← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 111/2014 van 17 juli 2014 Rolnummer : 5695 In zake : de
prejudiciële vraag betreffende artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van
eerste aanleg te Doornik. Het Grondwettelijk Hof, sa wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van
de prejudiciële vraag en rechtspleging"
| Uittreksel uit arrest nr. 111/2014 van 17 juli 2014 Rolnummer : 5695 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Doornik. Het Grondwettelijk Hof, sa wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | Extrait de l'arrêt n° 111/2014 du 17 juillet 2014 Numéro du rôle : 5695 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1382 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Tournai. La Cour constitutionnelle, comp après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procédu(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 111/2014 van 17 juli 2014 | Extrait de l'arrêt n° 111/2014 du 17 juillet 2014 |
| Rolnummer : 5695 | Numéro du rôle : 5695 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1382 van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1382 du Code |
| Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te | civil, posée par le Tribunal de première instance de Tournai. |
| Doornik. Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de | composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De |
| rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. | Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. |
| Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en T. Giet, bijgestaan door de | Merckx-Van Goey, P. Nihoul et T. Giet, assistée du greffier P.-Y. |
| griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. | Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, |
| Spreutels, wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 26 maart 2013 in zake Nathalie Tremiseau en de nv « | Par jugement du 26 mars 2013 en cause de Nathalie Tremiseau et la SA « |
| Europese Goederen en Reisbagage Verzekeringsmaatschappij » tegen de | Compagnie européenne d'assurance des marchandises et des bagages » |
| Belgische Staat en in zake de nv « AXA Belgium » tegen de Belgische | contre l'Etat belge, et en cause de la SA « AXA Belgium » contre |
| Staat en Fabrice Cordier, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof | l'Etat belge et Fabrice Cordier, dont l'expédition est parvenue au |
| is ingekomen op 8 juli 2013, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te | greffe de la Cour le 8 juillet 2013, le Tribunal de première instance |
| Doornik de volgende prejudiciële vraag gesteld : | de Tournai a posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en | « Dans l'interprétation suivant laquelle, lorsque le dommage a été |
| 11 van de Grondwet, in die interpretatie dat, wanneer de schade zowel | causé d'une manière concurrente par la faute d'un tiers et par celle |
| is veroorzaakt door de schuld van een derde als door die van het | de la victime, ce tiers (ou le civilement responsable) ne peut être |
| slachtoffer, die derde (of de burgerlijk aansprakelijke) niet kan | condamné à la réparation intégrale du dommage que les proches de la |
| worden veroordeeld tot de integrale vergoeding van de schade die de | victime subissent par répercussion, le droit à la réparation de ce |
| naasten van het slachtoffer door weerkaatsing lijden, daar het recht | dommage étant affecté par la responsabilité personnelle de la victime |
| op de vergoeding van die schade is aangetast door de persoonlijke | et les proches de la victime n'ayant donc pas droit à la réparation |
| aansprakelijkheid van het slachtoffer en de naasten van het | intégrale de leur dommage, alors que le tiers est tenu à la réparation |
| slachtoffer dus geen recht hebben op de integrale vergoeding van hun | intégrale du dommage propre que les personnes lésées subissent, |
| schade, terwijl de derde gehouden is tot de integrale vergoeding van | qu'elles soient ou non des proches de la victime, ces personnes lésées |
| de eigen schade die de benadeelde personen lijden, ongeacht of zij al | ayant donc droit à la réparation de l'entièreté de leur dommage, |
| dan niet naasten van het slachtoffer zijn, zodat die benadeelde | l'article 1382 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
| personen recht hebben op de vergoeding van hun volledige schade ? ». | Constitution ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.1. L'article 1382 du Code civil dispose : |
| « Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt | « Tout fait quelconque de l'homme, qui cause à autrui un dommage, |
| veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden ». | oblige celui par la faute duquel il est arrivé, à le réparer ». |
| B.2.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid van | B.2.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité de cette |
| die bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in die interpretatie dat zij het, wanneer een ongeval is veroorzaakt door de samenlopende fouten van het slachtoffer en van een derde, niet mogelijk maakt die laatste ertoe te verplichten de door de naasten van het slachtoffer geleden schade door weerkaatsing integraal te vergoeden, terwijl, in dezelfde omstandigheden, die medeaansprakelijke derde ertoe is gehouden de schade integraal te vergoeden die is veroorzaakt aan een ander rechtstreeks slachtoffer van dat ongeval, ongeacht of dat al dan niet een naaste is van het slachtoffer, mededader van het ongeval. B.2.2. Het voor de verwijzende rechter hangende geschil betreft de vergoeding van morele en materiële schade geleden door de vader en de zus van een bestuurder die is overleden ten gevolge van een verkeersongeval. De aansprakelijkheid voor dat ongeval wordt gedeeld door die bestuurder en een derde. Aangezien het rechtstreekse slachtoffer te dezen geen zwakke | disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution dans l'interprétation selon laquelle elle ne permet pas, lorsqu'un accident a été causé par les fautes concurrentes de la victime et d'un tiers, d'imposer à ce dernier la réparation intégrale du dommage par répercussion subi par les proches de la victime, alors que, dans de mêmes circonstances, ce tiers co-responsable est tenu de réparer intégralement le dommage causé à une autre victime directe de cet accident, qu'elle soit ou non proche de la victime, co-auteur de l'accident. B.2.2. Le litige pendant devant le juge a quo concerne la réparation de dommages moraux et matériels supportés par le père et la soeur d'un conducteur décédé à l'occasion d'un accident de circulation. La responsabilité de cet accident est partagée entre ce conducteur et un tiers. La victime directe n'étant pas, en l'espèce, un usager faible de la |
| weggebruiker is, is artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 « | route, l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 « relative à |
| betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake | l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules |
| motorrijtuigen » niet van toepassing. Bovendien heeft de prejudiciële | automoteurs » n'est pas d'application. De surcroît, la question |
| vraag geen betrekking op de vergelijking tussen die bepaling en de | préjudicielle ne porte pas sur la comparaison entre cette disposition |
| regels die, inzake het nadeel door weerkaatsing, voortvloeien uit | et les règles découlant, en matière de préjudice par répercussion, de |
| artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek. | l'article 1382 du Code civil. |
| B.3. Het slachtoffer van schade veroorzaakt door de samenlopende | B.3. La victime d'un dommage causé par les fautes concurrentes de |
| fouten van meerdere daders beschikt over het recht de integrale | plusieurs auteurs dispose du droit d'en réclamer la réparation |
| vergoeding ervan te eisen van om het even wie van die daders, die in | intégrale à l'un quelconque de ceux-ci, tenus in solidum. L'auteur |
| solidum gehouden zijn. De dader die het slachtoffer heeft vergoed, | |
| beschikt over een vordering tot vrijwaring tegen zijn mededaders ten | ayant indemnisé la victime dispose d'une action en garantie contre ses |
| belope van het deel van de aansprakelijkheid dat ieder onder hen | co-auteurs à concurrence de la part de responsabilité que chacun d'eux |
| draagt, rekening houdend met « het relatieve belang van de | supporte, compte tenu de « l'importance relative des différentes |
| onderscheiden fouten », met andere woorden « de mate waarin zij het | fautes » commises, soit de « leur plus ou moins grande aptitude à |
| schadegeval hebben kunnen veroorzaken » (Cass., 13 maart 2013, Arr. | engendrer le sinistre » (Cass., 13 mars 2013, Pas., 2013, n° 178. Voy. |
| Cass., 2013, nr. 178; zie ook Cass., 26 september 2012, Arr. Cass., | aussi Cass., 26 septembre 2012, Pas., 2012, n° 487). |
| 2012, nr. 487). | |
| B.4. Wanneer het slachtoffer zelf mededader is van zijn schade, is de | B.4. Lorsque la victime est, elle-même, co-auteur de son dommage le |
| medeaansprakelijke derde in beginsel alleen ertoe gehouden de schade | tiers co-responsable n'est, en principe, tenu à la réparation du |
| te vergoeden in verhouding tot de mate waarin hij aansprakelijk is voor het voorvallen van de schade (ibid.). B.5.1. In de interpretatie van de verwijzende rechter heeft het rechtstreekse slachtoffer van een ongeval, veroorzaakt door de samenlopende fouten van een derde en van een ander slachtoffer van hetzelfde ongeval, recht op de integrale vergoeding van zijn schade, ten laste van eender wie van beide medeaansprakelijken, zelfs wanneer het een affectieve band heeft met het slachtoffer, mededader van het ongeval. B.5.2. De fout van het slachtoffer die een oorzakelijk verband vertoont met diens schade is daarentegen in beginsel tegenstelbaar aan de personen die het slachtoffer zijn van een nadeel door weerkaatsing geleden wegens de affectieve of familiale banden tussen hen en het rechtstreekse slachtoffer. Wanneer het slachtoffer als enige aansprakelijk is voor zijn schade, kunnen zijn naasten aldus niet worden vergoed voor de schade die daaruit voor hen voortvloeit (Cass., | dommage qu'en proportion de sa part de responsabilité dans la survenance du dommage (ibid.). B.5.1. Dans l'interprétation du juge a quo, la victime directe d'un accident causé par les fautes concurrentes d'un tiers et d'une autre victime du même accident a droit à la réparation intégrale de son dommage, à charge de l'un quelconque des deux co-responsables, même si elle entretient des liens d'affection avec la victime, co-auteur de l'accident. B.5.2. En revanche, la faute de la victime en lien causal avec son dommage est, en principe, opposable aux personnes victimes d'un préjudice par répercussion subi en raison des liens affectifs ou familiaux qui les unissent à la victime directe. Ainsi, si la victime est seule responsable de son dommage, ses proches ne peuvent être indemnisés du préjudice qui en découle pour eux (Cass., 23 janvier |
| 23 januari 2012, Arr. Cass., 2012, nr. 62; Cass., 2 maart 1995, Arr. | 2012, Pas., 2012, n° 62; Cass., 2 mars 1995, Pas., 1995, I, n° 128). |
| Cass., 1995, nr. 128). Indien het slachtoffer mededader van zijn | |
| schade is, zal de medeaansprakelijke derde slechts ertoe gehouden zijn | Si la victime est co-auteur de son dommage, le tiers co-responsable |
| het slachtoffer door weerkaatsing te vergoeden ten belope van zijn | n'est tenu d'indemniser la victime par répercussion qu'à concurrence |
| deel van de aansprakelijkheid voor de oorspronkelijke schade. | de sa part de responsabilité dans le dommage initial. |
| Aldus heeft het Hof van Cassatie geoordeeld : | La Cour de cassation a ainsi jugé : |
| « Wanneer de schade mede door de schuld van een derde en van het | « Lorsque le dommage a été causé d'une manière concurrente par la |
| slachtoffer werd veroorzaakt, kan die derde niet worden veroordeeld | faute d'un tiers et par celle de la victime, ce tiers ne peut être |
| tot de integrale vergoeding van de schade die naasten van het | condamné à la réparation intégrale du dommage que les proches de la |
| slachtoffer lijden door repercussie. | victime subissent par répercussion. |
| Het recht op vergoeding van die schade, ook als die persoonlijk door | Le droit à la réparation de ce dommage, même s'il est subi par ces |
| die naasten wordt geleden, ontstaat immers uitsluitend door de | proches personnellement, ne trouve, en effet, sa source que dans les |
| familiale en affectieve banden die hen met de overleden getroffene | liens de famille et d'affection qui les unissaient à la victime |
| verenigden. | décédée. |
| Wegens die banden waarop het recht tot schadevergoeding is gegrond, | |
| wordt dit recht aangetast door de persoonlijke aansprakelijkheid van | En raison de ces liens qui fondent le droit à réparation, ce droit est |
| het slachtoffer in dezelfde mate als de derde die aansprakelijkheid | affecté par la responsabilité personnelle de la victime dans toute la |
| tegen die laatste had kunnen opwerpen om de vergoeding van diens eigen | mesure où le tiers aurait pu l'opposer à cette dernière pour refuser |
| schade te weigeren » (Cass., 28 juni 2006, Arr. Cass., 2006, nr. 361; | l'indemnisation de son propre préjudice » (Cass., 28 juin 2006, Pas., |
| zie ook, in dezelfde zin, met name, Cass., 19 december 1962, Pas., | 2006, n° 361; voy. aussi, dans le même sens, notamment, Cass., 19 |
| 1963, I, p. 491; Cass., 16 februari 2011, Arr. Cass., 2011, nr. 137; | décembre 1962, Pas., 1963, I, p. 491; Cass., 16 février 2011, Pas., |
| Cass., 28 april 2011, C.09.0097.F; Cass., 23 januari 2012, voormeld; | 2011, n° 137; Cass., 28 avril 2011, C.09.0097.F; Cass., 23 janvier |
| Cass., 30 mei 2013, Arr. Cass., 2013, nr. 329). | 2012, précité; Cass., 30 mai 2013, Pas., 2013, n° 329). |
| B.6. Het in het geding zijnde verschil in behandeling strekt ertoe te | B.6. La différence de traitement en cause vise à éviter que, lorsque |
| voorkomen dat, wanneer het nadeel door weerkaatsing zijn oorsprong | le préjudice par répercussion trouve sa source dans les liens |
| vindt in de affectieve banden tussen het slachtoffer door weerkaatsing en het rechtstreekse slachtoffer, de wegens die banden geleden schade moet worden vergoed, zij het gedeeltelijk, door het rechtstreekse slachtoffer, of dat die integraal ten laste wordt gelegd van de derde die medeaansprakelijk is voor het ongeval. Aldus wordt een afweging nagestreefd tussen, enerzijds, de belangen van de personen die het slachtoffer zijn van een nadeel door weerkaatsing wegens affectieve banden tussen hen en het rechtstreekse slachtoffer en, anderzijds, de belangen van het rechtstreekse slachtoffer en de medeaansprakelijke derde. Dat doel kan als wettig worden beschouwd. De in het geding zijnde maatregel maakt het mogelijk dat doel op adequate wijze te bereiken, door de fout van het rechtstreekse slachtoffer tegenstelbaar te maken aan het slachtoffer door weerkaatsing en door op die manier het recht op vergoeding van dat laatste uitsluitend te beperken tot het deel van zijn nadeel dat kan worden toegeschreven aan de medeaansprakelijke derde, met aftrek van het deel van de aansprakelijkheid waarvoor het rechtstreekse slachtoffer in het ongeval instaat. B.7. De in het geding zijnde maatregel heeft geen onevenredige | affectifs entre la victime par répercussion et la victime directe, le dommage subi en raison de ces liens doive être réparé, fût-ce en partie, par la victime directe ou qu'il soit mis intégralement à charge du tiers co-responsable de l'accident. Est ainsi poursuivie une mise en balance entre, d'une part, les intérêts des personnes victimes d'un préjudice par répercussion, en raison de liens affectifs entre elles et la victime directe, et, d'autre part, les intérêts de la victime directe et du tiers co-responsable. Cet objectif peut être considéré comme légitime. La mesure en cause permet de rencontrer adéquatement cet objectif, en rendant la faute de la victime directe opposable à la victime par répercussion et en limitant, de la sorte, le droit à réparation de cette dernière à la seule partie de son préjudice qui peut être imputée au tiers co-responsable, déduction faite de la part de responsabilité assumée par la victime directe dans l'accident. B.7. La mesure en cause n'a pas d'effets disproportionnés à l'égard de |
| gevolgen voor de persoon die schade door weerkaatsing lijdt. | la personne qui subit un dommage par répercussion. |
| De schade van het slachtoffer door weerkaatsing blijft slechts te | Le dommage de la victime par répercussion ne demeure à sa charge que |
| zijnen laste in de mate van het belang van de door het rechtstreekse | dans la mesure de l'importance de la faute commise par la victime |
| slachtoffer begane fout, zodat zijn recht op de vergoeding van het | directe, si bien que son droit à la réparation du préjudice, |
| nadeel, veroorzaakt door de affectieve banden die het heeft met het | occasionné par les liens affectifs qu'elle entretient avec la victime |
| rechtstreekse slachtoffer, is beperkt op een wijze die overeenstemt | directe, est limité d'une façon correspondante au droit à réparation |
| met het recht op vergoeding dat dat laatste kan doen gelden. | que cette dernière peut faire valoir. |
| De in het geding zijnde maatregel verzekert bijgevolg een billijk | La disposition en cause assure dès lors un juste équilibre entre les |
| evenwicht tussen de verschillende aanwezige belangen. | différents intérêts en présence. |
| B.8. De fout van het rechtstreekse slachtoffer van een ongeval | B.8. Rendre la faute de la victime directe d'un accident opposable à |
| tegenstelbaar maken aan de persoon die een nadeel door weerkaatsing | la personne qui subit un préjudice par répercussion, à raison des |
| lijdt, wegens de affectieve banden die hij heeft met het rechtstreekse | liens affectifs qu'elle entretient avec la victime directe, n'est dès |
| slachtoffer, is dus niet onbestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Rekening houdend met hetgeen in B.6 en B.7 is uiteengezet, is het immers redelijk verantwoord te bepalen dat het slachtoffer bij weerkaatsing in beginsel een vergoeding van zijn schade geniet die minder hoog ligt dan die waarop een eventueel tweede rechtstreekse slachtoffer van het ongeval, dat geen fout heeft begaan, aanspraak zou kunnen maken. De omstandigheid, waarnaar in de prejudiciële vraag wordt verwezen, dat dat tweede rechtstreekse slachtoffer, dat geen fout heeft begaan, affectieve banden kan hebben met het rechtstreekse slachtoffer, dat medeaansprakelijk is voor het ongeval, leidt niet tot een andere conclusie. In een dergelijke hypothese staan die affectieve banden immers los van het persoonlijke nadeel dat het tweede slachtoffer rechtstreeks lijdt wegens de samenlopende fouten van het andere slachtoffer en van de medeaansprakelijke derde. | lors pas incompatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. Compte tenu de ce qui a été exposé en B.6 à B.7, il n'est en effet pas dépourvu de justification raisonnable que cette victime par répercussion bénéficie, en principe, d'une réparation de son dommage moins importante que celle à laquelle pourrait prétendre une éventuelle seconde victime directe de l'accident, non fautive. La circonstance, évoquée dans la question préjudicielle, que cette seconde victime directe, non fautive, peut entretenir des liens d'affection avec la victime directe, co-responsable de l'accident, n'aboutit pas à une autre conclusion. En effet, dans pareille hypothèse, ces liens affectifs sont étrangers au préjudice personnel que la seconde victime subit directement en raison des fautes concurrentes de l'autre victime et du tiers co-responsable. |
| B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek schendt niet de artikelen 10 | L'article 1382 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de la |
| en 11 van de Grondwet in die interpretatie dat het niet toelaat, | Constitution dans l'interprétation selon laquelle il ne permet pas, |
| wanneer een ongeval is veroorzaakt door de samenlopende fouten van het | lorsqu'un accident a été causé par les fautes concurrentes de la |
| slachtoffer en van een derde, die laatste ertoe te verplichten de | victime et d'un tiers, d'imposer à ce dernier la réparation intégrale |
| schade door weerkaatsing die een andere persoon lijdt wegens de | du dommage par répercussion subi par une autre personne en raison des |
| affectieve banden die deze met het rechtstreekse slachtoffer heeft, | liens affectifs qu'elle entretient avec la victime directe. |
| integraal te vergoeden. | |
| Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 17 juli 2014. | la Cour constitutionnelle, le 17 juillet 2014. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| De voorzitter, | Le président, |
| J. Spreutels | J. Spreutels |