← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 41/2014 van 6 maart 2014 Rolnummer : 5660 In zake : de prejudiciële
vragen betreffende de artikelen 15, § 1, en 17 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967
houdende inrichting van het sociaal statuut d Het
Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 41/2014 van 6 maart 2014 Rolnummer : 5660 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 15, § 1, en 17 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut d Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...) | Extrait de l'arrêt n° 41/2014 du 6 mars 2014 Numéro du rôle : 5660 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 15, § 1 er , et 17 de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des trav La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges L. Lavr(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 41/2014 van 6 maart 2014 | Extrait de l'arrêt n° 41/2014 du 6 mars 2014 |
| Rolnummer : 5660 | Numéro du rôle : 5660 |
| In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 15, § 1, en | En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 15, § 1er, |
| 17 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende | et 17 de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut |
| inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen, gesteld door de | social des travailleurs indépendants, posées par le Tribunal du |
| Arbeidsrechtbank te Nijvel. | travail de Nivelles. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de | composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges L. |
| rechters L. Lavrysen, E. Derycke, P. Nihoul, T. Giet en R. Leysen, | Lavrysen, E. Derycke, P. Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée du |
| bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, | greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
| Bij vonnis van 3 juni 2013 in zake de vzw « Xerius » tegen de bvba « | Par jugement du 3 juin 2013 en cause de l'ASBL « Xerius » contre la |
| Danicar », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen | SPRL « Danicar », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour |
| op 12 juni 2013, heeft de Arbeidsrechtbank te Nijvel de volgende | le 12 juin 2013, le Tribunal du travail de Nivelles a posé les |
| prejudiciële vragen gesteld : | questions préjudicielles suivantes : |
| « 1. Schendt artikel 15, § 1, tweede lid [lees : derde lid], van het | « 1. L'article 15, § 1er, alinéa 2 [lire : alinéa 3], de l'arrêté |
| koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het | royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des |
| sociaal statuut der zelfstandigen de artikelen 10 en 11 van de | travailleurs indépendants viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
| Grondwet in zoverre de hoofdelijke aansprakelijkheid van de | Constitution en ce que la responsabilité solidaire de la personne |
| rechtspersoon voor de bijdragen verschuldigd door zijn mandataris niet | morale pour les cotisations dues par son mandataire n'est pas limitée |
| beperkt is naar verhouding van de activiteit of het inkomen van die | proportionnellement à l'activité ou au revenu de ce mandataire au sein |
| mandataris binnen de rechtspersoon, en in zoverre de rechtspersoon | de la personne morale et en ce que la personne morale est dès lors |
| bijgevolg hoofdelijk aansprakelijk is voor de bijdragen die door zijn | solidairement responsable des cotisations dues par son mandataire en |
| mandataris verschuldigd zijn wegens andere zelfstandige activiteiten | |
| of andere mandaten die hij uitoefent en die niets te maken hebben met | raison d'autres activités indépendantes ou d'autres mandats qu'il |
| de activiteiten van de rechtspersoon ? | exerce et qui sont étrangers aux activités de la personne morale ? |
| 2. Schendt artikel 17 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli | 2. L'article 17 de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant |
| 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen de | le statut social des travailleurs indépendants viole-t-il les articles |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre de rechtspersoon, die | 10 et 11 de la Constitution en ce que la personne morale, |
| hoofdelijk aansprakelijk is voor de bijdragen verschuldigd door zijn | solidairement responsable des cotisations dues par ses mandataires, ne |
| mandatarissen, niet de staat van behoefte van zijn mandataris kan | peut invoquer l'état de besoin de son mandataire pour l'obtention |
| aanvoeren om een vrijstelling van bijdragen te verkrijgen terwijl, in | d'une dispense de cotisations alors que, en principe, en vertu de |
| principe, krachtens artikel 1208 van het Burgerlijk Wetboek, de | l'article 1208 du Code civil, le débiteur solidaire peut invoquer les |
| hoofdelijke schuldenaar de excepties kan aanvoeren die de | |
| hoofdschuldenaar had kunnen aanvoeren ? | exceptions que le débiteur principal aurait pu invoquer ? |
| 3. Schendt artikel 15, § 1, vierde lid [lees : vijfde lid], van het | 3. L'article 15, § 1er, alinéa 4 [lire : alinéa 5], de l'arrêté royal |
| koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het | n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des travailleurs |
| sociaal statuut der zelfstandigen de artikelen 10 en 11 van de | indépendants viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce |
| Grondwet in zoverre de rechtspersoon hoofdelijk gehouden blijft in | |
| geval van een aan de mandataris toegekende bijdragevrijstelling | que la personne morale reste solidairement tenue en cas de dispense de |
| terwijl, in het gemeen recht, de bevrijding van de hoofdschuldenaar | cotisations accordée au mandataire alors que, en droit commun, la |
| ten opzichte van de schuldeiser eveneens de hoofdelijke schuldenaars | libération du débiteur principal envers le créancier libère également |
| bevrijdt ? ». | les débiteurs solidaires ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid, met | B.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec les articles 10 |
| de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van artikel 15, § 1, derde en | et 11 de la Constitution de l'article 15, § 1er, alinéas 3 et 5, et de |
| vijfde lid, en artikel 17, tweede en derde lid, van het koninklijk | l'article 17, alinéas 2 et 3, de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet |
| besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal | 1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants |
| statuut der zelfstandigen (hierna : het koninklijk besluit nr. 38), | (ci-après : l'arrêté royal n° 38), tels qu'ils s'appliquaient aux |
| zoals zij van toepassing zijn op de bijdragen die verschuldigd zijn | cotisations dues pour les deuxième et troisième trimestres de l'année |
| voor het tweede en het derde trimester van het jaar 1996. | 1996. |
| In de versie die van toepassing is op het voor de verwijzende rechter | Dans sa version applicable au litige devant le juge a quo, l'article |
| hangende geschil, bepaalde artikel 15, § 1, derde en vijfde lid, van | 15, § 1er, alinéas 3 et 5, de l'arrêté royal n° 38, tel qu'il a été |
| het koninklijk besluit nr. 38, zoals het is vervangen bij artikel 12 van de wet van 6 februari 1976 : | remplacé par l'article 12 de la loi du 6 février 1976, disposait : |
| « De zelfstandige is, samen met de helper, hoofdelijk gehouden tot de | « Le travailleur indépendant est tenu, solidairement avec l'aidant, au |
| betaling van de door deze laatste verschuldigde bijdragen. Hetzelfde | paiement des cotisations dont ce dernier est redevable; il en est de |
| geldt voor de rechtspersonen voor de bijdragen verschuldigd door hun | même des personnes morales, en ce qui concerne les cotisations dues |
| vennoten of mandatarissen. | par leurs associés ou mandataires. |
| [...] | [...] |
| In de gevallen voorzien in de twee voorgaande alinea's kunnen de | Dans les cas visés aux deux alinéas précédents, les cotisations |
| bijdragen gevorderd worden van de hoofdelijk aansprakelijke personen, | peuvent être réclamées aux personnes solidairement responsables, même |
| zelfs indien de onderworpene vrijstelling heeft bekomen bij beslissing | si l'assujetti a obtenu une dispense par décision de la Commission |
| van de Commissie bedoeld in artikel 22 ». | visée à l'article 22 ». |
| In de versie die van toepassing is op het voor de verwijzende rechter | Dans sa version applicable au litige devant le juge a quo, l'article |
| hangende geschil, bepaalde artikel 17 van het koninklijk besluit nr. | 17 de l'arrêté royal n° 38, tel qu'il a été modifié par l'article 13 |
| 38, zoals het is gewijzigd bij artikel 13 van de wet van 6 februari | de la loi du 6 février 1976 et par l'article 86 de la loi du 26 juin |
| 1976 en bij artikel 86 van de wet van 26 juni 1992 : | 1992, disposait : |
| « De zelfstandigen, die menen dat zij zich in staat van behoefte | « Les travailleurs indépendants, qui estiment se trouver dans le |
| bevinden of in een toestand die de staat van behoefte benadert, kunnen | besoin ou dans une situation voisine de l'état de besoin, peuvent |
| volledige of gedeeltelijke vrijstelling vragen van de bijdragen | demander dispense totale ou partielle des cotisations dues en vertu |
| verschuldigd met toepassing van de artikelen 12, § 1, en 13, door zich | des articles 12, § 1er, et 13, en s'adressant à la Commission visée à |
| te wenden tot de in artikel 22 voorziene commissie. De personen hoofdelijk aansprakelijk krachtens artikel 15, § 1, kunnen, onder dezelfde voorwaarden, vragen van deze aansprakelijkheid geheel of gedeeltelijk te worden ontheven. De Koning bepaalt de termijn waarbinnen de aanvragen tot het bekomen van het voordeel van dit artikel, op straffe van verval, moeten worden ingediend. Hij kan voorwaarden en criteria bepalen die het mogelijk maken de staat van behoefte te beoordelen en Hij bepaalt de weerslag van de beslissingen tot vrijstelling op de toekenning van de uitkeringen ». Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag B.2. In de eerste prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich uit | l'article 22. Dans les mêmes conditions, les personnes solidairement responsables en vertu de l'article 15, § 1er, peuvent demander que cette responsabilité soit levée en tout ou en partie. Le Roi fixe le délai dans lequel les demandes tendant à obtenir le bénéfice du présent article doivent, sous peine de forclusion, être introduites. Il peut déterminer des conditions et des critères qui permettent d'apprécier l'état de besoin et Il détermine l'incidence des décisions de dispense sur l'octroi des prestations ». Quant à la première question préjudicielle B.2. La première question préjudicielle invite la Cour à se prononcer |
| te spreken over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de | sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la Constitution de |
| Grondwet, van artikel 15, § 1, derde lid, van het koninklijk besluit | |
| nr. 38 « in zoverre de hoofdelijke aansprakelijkheid van de | l'article 15, § 1er, alinéa 3, de l'arrêté royal n° 38 « en ce que la |
| rechtspersoon voor de bijdragen verschuldigd door zijn mandataris niet | responsabilité solidaire de la personne morale pour les cotisations |
| beperkt is naar verhouding van de activiteit of het inkomen van die | dues par son mandataire n'est pas limitée proportionnellement à |
| mandataris binnen de rechtspersoon, en in zoverre de rechtspersoon | l'activité ou au revenu de ce mandataire au sein de la personne morale |
| bijgevolg hoofdelijk aansprakelijk is voor de bijdragen die door zijn | et en ce que la personne morale est dès lors solidairement responsable |
| mandataris verschuldigd zijn wegens andere zelfstandige activiteiten | des cotisations dues par son mandataire en raison d'autres activités |
| of andere mandaten die hij uitoefent en die niets te maken hebben met | indépendantes ou d'autres mandats qu'il exerce et qui sont étrangers |
| de activiteiten van de rechtspersoon ». | aux activités de la personne morale ». |
| B.3.1. Volgens de Ministerraad zou de prejudiciële vraag het niet | B.3.1. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle ne |
| mogelijk maken het aan de toetsing van het Hof voorgelegde verschil in | permettrait pas d'identifier clairement en quoi consisterait la |
| behandeling duidelijk te identificeren. | |
| B.3.2. Uit de elementen van het verwijzingsvonnis blijkt dat de | différence de traitement soumise au contrôle de la Cour. |
| verwijzende rechter aan het Hof een vraag stelt over een eventuele | B.3.2. Il ressort des éléments contenus dans le jugement de renvoi que |
| discriminatie tussen, enerzijds, de rechtspersonen die aansprakelijk | le juge a quo interroge la Cour sur une éventuelle discrimination |
| zijn voor de bijdragen van hun zelfstandige mandatarissen en, | entre, d'une part, les personnes morales responsables des cotisations |
| anderzijds, « de andere onderworpenen en de andere hoofdelijke aansprakelijken »; de verwijzende rechter refereert meer bepaald aan het stelsel van de werknemers in loondienst waarin de werkgever voor een werknemer die verschillende betrekkingen uitoefent enkel de bijdragen verschuldigd is in verhouding tot het werk dat binnen zijn onderneming wordt uitgevoerd, en aan de hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever voor de betaling van de door de aannemer verschuldigde bijdragen, die beperkt is tot de totaalprijs van de werken. B.3.3. Het aan de toetsing van het Hof voorgelegde verschil betreft dus, enerzijds, de hoofdelijke aansprakelijkheid van de rechtspersonen, ingevoerd bij artikel 15, § 1, derde lid, van het koninklijk besluit nr. 38, in zoverre die aansprakelijkheid niet is beperkt tot de bijdragen die zijn verbonden aan de activiteiten van de mandataris binnen de vennootschap en, anderzijds, de reglementering in verband met de door een werkgever verschuldigde bijdragen in het stelsel van de werknemers in loondienst, alsook de hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever voor de betaling van de door de | de leurs mandataires indépendants et, d'autre part, « les autres assujettis et les autres responsables solidaires »; le juge a quo se réfère plus précisément au régime des travailleurs salariés dans lequel l'employeur n'est redevable des cotisations pour un travailleur qui exerce différents emplois qu'en raison du travail exercé au sein de son entreprise, et à la responsabilité solidaire du commettant pour le paiement des cotisations dues par l'entrepreneur, qui est limitée au prix total des travaux. B.3.3. La différence soumise au contrôle de la Cour concerne donc, d'une part, la responsabilité solidaire des personnes morales, instaurée par l'article 15, § 1er, alinéa 3, de l'arrêté royal n° 38, en ce que cette responsabilité n'est pas limitée aux cotisations liées aux activités du mandataire au sein de la société, et, d'autre part, la réglementation concernant les cotisations dues par un employeur dans le régime des travailleurs salariés, ainsi que la responsabilité solidaire du commettant pour le paiement des cotisations dues par |
| aannemer verschuldigde bijdragen (artikel 30bis van de wet van 27 juni 1969). | l'entrepreneur (article 30bis de la loi du 27 juin 1969). |
| B.3.4. De exceptie wordt verworpen. | B.3.4. L'exception est rejetée. |
| B.4. Zoals de Ministerraad onderstreept, zijn de bijdragen die een | B.4. Comme le souligne le Conseil des ministres, les cotisations qu'un |
| werkgever moet betalen voor de werknemers die hij tewerkstelt in het | |
| stelsel van de werknemers in loondienst, een hoofdschuldvordering van | employeur doit payer pour les travailleurs qu'il occupe dans le régime |
| de werkgever, die zelf de sociale bijdragen verschuldigd is; aangezien | des travailleurs salariés sont une créance principale de l'employeur, |
| die regeling geen mechanisme van hoofdelijkheid invoert, kan zij niet | redevable lui-même des cotisations sociales; ce système n'instaurant |
| op nuttige wijze worden vergeleken met het stelsel van de hoofdelijke | pas un mécanisme de solidarité, il ne peut être utilement comparé au |
| aansprakelijkheid dat bij het in het geding zijnde artikel 15, § 1, | régime de responsabilité solidaire établi par l'article 15, § 1er, |
| derde lid, is vastgesteld. | alinéa 3, en cause. |
| B.5.1. De hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever voor de | B.5.1. La responsabilité solidaire du commettant pour le paiement des |
| betaling van de bijdragen die de aannemer verschuldigd is in het | |
| stelsel van de werknemers in loondienst is geregeld bij artikel 30bis, | cotisations dues par l'entrepreneur dans le régime des travailleurs |
| § 3, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van | salariés est organisée par l'article 30bis, § 3, de la loi du 27 juin |
| 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der | 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité |
| arbeiders, dat bepaalt : | sociale des travailleurs, qui dispose : |
| « De opdrachtgever die voor de in § 1 vermelde werken een beroep doet | « Le commettant qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel à un |
| op een aannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van het | |
| afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de | entrepreneur qui a des dettes sociales au moment de la conclusion de |
| betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. | la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes |
| De aannemer die voor de in § 1 vermelde werken een beroep doet op een | sociales de son cocontractant. |
| onderaannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van het | L'entrepreneur qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel à un |
| afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de | sous-traitant qui a des dettes sociales au moment de la conclusion de |
| betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. | la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes sociales de son cocontractant. |
| De artikelen 1200 tot en met 1216 van het Burgerlijk Wetboek zijn | Les articles 1200 à 1216 du Code civil sont applicables à la |
| toepasselijk op de in de vorige leden bedoelde hoofdelijke | responsabilité solidaire visée aux alinéas précédents. |
| aansprakelijkheid. | |
| De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale prijs van | La responsabilité solidaire est limitée au prix total des travaux, non |
| de werken toevertrouwd aan de aannemer of onderaannemer exclusief | compris la taxe sur la valeur ajoutée, concédés à l'entrepreneur, ou |
| belasting over de toegevoegde waarde. | au sous-traitant. |
| [...] ». | [...] ». |
| B.5.2. Hoewel de hoofdelijke aansprakelijkheid bepaald in artikel | B.5.2. Si la responsabilité solidaire prévue par l'article 30bis et |
| 30bis en die waarin de in het geding zijnde bepaling voorziet, | celle prévue par la disposition en cause poursuivent un même objectif |
| eenzelfde doel nastreven, namelijk de invordering van sociale | de garantir le recouvrement de cotisations sociales, le fait que cette |
| bijdragen waarborgen, is het feit dat die aansprakelijkheid wordt | responsabilité soit limitée dans l'article 30bis se justifie par la |
| beperkt in artikel 30bis, verantwoord door de aard van de band tussen | nature du lien entre le commettant et l'entrepreneur, le contrat qui |
| de opdrachtgever en de aannemer, waarbij de overeenkomst tussen die | unit ces personnes ayant comme objet spécifique la réalisation de |
| personen, specifiek tot doel heeft bepaalde werken te realiseren. | travaux déterminés. |
| Die beperking wijkt voor het overige af van het gemeen recht van de | Cette limitation déroge, pour le surplus, au droit commun de la |
| hoofdelijkheid, dat overeenkomstig artikel 1200 van het Burgerlijk | solidarité qui oblige, conformément à l'article 1200 du Code civil, |
| Wetboek, de schuldenaars verplicht « tot een en dezelfde zaak, zodat | les débiteurs « à une même chose, de manière à ce que chacun puisse |
| ieder voor het geheel kan worden aangesproken ». | être contraint pour la totalité ». |
| B.6.1. Het mechanisme van de hoofdelijkheid van de rechtspersonen voor de bijdragen als zelfstandige die door hun mandataris verschuldigd zijn, steunt op de vrijwillig tot stand gekomen band tussen de rechtspersoon en de door hem aangewezen mandataris. Wanneer de rechtspersoon een mandataris aanstelt, kan ervan worden uitgegaan dat hij weet heeft van de zelfstandige activiteiten van de laatstgenoemde, die al dan niet verband houden met de rechtspersoon en zijn hoofdelijke aansprakelijkheid mogelijk met zich meebrengen, zoals van die rechtspersoon ook kan worden verwacht dat hij die mandataris inlicht over diens verplichtingen inzake sociale bijdragen als zelfstandige. | B.6.1. Le mécanisme de solidarité des personnes morales pour les cotisations d'indépendant dues par leurs mandataires se fonde sur le lien, volontairement établi, entre la personne morale et le mandataire qu'elle désigne. Lorsque la personne morale désigne un mandataire, il peut être présumé qu'elle n'ignore pas les activités d'indépendant de celui-ci, en lien ou non avec la personne morale, susceptibles d'engager sa responsabilité solidaire, de même qu'il peut être attendu de cette personne morale qu'elle informe ce mandataire de ses obligations en matière de cotisations sociales d'indépendant. |
| B.6.2. In de parlementaire voorbereiding van artikel 90 van de | B.6.2. Les travaux préparatoires de l'article 90 de la loi-programme |
| programmawet van 23 december 2009, dat de in het geding zijnde | du 23 décembre 2009, qui a modifié la disposition en cause en étendant |
| bepaling heeft gewijzigd door de hoofdelijke aansprakelijkheid van de | la responsabilité solidaire des personnes morales à l'amende |
| rechtspersonen uit te breiden tot de administratieve geldboete voor | administrative sanctionnant un associé ou mandataire, prévue par |
| een vennoot of een mandataris, bepaald in artikel 17bis van het | |
| koninklijk besluit nr. 38, ingevoegd bij artikel 86 van de voormelde | l'article 17bis de l'arrêté royal n° 38, inséré par l'article 86 de la |
| programmawet van 23 december 2009, wordt overigens, ten aanzien van de | loi-programme du 23 décembre 2009 précitée, exposent d'ailleurs, en ce |
| hoofdelijke aansprakelijkheid van de rechtspersonen, uiteengezet : | qui concerne la responsabilité solidaire des personnes morales : |
| « Een dergelijke hoofdelijke aansprakelijkheid bestaat op heden ook | « Une telle responsabilité solidaire existe actuellement en matière de |
| voor de betaling van de sociale bijdragen. | paiement des cotisations sociales. |
| De regering is immers van mening dat ook de vennootschap waarbinnen | Le gouvernement est en effet d'avis que la société dans laquelle un |
| een zelfstandige werkzaam is als zelfstandige een zekere | indépendant est actif porte une certaine responsabilité dans |
| verantwoordelijkheid draagt voor het vervullen van de verplichtingen | l'accomplissement des obligations de l'associé ou mandataire en |
| van de vennoot of mandataris in kwestie. Zo wordt een vennootschap | question. De cette manière, une société est incitée à informer |
| ertoe aangezet zijn mandatarissen of vennoten degelijk te informeren | sérieusement ses mandataires ou associés quant à leurs obligations |
| op het vlak van hun verplichtingen in het sociaal statuut van de | dans le cadre du statut social des travailleurs indépendants » (Doc. |
| zelfstandigen » (Parl. St., Kamer, 2009-2010, DOC 52-2278/001, p. 48). | parl., Chambre, 2009-2010, DOC 52-2278/001, p. 48). |
| Door een mandataris aan te wijzen, aanvaardt de rechtspersoon dus een | En désignant un mandataire, la personne morale accepte donc d'assumer |
| aansprakelijkheid, zowel ten aanzien van de keuze van de persoon die | une responsabilité tant dans le choix de la personne qu'elle mandate |
| hij mandateert als voor wat betreft de naleving door die persoon van | que pour ce qui est du respect par celle-ci de ses obligations |
| zijn sociale verplichtingen als zelfstandige. | sociales en tant qu'indépendant. |
| B.6.3. Artikel 98 van de wet van 30 december 1992 houdende sociale en | B.6.3. L'article 98 de la loi du 30 décembre 1992 portant des |
| diverse bepalingen, die een jaarlijkse bijdrage ten laste van de | dispositions sociales et diverses, qui instaure une cotisation |
| vennootschappen invoert, voorziet overigens in een hoofdelijke | annuelle à charge des sociétés, prévoit d'ailleurs une responsabilité |
| aansprakelijkheid van de zaakvoerders inzake de betaling van de | solidaire des gérants pour le paiement de la cotisation annuelle à |
| jaarlijkse bijdrage ten laste van de vennootschap : | charge de la société : |
| « De werkende vennoten, bestuurders of zaakvoerders zijn samen met de | « Les associés actifs, administrateurs ou gérants sont tenus |
| vennootschap hoofdelijk gehouden tot de betaling van de door deze | solidairement avec la société au paiement de la cotisation, des |
| laatste verschuldigde bijdrage, verhogingen en kosten ». | majorations et des frais dont cette dernière est redevable ». |
| B.6.4. De persoonlijke band tussen de rechtspersoon en diens mandataris verantwoordt dus dat de hoofdelijke aansprakelijkheid niet wordt beperkt in verhouding tot de inkomsten of de activiteiten van de mandataris binnen die rechtspersoon, in het licht van het risico dat de niet-betaling van de sociale bijdragen vormt voor het evenwicht van het betrokken stelsel. Gelet op het doel dat erin bestaat de invordering van de sociale bijdragen te waarborgen teneinde het financiële evenwicht van het betrokken stelsel te verzekeren, betreft die hoofdelijkheid alle bijdragen die de mandataris verschuldigd zou zijn en « [verplicht zij] de rechtspersonen [...] tot dezelfde schuld als hun vennoten of | B.6.4. Le lien personnel qui unit la personne morale à son mandataire justifie donc que la responsabilité solidaire ne soit pas limitée proportionnellement aux revenus ou aux activités du mandataire au sein de cette personne morale, au regard du risque que le non-paiement de cotisations sociales fait courir à l'équilibre du régime en cause. Compte tenu de l'objectif de garantir le recouvrement des cotisations sociales afin d'assurer l'équilibre financier du régime en cause, cette solidarité concerne toutes les cotisations dont le mandataire serait redevable et « oblige les personnes morales à la même dette que |
| mandatarissen » (Cass., 6 juni 1988, Arr. Cass., 1988, nr. 609, p. | leurs associés ou mandataires » (Cass., 6 juin 1988, Pas., 1988, I, p. |
| 1285), zelfs indien de bijdragen verschuldigd zijn wegens in andere | 1191), même si les cotisations sont dues en raison de mandats exercés |
| vennootschappen uitgeoefende mandaten. | dans d'autres sociétés. |
| B.7. Die hoofdelijke aansprakelijkheid vormt geen onevenredige | B.7. Cette responsabilité solidaire ne constitue pas une mesure |
| maatregel, aangezien zij de daadwerkelijke uitoefening van een mandaat | disproportionnée, dès lors qu'elle suppose l'exercice effectif d'un |
| veronderstelt en beperkt is tot de duur van dat mandaat, zonder | mandat et qu'elle est limitée à la durée de ce mandat, sans préjudice |
| afbreuk te doen aan de uitoefening van eventuele beroepen van de | de l'exercice de recours éventuels de la personne morale contre le |
| rechtspersoon tegen de in gebreke gebleven mandataris. | mandataire défaillant. |
| B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. |
| Ten aanzien van de tweede en de derde prejudiciële vraag | Quant aux deuxième et troisième questions préjudicielles |
| B.9. In de tweede prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich uit | B.9. La deuxième question préjudicielle invite la Cour à se prononcer |
| te spreken over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de | sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la Constitution de |
| Grondwet, van artikel 17, tweede en derde lid, van het koninklijk | |
| besluit nr. 38, in zoverre de rechtspersoon, die hoofdelijk | l'article 17, alinéas 2 et 3, de l'arrêté royal n° 38, en ce que la |
| aansprakelijk is voor de bijdragen die zijn mandatarissen verschuldigd | personne morale, solidairement responsable des cotisations dues par |
| zijn, niet de staat van behoefte van zijn mandataris kan aanvoeren om | ses mandataires, ne peut invoquer l'état de besoin de son mandataire |
| te worden ontheven van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid, terwijl, | pour voir levée sa responsabilité solidaire, alors que, selon le juge |
| volgens de verwijzende rechter, « in principe, krachtens artikel 1208 | a quo, « en principe, en vertu de l'article 1208 du Code civil, le |
| van het Burgerlijk Wetboek, de hoofdelijke schuldenaar de excepties | débiteur solidaire peut invoquer les exceptions que le débiteur |
| kan aanvoeren die de hoofdschuldenaar had kunnen aanvoeren ». | principal aurait pu invoquer ». |
| B.10. In de derde prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich uit | B.10. La troisième question préjudicielle invite la Cour à se |
| te spreken over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de | prononcer sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la |
| Grondwet, van artikel 15, § 1, vijfde lid, van het koninklijk besluit | Constitution de l'article 15, § 1er, alinéa 5, de l'arrêté royal n° |
| nr. 38, in zoverre de rechtspersoon hoofdelijk gehouden blijft in | 38, en ce que la personne morale reste solidairement tenue en cas de |
| geval van een aan de mandataris toegekende bijdragevrijstelling, | dispense de cotisations accordée au mandataire alors que, selon le |
| terwijl, volgens de verwijzende rechter, « in het gemeen recht, de | juge a quo, « en droit commun, la libération du débiteur principal |
| bevrijding van de hoofdschuldenaar ten opzichte van de schuldeiser | envers le créancier libère également les débiteurs solidaires ». |
| eveneens de hoofdelijke schuldenaars bevrijdt ». | B.11. Il ressort des motifs du jugement de renvoi que la troisième |
| B.11. Uit de motieven van het verwijzingsvonnis blijkt dat de derde | question préjudicielle est subsidiaire à la deuxième question |
| prejudiciële vraag ondergeschikt is aan de tweede prejudiciële vraag, | préjudicielle, dans l'hypothèse où la Cour aurait conclu à une |
| mocht het Hof besluiten tot een schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Het Hof onderzoekt beide prejudiciële vragen samen. B.12.1. Het in het geding zijnde artikel 15 is in het koninklijk besluit nr. 38 vervangen bij artikel 12 van de wet van 6 februari 1976 houdende wijziging van sommige bepalingen inzake het sociaal statuut der zelfstandigen. In de parlementaire voorbereiding met betrekking tot die bepaling wordt uiteengezet : « Bepaalde personen zijn solidair verantwoordelijk voor bijdragen die door anderen verschuldigd zijn. Het type-geval is dat van de zelfstandige die verantwoordelijk is voor de bijdragen die door zijn helper verschuldigd zijn. Deze helper kan zich beroepen op de Commissie voor vrijstelling van bijdragen. Er wordt evenwel gepreciseerd dat de vrijstelling die enkel | violation des articles 10 et 11 de la Constitution. La Cour examine ensemble les deux questions préjudicielles. B.12.1. L'article 15 en cause a été remplacé dans l'arrêté royal n° 38 par l'article 12 de la loi du 6 février 1976 modifiant certaines dispositions en matière de statut social des travailleurs indépendants. Les travaux préparatoires relatifs à cette disposition exposent : « Certaines personnes sont solidairement responsables de cotisations dues par autrui. Le cas-type est celui du travailleur indépendant responsable des cotisations dues par son aidant. Cet aidant peut avoir recours à la Commission des dispenses de cotisations. Il est toutefois précisé que la dispense, qui n'est basée |
| steunt op de stand van fortuin van de aanvrager geen beletsel is voor | que sur l'état de fortune du requérant, ne fait pas obstacle à ce que |
| het innend organisme om zich tot de zelfstandige te richten. Anders | l'organisme percepteur se tourne vers le travailleur indépendant. En |
| optreden zou er in tamelijk veel gevallen op neerkomen de | faire autrement reviendrait à enlever, dans pas mal de cas, toute |
| verantwoordelijkheid van de zelfstandige van alle praktische | portée pratique à la responsabilité du travailleur indépendant |
| draagwijdte te ontdoen, dan wanneer deze verantwoordelijkheid destijds | introduite jadis précisément parce que l'aidant n'a souvent pas de |
| precies ingevoerd werd omdat de helper veelal geen, zoniet slechts | revenus propres ou n'a que des revenus limités » (Doc. parl., Chambre, |
| beperkte inkomsten heeft » (Parl. St., Kamer, 1975-1976, nr. 720/1, p. 17). | 1975-1976, n° 720/1, p. 17). |
| Er is eveneens gepreciseerd : | Il a été également précisé : |
| « Een lid is verontrust dat men de verantwoordelijkheid voor de | « Un membre s'inquiète du fait que la responsabilité du paiement de |
| betaling der bijdragen afwentelt op een andere persoon die ook een | cotisations est reportée sur une autre personne, qui peut être |
| rechtspersoon kan zijn. | également une personne morale. |
| De Minister ontkent dit; hij beweert dat er geen innovatie ter zake | Le Ministre s'inscrit en faux contre cette affirmation; le projet ne |
| wordt ingevoerd daar de solidariteit van de hoofdonderworpene en van | propose aucune innovation en la matière, la solidarité de l'assujetti |
| principal et des personnes morales pour leurs administrateurs étant | |
| de rechtspersonen voor hun beheerders ook reeds principes zijn die in | des principes déjà retenus dans la législation actuelle. |
| de huidige wetgeving weerhouden zijn. | Le Ministre estime que l'obligation pour le débiteur solidaire, de |
| Dat de solidaire schuldenaar gehouden blijft de bijdragen te betalen | payer les cotisations lorsqu'il y a dispense pour le travailleur |
| wanneer er vrijstelling is voor de betrokken zelfstandige vindt hij | indépendant concerné est une mesure de simple logique si l'on ne veut |
| maar logisch wil men de verantwoordelijkheid van de zelfstandige ten | pas rendre inexistante dans beaucoup de cas la responsabilité de |
| opzichte van de betaling der bijdragen voor de helper niet onbestaande | l'indépendant en ce qui concerne le paiement des cotisations pour |
| maken in vele gevallen » (Parl. St., Senaat, 1975-1976, nr. 747/2, p. | l'aidant » (Doc. parl., Sénat, 1975-1976, n° 747/2, p. 17). |
| 17). B.12.2. Uit die parlementaire voorbereiding blijkt dat het feit dat de | B.12.2. Il ressort de ces travaux préparatoires que le fait que la |
| vrijstelling niet geldt voor de hoofdelijke aansprakelijke, werd | dispense ne bénéficie pas au responsable solidaire était conçu comme |
| opgevat als het logische gevolg van het ingevoerde mechanisme van | la conséquence logique du mécanisme de solidarité instauré, en vue de |
| hoofdelijkheid, teneinde de invordering van de sociale bijdragen te waarborgen. | garantir le recouvrement des cotisations sociales. |
| B.13.1. Het in het geding zijnde artikel 17, tweede lid, is gewijzigd | B.13.1. L'article 17, alinéa 2, en cause a été modifié par l'article |
| bij artikel 13 van de voormelde wet van 6 februari 1976. | 13 de la loi précitée du 6 février 1976. |
| In de parlementaire voorbereiding van die bepaling wordt uiteengezet : | Les travaux préparatoires de cette disposition exposent : |
| « Er wordt uitdrukkelijk gesteld dar de personen, die verantwoordelijk | « Il est prévu expressément que les personnes responsables du paiement |
| zijn voor de door anderen te betalen bijdragen, zich eveneens tot de | |
| Commissie voor vrijstelling van bijdragen kunnen richten zoals de | des cotisations par autrui, peuvent, comme l'assujetti, se tourner |
| verzekeringsplichtigen. Zo zal de zelfstandige die, naar luidt van de | vers la Commission des dispenses. Ainsi, le travailleur indépendant |
| wet, ' in staat van behoefte verkeert of in een toestaand die de staat | qui, aux termes de la loi, ' se trouve dans le besoin ou dans une |
| van behoefte benadert ' aan de Commissie niet enkel de vrijstelling | situation voisine de l'état de besoin ', pourra demander à la |
| kunnen vragen van zijn persoonlijke bijdragen, maar ook dat zijn | Commission non seulement qu'il soit dispensé de payer ses propres |
| solidaire verantwoordelijkheid ten aanzien van de personen die hij | cotisations mais également que soit levée sa responsabilité solidaire |
| tewerkstelt, zou opgeheven worden. | à l'égard des personnes qu'il occupe. |
| Het laatste lid van artikel 17 verleent in algemene termen de Koning | Le dernier alinéa de l'article 17 donne au Roi le pouvoir de |
| de macht de weerslag te bepalen van de beslissingen inzake | déterminer l'incidence des décisions de dispense sur l'octroi des |
| vrijstelling op de toekenning van de uitkeringen. | prestations. |
| Anderdeels en ten einde misbruiken te vermijden, zal de Koning de | Par ailleurs, afin d'éviter des abus, le Roi déterminera le délai |
| termijn vaststellen waarin de aanvragen om vrijstelling moeten | [dans] lequel les demandes de dispense doivent être introduites » |
| ingediend worden » (Parl. St., Kamer, 1975-1976, nr. 720/1, pp. | (Doc. parl., Chambre, 1975-1976, n° 720/1, pp. 17-18). |
| 17-18). B.13.2. Overeenkomstig het in het geding zijnde artikel 17 regelen de | B.13.2. Conformément à l'article 17 en cause, les articles 88 à 94bis |
| artikelen 88 tot 94bis van het koninklijk besluit van 19 december 1967 | de l'arrêté royal du 19 décembre 1967 « portant règlement général en |
| « houdende algemeen reglement in uitvoering van het koninklijk besluit | |
| nr. 38 van 27 juli 1967, houdende inrichting van het sociaal statuut | exécution de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le |
| der zelfstandigen » de procedure om een vrijstelling aan te vragen en | statut social des travailleurs indépendants » organisent la procédure |
| bepalen zij de gevolgen van de beslissingen tot vrijstelling. | de demande d'une dispense et déterminent les effets des décisions de dispense. |
| De vrijstelling met betrekking tot de staat van behoefte van de | La dispense liée à l'état de besoin de l'assujetti ou, dans les mêmes |
| onderworpene of, onder dezelfde voorwaarden, de ontheffing van de | conditions, la levée de la responsabilité solidaire, doit faire |
| hoofdelijke aansprakelijkheid, moet het voorwerp uitmaken van een | |
| aanvraag bij de Commissie voor vrijstelling (artikel 88); de aanvrager | l'objet d'une demande à la Commission des dispenses (article 88); le |
| moet een inlichtingsformulier invullen aan de hand waarvan de staat | demandeur doit compléter une fiche de renseignements permettant |
| van behoefte kan worden geëvalueerd (artikel 89); de vrijstelling kan | d'évaluer l'état de besoin (article 89); la dispense peut être totale |
| volledig of gedeeltelijk zijn (artikel 91). | ou partielle (article 91). |
| B.13.3. Uit hetgeen voorafgaat, vloeit voort dat de vrijstelling van | B.13.3. Il résulte de ce qui précède que la dispense de cotisations |
| sociale bijdragen is opgevat als een louter persoonlijke maatregel | sociales est conçue comme une mesure purement personnelle liée à la |
| verbonden aan het bewijs van de staat van behoefte van de persoon die | démonstration de l'état de besoin de celui qui la sollicite. |
| deze vrijstelling aanvraagt. | |
| B.14.1. Artikel 1208 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.14.1. L'article 1208 du Code civil dispose : |
| « Een hoofdelijke medeschuldenaar die door de schuldeiser vervolgd | « Le codébiteur solidaire poursuivi par le créancier peut opposer |
| wordt, kan alle excepties inroepen die uit de aard van de verbintenis voortvloeien, en al die welke hem eigen zijn, alsook die welke aan alle medeschuldenaars gemeen zijn. Hij kan de excepties niet inroepen die aan de persoon van sommige van de overige medeschuldenaars eigen zijn ». B.14.2. Overeenkomstig die bepaling kan een louter persoonlijke exceptie zoals die welke voortvloeit uit de staat van behoefte, alleen worden aangevoerd door de schuldenaar op wie die exceptie van toepassing is. Het feit dat de hoofdelijk aansprakelijke rechtspersoon de staat van behoefte van zijn mandataris niet kan aanvoeren om van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid te worden ontheven, zoals dat | toutes les exceptions qui résultent de la nature de l'obligation, et toutes celles qui lui sont personnelles, ainsi que celles qui sont communes à tous les codébiteurs. Il ne peut opposer les exceptions qui sont purement personnelles à quelques-uns des autres codébiteurs ». B.14.2. Conformément à cette disposition, une exception purement personnelle telle que celle résultant de l'état de besoin ne peut être invoquée que par le débiteur auquel cette exception s'applique. Le fait que la personne morale solidairement responsable ne puisse invoquer l'état de besoin de son mandataire pour voir levée sa |
| voortvloeit uit het in het geding zijnde artikel 17, voert dus geen | responsabilité solidaire, comme cela résulte de l'article 17, en |
| verschil in behandeling in tussen de schuldenaars, in het licht van | cause, ne crée donc pas une distinction entre les débiteurs, au regard |
| artikel 1208 van het Burgerlijk Wetboek. | de l'article 1208 du Code civil. |
| Voor het overige is de omstandigheid dat de hoofdelijk aansprakelijke | Pour le surplus, la circonstance que la personne morale solidairement |
| rechtspersoon zich niet in de plaats kan stellen van zijn mandataris | |
| opdat die laatste een vrijstelling verkrijgt op grond van zijn staat | responsable ne puisse se substituer à son mandataire pour que celui-ci |
| van behoefte, verbonden met het feit dat de vrijstelling van die | obtienne une dispense fondée sur son état de besoin est liée au fait |
| laatste niet geldt voor de hoofdelijk aansprakelijke persoon, zoals | que la dispense de ce dernier ne bénéficie pas à la personne |
| bepaald in het in het geding zijnde artikel 15, § 1, vijfde lid. | solidairement responsable, comme le prévoit l'article 15, § 1er, |
| alinéa 5, en cause. | |
| B.14.3. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden | B.14.3. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse |
| beantwoord. | négative. |
| B.15. Zoals is vastgesteld in B.6.4 strekt het beginsel van de | B.15. Comme il a été constaté en B.6.4, le principe de responsabilité |
| hoofdelijke aansprakelijkheid, ingevoerd bij het in het geding zijnde | |
| artikel 15, § 1, ertoe de invordering van de sociale bijdragen te | solidaire, instauré par l'article 15, § 1er, en cause, tend à garantir |
| waarborgen, teneinde het financiële evenwicht van het betrokken | le recouvrement des cotisations sociales afin d'assurer l'équilibre |
| stelsel te verzekeren. | financier du régime en cause. |
| In tegenstelling tot wat de verwijzende rechter meent, vormt de | Contrairement à ce que considère le juge a quo, la dispense fondée sur |
| vrijstelling op grond van een staat van behoefte van de mandataris | l'état de besoin du mandataire ne constitue pas un « paiement » de la |
| geen « betaling » van de schuld in de zin van artikel 1200 van het | dette au sens de l'article 1200 du Code civil, et ne peut, par |
| Burgerlijk Wetboek en kan zij de hoofdelijke medeschuldenaars | conséquent, libérer les codébiteurs solidaires. |
| bijgevolg niet bevrijden. | La circonstance que la personne morale solidairement responsable ne |
| Het gegeven dat de hoofdelijk aansprakelijke rechtspersoon de | puisse bénéficier de la dispense de son mandataire fondée sur un état |
| vrijstelling van zijn mandataris op grond van de staat van behoefte | de besoin ne crée donc pas de distinction entre les débiteurs, au |
| niet kan genieten, voert dus geen verschil in behandeling in tussen de | |
| schuldenaars, in het licht van artikel 1200 van het Burgerlijk | regard de l'article 1200 du Code civil. |
| Wetboek. B.16. De derde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden | B.16. La troisième question préjudicielle appelle une réponse |
| beantwoord. | négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| De artikelen 15, § 1, derde en vijfde lid, en 17, tweede en derde lid, | Les articles 15, § 1er, alinéas 3 et 5, et 17, alinéas 2 et 3, de |
| van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting | l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social |
| van het sociaal statuut der zelfstandigen, zoals zij zijn gewijzigd | des travailleurs indépendants, tels qu'ils ont été modifiés par les |
| bij de wetten van 6 februari 1976 en 26 juni 1992, schenden de | lois du 6 février 1976 et du 26 juin 1992, ne violent pas les articles |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. | 10 et 11 de la Constitution. |
| Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 6 maart 2014. | la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 6 mars 2014. |
| De griffier, De voorzitter, | Le greffier, Le président, |
| P.-Y. Dutilleux J. Spreutels | P.-Y. Dutilleux J. Spreutels |