dommages individuels ayant une cause |
individuele schade die een gemeenschappelijke oorzaak heeft en die de | |
leden van een groep hebben geleden » (artikel I.21, 1°, van het WER, | commune subis par les membres d'un groupe » (article I.21, 1°, du |
ingevoegd bij artikel 2 van de wet van 28 maart 2014). | C.D.E., inséré par l'article 2 de la loi du 28 mars 2014). |
In artikel XVII.38 van het WER, ingevoegd bij artikel 3 van de wet van | L'article XVII.38 du C.D.E., inséré par l'article 3 de la loi du 28 |
28 maart 2014, wordt de samenstelling van de groep als volgt | mars 2014, définit la composition du groupe comme suit : |
omschreven : « § 1. De groep wordt gevormd door het geheel van de consumenten die, | « § 1er. Le groupe est composé par l'ensemble des consommateurs qui, à |
ten persoonlijke titel, schade hebben geleden als gevolg van een | titre individuel, sont lésés par une cause commune, tel qu'il est |
gemeenschappelijke oorzaak, zoals die is beschreven in de | |
ontvankelijkheidsbeslissing bedoeld in artikel XVII.43 en die : | décrit dans la décision de recevabilité visée à l'article XVII.43 et qui : |
1° voor zij die gewoonlijk in België verblijven, | 1° pour ceux qui résident habituellement en Belgique, |
a) in geval van toepassing van het optiesysteem met exclusie, binnen | a) en cas d'application du système d'option d'exclusion, dans le délai |
de termijn bepaald in de ontvankelijkheidsbeslissing, niet | prévu dans la décision de recevabilité, n'ont pas exprimé |
uitdrukkelijk de wil hebben geuit geen deel uit te maken van de groep; | explicitement la volonté de ne pas faire partie du groupe; |
b) in geval van toepassing van het optiesysteem met inclusie, binnen | b) en cas d'application du système d'option d'inclusion, ont exprimé |
de termijn bepaald in de ontvankelijkheidsbeslissing, uitdrukkelijk de | explicitement la volonté de faire partie du groupe dans le délai prévu |
wil hebben geuit deel uit te maken van de groep; | dans la décision de recevabilité; |
2° voor zij die niet gewoonlijk in België verblijven, binnen de | 2° pour ceux qui ne résident pas de manière habituelle en Belgique, |
termijn bepaald in de ontvankelijkheidsbeslissing, uitdrukkelijk de | ont exprimé explicitement la volonté de faire partie du groupe dans le |
wil hebben geuit om deel uit te maken van de groep. | délai prévu dans la décision de recevabilité. |
De consument deelt zijn keuze mee aan de griffie. De Koning kan | Le consommateur communique son option au greffe. Le Roi peut préciser |
bepalen op welke wijze de consument zijn keuze aan de griffie kan | les voies par lesquelles le consommateur peut communiquer son choix au |
meedelen. | greffe. |
Het uitoefenen van het keuzerecht is onherroepelijk behoudens de | |
toepassing van de artikelen XVII.49, § 4, en XVII.54, § 5. | Sous réserve de l'application des articles XVII.49, § 4, et XVII.54, § |
5, l'exercice du droit d'option est irrévocable. | |
§ 2. Met het oog op het collectief herstel kan de groep worden | § 2. Le groupe peut être organisé en sous-catégories en vue de la |
onderverdeeld in subcategorieën ». | réparation collective ». |
B.2.2. De rechtsvordering tot collectief herstel heeft betrekking op | B.2.2. L'action en réparation collective concerne une « violation |
een « mogelijke inbreuk door de onderneming op een van haar | |
contractuele verplichtingen, op een van de Europese verordeningen of | potentielle par l'entreprise d'une de ses obligations contractuelles, |
de wetten bedoeld in artikel XVII.37 of op een van hun | d'un des règlements européens ou d'une des lois visés à l'article |
uitvoeringsbesluiten » (artikel XVII.36, 1°, van het WER, ingevoegd | XVII.37 ou de leurs arrêtés d'exécution » (article XVII.36, 1°, du |
bij artikel 3 van de wet van 28 maart 2014), en het beroep op een | C.D.E., inséré par l'article 3 de la loi du 28 mars 2014), et le |
rechtsvordering tot collectief herstel moet « meer doelmatig [lijken] | recours à une action en réparation collective doit sembler « plus |
dan een rechtsvordering van gemeen recht » (artikel XVII.36, 3°, van | efficient qu'une action de droit commun » (article XVII.36, 3°, du |
het WER, ingevoegd bij artikel 3 van de wet van 28 maart 2014). | C.D.E., inséré par l'article 3 de la loi du 28 mars 2014). |
De rechtsvordering tot collectief herstel wordt « ingesteld door een | L'action en réparation collective est « introduite par un requérant |
verzoeker die voldoet aan de vereisten bedoeld in artikel XVII.39 en | qui satisfait aux exigences visées à l'article XVII.39, et qui est |
door de rechter geschikt wordt bevonden » (artikel XVII.36, 2°, van | jugé adéquat par le juge » (article XVII.36, 2°, du C.D.E., inséré par |
het WER, ingevoegd bij artikel 3 van de wet van 28 maart 2014). | l'article 3 de la loi du 28 mars 2014). |
B.2.3. Artikel XVII.39 van het WER, ingevoegd bij artikel 3 van de wet | B.2.3. L'article XVII.39 du C.D.E., inséré par l'article 3 de la loi |
van 28 maart 2014, bepaalt : | du 28 mars 2014, dispose : |
« De groep kan slechts worden vertegenwoordigd door een enkele | « Le groupe ne peut être représenté que par un seul représentant du |
groepsvertegenwoordiger. | groupe. |
Kunnen optreden als groepsvertegenwoordiger : | Peuvent agir en qualité de représentant : |
1° een vereniging ter verdediging van de consumentenbelangen die | 1° une association de défense des intérêts des consommateurs dotée de |
rechtspersoonlijkheid bezit en voor zover zij in de Raad voor het | la personnalité juridique pour autant qu'elle siège au Conseil de la |
Verbruik vertegenwoordigd is of door de minister, volgens criteria | Consommation ou qu'elle soit agréée par le ministre sur base des |
vast te stellen bij een koninklijk besluit vastgesteld na overleg in | critères à déterminer par un arrêté royal délibéré en Conseil des |
de Ministerraad, erkend is; | Ministres; |
2° een vereniging met rechtspersoonlijkheid die door de minister | 2° une association dotée de la personnalité juridique, agréée par le |
erkend is, waarvan het maatschappelijk doel in rechtstreeks verband | ministre, dont l'objet social est en relation directe avec le |
staat met de collectieve schade die door de groep is geleden en die | préjudice collectif subi par le groupe et qui ne poursuit pas de |
niet op een duurzame wijze een economisch doel nastreeft. Deze | manière durable un but économique. Cette association dispose, au jour |
vereniging bezit, op de dag waarop zij de rechtsvordering tot | où elle introduit l'action en réparation collective, de la |
collectief herstel instelt, sedert ten minste drie jaar | personnalité juridique depuis au moins trois ans. Elle fournit la |
rechtspersoonlijkheid. Door de voorlegging van haar | preuve, par la présentation de ses rapports d'activités ou de toute |
activiteitenverslagen of van enig ander stuk, bewijst zij dat er een | autre pièce, que son activité effective correspond à son objet social |
werkelijke bedrijvigheid is die overeenstemt met haar maatschappelijk | |
doel en dat die bedrijvigheid betrekking heeft op het collectief | et que cette activité est en relation avec l'intérêt collectif dont |
belang dat zij beoogt te beschermen. | elle vise la protection. |
3° de autonome openbare dienst als bedoeld in artikel XVI.5 van dit | 3° le service public autonome visé à l'article XVI.5 du présent Code, |
Wetboek, enkel met het oog op het vertegenwoordigen van de groep in de | uniquement en vue de représenter le groupe dans la phase de |
fase van de onderhandeling van een akkoord tot collectief herstel | négociation d'un accord de réparation collective conformément aux |
overeenkomstig de artikelen XVII.45 tot XVII.51 ». | articles XVII.45 à XVII.51 ». |
De groep wordt gedefinieerd als « het geheel van consumenten die | Le groupe est défini comme « l'ensemble des consommateurs lésés, à |
individueel benadeeld zijn door een collectieve schade en worden | |
vertegenwoordigd in de rechtsvordering tot collectief herstel » | titre individuel, par le préjudice collectif et représentés dans |
(artikel I.21, 2°, van het WER, ingevoegd bij artikel 2 van de wet van | l'action en réparation collective » (article I.21, 2°, du C.D.E., |
28 maart 2014). | inséré par l'article 2 de la loi du 28 mars 2014). |
B.2.4. De voormelde wet van 28 maart 2014 « behoudt de rechtsvordering | B.2.4. La loi du 28 mars 2014 précitée « réserve l'action en |
tot herstel van een collectieve schade voor aan bepaalde eisers aan | réparation d'un dommage collectif à certains requérants auxquels elle |
wie ze een bijzondere bevoegdheid toekent om op te treden en de groep | reconnaît une qualité particulière pour agir et représenter un groupe |
van consumenten te vertegenwoordigen zonder dat zij een persoonlijk en | de consommateurs, sans qu'ils aient à établir un intérêt personnel et |
direct belang moeten aantonen » (Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC | direct » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3300/001 et 3301/001, |
53-3300/001 en 3301/001, p. 7); die eisers worden « door de wetgever | p. 7); ces requérants sont « sélectionnés par le législateur sur la |
geselecteerd [...] op basis van het bijzondere maatschappelijke belang | base de l'intérêt ou de l'objet social particulier qu'ils défendent et |
of doel dat ze verdedigen en vertegenwoordigen » (ibid., p. 12) : « | représentent » (ibid., p. 12) : « Le résultat de cette action |
Het resultaat van deze rechtsvordering zal vervolgens ten goede komen | |
aan een groep consumenten die nog niet geïdentificeerd zijn op het | bénéficiera ensuite à un groupe de consommateurs qui ne sont pas |
moment dat de rechtsvordering wordt ingesteld » (ibid., p. 7). | encore nommément identifiés au moment d'introduire l'action » (ibid., |
B.3. Overeenkomstig artikel 5 van de wet van 27 maart 2014 en artikel | p. 7). B.3. Conformément à l'article 5 de la loi du 27 mars 2014 et à |
6 van de wet van 28 maart 2014 heeft artikel 4 van het koninklijk | l'article 6 de la loi du 28 mars 2014, l'article 4 de l'arrêté royal |
besluit van 4 april 2014 « betreffende de inwerkingtreding van bepaalde boeken van het Wetboek van economisch recht » de inwerkingtreding van de bepalingen met betrekking tot de rechtsvordering tot collectief herstel en van de bestreden bepalingen waarbij aan de hoven en rechtbanken te Brussel een exclusieve bevoegdheid wordt toegekend om kennis te nemen van de in het Wetboek van economisch recht in het leven geroepen rechtsvordering tot collectief herstel, vastgesteld op 1 september 2014. Ten aanzien van de ontvankelijkheid B.4.1. De Ministerraad betwist de ontvankelijkheid van het verzoekschrift, in zoverre het op onleesbare wijze is ondertekend door een andere persoon dan de raadsman van de verzoekende partijen, zonder dat de identiteit of de hoedanigheid van die ondertekenaar kunnen worden bepaald. B.4.2. Uit de elementen die het Hof vermag in aanmerking te nemen, blijkt dat de persoon die het verzoekschrift tot vernietiging heeft ondertekend, advocaat is en medewerker van het advocatenkantoor waarvan de raadsman van de verzoekende partijen deel uitmaakt. Die handtekening is niet van dien aard dat zij het mogelijk maakt te oordelen dat het verzoekschrift niet aan de bij artikel 5 van de | du 4 avril 2014 « relatif à l'entrée en vigueur de certains livres du Code de droit économique » a fixé au 1er septembre 2014 l'entrée en vigueur des dispositions relatives à l'action en réparation collective, ainsi que des dispositions attaquées attribuant aux cours et tribunaux de Bruxelles une compétence exclusive pour connaître de l'action en réparation collective créée dans le Code de droit économique. Quant à la recevabilité B.4.1. Le Conseil des ministres conteste la recevabilité de la requête, en ce qu'elle est signée de manière illisible par une autre personne que le conseil des parties requérantes, sans que l'identité ou la qualité de ce signataire ne puissent être déterminées. B.4.2. Il apparaît des éléments auxquels la Cour peut avoir égard que la personne qui a signé la requête en annulation est avocat, collaborateur du cabinet d'avocats dont fait partie le conseil des parties requérantes. Cette signature n'est pas de nature à permettre de considérer que la requête ne répondrait pas aux exigences fixées |
bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof | par l'article 5 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour |
vastgestelde vereisten zou beantwoorden. | constitutionnelle. |
B.4.3. De exceptie wordt verworpen. | B.4.3. L'exception est rejetée. |
B.5.1. De Ministerraad betwist eveneens het belang van de verzoekende | B.5.1. Le Conseil des ministres conteste également l'intérêt à agir |
partijen om in rechte te treden. | des parties requérantes. |
B.5.2. Zoals in B.2 is uiteengezet, kan de rechtsvordering tot | B.5.2. Comme il a été exposé en B.2, l'action en réparation collective |
collectief herstel worden ingesteld door een « groepsvertegenwoordiger | peut être introduite par un « représentant du groupe », qui peut |
», die met name een vereniging ter verdediging van de | notamment être une association de défense des intérêts des |
consumentenbelangen kan zijn die in de Raad voor het Verbruik is | consommateurs, qui siège au Conseil de la consommation (article |
vertegenwoordigd (artikel XVII.39, tweede lid, 1°, van het WER), waarbij de groep wordt opgevat als het geheel van consumenten die individueel worden benadeeld door een gemeenschappelijke oorzaak. Als vereniging ter verdediging van de consumentenbelangen die in de Raad voor het Verbruik is vertegenwoordigd, doet de tweede verzoekende partij blijken van het belang om in rechte te treden tegen bepalingen die aan de Brusselse rechtscolleges de exclusieve bevoegdheid toevertrouwen om uitspraak te doen over de rechtsvordering tot collectief herstel. B.5.3. Aangezien het beroep ontvankelijk is wat de tweede verzoekende partij betreft, dient het belang van de eerste verzoekende partij niet te worden onderzocht. | XVII.39, alinéa 2, 1°, du C.D.E.), le groupe étant conçu comme l'ensemble des consommateurs qui, à titre individuel, sont lésés par une cause commune. En qualité d'association de défense des intérêts des consommateurs, qui siège au Conseil de la consommation, la seconde partie requérante justifie de l'intérêt à agir contre des dispositions qui confient aux juridictions bruxelloises la compétence exclusive pour statuer sur l'action en réparation collective. B.5.3. Etant donné que le recours est recevable en ce qui concerne la seconde partie requérante, l'intérêt de la première partie requérante ne doit pas être examiné. |
B.5.4. De exceptie wordt verworpen. | B.5.4. L'exception est rejetée. |
Ten gronde | Quant au fond |
B.6.1. Beide middelen zijn afgeleid uit de schending van de artikelen | B.6.1. Les deux moyens sont pris de la violation des articles 10, 11 |
10, 11 en 30 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de beginselen | et 30 de la Constitution, combinés avec les principes des droits de la |
van de rechten van de verdediging en van « de goede werking van het | défense et « du bon fonctionnement de la justice » tels qu'ils sont |
gerecht », zoals vastgesteld in de rechtspraak van het Grondwettelijk | dégagés par la jurisprudence de la Cour constitutionnelle, et avec la |
Hof, en met het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met name | Convention européenne des droits de l'homme, notamment son article 6. |
artikel 6 ervan. In het eerste middel zijn de verzoekende partijen van mening dat, | Dans le premier moyen, les parties requérantes estiment que, dès lors |
aangezien de wet van 15 juni 1935 het uitsluitend gebruik van het | que la loi du 15 juin 1935 impose l'utilisation exclusive du français |
Frans of het Nederlands voor de Brusselse rechtscolleges oplegt, de | ou du néerlandais devant les juridictions bruxelloises, l'attribution |
exclusieve bevoegdheidstoewijzing voor de rechtsvordering tot | de compétence exclusive pour l'action en réparation collective aux |
collectief herstel aan de Brusselse rechtscolleges tot gevolg heeft | juridictions bruxelloises a pour conséquence que les consommateurs |
dat de Duitstalige consumenten worden gediscrimineerd ten opzichte van | germanophones sont discriminés par rapport aux justiciables |
de Franstalige en Nederlandstalige rechtzoekenden, die de zekerheid | francophones et néerlandophones, qui sont assurés de diligenter cette |
hebben die rechtsvordering in hun taal in te stellen. | action dans leur langue. |
In het tweede middel zijn de verzoekende partijen van mening dat de | Dans le second moyen, les parties requérantes estiment qu'en imposant |
bestreden wet, door de exclusieve bevoegdheid van de Brusselse | la compétence exclusive des juridictions bruxelloises, la loi attaquée |
rechtscolleges op te leggen, tot gevolg heeft dat aan de Duitstalige | a pour effet de priver les justiciables germanophones, contrairement |
rechtzoekenden, in tegenstelling tot de Nederlandstalige en | aux justiciables néerlandophones et francophones, de la possibilité |
Franstalige rechtzoekenden, de mogelijkheid wordt ontzegd om de | d'obtenir le changement de langue de commun accord et le renvoi devant |
taalwijziging in onderlinge overeenstemming en de verwijzing naar een | une juridiction devant laquelle la procédure se déroule en allemand. |
rechtscollege waarvoor de rechtspleging in het Duits verloopt, te verkrijgen. | |
B.6.2. Het Hof onderzoekt de middelen samen. | B.6.2. La Cour examine les moyens ensemble. |
B.7.1. De Ministerraad voert de niet-ontvankelijkheid van de middelen | B.7.1. Le Conseil des ministres soulève l'irrecevabilité des moyens, |
aan wegens ontstentenis van een voldoende duidelijke uiteenzetting van | pour défaut d'exposé suffisamment clair de la manière dont la loi |
de wijze waarop de bestreden wet de in de middelen bedoelde bepalingen | attaquée méconnaîtrait les dispositions visées dans les moyens, à tout |
zou schenden, minstens in zoverre artikel 30 van de Grondwet en | le moins en ce qu'ils visent les articles 30 de la Constitution et 6 |
artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens daarin | de la Convention européenne des droits de l'homme. |
worden beoogd. | |
Zowel uit het verzoekschrift als uit de memories van de Ministerraad | Il apparaît, tant des mémoires du Conseil des ministres que de la |
blijkt dat het verzoekschrift een uiteenzetting van de middelen bevat | requête, que celle-ci contient un exposé des moyens qui satisfait à la |
waardoor is voldaan aan de voorwaarde van artikel 6 van de bijzondere | condition de l'article 6 de la loi spéciale du 6 janvier 1989. |
wet van 6 januari 1989. | |
De exceptie wordt verworpen. | L'exception est rejetée. |
B.7.2. De middelen zijn daarentegen onontvankelijk in zoverre daarin | B.7.2. Les moyens sont par contre irrecevables en ce qu'ils allèguent, |
een veralgemeende schending van het Europees Verdrag voor de rechten | |
van de mens, in samenhang gelezen met de artikelen 10 en 11 van de | en combinaison avec les articles 10 et 11 de la Constitution, une |
Grondwet, wordt aangevoerd. | violation généralisée de la Convention européenne des droits de l'homme. |
B.8.1. De bestreden wet strekt niet ertoe het taalgebruik in | B.8.1. La loi attaquée n'a pas pour objet de régler l'emploi des |
langues en matière judiciaire, qui est organisé par la loi du 15 juin | |
gerechtszaken te regelen, dat bij de wet van 15 juni 1935 op het | 1935 concernant l'emploi des langues en matière judiciaire (ci-après : |
gebruik der talen in gerechtszaken (hierna : de wet van 15 juni 1935) wordt geregeld. B.8.2. Door aan de hoven en rechtbanken te Brussel de exclusieve bevoegdheid toe te vertrouwen om kennis te nemen van de in het WER geregelde rechtsvordering tot collectief herstel, heeft de bestreden wet evenwel tot gevolg dat die rechtsvordering tot collectief herstel wordt onderworpen aan de specifieke taalregeling van de Brusselse rechtscolleges. Daaruit vloeit voort dat de procedure betreffende die rechtsvordering tot collectief herstel kan worden ingeleid en voortgezet in het Frans of in het Nederlands, maar niet kan worden ingeleid en voortgezet in het Duits. B.8.3. Het Hof dient te onderzoeken of het verschil in behandeling, met betrekking tot de taal van de rechtspleging betreffende de | la loi du 15 juin 1935). B.8.2. Toutefois, en conférant aux cours et tribunaux de Bruxelles la compétence exclusive pour connaître de l'action en réparation collective organisée par le C.D.E., la loi attaquée a pour conséquence de soumettre cette action en réparation collective au régime linguistique spécifique des juridictions bruxelloises. Il en résulte que la procédure relative à cette action en réparation collective peut être introduite et poursuivie en français ou en néerlandais, mais ne peut être introduite et poursuivie en allemand. B.8.3. La Cour doit examiner si la différence de traitement, en ce qui |
rechtsvordering tot collectief herstel, die voortvloeit uit de | concerne la langue de la procédure portant sur l'action en réparation |
toewijzing van een exclusieve territoriale bevoegdheid aan de hoven en | collective, qui résulte de l'attribution d'une compétence territoriale |
rechtbanken te Brussel, voorzien in de bestreden wet, bestaanbaar is | exclusive aux cours et tribunaux de Bruxelles, prévue par la loi |
met de artikelen 10, 11 en 30 van de Grondwet, al dan niet in | attaquée, est compatible avec les articles 10, 11 et 30 de la |
samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de | Constitution, lus isolément ou en combinaison avec l'article 6 de la |
rechten van de mens. | Convention européenne des droits de l'homme. |
B.9.1. Bij de regeling van het taalgebruik in gerechtszaken of bij de | B.9.1. Lorsqu'il règle l'emploi des langues en matière judiciaire ou |
toewijzing van een exclusieve territoriale bevoegdheid die het | attribue une compétence territoriale exclusive qui influence l'emploi |
taalgebruik in gerechtszaken beïnvloedt, dient de wetgever de | des langues en matière judiciaire, le législateur doit concilier la |
individuele vrijheid van de rechtsonderhorige om zich van de taal van | liberté individuelle qu'a le justiciable d'utiliser la langue de son |
zijn keuze te bedienen te verzoenen met de goede werking van de | choix et le bon fonctionnement de l'administration de la justice. Ce |
rechtsbedeling. Bovendien dient de wetgever daarbij rekening te houden | faisant, le législateur doit en outre tenir compte de la diversité |
met de taalverscheidenheid die is verankerd in artikel 4 van de | linguistique consacrée par l'article 4 de la Constitution, qui établit |
Grondwet, dat vier taalgebieden vastlegt, waarvan er één tweetalig is. | quatre régions linguistiques, dont une est bilingue. Il peut dès lors |
Hij vermag dan ook de individuele vrijheid van de rechtsonderhorige | subordonner la liberté individuelle du justiciable au bon |
ondergeschikt te maken aan de goede werking van de rechtsbedeling. | fonctionnement de l'administration de la justice. |
B.9.2. De artikelen 1 tot 3 van de wet van 15 juni 1935 bepalen de | B.9.2. Les articles 1er à 3 de la loi du 15 juin 1935 déterminent la |
taal van de rechtspleging, respectievelijk in het Frans, het | langue de la procédure, respectivement en français, néerlandais ou |
Nederlands of het Duits, naar gelang van de territoriale bevoegdheid | allemand, en fonction de la compétence territoriale des juridictions |
van de in die bepalingen bedoelde rechtscolleges. | visées dans ces dispositions. |
B.9.3. Met betrekking tot de gerechten van eerste aanleg waarvan de | B.9.3. En ce qui concerne les juridictions de première instance dont |
zetel in het arrondissement Brussel is gevestigd, bepaalt artikel 4, § | le siège est établi dans l'arrondissement de Bruxelles, l'article 4, § |
1, tweede lid, van de wet van 15 juni 1935 dat de akte tot inleiding | 1er, alinéa 2, de la loi du 15 juin 1935 prévoit que l'acte |
van het geding voor een dergelijk rechtscollege in het Frans wordt | introductif d'instance devant une telle juridiction est rédigé en |
gesteld indien de verweerder in het Franse taalgebied woont en in het | français si le défendeur est domicilié dans la région de langue |
Nederlands indien de verweerder in het Nederlandse taalgebied woont. | française et en néerlandais si le défendeur est domicilié en région de |
Zodoende geeft de wetgever « voorrang aan de taal van den verweerder. | langue néerlandaise. Ce faisant, le législateur accorde « la |
prédominance à la langue du défendeur. Il faut avant tout que celui-ci | |
Deze moet dus vóór alles weten wat men van hem vergt » (Parl. St., | sache ce que l'on lui réclame » (Doc. parl., Sénat, 1934-1935, n° 86, |
Senaat, 1934-1935, nr. 86, p. 14; Hand., Senaat, 11 april 1935, p. | p. 14; Ann., Sénat, 11 avril 1935, p. 516). |
516). B.9.4. Uit het voorgaande vloeit voort dat er, in tegenstelling tot | B.9.4. Il résulte de ce qui précède que, contrairement à ce |
hetgeen de verzoekende partijen aanvoeren, voor een eiser geen recht | qu'allèguent les parties requérantes, il n'existe pas de droit pour un |
bestaat om een procedure in de taal van zijn keuze in te leiden of | demandeur d'introduire ou de poursuivre une procédure dans la langue |
voort te zetten. | de son choix. |
B.10.1. De keuze om de exclusieve bevoegdheid om uitspraak te doen | B.10.1. Le choix de confier aux juridictions bruxelloises la |
over de rechtsvordering tot collectief herstel aan de Brusselse | compétence exclusive pour statuer sur l'action en réparation |
rechtscolleges toe te vertrouwen, werd opgevat als deel uitmakend van | |
de beginselen die zijn vastgesteld om « de consument een effectieve | collective a été conçu comme relevant des principes établis pour « |
toegang tot de procedure te garanderen en om elk onrechtmatig gebruik | assurer un accès effectif du consommateur à la procédure et pour |
te vermijden » (Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC 53-3300/001 en | éviter tout recours abusif » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC |
53-3301/001, p. 11) : | 53-3300/001 et 53-3301/001, p. 11) : |
« een centralisatie van de rechtsvorderingen tot collectief herstel | « une centralisation des actions en réparation collective auprès du |
bij de rechtbank van eerste aanleg (in uitzonderlijke gevallen de | tribunal de première instance (et par dérogation auprès du tribunal de |
rechtbank van koophandel) te Brussel, met in graad van beroep het hof | commerce) de Bruxelles, et en degré d'appel auprès de la cour d'appel |
van beroep te Brussel, die alle geschillen groeperen, de deskundigheid | de Bruxelles qui regroupent l'ensemble du contentieux et centralisent |
op dit vlak bundelen, en zo een eenvormige rechtspraak voor het hele | l'expertise [en] la matière. Ces juridictions développeront de la |
land kunnen ontwikkelen » (ibid., p. 12). | sorte une jurisprudence uniforme pour l'ensemble du pays » (ibid., p. |
Die keuze werd als volgt verantwoord : | 12). Ce choix a été justifié comme suit : |
« Deze wet voert een exclusieve materiële bevoegdheid voor de hoven en de rechtbanken te Brussel in om kennis te nemen van de rechtsvorderingen tot collectief herstel. Deze keuze houdt verband met de aard zelf van de rechtsvordering. De rechtsvordering zal immers per definitie ten goede komen aan een groot aantal consumenten die mogelijk verdeeld zijn over verschillende gerechtelijke arrondissementen, over het hele grondgebied van het land of zelfs daarbuiten. In dat geval lijkt de keuze van een rechtscollege dat gesitueerd is in het gerechtelijk arrondissement van de hoofdstad de meest gepaste. De beslissingen van de rechter zijn vatbaar voor hoger beroep bij het hof van beroep te Brussel, waarbij toepassing zal | « La présente loi institue une compétence matérielle exclusive au bénéfice des cours et tribunaux de Bruxelles pour connaître des actions en réparation collective. Ce choix est lié à la nature même de l'action. En effet, par définition, l'action bénéficiera à un nombre élevé de consommateurs potentiellement répartis [...] sur l'ensemble du territoire du Royaume, et même au-delà. En ce cas, le choix d'une juridiction située dans l'arrondissement judiciaire de la capitale semble être le plus adéquat. Les décisions prises par le juge sont susceptibles d'appel auprès de la cour d'appel de Bruxelles, il y sera |
worden gemaakt van de devolutieve werking overeenkomstig artikel 1068 Ger.W., alsook voor cassatieberoep bij het Hof van cassatie » (ibid., p. 16). Wat betreft de keuze om de exclusieve bevoegdheid om kennis te nemen van de rechtsvorderingen tot collectief herstel voor te behouden aan de hoven en rechtbanken te Brussel, heeft de afdeling wetgeving van de Raad van State vastgesteld dat « de stellers blijkbaar [opteren] voor de uitbouw van een expertise en specialisatie in hoofde van eenzelfde rechter » (ibid., p. 65). B.10.2. Aan parlementsleden die vragen stelden bij de rechten van de Duitstalige consumenten, heeft de minister het volgende geantwoord : « [De] voorkeur voor Brussel [wordt] ingegeven [...] door de noodzaak om een groepsvordering in het recht te introduceren. De vordering op provinciaal niveau behandelen zou immers tot bizarre toestanden leiden. Een geding met een telecommunicatiebedrijf dat drie verschillende uitspraken oplevert naargelang van gewestelijke of communautaire indelingen, is niet beheersbaar. Brussel dient zich aan als een pragmatische keuze en de federale regering gaat de rechtbanken te Brussel met drie nieuwe rechters versterken. De hoven en rechtbanken exclusief in een eentalig taalgebied bevoegdheid toekennen (bijvoorbeeld Antwerpen of Charleroi) terwijl het om een federale bevoegdheid gaat, is niet werkbaar. In Brussel is tweetaligheid in het systeem ingebakken en daarom is Brussel, met een manifeste eenheid van rechtspraak, duidelijk de beste optie » (Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC 53-3300/004, p. 16). Hij heeft eveneens geantwoord : « Eerst zij erop gewezen dat de consumenten die zijn aangesloten bij de groep die door de collectieve rechtsvordering wordt vertegenwoordigd, geen partij zijn in dit geding. Wél formeel partij in het geding zijn de eiser en de verweerder, met name de vertegenwoordiger van de groep en de onderneming tegen wie de rechtsvordering wordt ingesteld. De consumenten zijn dus geen eisers; daarom is hun hoedanigheid geen criterium voor de toepassing van de wetgeving inzake het gebruik der talen in gerechtszaken. Een groep van consumenten die in het kader van een vordering tot collectief schadeherstel wordt vertegenwoordigd, kan immers uitsluitend uit Duitstalige consumenten bestaan, maar ook uit Nederlandstalige en/of Franstalige consumenten, dan wel uit consumenten die in eender welk gerechtelijk arrondissement van het land wonen, en zelfs daarbuiten. Op het ogenblik dat de zaak voor de rechter wordt gebracht, kan de vertegenwoordiger moeilijk met zekerheid inschatten dat de potentiële slachtoffers voornamelijk in het ene of het andere taalgebied wonen. De consumenten vormen per definitie een open groep. Het gebeurt dat inwoners van Nederlandstalige of Franstalige gerechtelijke arrondissementen gaan winkelen in het Duitse taalgebied... Overeenkomstig het gemeen recht zijn verscheidene criteria van toepassing om het gerechtelijk arrondissement te bepalen (zoals de woonplaats van de verweerder, de plaats van uitvoering van de overeenkomst enzovoort). Het leek aangewezen de rechtspleging te centraliseren in het gerechtelijk arrondissement Brussel, om de volgende redenen : - collectieve schade zal, gezien de aard ervan, zelden de exclusieve bevoegdheid zijn van één rechtbank (schade als gevolg van geneesmiddelen, financiële producten enzovoort die zich mogelijkerwijze uitstrekt over het hele Belgische grondgebied, en zelfs daarbuiten); - rechtsvorderingen tot collectief herstel zijn bijzondere procedures, niet alleen juridisch maar ook qua toepassing, waardoor specialisatie noodzakelijk is. Het zal heel belangrijk zijn dat de rechters gebruik zullen kunnen maken van de diverse ervaringen ' in het veld ', zodat een homogene rechtspraak ontstaat en er geen ruimte is voor forum shopping door de eisers. Opdat de consumenten die in een ander gewest wonen dan dat van de gebruikte taal correct worden ingelicht over hun rechten en over het verloop van een rechtsvordering tot collectief herstel die op hen betrekking kan hebben, kunnen de rechter en de partijen voorzien in aanvullende maatregelen van openbaarheid die de vorm kunnen aannemen van informatie in het Duits (of in een andere taal) over de beslissing tot toelating, het akkoord of de uitspraak ten gronde » (Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC 53-3300/004, pp. 29-30; zie eveneens ibid., p. 77). De minister heeft eveneens in herinnering gebracht : « Centralisatie biedt volgende voordelen : ervaring, eenvormige rechtspraak, efficiënte oplossing in geval van diffuse schade over heel het land en daarbuiten. De toegang tot de rechter voor de consumenten, die geen rechtstreekse partij zijn bij het geding, maar als groep worden vertegenwoordigd door een (ter zake onderlegde) groepsvertegenwoordiger, wordt hierdoor niet beperkt. Er werden onder deze legislatuur extra middelen voorzien voor de hoven en rechtbanken te Brussel, waaronder de aanwerving van drie extra rechters bij het Hof van Beroep en een kaderuitbreiding bij de rechtbank van eerste aanleg » (ibid., p. 40). B.10.3. Uit het voorgaande vloeit voort dat de toewijzing van een exclusieve bevoegdheid aan de rechtscolleges te Brussel om kennis te nemen van de rechtsvordering tot collectief herstel een maatregel vormt die pertinent is ten aanzien van de aard zelf van de collectieve rechtsvordering, die een groot aantal consumenten ten goede komt en waarvan de territoriale gevolgen mogelijk verreikend zijn, alsook van de wil van de wetgever om geschillen die een deskundigheid op economisch en technisch gebied vereisen, te centraliseren en aldus het ontstaan van eenvormige rechtspraak inzake rechtsvorderingen tot collectief herstel te bevorderen. De eenvormigheid van de rechtspraak ter zake blijkt immers bijzonder wenselijk te zijn, rekening houdend met het onderwerp van de rechtsvordering tot collectief herstel, met de moeilijkheid om een aanknopingspunt van die rechtsvordering met een gerechtelijk arrondissement te bepalen en met de bekommernis om eventuele « forum shopping » door de eisers te vermijden. B.11. De bestreden regeling brengt bovendien geen onevenredige aantasting teweeg van de rechten van de groepsvertegenwoordiger die een rechtsvordering tot collectief herstel instelt. Zoals in B.2 is uiteengezet, is de rechtsvordering tot collectief herstel geen rechtsvordering die is ingesteld door een alleenstaande rechtzoekende die individueel in rechte treedt, maar door een vereniging die een consumentengroep vertegenwoordigt, die lid is van de Raad voor het Verbruik of onder bepaalde voorwaarden door de minister is erkend; de vereniging die op ontvankelijke wijze een rechtsvordering tot collectief herstel kan instellen, wordt dan ook geacht de belangen van een niet nader bepaalde consumentengroep te vertegenwoordigen, en zij kan zich beroepen op collectieve schade, die door alle leden van de groep is geleden. Rekening houdend met de kenmerken van de rechtsvordering tot collectief herstel, maakt het feit dat een vereniging die een « groepsvertegenwoordiger » in de zin van artikel XVII.39 van het WER is, haar maatschappelijke zetel in het Duitse taalgebied heeft, het niet mogelijk te veronderstellen dat zij als vereniging voor consumentenbescherming enkel de belangen vertegenwoordigt van rechtzoekenden die in het Duitse taalgebied wonen, noch dat zij enkel in het Duits kan communiceren. Van een vereniging die lid is van de Raad voor het Verbruik, net zoals de tweede verzoekende partij, kan bovendien op legitieme wijze worden vermoed dat zij over een voldoende kennis van het Frans of het Nederlands beschikt, die de officiële talen van die Raad zijn. De betrokkenen die stukken zouden neerleggen of zich mondeling zouden uitdrukken in een andere taal dan die van de rechtspleging, beschikken daarenboven over de mogelijkheid om een beroep te doen op beëdigde vertalers of tolken, zoals de artikelen 8 en 30 van de wet van 15 juni 1935 erin voorzien. B.12. Voor het overige belet de bevoegdheidstoewijzing voor de rechtsvordering tot collectief herstel aan de hoven en rechtbanken te Brussel niet dat door de partijen in onderlinge overeenstemming een wijziging van de taal van de rechtspleging kan worden gevraagd, zoals artikel 7 van de wet van 15 juni 1935 erin voorziet; het feit dat het Duits niet de taal kan zijn die de partijen in onderlinge overeenstemming hebben gekozen, is echter het gevolg van de exclusieve bevoegdheidstoewijzing voor de rechtsvordering tot collectief herstel aan de hoven en rechtbanken te Brussel, en is niet van dien aard, zoals de verzoekende partijen beweren, dat het een onmogelijkheid in het leven roept om recht te spreken. B.13. De middelen zijn niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 1 oktober 2015. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, | fait application de l'effet dévolutif conformément à l'article 1068 du Code judiciaire ainsi que de la faculté de pourvoi en cassation auprès de la Cour de cassation » (ibid., p. 16). Au sujet du choix de réserver aux cours et tribunaux de Bruxelles la compétence exclusive pour connaître des actions en réparation collective, la section de législation du Conseil d'Etat a constaté que « les auteurs choisissent manifestement de développer l'expertise et la spécialisation dans le chef d'un même juge » (ibid., p. 65). B.10.2. A des parlementaires qui posaient des questions sur les droits des consommateurs germanophones, le ministre a répondu ce qui suit : « Le choix de Bruxelles a été dicté par la nécessité d'introduire l'action collective dans le droit. Le traitement de l'action au niveau provincial aurait en effet entraîné des situations bizarres. Un litige impliquant une entreprise de télécommunications qui donnerait lieu à trois décisions différentes selon les subdivisions régionales ou communautaires serait ingérable. Bruxelles s'impose comme le choix le plus pragmatique et le gouvernement fédéral va renforcer les tribunaux bruxellois par trois juges. Habiliter les cours et tribunaux d'une région linguistique exclusivement unilingue (par exemple, Anvers ou Charleroi), alors qu'il s'agit d'une compétence fédérale, n'est pas viable. A Bruxelles, le bilinguisme est intégré au système, c'est pourquoi Bruxelles constitue, avec une unité manifeste de la jurisprudence, la meilleure option » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3300/004, p. 16). Il a également répondu : « Il est important de d'abord préciser que les consommateurs, membres du groupe représentés à l'action collective, ne sont pas parties à cette procédure. Sont formellement parties à la procédure, le requérant et le défendeur, soit le représentant du groupe et l'entreprise contre qui l'action est introduite. Les consommateurs ne sont donc pas demandeurs et, à ce titre, leur qualité n'est pas un critère pour ce qui est de l'application de la législation sur l'emploi des langues en matière judiciaire. Un groupe de consommateurs représentés dans le cadre d'une action en réparation collective, peut, en effet, être composé exclusivement de consommateurs germanophones, mais aussi de consommateurs néerlandophones et/ou francophones ou résidants dans l'un ou l'autre des arrondissements judiciaires du Royaume, et même en dehors. Au moment de saisir le juge, il sera difficile pour le représentant d'estimer avec certitude que les victimes potentielles sont par essence résidents d'une région linguistique ou d'une autre. Par définition, le groupe de consommateurs est ouvert. Des habitants d'arrondissements judiciaires francophones ou néerlandophones font leurs courses en Région de langue allemande. Selon le droit commun, divers critères sont applicables afin de déterminer l'arrondissement judiciaire (p. ex. domicile du défendeur, lieu d'exécution du contrat etc.). Il a semblé indiqué de centraliser la procédure vers l'arrondissement judiciaire de Bruxelles pour les raisons suivantes : - de par leur nature, les dommages collectifs relèveront rarement du ressort naturel d'un seul tribunal (les dommages dus aux médicaments, produits financiers,... se répandent potentiellement sur la totalité du territoire belge, voire au-delà, à l'étranger); - les procédures en réparation collective sont particulières, tant au niveau juridique qu'au niveau de leur mise en oeuvre, ce qui nécessite une spécialisation. Il sera précieux que les juges bénéficient d'expériences cumulées ' sur le terrain ' afin qu'une jurisprudence homogène se dégage et d'éviter du ' forum shopping ' de la part des requérants. Afin que les consommateurs qui résident dans une autre région que celle de la langue utilisée soient correctement informés de leurs droits et du déroulement d'une action en réparation collective qui les concernent potentiellement, il faut rappeler que le juge et les parties peuvent prévoir des mesures de publicité additionnelles qui pourront prendre la forme d'informations en langue allemande (ou une autre langue) en rapport avec la décision d'autorisation, l'accord ou la décision sur le fond » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3300/004, pp. 29-30; voy. aussi ibid., p. 77). Le ministre a encore rappelé : « La centralisation présente les avantages suivants : expérience, jurisprudence uniforme, solution efficace en cas de dommages diffus sur tout le territoire national et en dehors de celui-ci. Elle ne limite pas l'accès au juge pour les consommateurs qui ne sont pas directement parties au litige mais qui sont représentés en tant que groupe par un représentant (compétent en la matière). Des moyens supplémentaires ont été prévus sous l'actuelle législature pour les cours et les tribunaux de Bruxelles, notamment le recrutement de trois juges supplémentaires à la Cour d'appel et une extension de cadre au Tribunal de première instance » (ibid., p. 40). B.10.3. Il ressort de ce qui précède que l'attribution d'une compétence exclusive aux juridictions de Bruxelles pour connaître de l'action en réparation collective constitue une mesure pertinente au regard de la nature même de l'action collective, qui bénéficie à un grand nombre de consommateurs et dont les effets territoriaux sont potentiellement étendus, ainsi que de la volonté du législateur de centraliser un contentieux nécessitant une expertise dans un domaine économique et technique et de favoriser ainsi l'émergence d'une jurisprudence uniforme en matière d'actions en réparation collective. L'uniformité de la jurisprudence en cette matière apparaît en effet particulièrement souhaitable compte tenu de l'objet de l'action en réparation collective, de la difficulté de définir un critère de rattachement de cette action à un arrondissement judiciaire et du souci d'éviter un éventuel « forum shopping » de la part des requérants. B.11. Le régime attaqué ne crée en outre pas d'atteinte disproportionnée aux droits du représentant du groupe qui introduit une action en réparation collective. Comme il a été exposé en B.2, l'action en réparation collective n'est pas une action introduite par un justiciable isolé agissant individuellement, mais par une association représentant un groupe de consommateurs, qui est membre du Conseil de la consommation ou qui est agréée par le ministre sous certaines conditions; l'association qui est recevable à introduire une action en réparation collective est dès lors jugée comme étant représentative des intérêts d'un groupe indéterminé de consommateurs, et elle peut invoquer un préjudice collectif, subi par tous les membres du groupe. Compte tenu des caractéristiques de l'action en réparation collective, le fait qu'une association qui soit un « représentant du groupe » au sens de l'article XVII.39 du C.D.E. ait son siège social en région de langue allemande ne permet pas de supposer qu'en tant qu'association de protection des consommateurs, elle ne représente que les intérêts de justiciables domiciliés en région de langue allemande, ni qu'elle ne puisse communiquer qu'en allemand. Une association qui est membre du Conseil de la consommation, à l'instar de la seconde partie requérante, peut en outre légitimement être présumée disposer d'une connaissance suffisante du français ou du néerlandais, qui sont les langues officielles dudit Conseil. Les intéressés qui déposeraient des pièces ou s'exprimeraient oralement dans une autre langue que celle de la procédure disposent par ailleurs de la possibilité de recourir à des traducteurs ou des interprètes jurés, ainsi que le prévoient les articles 8 et 30 de la loi du 15 juin 1935. B.12. Pour le surplus, l'attribution de compétence pour l'action en réparation collective aux cours et tribunaux de Bruxelles n'empêche pas qu'un changement de la langue de procédure puisse être sollicité de commun accord par les parties, comme le prévoit l'article 7 de la loi du 15 juin 1935; toutefois, le fait que l'allemand ne puisse constituer la langue choisie de commun accord par les parties est la conséquence de l'attribution de compétence exclusive pour l'action en réparation collective aux cours et tribunaux de Bruxelles, et n'est pas de nature, comme le prétendent les parties requérantes, à créer une impossibilité de juger. B.13. Les moyens ne sont pas fondés. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 1er octobre 2015. Le greffier, F. Meersschaut Le président, |
J. Spreutels | J. Spreutels |