← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 99/2014 van 30 juni 2014 Rolnummer : 5611 In zake : de prejudiciële
vragen betreffende artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg
te Brussel. Het Grondwettelijk Hof, sa wijst na beraad het volgende arrest : I.
Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging"
| Uittreksel uit arrest nr. 99/2014 van 30 juni 2014 Rolnummer : 5611 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. Het Grondwettelijk Hof, sa wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | Extrait de l'arrêt n° 99/2014 du 30 juin 2014 Numéro du rôle : 5611 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 1382 du Code civil, posées par le Tribunal de première instance de Bruxelles. La Cour constitutionnelle, c après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet des questions préjudicielles et procédu(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 99/2014 van 30 juni 2014 | Extrait de l'arrêt n° 99/2014 du 30 juin 2014 |
| Rolnummer : 5611 | Numéro du rôle : 5611 |
| In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 1382 van het | En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 1382 du |
| Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. | Code civil, posées par le Tribunal de première instance de Bruxelles. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, de rechters | composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De |
| E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. |
| Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en T. Giet, en, overeenkomstig | Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût et T. Giet, et, conformément à |
| artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour |
| Grondwettelijk Hof, emeritus voorzitter M. Bossuyt, bijgestaan door de | constitutionnelle, du président émérite M. Bossuyt, assistée du |
| griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. | greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, |
| Spreutels, wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
| Bij vonnis van 16 januari 2013 in zake de gemeente Schaarbeek tegen de | Par jugement du 16 janvier 2013 en cause de la commune de Schaerbeek |
| Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is | contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la |
| ingekomen op 13 maart 2013, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te | Cour le 13 mars 2013, le Tribunal de première instance de Bruxelles a |
| Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : | posé les questions préjudicielles suivantes : |
| 1. « Schendt artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, in die zin | 1. « L'article 1382 du Code civil, interprété comme imposant, pour |
| geïnterpreteerd dat het, om de aansprakelijkheid van de Staat in het | mettre en cause la responsabilité de l'Etat pour une faute commise par |
| geding te brengen wegens fout van een magistraat in de uitoefening van | un magistrat dans l'exercice de sa fonction juridictionnelle, le |
| zijn rechtsprekend ambt, de inachtneming oplegt van een aan die | respect d'une condition d'effacement préalable de cette décision et, |
| beslissing voorafgaande uitwissingsvoorwaarde en, bijgevolg, niet | |
| toepasbaar is wanneer de aansprakelijkheid van de Staat in het geding | partant, comme étant inapplicable en cas de mise en cause de la |
| wordt gebracht wegens fout van een magistraat in het raam van een | responsabilité de l'Etat pour une faute commise par un magistrat dans |
| jurisdictionele beslissing die niet vatbaar is voor beroep, de | le cadre d'une décision juridictionnelle non susceptible de recours, |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen | viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution lus isolément ou |
| met de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van | combinés aux articles 6 et 13 de la Convention européenne des droits |
| de mens, in zoverre, in die zin geïnterpreteerd, het een onverantwoord | de l'homme, dans la mesure où, interprété en ce sens, il établirait |
| verschil in het leven zou roepen tussen de personen die het voorwerp | une distinction injustifiée entre les personnes ayant fait l'objet |
| hebben uitgemaakt van een rechterlijke beslissing die vatbaar is voor | d'une décision de justice susceptible de recours, et celles ayant fait |
| beroep en diegenen die het voorwerp hebben uitgemaakt van een | l'objet d'une décision de justice qui n'est pas susceptible de recours |
| rechterlijke beslissing die niet vatbaar is voor beroep ? »; | ? »; |
| 2. « Schendt artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, in die zin | 2. « L'article 1382 du Code civil, interprété comme imposant, pour |
| geïnterpreteerd dat, om de aansprakelijkheid van de Staat in het | mettre en cause la responsabilité de l'Etat pour une faute commise par |
| geding te brengen wegens fout van een magistraat in het raam van een | un magistrat dans le cadre d'une décision juridictionnelle, le respect |
| jurisdictionele beslissing, de inachtneming oplegt van een aan die | d'une condition d'effacement préalable de cette décision même lorsque |
| beslissing voorafgaande uitwissingsvoorwaarde, zelfs wanneer geen | aucun recours n'est possible à l'encontre de cette dernière, |
| enkel beroep mogelijk is tegen die beslissing, de artikelen 10 en 11 | viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution lus isolément ou |
| van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 | combinés aux articles 6 et 13 de la Convention européenne des droits |
| en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in | de l'homme, dans la mesure où, interprété en ce sens, il établirait |
| zoverre, in die zin geïnterpreteerd, het een onverantwoord onderscheid | une distinction injustifiée entre les personnes ayant fait l'objet |
| in het leven zou roepen tussen de personen die het voorwerp hebben | d'une décision de justice susceptible de recours, et celles ayant fait |
| uitgemaakt van een rechterlijke beslissing die vatbaar is voor beroep | l'objet d'une décision de justice qui n'est pas susceptible de recours |
| en diegenen die het voorwerp hebben uitgemaakt van een rechterlijke | |
| beslissing die niet vatbaar is voor beroep ? ». | ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1.1. Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.1.1. L'article 1382 du Code civil dispose : |
| « Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt | « Tout fait quelconque de l'homme, qui cause à autrui un dommage, |
| veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden ». | oblige celui par la faute duquel il est arrivé, à le réparer ». |
| B.1.2. Opdat de Staat aansprakelijk kan worden gesteld wegens een fout | B.1.2. Dans l'interprétation du juge a quo, cette disposition exige en |
| begaan in de uitoefening van de rechtsprekende functie, vereist, in de | principe, afin de pouvoir engager la responsabilité de l'Etat pour une |
| interpretatie van de verwijzende rechter, die bepaling in beginsel dat | faute commise dans l'exercice de la fonction juridictionnelle, que |
| de betwiste handeling door een in kracht van gewijsde gegane | l'acte litigieux ait été rétracté, réformé, annulé ou retiré, par une |
| beslissing is herroepen, gewijzigd, vernietigd of ingetrokken wegens | décision passée en force de chose jugée, en raison de la violation |
| schending van een gevestigde rechtsnorm. | d'une norme juridique établie. |
| Die interpretatie steunt op de ter zake relevante rechtspraak van het | Cette interprétation s'appuie sur la jurisprudence de la Cour de |
| Hof van Cassatie (Cass., 19 december 1991, Arr. Cass, 1992, nr. 215; 8 | cassation pertinente en la matière (Cass., 19 décembre 1991, Pas., |
| december 1994, Arr. Cass., 1994, nr. 541; 5 juni 2008, Arr. Cass., | 1992, I, n° 215; 8 décembre 1994, Pas., 1994, I, n° 541; 5 juin 2008, |
| 2008, nr. 347; 27 juni 2008, Arr. Cass., 2008, nr. 411; 25 maart 2010, | Pas., 2008, n° 347; 27 juin 2008, Pas., 2008, n° 411; 25 mars 2010, |
| Arr. Cass., 2010, nr. 219). | Pas., 2010, n° 219). |
| Zo heeft het Hof van Cassatie geoordeeld : | Ainsi, la Cour de cassation a-t-elle jugé : |
| « Dat in de huidige stand van de wetgeving van de Staat, in de regel, | « Qu'en l'état actuel de la législation, l'Etat peut, sur la base des |
| op basis van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek aansprakelijk kan worden verklaard voor de schade ten gevolge van een door een rechter of een ambtenaar van het openbaar ministerie begane fout, wanneer die magistraat binnen de grenzen van zijn wettelijke bevoegdheden heeft gehandeld of ieder redelijk en voorzichtig mens moet aannemen dat hij binnen die grenzen heeft gehandeld; dat echter, indien die handeling het rechtstreeks voorwerp is van de rechtsprekende functie, de vordering tot vergoeding van de schade, in de regel, echter slechts ontvankelijk is als de litigieuze akte bij een in kracht van gewijsde gegane beslissing ingetrokken, gewijzigd, vernietigd of herroepen is wegens schending van een gevestigde | articles 1382 et 1383 du Code civil, être, en règle, rendu responsable du dommage résultant d'une faute commise par un juge ou un officier du ministère public lorsque ce magistrat a agi dans les limites de ses attributions légales ou lorsque celui-ci doit être considéré comme ayant agi dans ces limites, par tout homme raisonnable et prudent; que toutefois, si cet acte constitue l'objet direct de la fonction juridictionnelle, la demande tendant à la réparation du dommage ne peut, en règle, être reçue que si l'acte litigieux a été retiré, réformé, annulé ou rétracté par une décision passée en force de chose |
| rechtsnorm en derhalve geen gezag van gewijsde meer heeft; | jugée en raison de la violation d'une norme juridique établie et n'est |
| Dat binnen die grenzen de aansprakelijkheid van de Staat voor de | plus, dès lors, revêtu de l'autorité de la chose jugée; |
| schadeverwekkende handeling van de Rechterlijke Macht niet strijdig is | Que, dans ces limites, la responsabilité de l'Etat du chef d'un acte |
| met de grondwettelijke of wettelijke bepalingen, en evenmin | dommageable du pouvoir judiciaire n'est ni contraire à des |
| onverenigbaar is met de beginselen van de scheiding der machten en van | dispositions constitutionnelles ou légales, ni inconciliable avec les |
| het gezag van het rechterlijk gewijsde; dat die aansprakelijkheid | principes de la séparation des pouvoirs et de l'autorité de la chose |
| evenmin onverenigbaar is met de onafhankelijkheid van de Rechterlijke | jugée; qu'elle n'est pas incompatible non plus avec l'indépendance du |
| Macht en van de magistraten ervan, die de bepalingen van het | pouvoir judiciaire et des magistrats qui le composent, que les |
| Gerechtelijk Wetboek betreffende de procedure van verhaal op de | dispositions du Code judiciaire relatives à la procédure de prise à |
| rechter willen beschermen, nu die onafhankelijkheid blijkbaar | partie tendent à sauvegarder, cette indépendance apparaissant assurée |
| voldoende gewaarborgd is door de wettelijke onmogelijkheid om | à suffisance par l'impossibilité légale de mettre en cause la |
| magistraten persoonlijk aansprakelijk te stellen buiten de gevallen | responsabilité personnelle des magistrats en dehors des cas où ceux-ci |
| waarin zij strafrechtelijk zijn veroordeeld en de gevallen waarin | ont été condamnés pénalement et des cas pouvant donner ouverture à la |
| verhaal op de rechter mogelijk is » (Cass., 19 december 1991, voormeld). | prise à partie » (Cass., 19 décembre 1991, précité). |
| « De fout van een magistraat waarvoor de Staat op basis van de | |
| artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek aansprakelijk kan | « La faute du magistrat pouvant, sur la base des articles 1382 et 1383 |
| zijn bestaat in de regel in een gedraging die, ofwel neerkomt op een | du Code civil, entraîner la responsabilité de l'Etat consiste, en |
| verkeerd optreden dat moet worden beoordeeld naar de maatstaf van een | |
| normaal zorgvuldig en omzichtig magistraat, die in dezelfde | règle, en un comportement qui, ou bien s'analyse en une erreur |
| omstandigheden verkeert, ofwel, behoudens onoverkomelijke dwaling of | d'intervention devant être appréciée suivant le critère du magistrat |
| enige andere rechtvaardigingsgrond, een schending inhoudt van een nationaalrechtelijke norm of van een internationaal verdrag met rechtstreekse werking in de interne rechtsorde, waarbij de magistraat verplicht is niets te doen of op een bepaalde manier wel iets te doen. Wanneer de betwiste handeling, zoals te dezen, bovendien het rechtstreeks voorwerp is van de rechtsprekende functie, is de Staat in de regel alleen aansprakelijk als de litigieuze handeling door een in kracht van gewijsde gegane beslissing is ingetrokken, gewijzigd, vernietigd of herroepen wegens schending van een gevestigde rechtsnorm. Vóór die intrekking, wijziging, vernietiging of herroeping bestaat er geen vergoedbare schade. Er anders over beslissen zou het gezag ondermijnen van de | normalement soigneux et prudent, placé dans les mêmes conditions, ou bien, sous réserve d'une erreur invincible ou d'une autre cause de justification, viole une norme du droit national ou d'un traité international ayant des effets directs dans l'ordre juridique interne, imposant au magistrat de s'abstenir ou d'agir de manière déterminée. De plus, lorsque l'acte litigieux constitue, comme en l'espèce, l'objet direct de la fonction juridictionnelle, la responsabilité de l'Etat n'est engagée, en règle, que si l'acte litigieux a été rapporté, réformé, annulé ou rétracté par une décision passée en force de chose jugée en raison de la violation d'une norme juridique établie. Avant le rapport, la modification, l'annulation ou la rétractation, il n'y a pas de dommage réparable. |
| rechtsmiddelen en in strijd zijn met de wezenlijke regels van de | En décider autrement réduirait à néant l'autorité des voies de recours |
| rechterlijke organisatie en met de opdracht gegeven aan de hoven en | et serait contraire aux règles essentielles de l'organisation |
| rechtbanken » (Cass., 5 juni 2008, Arr. Cass., 2008, nr. 349). | judiciaire et à la mission des cours et tribunaux » (Cass., 5 juin |
| 2008, Pas., 2008, n° 349). | |
| B.1.3. Uit de verwijzingsbeslissing en de bewoordingen van de | B.1.3. Il ressort encore de la décision de renvoi et du libellé des |
| prejudiciële vragen blijkt voorts dat de verplichting een voorafgaande | questions préjudicielles que l'obligation d'obtenir l'effacement |
| uitwissing van de rechterlijke beslissing te verkrijgen, door de | préalable de la décision de justice est interprétée par le juge a quo |
| verwijzende rechter wordt geïnterpreteerd als een voorwaarde voor de ontvankelijkheid van de voor hem gebrachte herstelvordering, waarop in het onderhavige geval geen enkele uitzondering bestaat. Het is in die interpretatie dat het Hof antwoordt op de prejudiciële vragen. B.2.1. Het voor de verwijzende rechter hangende geschil heeft betrekking op een aansprakelijkheidsvordering die door de gemeente Schaarbeek tegen de Belgische Staat is gericht wegens vermeende fouten die de Raad van State zou hebben begaan bij het onderzoek van een beroep tot herziening dat door die gemeente is ingesteld tegen de beslissing van het Rechtscollege van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, dat het beroep van de vernoemde gemeente waarin werd betwist | comme une condition de recevabilité de l'action en réparation, portée devant lui, qui ne connaît, dans le cas d'espèce, aucune dérogation. C'est dans cette interprétation que la Cour répond aux questions préjudicielles. B.2.1. Le litige pendant devant le juge a quo porte sur une action en responsabilité, dirigée contre l'Etat belge par la commune de Schaerbeek, en raison de fautes prétendument commises par le Conseil d'Etat dans l'examen d'un recours en réformation introduit par cette commune contre la décision du Collège juridictionnel de la Région de Bruxelles-Capitale qui avait rejeté le recours de ladite commune |
| dat een gemeenteraadslid aan de verkiesbaarheidsvoorwaarden voldeed, | contestant la satisfaction aux conditions d'éligibilité d'une |
| had verworpen. | conseillère communale. |
| Volgens de gemeente Schaarbeek zou de Raad van State zich ten onrechte | Selon la commune de Schaerbeek, le Conseil d'Etat se serait, à tort, |
| ervan hebben onthouden een toetsing met volle rechtsmacht uit te | abstenu d'exercer un contrôle de pleine juridiction, n'aurait pas |
| voeren, zijn beslissing niet correct hebben gemotiveerd en de termijn | correctement motivé sa décision et aurait méconnu le délai prévu à |
| bedoeld in artikel 9 van het koninklijk besluit van 15 juli 1956 « tot | l'article 9 de l'arrêté royal du 15 juillet 1956 « déterminant la |
| regeling van de rechtspleging voor de afdeling administratie van de | procédure devant la section d'administration du Conseil d'Etat, en cas |
| Raad van State, in geval van beroep als bedoeld bij artikel 76bis van de gemeentekieswet » hebben geschonden. | de recours prévu par l'article 76bis de la loi électorale communale ». |
| Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat, volgens de verwijzende | Il ressort de la décision de renvoi que, selon le juge a quo, la |
| rechter, de gemeente Schaarbeek de vernietiging van het arrest van de | commune de Schaerbeek n'était pas en mesure d'obtenir, par l'exercice |
| Raad van State niet kon verkrijgen door de uitoefening van de | des voies de recours disponibles, l'anéantissement de l'arrêt du |
| beschikbare rechtsmiddelen. | Conseil d'Etat. |
| B.2.2. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot dat geval. | B.2.2. La Cour limite son examen à cette hypothèse. |
| B.3.1. Aan het Hof worden vragen gesteld over de bestaanbaarheid van | B.3.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité de l'article 1382 |
| artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek met de artikelen 10 en 11 van | du Code civil avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés |
| de Grondwet, in voorkomend geval in samenhang gelezen met de artikelen | |
| 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in | le cas échéant avec les articles 6 et 13 de la Convention européenne |
| zoverre die bepaling een onverantwoord verschil in behandeling zou | des droits de l'homme, en ce que cette disposition établirait une |
| instellen tussen, enerzijds, de slachtoffers van een fout begaan in de | différence de traitement injustifiée entre, d'une part, les victimes |
| uitoefening van de rechtsprekende functie die, tegen de in het geding | d'une faute commise dans l'exercice de la fonction juridictionnelle et |
| zijnde rechterlijke beslissing, over daadwerkelijke rechtsmiddelen | qui disposent, à l'encontre de la décision de justice en cause, de |
| beschikken, en, anderzijds, de slachtoffers van een fout begaan in de | voies de recours effectives et, d'autre part, les victimes d'une faute |
| uitoefening van de rechtsprekende functie die ofwel niet beschikken | commise dans l'exercice de la fonction juridictionnelle et qui soit ne |
| over rechtsmiddelen tegen de in het geding zijnde rechterlijke | disposent pas de voies de recours contre la décision de justice en |
| beslissing (eerste prejudiciële vraag) ofwel de onregelmatigheid die, | cause (première question préjudicielle) soit ne peuvent faire valoir |
| volgens hen, die beslissing nietig maakt, niet nuttig kunnen doen | utilement l'irrégularité qui vicie, selon elles, cette décision, à |
| gelden ter staving van de rechtsmiddelen waarover zij formeel | l'appui des voies de recours dont elles disposent formellement |
| beschikken (tweede prejudiciële vraag). | (seconde question préjudicielle). |
| B.3.2. Het arrest van de Raad van State waarvan sprake voor de | B.3.2. L'arrêt du Conseil d'Etat dont il est question devant le juge a |
| verwijzende rechter kon, binnen de grenzen bepaald bij artikel 158 van | quo pouvait faire l'objet d'un pourvoi en cassation dans les limites |
| de Grondwet en bij artikel 33 van de gecoördineerde wetten van 12 | prévues par les articles 158 de la Constitution et 33 des lois sur le |
| januari 1973 op de Raad van State, het voorwerp uitmaken van een | Conseil d'Etat coordonnées le 12 janvier 1973, ainsi que d'une demande |
| voorziening in cassatie alsook, binnen de grenzen die respectievelijk | en révision et en rétractation, dans les limites fixées respectivement |
| zijn vastgelegd bij artikel 31 van dezelfde gecoördineerde wetten en | par l'article 31 des mêmes lois et par l'article 17 de la loi spéciale |
| bij artikel 17 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, het voorwerp uitmaken van een vordering tot herziening en intrekking. B.3.3. Daaruit volgt dat de eerste prejudiciële vraag, in zoverre zij betrekking heeft op een vergelijking die klaarblijkelijk niet relevant is voor de oplossing van het geschil dat voor de verwijzende rechter hangende is, geen antwoord behoeft. B.4.1. In de tweede prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht twee categorieën van slachtoffers van een fout begaan in het kader van de uitoefening van rechtsprekende functies te vergelijken naargelang zij al dan niet eenzelfde grief van onwettigheid nuttig kunnen aanvoeren | du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle. B.3.3. Il s'ensuit que la première question préjudicielle, en ce qu'elle porte sur une comparaison qui n'est manifestement pas pertinente pour la solution du litige pendant devant le juge a quo, n'appelle pas de réponse. B.4.1. La seconde question préjudicielle invite la Cour à comparer deux catégories de victimes d'une faute commise dans le cadre de l'exercice de fonctions juridictionnelles, selon qu'elles peuvent ou non invoquer utilement un même grief d'illégalité, dans le cadre des |
| in het kader van de rechtsmiddelen die tegen de betwiste rechterlijke | voies de recours ouvertes contre la décision de justice litigieuse. |
| beslissing openstaan. Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, zoals | Tel qu'il est interprété par le juge a quo, l'article 1382 du Code |
| geïnterpreteerd door de verwijzende rechter, legt de verplichting op in beide gevallen de voorafgaande uitwissing van de betwiste beslissing te verkrijgen. Daaruit volgt dat de vergelijking in de prejudiciële vraag in werkelijkheid betrekking heeft op de bestaanbaarheid met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie van een identieke behandeling van die beide categorieën van rechtzoekenden. B.4.2. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie verzet zich ertegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de beschouwde maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke | civil impose d'obtenir, dans les deux cas, l'effacement préalable de la décision litigieuse. Il s'ensuit que la comparaison contenue dans la question préjudicielle concerne, en réalité, la compatibilité avec le principe d'égalité et de non-discrimination d'une identité de traitement entre ces deux catégories de justiciables. B.4.2. Le principe d'égalité et de non-discrimination s'oppose à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure considérée, sont |
| verantwoording bestaat. | essentiellement différentes. |
| Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld | L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant |
| rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel | compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la |
| en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van | nature des principes en cause; le principe d'égalité et de |
| gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat | non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas |
| geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende | de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés |
| middelen en het beoogde doel. | et le but visé. |
| B.5.1. De beperking van de grieven die kunnen leiden tot de | B.5.1. La limitation des griefs susceptibles d'aboutir à la cassation, |
| verbreking, de intrekking of de herziening van een arrest van de Raad | la rétractation ou la révision d'un arrêt du Conseil d'Etat n'est pas, |
| van State is als dusdanig niet onredelijk, zelfs indien daaruit volgt | en tant que telle, déraisonnable même s'il s'ensuit que certaines |
| dat bepaalde onregelmatigheden, die zijn begaan naar aanleiding van | irrégularités, commises à l'occasion de cette décision, ne peuvent |
| die beslissing, niet kunnen leiden tot de vernietiging ervan. | aboutir à son anéantissement. |
| Het behoort tot de logica zelf van een stelsel van rechtsmiddelen dat, | Il est dans la logique même d'un système de voies de recours que la |
| wat de draagwijdte ervan betreft, rekening wordt gehouden met het | portée de celles-ci tienne compte de l'autorité particulière dont sont |
| bijzonder gezag van de in laatste aanleg gewezen beslissingen, die in | revêtues les décisions rendues en dernier ressort, lesquelles sont en |
| beginsel door hogere rechtscolleges worden genomen. | principe adoptées par des juridictions supérieures. |
| B.5.2. Het Hof moet bepalen of de wetgever, door in dergelijke | B.5.2. La Cour doit déterminer si, en imposant, dans de telles |
| omstandigheden de verplichting op te leggen van de voorafgaande | circonstances, l'effacement préalable de la décision de justice |
| uitwissing van de betwiste rechterlijke beslissing opdat de | litigieuse afin que puisse être mise en cause la responsabilité de |
| aansprakelijkheid van de Staat in het geding zou kunnen worden | l'Etat, le législateur a traité de la même manière, sans justification |
| gebracht, twee categorieën van slachtoffers die zich in wezenlijk | raisonnable, deux catégories de victimes qui se trouvent dans des |
| verschillende situaties bevinden, zonder redelijke verantwoording op | |
| dezelfde wijze zou hebben behandeld. | situations essentiellement différentes. |
| B.6. Gelet op de aard en de gevolgen van de in het geding zijnde | B.6. Eu égard à la nature et aux effets de la mesure en cause, les |
| maatregel, bevinden de beide categorieën van personen die worden | deux catégories de personnes comparées se trouvent dans des situations |
| vergeleken, zich in wezenlijk verschillende situaties. | essentiellement différentes. |
| Alleen de eerste daarvan beschikt immers over een beroep dat het | En effet, seule la première d'entre elles dispose d'un recours |
| mogelijk maakt daadwerkelijk de vernietiging van de betwiste | permettant d'obtenir effectivement l'anéantissement de la décision de |
| rechterlijke beslissing te verkrijgen. In de interpretatie van de | justice litigieuse. Or, dans l'interprétation du juge a quo, |
| verwijzende rechter is de voorafgaande uitwissing van die beslissing | l'effacement préalable de cette décision est une condition nécessaire |
| echter een noodzakelijke voorwaarde voor het in het geding brengen van | |
| de aansprakelijkheid van de Staat, zelfs wanneer de rechtsmiddelen die | à la mise en cause de la responsabilité de l'Etat, même lorsque les |
| tegen die beslissing beschikbaar zijn, het niet mogelijk maken de | voies de recours disponibles contre cette décision ne permettent pas |
| uitwissing ervan wegens de aangevoerde fout te verkrijgen. | d'en obtenir l'effacement en raison de la faute alléguée. |
| B.7.1. Uit de door het Hof van Cassatie gegeven interpretatie van | |
| artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek blijkt dat de voorwaarde van | B.7.1. Il ressort de l'interprétation donnée de l'article 1382 du Code |
| voorafgaande uitwissing van de in het geding zijnde rechterlijke | civil par la Cour de cassation que la condition d'effacement préalable |
| beslissing ertoe strekt de rechtszekerheid te waarborgen en de | de la décision de justice en cause vise à garantir la sécurité |
| coherentie van het jurisdictionele bestel te vrijwaren. | juridique et à préserver la cohérence du système juridictionnel. |
| B.7.2. Het beginsel van rechtszekerheid, dat inherent is aan de | B.7.2. Le principe de sécurité juridique, qui est inhérent à l'ordre |
| interne rechtsorde, alsook aan de rechtsorde van de Europese Unie en | juridique interne, ainsi qu'à l'ordre juridique de l'Union européenne |
| aan het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (zie het arrest | et à la Convention européenne des droits de l'homme (voir l'arrêt n° |
| nr. 125/2011 van 7 juli 2011, B.5.4), verzet zich ertegen dat een geschil tot in het oneindige wordt voortgezet, zij het in andere vormen. De herstelvordering die bij de rechter die uitspraak doet over de aansprakelijkheid is ingesteld, strekt echter, niettegenstaande de vergoedende aard ervan, noodzakelijkerwijs ertoe de in het geding zijnde rechterlijke beslissing of de procedure die daartoe heeft geleid, te betwisten. B.7.3. De coherentie van het jurisdictionele bestel verzet zich bovendien ertegen dat de door een rechterlijke instantie begane onwettigheden op een andere wijze worden gesanctioneerd dan door het aanwenden van de rechtsmiddelen. | 125/2011 du 7 juillet 2011, B.5.4) s'oppose à ce qu'un litige se poursuive indéfiniment, fût-ce sous d'autres formes. Or, l'action en réparation introduite devant le juge de la responsabilité vise, nécessairement, nonobstant son caractère indemnitaire, à contester la décision de justice en cause ou la procédure qui y a mené. B.7.3. La cohérence du système juridictionnel s'oppose par ailleurs à ce que les illégalités commises par une juridiction soient censurées autrement que par l'exercice des voies de recours. |
| B.8.1. De coherentie van het jurisdictionele bestel en de | B.8.1. La cohérence du système juridictionnel et la sécurité juridique |
| rechtszekerheid vrijwaren zijn wettige doelstellingen. B.8.2. In zoverre de in het geding zijnde bepaling het mogelijk maakt te beletten dat de partij die in een proces in het ongelijk wordt gesteld, de regelmatigheid van de rechterlijke beslissingen waarbij zij wordt afgewezen, in voorkomend geval tot in het oneindige, betwist, wordt daarmee de doelstelling van rechtszekerheid die men ermee wenst te verwezenlijken, op relevante wijze nagestreefd. B.8.3. Daarentegen waarborgt de in het geding zijnde bepaling niet op voldoende relevante wijze de coherentie van het jurisdictionele bestel. Immers, hoewel een dergelijke doelstelling redelijkerwijs kan worden nagestreefd door het verbod dat aan de rechter die uitspraak doet over de aansprakelijkheid, is opgelegd om het bestaan van een fout in de beslissing die is aangenomen - of in de rechtspleging die is gevoerd - door een rechterlijke instantie die hiërarchisch hoger staat dan die rechter of die tot een andere rechtsorde behoort, alleen te beoordelen, dient te worden vastgesteld dat de aansprakelijkheidsvordering tegen de Staat wegens een fout begaan in de uitoefening van de rechtsprekende functie ontvankelijk is zodra de betwiste rechterlijke beslissing door een in kracht van gewijsde gegane beslissing is ingetrokken, gewijzigd, vernietigd of herroepen wegens schending van een gevestigde rechtsnorm. Het is daarentegen niet vereist dat de voor de rechter die uitspraak doet over de aansprakelijkheid, aangevoerde fout de onwettigheid vormt die de voorafgaande uitwissing van de betwiste rechterlijke beslissing | constituent des objectifs légitimes. B.8.2. En ce qu'elle permet d'empêcher que la partie succombante à un procès conteste, le cas échéant indéfiniment, la régularité des décisions de justice la déboutant, la disposition en cause poursuit de manière pertinente l'objectif de sécurité juridique qu'elle entend réaliser. B.8.3. En revanche, la disposition en cause ne garantit pas de manière suffisamment pertinente la cohérence du système juridictionnel. En effet, si un tel objectif peut être poursuivi raisonnablement par l'interdiction faite au juge de la responsabilité d'apprécier seul l'existence d'une faute dans la décision adoptée - ou dans la procédure menée - par une juridiction qui lui est hiérarchiquement supérieure ou qui appartient à un autre ordre juridictionnel, force est de constater que l'action en responsabilité contre l'Etat pour une faute commise dans l'exercice de la fonction juridictionnelle est recevable dès que la décision de justice litigieuse a été retirée, réformée, annulée ou rétractée par une décision passée en force de chose jugée, en raison de la violation d'une norme juridique établie. Il n'est, en revanche, pas requis que la faute alléguée devant le juge de la responsabilité constitue l'illégalité qui a justifié |
| heeft verantwoord (Cass., 27 juni 2008, voormeld). | l'effacement préalable de la décision de justice litigieuse (Cass., 27 |
| Meer nog, er is geoordeeld dat een dergelijke | juin 2008 précité). |
| aansprakelijkheidsvordering ontvankelijk is wanneer de vermeende | Plus encore, il a été jugé qu'une telle action en responsabilité était |
| foutieve beslissing is ingetrokken, zonder dat enig gebrek is | recevable lorsque la décision supposément fautive avait été rapportée, |
| vastgesteld dat de wettigheid ervan aantast, voor zover het | sans qu'ait été constaté un quelconque vice affectant sa légalité, |
| slachtoffer, wegens die intrekking, « juridisch geen aantoonbaar | pour autant qu'en raison de ce rapport, la victime « n'a [it] |
| belang meer heeft om nog te vragen dat de litigieuze beslissing zou | juridiquement plus d'intérêt manifeste à demander que la décision |
| worden opzij geschoven » (Cass., 5 juni 2008, Arr. Cass., 2008, nr. | litigieuse soit écartée » (Cass., 5 juin 2008, Pas., 2008, n° 347). |
| 347). B.8.4. Niettegenstaande de inachtneming van de voorwaarde inzake de | B.8.4. Nonobstant le respect de la condition de l'effacement préalable |
| voorafgaande uitwissing van de betwiste rechterlijke beslissing, is | de la décision de justice litigieuse, il n'est donc pas exclu que le |
| het dus niet uitgesloten dat de rechter, die uitspraak doet over de | juge de la responsabilité ait à se prononcer sur une irrégularité |
| aansprakelijkheid zich dient uit te spreken over een onregelmatigheid | |
| begaan in de uitoefening van de rechtsprekende functie die niet is | commise dans l'exercice de la fonction juridictionnelle qui n'a pas |
| gesanctioneerd door middel van de uitoefening van de rechtsmiddelen. | été censurée au moyen de l'exercice des voies de recours. |
| B.9.1. Uit de in B.1.2 aangehaalde rechtspraak van het Hof van | B.9.1. Il ressort par ailleurs de la jurisprudence de la Cour de |
| Cassatie blijkt bovendien dat de in het geding zijnde maatregel ook | cassation, citée en B.1.2, que la mesure en cause vise aussi à |
| ertoe strekt de inachtneming van het gezag van gewijsde te waarborgen | garantir le respect de l'autorité de chose jugée ainsi qu'à imposer |
| alsook de verplichting op te leggen de beschikbare rechtsmiddelen uit | l'épuisement des voies de recours disponibles. |
| te putten. Die doelstellingen zijn legitiem. Het Hof moet echter voorts in het | Ces objectifs sont légitimes. La Cour doit toutefois encore veiller |
| bijzonder erop toezien dat zij met de in het geding zijnde maatregel | notamment à ce que la mesure en cause les poursuive de manière |
| op relevante en evenredige wijze worden nagestreefd. | pertinente et proportionnée. |
| B.9.2. In dat opzicht gaat het feit in alle gevallen te eisen dat een arrest van de Raad van State uit de juridische ordening verdwenen is teneinde het mogelijk te maken dat de Staat aansprakelijk wordt gesteld, verder dan hetgeen noodzakelijk is om de verplichte eerbiediging van het beginsel van het gezag van gewijsde te waarborgen. Wanneer, zoals in de aan de verwijzende rechter voorgelegde zaak, de genoemde beslissing slechts een relatief gezag van gewijsde heeft, verzet de verplichte eerbiediging van dat gezag in elk geval zich niet ertegen dat een nieuw proces wordt gevoerd waarvan het voorwerp niet identiek is. B.9.3. De handhaving van de voorwaarde van de voorafgaande uitwissing in gevallen waarin, zoals te dezen, geen enkel rechtsmiddel tegen de rechterlijke beslissing doeltreffend was, kan bovendien niet redelijk | B.9.2. A cet égard, exiger, dans tous les cas, qu'un arrêt du Conseil d'Etat ait disparu de l'ordonnancement juridique afin de permettre que la responsabilité de l'Etat soit engagée va au-delà de ce qui est nécessaire pour garantir le respect dû au principe de l'autorité de chose jugée. En effet, lorsque, comme dans l'affaire soumise au juge a quo, ladite décision n'est revêtue que d'une autorité relative de chose jugée, le respect dû à cette autorité ne fait en tout cas pas obstacle à la tenue d'un nouveau procès dont l'objet n'est pas identique. B.9.3. D'autre part, le maintien de la condition de l'effacement préalable dans des hypothèses où, comme en l'espèce, aucun recours contre la décision de justice n'était effectif, ne saurait être |
| worden verantwoord door de doelstelling die erin bestaat ervoor te | raisonnablement justifié par l'objectif consistant à veiller à |
| zorgen dat de beschikbare rechtsmiddelen worden uitgeput. | l'épuisement des voies de recours disponibles. |
| B.10. Daaruit volgt dat de in het geding zijnde bepaling te dezen een | B.10. Il s'ensuit que la disposition en cause est, en l'espèce, une |
| relevante maatregel is teneinde de rechtszekerheid te waarborgen. | mesure pertinente en vue de garantir la sécurité juridique. |
| B.11. Het Hof dient derhalve nog te beoordelen of de in het geding | B.11. La Cour doit dès lors encore apprécier si la disposition en |
| zijnde bepaling een billijk evenwicht tot stand heeft gebracht tussen | |
| het recht van het slachtoffer om toegang te hebben tot een rechter | cause a ménagé un juste équilibre entre le droit de la victime |
| teneinde de vergoeding van zijn schade te verkrijgen, en het vereiste | d'accéder à un juge afin d'obtenir la réparation de son préjudice et |
| van de rechtszekerheid, die de in het geding zijnde bepaling wenst te | l'impératif de sécurité juridique que la mesure en cause entend |
| vrijwaren. | préserver. |
| B.12. Het recht op toegang tot de rechter is niet absoluut. Zo heeft | B.12. Le droit d'accès au juge n'est pas absolu. Ainsi la Cour |
| het Europees Hof voor de Rechten van de Mens geoordeeld dat artikel 6 | européenne des droits de l'homme a-t-elle jugé que l'article 6 de la |
| van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens niet is | Convention européenne des droits de l'homme n'était pas violé par des |
| geschonden door bepalingen die het slachtoffer van een fout begaan | dispositions empêchant, dans une certaine mesure, la victime d'une |
| door de organen van de Staat in zekere mate beletten de vergoeding van | faute commise par les organes de l'Etat d'obtenir la réparation de son |
| zijn schade te verkrijgen, ongeacht of die bepalingen materiële | |
| beperkingen van het in het geding zijnde burgerlijk recht of zelfs | préjudice, que ces dispositions constituent des limites matérielles au |
| echte procedurele hinderpalen voor de verdediging in rechte van dat | droit civil en cause ou même de véritables barrières procédurales à la |
| recht vormen (EHRM, grote kamer, 19 december 2005, Roche t. Verenigd | défense en justice de ce droit (CEDH, grande chambre, 19 octobre 2005, |
| Koninkrijk, §§ 119 e.v.; 28 mei 1985, Ashingdane t. Verenigd | Roche c. Royaume-Uni, §§ 119 et sv.; 28 mai 1985, Ashingdane c. |
| Koninkrijk, §§ 59 e.v.; grote kamer, 14 december 2006, Markovic t. | Royaume-Uni, §§ 59 et sv.; grande chambre, 14 décembre 2006, Markovic |
| Italië, §§ 92 e.v.). | c. Italie, §§ 92 et sv.). |
| B.13.1. Ten aanzien van het belang van de doelstellingen die ermee | B.13.1. Au regard de l'importance des objectifs qu'elle poursuit, la |
| worden nagestreefd, kan ervan worden uitgegaan dat met de in het | mesure en cause peut être considérée comme ayant ménagé, de façon |
| geding zijnde bepaling op algemene wijze een billijk evenwicht tussen | générale, un juste équilibre entre les intérêts en présence en |
| de op het spel staande belangen tot stand is gebracht door te vereisen | exigeant que la responsabilité de l'Etat ne puisse être engagée tant |
| dat de Staat niet aansprakelijk kan worden gesteld zolang de betwiste | que la décision de justice litigieuse n'a pas été effacée au moyen des |
| rechterlijke beslissing niet is uitgewist door middel van de | voies de recours disponibles. |
| beschikbare rechtsmiddelen. | |
| B.13.2. Wanneer, zoals te dezen, de aangevoerde fout is begaan door | B.13.2. Toutefois, lorsque, comme en l'espèce, la faute alléguée a été |
| een in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie en wanneer | commise par une juridiction de dernier ressort et que cette faute ne |
| die fout, wegens de beperkte rechtsmiddelen, niet kan leiden tot de | peut aboutir, en raison des voies de recours limitées, à la |
| herroeping, de vernietiging, de wijziging of de intrekking van haar | rétractation, l'annulation, la réformation ou le retrait de sa |
| beslissing, wordt het slachtoffer echter tegelijkertijd het recht om | décision, la victime est privée tout à la fois du droit d'engager la |
| de Staat aansprakelijk te stellen en de mogelijkheid om de vermeende | responsabilité de l'Etat et de la possibilité de soumettre à une |
| onregelmatigheid die door die rechtsprekende instantie zou zijn begaan | censure juridictionnelle l'irrégularité prétendument commise par cette |
| aan een jurisdictionele beoordeling te onderwerpen, ontzegd. Het Hof dient te bepalen of een dergelijk gevolg, dat eigen is aan de fout begaan door een in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie, evenredig is ten opzichte van de nagestreefde doelstelling. B.14. Bij ontstentenis van elke kans om de onregelmatigheid, die zogenaamd zou zijn begaan door de in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie, door middel van de beschikbare rechtsmiddelen te laten sanctioneren, is het recht voor de persoon die zich door die onregelmatigheid geschaad acht, om een aansprakelijkheidsvordering in te stellen, in een rechtsstaat van des te crucialer belang. Immers, het is precies in een dergelijk geval - wanneer er geen dienstige rechtsmiddelen bestaan aan het eind waarvan de betwiste beslissing kan worden vernietigd, hetgeen het meestal mogelijk maakt de schade van de bij die beslissing afgewezen partij, ten minste grotendeels, te vermijden of te herstellen - dat het recht om een herstelvordering in te stellen - laatste redmiddel om niet de genoegdoening voor zijn aanspraak voor de rechterlijke instantie waarvan de beslissing wordt bekritiseerd, maar enkel een schadeloosstelling te verkrijgen - het meest noodzakelijk is. B.15. Zolang de betwiste beslissing niet is uitgewist, kan het feit te beletten dat het slachtoffer van een fout begaan door een in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie in de uitoefening van haar rechtsprekende functie, de aansprakelijkheid van de Staat in het geding kan brengen, ten opzichte van de nagestreefde doelstelling onevenredige gevolgen met zich meebrengen. | juridiction. La Cour doit déterminer si une telle conséquence, spécifique à la faute commise par une juridiction de dernier ressort, est proportionnée par rapport à l'objectif poursuivi. B.14. En l'absence de toute chance de faire censurer l'irrégularité, prétendument commise par la juridiction de dernier ressort, au moyen des voies de recours disponibles, le droit pour la personne qui s'estime lésée par cette irrégularité d'introduire une action en responsabilité est d'une importance d'autant plus cruciale dans un Etat de droit. En effet, c'est précisément dans un tel cas - lorsqu'il n'existe pas de voies de recours utiles au terme desquelles la décision litigieuse peut être anéantie, ce qui permet, le plus souvent, d'éviter ou de réparer, à tout le moins pour l'essentiel, le préjudice de la partie déboutée par cette décision - que le droit d'introduire une action en réparation - remède ultime pour obtenir, non la satisfaction de sa prétention devant la juridiction dont la décision est critiquée, mais uniquement une indemnisation - s'impose avec la plus grande nécessité. B.15. Empêcher, tant que la décision litigieuse n'a pas été effacée, que la victime d'une faute commise par une juridiction de dernier ressort, dans l'exercice de sa fonction juridictionnelle, puisse mettre en cause la responsabilité de l'Etat, est susceptible d'emporter des effets disproportionnés par rapport à l'objectif poursuivi. |
| B.16. De noodzaak een evenwicht tussen het rechtszekerheidsbeginsel, | B.16. La nécessité de préserver un équilibre entre le principe de |
| enerzijds, en het recht op toegang tot de rechter, anderzijds, te | sécurité juridique, d'une part, et le droit d'accès au juge, d'autre |
| vrijwaren vereist echter dat de Staat slechts aansprakelijk kan worden | part, exige cependant que la responsabilité de l'Etat ne puisse être |
| gesteld indien de in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke | engagée que si la juridiction de dernier ressort commet, dans |
| instantie in de uitoefening van haar rechtsprekende functie een | l'exercice de sa fonction juridictionnelle, une violation suffisamment |
| voldoende gekwalificeerde schending begaat van de toepasselijke | caractérisée des règles de droit applicables. |
| rechtsregels. B.17. In dat opzicht dient erop te worden gewezen dat de | B.17. Il convient de relever, à cet égard, que l'impossibilité |
| onmogelijkheid om ten laste van de Staat de vergoeding te verkrijgen | d'obtenir, à charge de l'Etat, la réparation d'une faute plus légère |
| van een door een in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke | |
| instantie begane lichtere fout zolang de in het geding zijnde | commise par une juridiction de dernier ressort, tant que la décision |
| beslissing niet is uitgewist, geen onevenredige aantasting van het | en cause n'a pas été effacée, n'emporte pas d'atteinte |
| recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel, zoals het is gewaarborgd bij | disproportionnée au droit à un recours effectif, tel qu'il est garanti |
| de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de | par les articles 6 et 13 de la Convention européenne des droits de |
| mens, met zich meebrengt. | l'homme. |
| B.18.1. Zonder dat het noodzakelijk is zich af te vragen of het voor | B.18.1. Sans qu'il soit nécessaire de s'interroger sur le point de |
| de verwijzende rechter hangende geschil betrekking heeft op een recht, | savoir si le litige pendant devant le juge a quo porte sur un droit, |
| dat - wat meer is - van burgerlijke aard is, in de zin van artikel 6 | qui plus est de nature civile, au sens de l'article 6 de la Convention |
| van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (zie in dat | européenne des droits de l'homme (à ce sujet, voy. toutefois, CEDH, |
| verband echter EHRM, grote kamer, 19 oktober 2005, Roche t. Verenigd | grande chambre, 19 octobre 2005, Roche c. Royaume-Uni, §§ 116 et sv.; |
| Koninkrijk, §§ 116 e.v.; beslissing, 13 oktober 2009, Panjeheighalehei | décision, 13 octobre 2009, Panjeheighalehei c. Danemark), il suffit en |
| t. Denemarken), volstaat het immers vast te stellen dat het door dat | |
| artikel gewaarborgde recht op toegang tot de rechter niet absoluut is | effet de constater que le droit d'accès au juge, garanti par cet |
| en, zoals in B.12 in herinnering is gebracht, impliciet aanvaarde | article, n'est pas absolu et connaît, comme il a été rappelé en B.12, |
| grenzen kent. | des limites implicitement admises. |
| Tot die aanvaardbare beperkingen behoren de maatregelen waarbij aan | Figurent parmi ces limites admissibles les mesures privant certaines |
| sommige slachtoffers het recht wordt ontzegd om vergoeding te | victimes du droit à obtenir réparation du dommage causé par une faute |
| verkrijgen voor de schade veroorzaakt door een fout van de overheid | des autorités publiques pour autant que ne soit pas soustraite « à la |
| voor zover « een hele reeks van burgerlijke rechtsvorderingen » niet « | compétence des tribunaux toute une série d'actions civiles » et que « |
| aan de bevoegdheid van de rechtbanken » is onttrokken en voor zover « | de larges groupes ou catégories de personnes » ne soient pas exonérées |
| uitgebreide groepen of categorieën van personen » niet « van elke | « de toute responsabilité civile » (CEDH, grande chambre, 14 décembre |
| burgerrechtelijke aansprakelijkheid » zijn vrijgesteld (EHRM, grote | |
| kamer, 14 december 2006 voormeld, § 97). | 2006 précité, § 97). |
| B.18.2. De regel krachtens welke, zolang de betwiste beslissing niet | B.18.2. Or, la règle en vertu de laquelle, tant que la décision |
| is uitgewist, alleen de voldoende gekwalificeerde schending, door een | litigieuse n'a pas été effacée, seule la violation suffisamment |
| in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie, van de | caractérisée par une juridiction de dernier ressort des règles de |
| toepasselijke rechtsregels, het mogelijk maakt de Staat aansprakelijk | droit applicables permet d'engager la responsabilité de l'Etat pour |
| te stellen wegens een fout begaan in de uitoefening van de | |
| rechtsprekende functie, beperkt zich echter ertoe « de contouren te | une faute commise dans l'exercice de la fonction juridictionnelle se |
| preciseren van de delictuele aansprakelijkheid » van de Staat (ibid., | limite à « précis [er] les contours de la responsabilité délictuelle » |
| § 112) zonder « een onschendbaarheid, in de feiten of in de praktijk, | de l'Etat (ibid., § 112) sans consacrer « une immunité, en fait ou en |
| » te verankeren « wegens het vermeend absolute of algemene karakter | pratique, en raison de son caractère prétendument absolu ou général » |
| ervan », aangezien hij « slechts » betrekking heeft « op één aspect | puisqu'elle ne porte « que sur un aspect de l'exercice des pouvoirs et |
| van de uitoefening van de bevoegdheden en plichten van de overheid en | |
| niet in die zin kan worden beschouwd dat hij tot gevolg heeft gehad | devoirs des autorités et ne saurait être considérée comme ayant eu |
| een hele reeks van burgerlijke rechtsvorderingen willekeurig aan de | pour effet de soustraire arbitrairement à la compétence des tribunaux |
| bevoegdheid van de rechtbanken te onttrekken » (EHRM, grote kamer, 10 | toute une série d'actions civiles » (CEDH, grande chambre, 10 mai |
| mei 2001, Z en anderen t. Verenigd Koninkrijk, § 98). | 2001, Z et autres c. Royaume-Uni, § 98). |
| Ten aanzien van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van | Au regard de l'article 6 de la Convention européenne des droits de |
| de mens beperkt die regel zich dus ertoe « de omvang van de controle | l'homme, cette règle se borne donc à limiter « l'étendue du contrôle |
| die een rechter kan uitoefenen op » een jurisdictionele handeling te beperken. | qu'un juge peut exercer sur » un acte juridictionnel. |
| B.19. Wat vervolgens de inachtneming van artikel 13 van het Europees | B.19. En ce qui concerne, ensuite, le respect de l'article 13 de la |
| Verdrag voor de rechten van de mens betreft, wijst het Hof allereerst | Convention européenne des droits de l'homme, la Cour relève tout |
| erop dat de voor de verwijzende rechter bekritiseerde beslissing van | d'abord que la décision du Conseil d'Etat, critiquée devant le juge a |
| de Raad van State betrekking heeft op een betwisting van electorale | quo, porte sur une contestation de nature électorale qui échappe au |
| aard, die buiten het toepassingsgebied van artikel 6 van het Europees Verdrag valt. | champ d'application de l'article 6 de la Convention européenne. |
| Zonder dat het noodzakelijk is te bepalen of een ander van de bij het | |
| Europees Verdrag voor de rechten van de mens of de Aanvullende | Sans qu'il soit nécessaire de déterminer si un autre des droits |
| Protocollen ervan gewaarborgde rechten kon zijn geschonden door de in | garantis par la Convention européenne des droits de l'homme ou ses |
| het geding zijnde beslissing van de Raad van State, volstaat het | Protocoles additionnels a pu être violé par la décision du Conseil |
| bovendien vast te stellen dat de procedurele waarborgen ten aanzien | d'Etat en cause, il suffit par ailleurs de constater que les garanties |
| van de toegang tot een daadwerkelijk rechtsmiddel, vervat in artikel | procédurales, quant à l'accès à un recours effectif, contenues à |
| 13 van het Europees Verdrag, minder strikt zijn dan die welke zijn | l'article 13 de la Convention européenne, sont moins strictes que |
| vastgelegd bij artikel 6 van het Verdrag en dat ze dus in elk geval | celles qui sont fixées par l'article 6 de la Convention et qu'elles ne |
| niet door de in het geding zijnde bepaling zoals geïnterpreteerd in | peuvent donc, en toute hypothèse, être violées par la disposition en |
| B.16 kunnen zijn geschonden (EHRM, 12 januari 2010, Grieks-katholieke | cause telle qu'elle est interprétée en B.16 (CEDH, 12 janvier 2010, |
| parochie Sâmbata Bihor t. Roemenië, § 85; 15 juli 2003, Ernst en | Paroisse Greco-catholique Sâmbata Bihor c. Roumanie, § 85; 15 juillet |
| anderen t. België, §§ 80-81). | 2003, Ernst et autres c. Belgique, §§ 80-81). |
| B.20.1. Hoewel een lichte fout even aanzienlijke schade met zich kan | |
| meebrengen als een zware fout, dient ten aanzien van de afzonderlijk | |
| gelezen artikelen 10 en 11 van de Grondwet rekening te worden gehouden | B.20.1. Quant au respect des articles 10 et 11 de la Constitution, |
| pris isolément, bien qu'une faute légère puisse entraîner des dommages | |
| met de beslissende rol die de in laatste aanleg rechtsprekende | aussi importants qu'une faute lourde, il convient de tenir compte du |
| rechterlijke instanties spelen in de interpretatie en de toepassing | rôle décisif que jouent les juridictions de dernier ressort dans |
| van het recht en met het bijzondere gezag dat aan hun beslissingen | l'interprétation et l'application du droit et de l'autorité |
| wordt toegekend. | |
| Het nastreven van een billijk evenwicht tussen het | particulière qui s'attache à leurs décisions. |
| rechtszekerheidsbeginsel, enerzijds, en het recht op toegang tot de | La recherche d'un juste équilibre entre le principe de sécurité |
| rechter, anderzijds, kan aldus verantwoorden dat het recht op de | juridique, d'une part, et le droit d'accès au juge, d'autre part, peut |
| volledige vergoeding van de schade veroorzaakt door een fout begaan | ainsi justifier que le droit à la réparation intégrale du préjudice |
| door een in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie in de | causé par la faute commise par une juridiction de dernier ressort, |
| uitoefening van haar rechtsprekende functie slechts wordt gewaarborgd, | dans l'exercice de sa fonction juridictionnelle, ne soit garanti, sans |
| zonder de voorafgaande uitwissing van de betwiste rechterlijke | exiger l'effacement préalable de la décision de justice litigieuse, |
| beslissing te vereisen, indien de rechterlijke instantie op voldoende gekwalificeerde wijze een toepasselijke rechtsregel heeft geschonden. B.20.2. Vereisen dat de fout begaan door de in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie, aantoonbaar en ernstig is, maakt het bovendien mogelijk het risico op vergissingen te verminderen bij de rechter die uitspraak doet over de aansprakelijkheid en die ermee is belast de onwettigheid van de beslissing die is genomen, of van de procedure die is gevolgd door een in laatste aanleg uitspraak doende rechterlijke instantie alleen te beoordelen, vergissingen die zelf aanleiding zouden kunnen geven tot een opeenvolging van aansprakelijkheidsvorderingen. | que si la juridiction a violé de manière suffisamment caractérisée une règle de droit applicable. B.20.2. Exiger que la faute commise par la juridiction de dernier ressort soit manifeste et grave permet de surcroît de diminuer le risque d'erreurs dans le chef du juge de la responsabilité, chargé d'apprécier seul l'illégalité de la décision adoptée ou de la procédure suivie par une juridiction statuant en dernier ressort, erreurs qui pourraient, elles-mêmes, donner lieu à une cascade de recours en responsabilité. |
| B.21. Rekening houdend met de noodzaak om de waarborgen die zijn | B.21. Enfin, compte tenu de la nécessité d'harmoniser les garanties |
| toegekend door het recht van de Europese Unie, enerzijds, en door het | reconnues par le droit de l'Union européenne, d'une part, et par le |
| interne recht, anderzijds, te harmoniseren, houdt het Hof rekening met | droit interne, d'autre part, la Cour tient compte de la jurisprudence |
| de rechtspraak van het Hof van Justitie, krachtens welke de in laatste | de la Cour de justice en vertu de laquelle la juridiction de dernière |
| aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie die een bepaling van het | |
| recht van de Europese Unie op voldoende gekwalificeerde wijze schendt | instance qui méconnaît de manière suffisamment caractérisée une |
| die ten doel heeft aan de particulieren rechten te verlenen, de Staat | disposition du droit de l'Union européenne ayant pour objet de |
| aansprakelijk maakt tegenover de particulier die aantoont dat die | conférer des droits aux particuliers, engage la responsabilité de |
| schending hem een nadeel heeft berokkend, waarbij de voorwaarden voor | l'Etat envers le particulier qui démontre que cette méconnaissance lui |
| de ontvankelijkheid van een dergelijke vordering, die door de | a causé un préjudice, les conditions de recevabilité d'une telle |
| lidstaten kunnen worden bepaald in het kader van hun procedurele | action, susceptibles d'être arrêtées par les Etats membres, dans le |
| autonomie, bovendien de uitoefening van een dergelijk voorrecht niet « | cadre de leur autonomie procédurale, ne pouvant de surcroît rendre « |
| in de praktijk onmogelijk of uiterst moeilijk » mogen maken (zie HvJ, | impossible en pratique ou excessivement difficile » l'exercice d'une |
| 30 september 2003, Köbler, C-224/01, punten 34, 47 en 53-59, en, over | telle prérogative (voy. CJCE, 30 septembre 2003, Köbler, C-224/01, |
| points 34, 47 et 53-59 et, à propos des limites à l'autonomie | |
| de grenzen van de procedurele autonomie van de lidstaten, HvJ, 12 | procédurale des Etats membres, CJUE, 12 décembre 2013, Test Claimants |
| december 2013, Test Claimants in the Franked Investment Income Group | in the Franked Investment Income Group Litigation, C-362/12, points |
| Litigation, C-362/12, punten 31-32). | 31-32). |
| B.22. Het Hof van Justitie dat moest preciseren wat het verstond onder | B.22. Amenée à préciser ce qu'elle entendait par une violation |
| een voldoende gekwalificeerde schending van de rechtsregels van de | suffisamment caractérisée des règles du droit de l'Union, la Cour de |
| Unie, heeft geoordeeld : | justice a jugé : |
| « Om te bepalen of aan die voorwaarde is voldaan, dient de nationale | « Afin de déterminer si cette condition est réunie, le juge national |
| rechter bij wie een schadevordering aanhangig is, rekening te houden | saisi d'une demande en réparation doit tenir compte de tous les |
| met alle elementen die de aan hem voorgelegde situatie kenmerken. | éléments qui caractérisent la situation qui lui est soumise. |
| Die elementen zijn onder meer : de mate van duidelijkheid en | Parmi ces éléments figurent notamment le degré de clarté et de |
| nauwkeurigheid van de geschonden regel, de vraag of de schending | précision de la règle violée, le caractère délibéré de la violation, |
| opzettelijk is begaan, de al dan niet verschoonbaarheid van de | le caractère excusable ou inexcusable de l'erreur de droit, la |
| rechtsdwaling, het eventueel door een gemeenschapsinstelling ingenomen | position prise, le cas échéant, par une institution communautaire, |
| standpunt en de schending door de betrokken rechter van zijn | ainsi que l'inexécution, par la juridiction en cause, de son |
| verplichting om op grond van artikel 234, derde alinea, EG, een | obligation de renvoi préjudiciel en vertu de l'article 234, troisième |
| prejudiciële vraag te stellen. | alinéa, CE. |
| In ieder geval is een schending van het gemeenschapsrecht voldoende | En tout état de cause, une violation du droit communautaire est |
| gekwalificeerd, wanneer 's Hofs rechtspraak op het gebied bij het | suffisamment caractérisée lorsque la décision concernée est intervenue |
| nemen van de betrokken beslissing kennelijk is miskend (zie, in deze | en méconnaissance manifeste de la jurisprudence de la Cour en la |
| zin, arrest Brasserie du pêcheur en Factortame, reeds aangehaald, punt | matière (voir, en ce sens, arrêt Brasserie du pêcheur et Factortame, |
| 57) » (HvJ, 30 september 2003 voormeld, punten 54-56; grote kamer, 13 | précité, point 57) » (CJCE, 30 septembre 2003 précité, points 54-56; |
| juni 2006, Traghetti del Mediterraneo, C-173/03, punt 32). | voy. aussi CJCE, grande chambre, 13 juin 2006, Traghetti del Mediterraneo, C-173/03, point 32). |
| Teneinde het gelijkheidsbeginsel in acht te nemen, staat het aan de | Afin de respecter le principe d'égalité, il appartient au juge de la |
| aansprakelijkheidsrechter rekening te houden met dergelijke elementen | |
| teneinde te bepalen of de door een in laatste aanleg rechtsprekende | responsabilité de tenir compte de tels éléments afin de déterminer si |
| rechterlijke instantie gemaakte fout, buiten de toepassingssfeer van | la faute commise par une juridiction statuant en dernier ressort, en |
| het recht van de Europese Unie, een voldoende gekwalificeerde | dehors du champ d'application du droit de l'Union européenne, |
| schending vormt van de toepasselijke rechtsregels. | constitue une violation suffisamment caractérisée des règles de droit |
| B.23. Daaruit volgt dat artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek niet | applicables. B.23. Il s'ensuit que l'article 1382 du Code civil n'est pas |
| bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in de | compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution dans |
| interpretatie volgens welke het, zolang de in het geding zijnde | l'interprétation selon laquelle il ne permet pas, tant que la décision |
| rechterlijke beslissing niet is ingetrokken, herroepen, gewijzigd of | de justice en cause n'a pas été retirée, rétractée, réformée ou |
| vernietigd, het niet mogelijk maakt de Staat aansprakelijk te stellen | annulée, d'engager la responsabilité de l'Etat pour une faute commise, |
| wegens een fout begaan in de uitoefening van haar rechtsprekende | dans l'exercice de sa fonction juridictionnelle, par une juridiction |
| functie door een rechterlijke instantie die in laatste aanleg | |
| uitspraak heeft gedaan, wanneer die rechterlijke instantie de | ayant statué en dernier ressort, lorsque cette juridiction a violé de |
| toepasselijke rechtsregels op voldoende gekwalificeerde wijze heeft | manière suffisamment caractérisée les règles de droit applicables |
| geschonden terwijl die fout, gelet op de beperkte rechtsmiddelen die | alors que cette faute ne permet pas, eu égard aux voies de recours |
| tegen die beslissing openstaan, het niet mogelijk maakt de | limitées ouvertes à l'encontre de ladite décision, d'en obtenir |
| vernietiging ervan te verkrijgen. | l'anéantissement. |
| B.24. Het Hof doet echter opmerken dat de in het geding zijnde | B.24. La Cour relève cependant que la disposition en cause est |
| bepaling een andere interpretatie kan krijgen volgens welke het feit | susceptible de recevoir une autre interprétation, selon laquelle le |
| dat de betwiste beslissing niet is ingetrokken, herroepen, gewijzigd | fait que la décision litigieuse n'a pas été retirée, rétractée, |
| of vernietigd niet tot gevolg heeft te beletten dat de rechter die | réformée ou annulée n'a pas pour effet d'empêcher que le juge de la |
| uitspraak doet over de aansprakelijkheid de Staat kan veroordelen | responsabilité puisse condamner l'Etat en raison d'une faute, commise |
| wegens een fout begaan door een rechterlijke instantie in de | dans l'exercice de sa fonction juridictionnelle, par une juridiction |
| uitoefening van haar rechtsprekende functie en die in laatste aanleg | ayant statué en dernier ressort lorsque cette faute constitue une |
| uitspraak heeft gedaan, wanneer die fout een voldoende gekwalificeerde | |
| schending vormt van de toepasselijke rechtsregels en wanneer die fout, | violation suffisamment caractérisée des règles de droit qui lui sont |
| gelet op de beperkte rechtsmiddelen die tegen de genoemde beslissing | applicables et que cette faute ne permet pas, eu égard aux voies de |
| openstaan, het niet mogelijk maakt de vernietiging ervan te | recours limitées ouvertes à l'encontre de ladite décision, d'en |
| verkrijgen. | obtenir l'anéantissement. |
| B.25. In die interpretatie is de in het geding zijnde bepaling | B.25. Dans cette interprétation, la disposition en cause est |
| bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in | compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non |
| samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag | en combinaison avec les articles 6 et 13 de la Convention européenne |
| voor de rechten van de mens. | des droits de l'homme. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| - Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en | - L'article 1382 du Code civil viole les articles 10 et 11 de la |
| 11 van de Grondwet indien het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het | Constitution s'il est interprété comme empêchant que la responsabilité |
| belet dat de Staat aansprakelijk kan worden gesteld wegens een fout | de l'Etat puisse être engagée en raison d'une faute commise, dans |
| begaan in de uitoefening van de rechtsprekende functie door een | l'exercice de la fonction juridictionnelle, par une juridiction ayant |
| rechterlijke instantie die in laatste aanleg uitspraak heeft gedaan, | statué en dernier ressort tant que cette décision n'a pas été retirée, |
| zolang die beslissing niet is ingetrokken, herroepen, gewijzigd of | rétractée, réformée ou annulée, alors même que cette faute consiste |
| vernietigd, zelfs al bestaat die fout in een voldoende gekwalificeerde | |
| schending van de toepasselijke rechtsregels en zelfs al maakt die | dans une violation suffisamment caractérisée des règles de droit |
| fout, gelet op de beperkte rechtsmiddelen die tegen de genoemde | applicables et que cette faute ne permet pas, compte tenu des voies de |
| beslissing openstaan, het niet mogelijk de vernietiging ervan te | recours limitées ouvertes à l'encontre de ladite décision, d'en |
| verkrijgen. | obtenir l'anéantissement. |
| - Dezelfde bepaling schendt niet de artikelen 10 en 11 van de | - La même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de la |
| Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 | Constitution, lus ou non en combinaison avec les articles 6 et 13 de |
| van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, indien zij in | la Convention européenne des droits de l'homme, si elle est |
| die zin wordt geïnterpreteerd dat zij niet belet dat de Staat | interprétée comme n'empêchant pas que la responsabilité de l'Etat |
| aansprakelijk kan worden gesteld wegens een fout begaan in de | puisse être engagée en raison d'une faute commise, dans l'exercice de |
| uitoefening van de rechtsprekende functie door een rechterlijke | la fonction juridictionnelle, par une juridiction ayant statué en |
| instantie die in laatste aanleg uitspraak heeft gedaan, zolang die | dernier ressort tant que cette décision n'a pas été retirée, |
| beslissing niet is ingetrokken, herroepen, gewijzigd of vernietigd, | rétractée, réformée ou annulée, alors même que cette faute consiste |
| wanneer die fout bestaat in een voldoende gekwalificeerde schending | dans une violation suffisamment caractérisée des règles de droit |
| van de toepasselijke rechtsregels en wanneer die fout, gelet op de | applicables et que cette faute ne permet pas, compte tenu des voies de |
| beperkte rechtsmiddelen die tegen de genoemde beslissing openstaan, | recours limitées ouvertes à l'encontre de ladite décision, d'en |
| het niet mogelijk maakt de vernietiging ervan te verkrijgen. | obtenir l'anéantissement. |
| Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 30 juni 2014. | la Cour constitutionnelle, le 30 juin 2014. |
| De griffier, | Le greffier, |
| F. Meersschaut | F. Meersschaut |
| De voorzitter, | Le président, |
| J. Spreutels | J. Spreutels |