← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 12/2014 van 23 januari 2014 Rolnummer : 5610 In zake : de
prejudiciële vraag betreffende de artikelen 232 en 240 van het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening,
gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Bruss Het Grondwettelijk Hof, samengesteld
uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, de rechters E. (...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 12/2014 van 23 januari 2014 Rolnummer : 5610 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 232 en 240 van het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Bruss Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, de rechters E. (...) | Extrait de l'arrêt n° 12/2014 du 23 janvier 2014 Numéro du rôle : 5610 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 232 et 240 du Code bruxellois de l'aménagement du territoire, posée par le Tribunal de première instance de Brux La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De Groo(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 12/2014 van 23 januari 2014 | Extrait de l'arrêt n° 12/2014 du 23 janvier 2014 |
| Rolnummer : 5610 | Numéro du rôle : 5610 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 232 en 240 | En cause : la question préjudicielle relative aux articles 232 et 240 |
| van het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening, gesteld door de | du Code bruxellois de l'aménagement du territoire, posée par le |
| Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. | Tribunal de première instance de Bruxelles. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, de rechters | composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, des juges E. De |
| E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. |
| Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en T. Giet, en, overeenkomstig | Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût et T. Giet, et, conformément à |
| artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour |
| Grondwettelijk Hof, emeritus voorzitter M. Bossuyt, bijgestaan door de | constitutionnelle, du président émérite M. Bossuyt, assistée du |
| griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. | greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, |
| Spreutels, wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 8 februari 2013 in zake de nv « Immobiliën Vennootschap | Par jugement du 8 février 2013 en cause de la SA « Compagnie |
| voor Verkavelingen » en anderen tegen het Brusselse Hoofdstedelijke | Immobilière de Lotissements » et autres contre la Région de |
| Gewest en de gemeente Sint-Agatha-Berchem, waarvan de expeditie ter | Bruxelles-Capitale et la commune de Berchem-Sainte-Agathe, dont |
| griffie van het Hof is ingekomen op 13 maart 2013, heeft de Rechtbank | l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 13 mars 2013, le |
| van eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : | Tribunal de première instance de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schenden de artikelen 232 en 240 van het Brussels Wetboek van | « Les articles 232 et 240 du Code bruxellois de l'aménagement du |
| Ruimtelijke Ordening artikel 16 van de Grondwet, al dan niet in | territoire violent-ils l'article 16 de la Constitution, lu isolément |
| samenhang gelezen met de artikelen 10 en 11 van dezelfde tekst en | ou en combinaison avec les articles 10 et 11 du même texte et |
| artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Verdrag tot | l'article 1er du Protocole additionnel n° 1 à la Convention de |
| bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, | Sauvegarde des Droits de l'Homme et des libertés fondamentales, en ce |
| in zoverre zij geen enkele schadevergoeding toekennen aan de eigenaar | qu'ils n'allouent aucune indemnité au propriétaire d'un terrain frappé |
| van een terrein waarop een bouwverbod rust dat voortvloeit uit een | d'une interdiction de bâtir résultant d'un arrêté de classement, alors |
| beschermingsbesluit, terwijl de eigenaar van een goed waarop een | que le propriétaire d'un bien frappé d'une interdiction de bâtir |
| bouwverbod rust dat voortvloeit uit een plan van aanleg met bindende | résultant d'un plan d'aménagement revêtu de la force obligatoire |
| kracht waarbij een einde wordt gemaakt aan het gebruik waarvoor dat | mettant fin à l'usage auquel ce bien est affecté ou normalement |
| goed is bestemd of normalerwijze is bestemd op de dag voorafgaand aan | |
| de inwerkingtreding van het genoemde plan, over een recht op | destiné au jour précédant l'entrée en vigueur dudit plan, dispose d'un |
| schadevergoeding van de minderwaarden beschikt op grond van artikel 81 | droit à indemnisation des moins-values sur la base de l'article 81 du |
| van hetzelfde Wetboek ? ». | même code ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. Aan het Hof is een vraag gesteld over de artikelen 232 en 240 van | B.1. La Cour est interrogée sur les articles 232 et 240 du Code |
| het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening (hierna : BWRO). | bruxellois de l'aménagement du territoire (ci-après : CoBAT). |
| Situé dans la section II intitulée « Effets du classement » du | |
| Artikel 232 van het voormelde Wetboek, opgenomen in afdeling II, die | chapitre IV du CoBAT consacré au classement, l'article 232 du Code |
| het opschrift « Gevolgen van de bescherming » draagt, van hoofdstuk IV | |
| van het BWRO, dat gewijd is aan de bescherming, bepaalt : | précité dispose : |
| « Het is verboden : | « Il est interdit : |
| 1° een goed dat behoort tot het beschermde onroerende erfgoed | 1° de démolir en tout ou en partie un bien relevant du patrimoine |
| gedeeltelijk of volledig af te breken; | immobilier classé; |
| 2° een dergelijk goed te gebruiken of het gebruik ervan zodanig te | 2° d'utiliser un tel bien ou d'en modifier l'usage de manière telle |
| wijzigen dat het zijn waarde verliest volgens de maatstaven bepaald in | qu'il perde son intérêt selon les critères définis à l'article 206, |
| artikel 206, 1°; 3° in een dergelijk goed werkzaamheden uit te voeren zonder rekening te houden met bijzondere behoudsvoorwaarden; 4° een goed dat behoort tot het beschermd onroerend erfgoed gedeeltelijk of volledig te verplaatsen, tenzij de materiële vrijwaring van het goed dit absoluut vereist en op voorwaarde dat de nodige garanties voor de afbraak, het overbrengen en de wederopbouw ervan op een geschikte plaats genomen zijn. De Regering kan evenwel de gedeeltelijke afbraak van een beschermde archeologische vindplaats toestaan binnen de perken die noodzakelijk zijn voor de opgravingen die op deze plaats uitgevoerd dienen te worden ». In de versie ervan die van toepassing is op het geschil voor de | 1°; 3° d'exécuter des travaux dans un tel bien en méconnaissance des conditions particulières de conservation; 4° de déplacer en tout ou en partie un bien relevant du patrimoine immobilier classé, à moins que la sauvegarde matérielle du bien l'exige impérativement et à condition que les garanties nécessaires pour son démontage, son transfert et son remontage dans un lieu approprié soient prises. Toutefois, le Gouvernement peut autoriser la démolition partielle d'un site archéologique classé dans la limite rendue nécessaire par les fouilles à réaliser dans ce site ». Situé dans le chapitre V du CoBAT intitulé « Gestion, travaux et |
| verwijzende rechter, bepaalde artikel 240 van het voormelde Wetboek, | subsides », l'article 240 du Code précité, dans sa version applicable |
| dat is opgenomen in hoofdstuk V van het BWRO, dat het opschrift « | |
| Beheer, werken en toelagen » draagt : | au litige devant le juge a quo, disposait : |
| « § 1. Indien werken tot behoud in de zin van artikel 206, 2°, moeten | « § 1er. Lorsque des travaux de conservation, au sens de l'article |
| worden uitgevoerd aan een beschermd goed dat tot het onroerende | 206, 2°, d'un bien classé relevant du patrimoine immobilier sont |
| erfgoed behoort, kan het Gewest en de gemeente die erbij betrokken | nécessaires, la Région et la commune concernées peuvent intervenir |
| zijn bijdragen in de kosten van deze werken, volgens de voorwaarden | dans les frais de ces travaux, suivant des conditions à fixer par le |
| die door de Regering worden vastgesteld. | Gouvernement. |
| Hetzelfde geldt als de in de zin van de artikelen 98, § 2/2 en 206, | Il en va de même lorsque des travaux visés par un plan de gestion |
| 10° door een plan voor erfgoedbeheer bedoelde werken aan een beschermd | patrimoniale au sens des articles 98, § 2/2, et 206, 10° sont |
| goed noodzakelijk zijn. | nécessaires sur un bien classé. |
| § 2. Ingeval de eigenaar weigert de nodige werken bedoeld in § 1 te | § 2. Dans le cas où le propriétaire refuse de faire exécuter les |
| doen uitvoeren, kan het Gewest of de gemeente in zijn plaats treden. | travaux nécessaires visés au § 1er, la Région ou la commune peut se |
| De gemeente krijgt de toelagen die door het Gewest worden toegekend. | substituer à lui. La commune recueille les subventions accordées par |
| Bij gebrek aan overeenstemming met de eigenaar, kunnen het Gewest, de | la Région. A défaut d'accord avec le propriétaire, la Région ou la commune |
| provincie of de gemeente de gedane kosten terugvorderen. | peuvent récupérer les frais engagés. |
| De terugbetaling van deze kosten wordt door het Bestuur gevraagd bij | Le remboursement de ces frais est sollicité par l'Administration, par |
| een ter post aangetekende brief. | lettre recommandée à la poste. |
| Wanneer de eigenaar in gebreke van betaling blijft, kan de invordering | Si le propriétaire demeure en défaut de payer les frais, le |
| van de kosten verder door de ontvanger van het bestuur van het | recouvrement de ceux-ci est poursuivi par le receveur de |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest behandeld worden. | l'administration de la Région de Bruxelles-Capitale. |
| § 3. Wanneer het goed dat tot het onroerende erfgoed behoort, eigendom | § 3. Lorsque le bien relevant du patrimoine immobilier appartient à |
| is van een natuurlijke persoon of privaatrechtelijk rechtspersoon, kan | une personne physique ou morale de droit privé, celle-ci peut, au lieu |
| die, in plaats van de werkzaamheden uit te voeren die nodig zijn voor | d'exécuter les travaux qui sont indispensables au maintien de |
| het behoud van de integriteit van het goed eisen dat het Gewest zijn | l'intégrité du bien, exiger que la Région procède à l'expropriation de |
| goed onteigent. Tenzij anders is overeengekomen tussen de betrokken | son bien. Sauf convention contraire intervenue entre les parties |
| partijen geldt de onteigening voor het gehele goed dat tot het | intéressées, l'expropriation porte sur le bien relevant du patrimoine |
| onroerende erfgoed behoort, ook al is het slechts voor een deel op de | immobilier tout entier, même s'il n'est inscrit sur la liste de |
| bewaarlijst ingeschreven of beschermd, voorzover het op de bewaarlijst | sauvegarde ou classé que pour partie, à la condition que la partie |
| ingeschreven of beschermde deel een wezenlijk bestanddeel van het | inscrite sur la liste de sauvegarde ou classée constitue un élément |
| onroerende erfgoed uitmaakt, en voor het terrein dat er noodzakelijk | essentiel du patrimoine immobilier et sur le terrain qui en est |
| bij behoort. | l'accessoire indispensable. |
| § 4. Binnen de perken van de begrotingskredieten, kan het Gewest | § 4. Dans les limites des crédits budgétaires, la Région peut |
| tussenkomen in de kosten voor het behoud van klein erfgoed, volgens | intervenir dans les frais visant la conservation du petit patrimoine |
| voorwaarden vastgesteld door de Regering ». | selon les conditions fixées par le Gouvernement ». |
| B.2.1. Aan het Hof is een vraag gesteld over de verenigbaarheid van | B.2.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité de ces dispositions |
| die bepalingen met artikel 16 van de Grondwet, al dan niet in | avec l'article 16 de la Constitution lu isolément ou en combinaison |
| samenhang gelezen met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en met | avec les articles 10 et 11 de la Constitution, et avec l'article 1er |
| artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag | du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits |
| voor de rechten van de mens, in zoverre in geen enkele | de l'homme, en ce qu'aucune indemnisation n'est prévue au profit du |
| schadeloosstelling is voorzien ten voordele van de eigenaar van een | propriétaire d'un terrain frappé d'une interdiction de bâtir résultant |
| terrein waarvoor een bouwverbod geldt als gevolg van een | |
| beschermingsbesluit, terwijl in een schadeloosstelling is voorzien bij | d'un arrêté de classement, alors qu'une indemnisation est prévue par |
| artikel 81 van het BWRO ten voordele van de eigenaar van een terrein | l'article 81 du CoBAT au profit du propriétaire d'un terrain frappé |
| waarvoor een bouwverbod geldt als gevolg van een plan van aanleg met | d'une interdiction de bâtir résultant d'un plan d'aménagement revêtu |
| bindende kracht. | de la force exécutoire. |
| B.2.2. Situé dans la section V « Indemnisation des moins-values » du | |
| B.2.2. Artikel 81 van het BWRO, dat is opgenomen in afdeling V « Vergoeding van de waardeverminderingen » van hoofdstuk VI « Onteigening en vergoeding » van het voormelde Wetboek, bepaalt : « § 1. Schadevergoeding is al naar het geval verschuldigd door het Gewest of de gemeente, wanneer het verbod om te bouwen of te verkavelen voortvloeiend uit een bestemmingsplan met bindende kracht een einde maakt aan het gebruik waarvoor een goed normaal bestemd is op de dag voorafgaand aan de inwerkingtreding van het plan in zoverre de bepalingen ervan verordenende waarde en bindende kracht hebben. De waardevermindering die voor schadeloosstelling in aanmerking komt, dient te worden geraamd als het verschil tussen enerzijds de waarde van dat goed op het ogenblik van de verwerving, geactualiseerd tot op de dag van het ontstaan van het recht op schadevergoeding en verhoogd | chapitre VI « Des expropriations et indemnités » du CoBAT, l'article 81 du Code précité dispose : « § 1er. II y a lieu à indemnité à charge, suivant le cas de la Région ou de la commune, lorsque l'interdiction de bâtir ou de lotir résultant d'un plan revêtu de la force obligatoire met fin à l'usage auquel un bien est normalement destiné au jour précédent l'entrée en vigueur dudit plan dans la mesure où ses dispositions ont valeur réglementaire et force obligatoire. La diminution de valeur qui est prise en considération pour l'indemnisation doit être estimée en tant que la différence entre, d'une part, la valeur du bien au moment de l'acquisition, actualisée |
| met de vóór de inwerkingtreding van het ontwerpplan of van het plan | jusqu'au jour où naît le droit à l'indemnité, majorée des charges et |
| gedragen lasten en kosten, en anderzijds de waarde van dat goed op het | des frais supportés avant l'entrée en vigueur du projet de plan ou du |
| ogenblik van het ontstaan van het recht op schadevergoeding na de | plan et, d'autre part, la valeur du bien au moment où naît le droit à |
| inwerkingtreding van het plan. Enkel de waardevermindering | l'indemnisation après l'entrée en vigueur du plan. Seule la diminution |
| voortvloeiend uit dat plan kan in aanmerking komen voor | de valeur résultant du plan peut être prise en considération pour |
| schadeloosstelling. | l'indemnisation. |
| Het recht op schadevergoeding ontstaat ofwel bij de weigering van een | Le droit à l'indemnisation naît soit lors du refus d'un permis |
| stedenbouwkundige vergunning of van een verkavelingsvergunning, ofwel | |
| bij de afgifte van een negatief stedebouwkundig attest, waartegen de | d'urbanisme ou de lotir, soit lors de la délivrance d'un certificat |
| beroepen waarin voorzien in dit Wetboek niet meer kunnen worden | d'urbanisme négatif, qui ne sont plus susceptibles de faire l'objet |
| ingesteld. Het kan eveneens ontstaan op het ogenblik van de verkoop | des recours prévus par le présent Code. Il peut également naître au |
| van het goed. | moment de la vente du bien. |
| De Regering bepaalt de nadere regels voor de uitvoering van dit | Le Gouvernement arrête les modalités d'exécution de cet article, |
| artikel, onder meer wat de vaststelling van de waarden van het goed en | notamment en ce qui concerne la fixation des valeurs du bien ainsi que |
| de actualisering ervan betreft. | l'actualisation de celles-ci. |
| De waardevermindering van het goed volgend uit het bouw- of | Toutefois, la diminution de la valeur du bien résultant de |
| verkavelingsverbod, moet evenwel zonder vergoeding gedoogd worden ten | l'interdiction de bâtir ou de lotir doit être subie sans indemnité |
| belope van twintig ten honderd van die waarde. | jusqu'à concurrence de vingt pour cent de cette valeur. |
| De vergoeding wordt verminderd of geweigerd indien en voorzover | L'indemnité est réduite ou refusée si et dans la mesure où il est |
| vaststaat dat de eiser op het grondgebied van het Gewest andere | établi que le demandeur est propriétaire sur le territoire de la |
| goederen bezit, die voordeel halen uit de inwerkingtreding van een | Région, d'autres biens qui tirent avantage de la mise en vigueur d'un |
| plan of uit werken uitgevoerd op kosten van de overheid. Aan de verplichting tot schadevergoeding kan worden voldaan door een met redenen omkleed besluit van de Regering waarin de wijziging of de gedeeltelijke of volledige opheffing van bedoeld plan beslist of toegestaan wordt, met als gevolg dat er een einde wordt gemaakt aan het verbod om te bouwen, te herbouwen of te verkavelen. De gemeente kan niet overgaan tot een dergelijke gedeeltelijke of volledige opheffing als dat verbod eveneens ingesteld is door een hoger plan. § 2. Wanneer krachtens een plan met bindende kracht een bouwverbod kan worden ingeroepen tegen degene die een perceel in een verkaveling heeft aangekocht, kan het Gewest of de gemeente zich aan de verplichting tot vergoeding onttrekken door dat perceel van de betrokkene terug te kopen, mits de door hem betaalde koopprijs, verhoogd met de lasten en kosten, terug te betalen. Indien de betrokkene slechts eigenaar is van het bovenvermelde perceel, kan hij de terugkoop door het Gewest of de gemeente eisen door zijn wil te doen kennen bij aangetekende brief, die binnen twaalf maanden volgend op de bekendmaking van het bovenvermeld plan moet | plan ou des travaux exécutés aux frais des pouvoirs publics. II peut être satisfait à l'obligation d'indemnisation par un arrêté motivé du Gouvernement qui décide ou autorise la modification ou l'abrogation partielle ou totale dudit plan qui a pour effet de mettre un terme à l'interdiction de construire, de reconstruire ou de lotir. La commune ne pourra pas procéder à une telle abrogation partielle ou totale si cette interdiction est également prévue par un plan supérieur. § 2. Lorsqu'en vertu d'un plan revêtu de la force obligatoire, une interdiction de bâtir peut être opposée à celui qui a acquis une parcelle dans un lotissement, la Région ou la commune peut s'exonérer de son obligation d'indemniser en rachetant cette parcelle à l'intéressé moyennant remboursement du prix, des charges et des frais qu'il a payés. Si l'intéressé n'est propriétaire que de la parcelle visée ci-dessus, il pourra exiger son rachat par la Région ou la commune en signifiant sa volonté par lettre recommandée à envoyer dans les douze mois de la |
| worden verzonden. In dat geval moet het perceel worden teruggekocht en | publication du plan prévu ci-dessus. Dans ce cas, cette parcelle devra |
| betaald binnen het jaar na de kennisgeving. De Regering bepaalt de | lui être rachetée et payée dans l'année de la notification. Le |
| nadere regels voor de uitvoering van deze bepaling. | Gouvernement détermine les modalités d'application de cette |
| § 3. Er is geen vergoeding verschuldigd in de volgende gevallen : | disposition. § 3. Aucune indemnité n'est due dans les cas suivants : |
| 1° verbod te bouwen of te verkavelen als gevolg van een voorziene | 1° interdiction de bâtir ou de lotir résultant d'une prévision |
| onteigening van het goed en zulks, onder voorbehoud van de toepassing | d'expropriation du bien, ce, sous réserve de l'application de |
| van artikel 79; | l'article 79; |
| 2° verbod een grotere oppervlakte van een perceel te bebouwen dan het | 2° interdiction de couvrir une parcelle de constructions au-delà de ce |
| plan toelaat, of bij een verkaveling de door het plan bepaalde | qui est permis par le plan ou de dépasser dans un lotissement la |
| bebouwingsdichtheid te overschrijden; | densité d'occupation fixée par le plan; |
| 3° verbod de exploitatie van gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke | 3° interdiction de continuer l'exploitation d'établissements |
| bedrijven voort te zetten na het verstrijken van de termijn waarvoor | dangereux, insalubres et incommodes au-delà de la période pour |
| de exploitatie was vergund; | laquelle l'exploitation a été autorisée; |
| 4° verbod te bouwen op een terrein dat de bij het bijzondere | 4° interdiction de bâtir sur un terrain ne possédant pas les |
| bestemmingsplan bepaalde minimumafmetingen niet heeft; | dimensions minimum fixées par le plan particulier d'affectation du |
| 5° verbod om een terrein dat, rekening houdend met de plaatselijke | sol; 5° interdiction de lotir un terrain n'ayant pas d'accès à une voie |
| toestand, geen toegang heeft tot een voldoende uitgeruste weg, te | suffisamment équipée compte tenu de la situation des lieux, ou d'y |
| verkavelen of te bebouwen; | bâtir; |
| 6° verbod een terrein te verkavelen waarvoor een vroeger afgegeven | 6° interdiction de lotir un terrain pour lequel un permis de lotir |
| verkavelingsvergunning vervallen was op de datum van de | précédemment accordé était périmé à la date de l'entrée en vigueur du |
| inwerkingtreding van het plan dat bedoeld verbod inhoudt; | plan entraînant cette interdiction; |
| 7° voor de gebouwen of vaststaande inrichtingen vernield door een | 7° pour les bâtiments ou installations fixes détruits par une calamité |
| natuurramp, als het verbod van hun wederopbouw voortvloeit uit de | naturelle lorsque l'interdiction de leur reconstruction résulte de |
| bepalingen, voorgeschreven in de wetgeving en in de reglementering | dispositions prescrites par la législation et réglementation relatives |
| betreffende de schade veroorzaakt door natuurrampen ». | aux dommages causés par des calamités naturelles ». |
| B.3. Het geschil voor de verwijzende rechter betreft eigenaars van | B.3. Le litige devant le juge a quo concerne des propriétaires de |
| terreinen die een schadeloosstelling vorderen op grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek wegens het bouwverbod als gevolg van het besluit tot bescherming van hun percelen, terwijl die in woongebied waren gelegen en het voorwerp van een verkavelingsvergunning hebben uitgemaakt. Hun aanvraag voor een stedenbouwkundige vergunning na dat beschermingsbesluit is geweigerd en hun beroep bij de Raad van State tegen die weigering is verworpen. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die situatie. B.4. De bepalingen van het BWRO met betrekking tot de bescherming van het onroerende erfgoed vloeien voort uit de ordonnantie van 4 maart 1993 « inzake het behoud van het onroerende erfgoed », die later herhaaldelijk is gewijzigd. B.5.1. De « bescherming » is een van de maatregelen die ertoe strekt | terrains sollicitant une indemnisation, fondée sur l'article 1382 du Code civil, en raison de l'interdiction de bâtir résultant de l'arrêté de classement de leurs parcelles, alors même que celles-ci étaient situées en zone d'habitation et avaient fait l'objet d'un permis de lotir. Leur demande de permis d'urbanisme, après cet arrêté de classement, a été refusée et leur recours devant le Conseil d'Etat contre ce refus a été rejeté. La Cour limite son examen à cette situation. B.4. Les dispositions du CoBAT relatives à la protection du patrimoine immobilier sont issues de l'ordonnance du 4 mars 1993 « relative à la conservation du patrimoine immobilier » modifiée à plusieurs reprises par la suite. B.5.1. Le « classement » est l'une des mesures qui tend à assurer la |
| het onroerende erfgoed van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te | protection du patrimoine immobilier de la Région de |
| vrijwaren. Zij « zal voor goederen van grote waarde gelden » (Parl. | Bruxelles-Capitale. Il est « réservé aux biens de haute valeur » (Doc. |
| St., Brusselse Hoofdstedelijke Raad, 1992-1993, nr. A-165/2, p. 18). | parl., Conseil de la Région de Bruxelles-Capitale, 1992-1993, n° |
| Het gebruik van een dergelijke maatregel moet beperkt blijven tot de | A-165/2, p. 18). L'usage d'une telle mesure doit rester limité aux |
| goederen die niet kunnen worden beschermd door andere maatregelen | biens qui ne peuvent être protégés par d'autres mesures (ibid., p. |
| (ibid., p. 20). | 20). |
| De beslissing tot bescherming van een onroerend goed komt uitsluitend | La décision de classement d'un bien immobilier appartient |
| toe aan de Regering. Het staat alleen aan haar te beslissen of een | exclusivement au Gouvernement. C'est à lui seul qu'il revient de |
| dergelijk goed « een historische, archeologische, artistieke, | décider si un tel bien présente « un intérêt historique, |
| esthetische, wetenschappelijke, sociale, technische of volkskundige | archéologique, artistique, esthétique, scientifique, social, technique |
| waarde » vertoont - in de zin van artikel 206, 1°, van het BWRO - die | ou folklorique » - au sens de l'article 206, 1°, du CoBAT - qui |
| de bescherming ervan verantwoordt (artikelen 222, § 1, eerste zin, en | justifie son classement (articles 222, § 1er, première phrase, et 226 |
| 226, van het BWRO). | du CoBAT). |
| B.5.2. Sinds de inwerkingtreding van de ordonnantie van 4 maart 1993 | B.5.2. Depuis l'entrée en vigueur de l'ordonnance du 4 mars 1993, |
| kan iedere persoon die minstens achttien jaar oud is en zijn | toute personne âgée de dix-huit ans au moins et domiciliée sur le |
| woonplaats heeft op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke | territoire de la Région de Bruxelles-Capitale peut, par |
| Gewest, via een vereniging zonder winstoogmerk waarvan het | l'intermédiaire d'une association sans but lucratif ayant pour objet |
| maatschappelijk doel bestaat in het behoud van het erfgoed, aan de | social la sauvegarde du patrimoine, demander au Gouvernement de |
| Regering vragen een onroerend goed te beschermen, op voorwaarde dat | classer un bien immobilier, pour autant que son souhait soit exprimé |
| zijn wens wordt gedeeld door honderdnegenenveertig andere personen die | par cent quarante-neuf autres personnes remplissant les mêmes |
| aan dezelfde voorwaarden voldoen. | conditions. |
| Wanneer de Regering een dergelijke aanvraag tot bescherming van een | Lorsqu'il est saisi d'une telle demande de classement d'un bien |
| onroerend goed ontvangt, kan zij pas beslissen dat goed te beschermen | immobilier, le Gouvernement ne peut décider de classer ce bien qu'au |
| na afloop van een « beschermingsprocedure » die zij moet instellen | terme d'une « procédure de classement » qu'il lui appartient d'ouvrir |
| door de aanneming van een besluit (artikel 223, § 1, eerste lid, van | par l'adoption d'un arrêté (article 223, § 1er, alinéa 1er, du CoBAT). |
| het BWRO). Tijdens die procedure ontvangt de Regering de eventuele | Au cours de cette procédure, le Gouvernement recueille les |
| opmerkingen van de eigenaar van het betrokken goed over het | observations éventuelles du propriétaire du bien concerné sur le |
| beschermingsontwerp, alsook het advies van het college van | projet de classement, ainsi que l'avis du collège des bourgmestre et |
| burgemeester en schepenen en van de Koninklijke Commissie voor | échevins et de la Commission royale des monuments et des sites sur ce |
| Monumenten en Landschappen over dat ontwerp (artikelen 224 en 225 van | projet (articles 224 et 225, du CoBAT). Ces observations et avis sur |
| het BWRO). Die opmerkingen en adviezen over de opportuniteit van die | l'opportunité de ce classement permettent au Gouvernement de disposer |
| bescherming maken het de Regering mogelijk te beschikken over gepaste | d'une information adéquate et complète avant de statuer sur la demande |
| en volledige informatie alvorens zich over de aanvraag tot bescherming | de classement. Le Gouvernement n'est pas obligé de répondre |
| uit te spreken. De Regering is niet ertoe verplicht in te gaan op een | positivement à une demande de classement introduite par une |
| beschermingsaanvraag ingediend door een vereniging die het behoud van | association de sauvegarde du patrimoine. Il peut, en effet, décider |
| het erfgoed beoogt. Zij kan immers beslissen dat een dergelijke | |
| maatregel niet moet worden aangenomen. | qu'il n'y a pas lieu d'adopter une telle mesure. |
| B.5.3. Vanaf de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het | B.5.3. Il reste que, à compter de la publication au Moniteur belge de |
| besluit van de Regering tot instelling van de beschermingsprocedure - | l'arrêté du Gouvernement ouvrant la procédure de classement - ou de sa |
| of de kennisgeving ervan aan de eigenaar indien die daaraan voorafgaat | |
| - heeft die procedure, ten aanzien van het onroerend goed dat daarvan | notification au propriétaire, si elle est antérieure -, cette |
| het voorwerp uitmaakt, evenwel dezelfde gevolgen als een beslissing | procédure produit, sur le bien immobilier qui en est l'objet, les |
| tot bescherming (artikel 236 van het BWRO). | mêmes effets qu'une décision de classement (article 236 du CoBAT). |
| Tot die gevolgen behoren de verplichting voor de eigenaar van het goed | Parmi ces effets figurent l'obligation pour le propriétaire du bien de |
| om het in goede staat te houden (artikel 231, in samenhang gelezen met | le maintenir en bon état (article 231, lu en combinaison avec |
| artikel 214, van het BWRO), het principieel verbod om dat goed | l'article 214, du CoBAT), l'interdiction de principe de démolir tout |
| gedeeltelijk of volledig af te breken (artikel 232, eerste lid, 1°, en | ou partie de ce bien (article 232, alinéas 1er, 1°, et 2, du CoBAT), |
| tweede lid, van het BWRO), het verbod om een dergelijk goed te | |
| gebruiken of het gebruik ervan zodanig te wijzigen dat het zijn waarde | l'interdiction de l'utiliser ou d'en modifier l'usage de manière telle |
| verliest volgens de maatstaven bepaald in artikel 206, 1°, van het | qu'il perde son intérêt selon les critères définis à l'article 206, |
| BWRO (artikel 232, eerste lid, 2°, van het BWRO), het verbod om in een | 1°, du CoBAT (article 232, alinéa 1er, 2°, du CoBAT), l'interdiction |
| dergelijk goed werkzaamheden uit te voeren zonder rekening te houden | d'exécuter des travaux dans un tel bien en méconnaissance des |
| met bijzondere behoudsvoorwaarden (artikel 232, eerste lid, 3°, van | conditions particulières de conservation (article 232, alinéa 1er, 3°, |
| het BWRO), het verbod om dat goed gedeeltelijk of volledig te | |
| verplaatsen, tenzij de materiële vrijwaring van het goed dat vereist | du CoBAT), l'interdiction de déplacer tout ou partie de ce bien, sauf |
| (artikel 232, eerste lid, 4°, van het BWRO), de eventuele | si sa sauvegarde matérielle l'exige (article 232, alinéa 1er, 4°, du |
| niet-toepasbaarheid van sommige erfdienstbaarheden inzake de wegen- en | CoBAT), l'inapplicabilité éventuelle de certaines servitudes relatives |
| bouwpolitie (artikel 233 van het BWRO), het verbod voor de | à la police de la voirie et à la police des constructions (article 233 |
| burgemeester om te bevelen het goed gedeeltelijk of volledig af te | du CoBAT), l'interdiction pour le bourgmestre d'ordonner la démolition |
| partielle ou totale du bien sans demander l'approbation du | |
| breken zonder de goedkeuring van de Regering te vragen (artikel 234 | Gouvernement (article 234 du CoBAT) et la nécessité de demander l'avis |
| van het BWRO), en de noodzaak om het voorafgaande advies van de | préalable de la Commission royale des monuments et des sites avant la |
| Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen in te winnen | |
| vooraleer de vergunningen worden afgegeven die krachtens bepalingen | délivrance de toute autorisation exigée par les ordonnances de valeur |
| van wetgevende aard, vastgesteld in gewestaangelegenheden, vereist | législative adoptées dans les matières régionales (article 231, lu en |
| zijn (artikel 231, in samenhang gelezen met artikel 218, van het | combinaison avec l'article 218, du CoBAT). |
| BWRO). Die gevolgen zijn slechts tijdelijk : zij houden op te bestaan na | Ces effets ne sont que provisoires : ils cessent à l'issue de la |
| afloop van de beschermingsprocedure indien de Regering uiteindelijk | procédure de classement si le Gouvernement décide finalement de ne pas |
| beslist het goed niet te beschermen. Als dusdanig kunnen zij dus niet | classer le bien. Ils ne peuvent donc, en tant que tels, constituer |
| het doel vormen van een aanvraag tot bescherming gesteund door | l'objectif d'une demande de classement soutenue par cent cinquante |
| honderdvijftig personen van minstens achttien jaar die hun woonplaats | personnes âgées de dix-huit ans au moins et domiciliées sur le |
| hebben op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. | territoire de la Région de Bruxelles-Capitale. |
| B.6.1. Artikel 232 van het BWRO is geïnspireerd op artikel 27 van de | B.6.1. L'article 232 du CoBAT s'inspire de l'article 27 de |
| voormelde ordonnantie van 4 maart 1993. | l'ordonnance du 4 mars 1993 précitée. |
| Die bepaling, die is ontstaan uit een amendement, werd aangenomen | Cette disposition, issue d'un amendement, avait été adoptée en vue de |
| teneinde de uitwerking van de bescherming te verstevigen (Parl. St., | durcir les effets du classement (Doc. parl., Conseil de la Région de |
| Brusselse Hoofdstedelijke Raad, 1992-1993, nr. A-165/2, p. 63). | Bruxelles-Capitale, 1992-1993, n° A-165/2, p. 63). |
| B.6.2. Artikel 240 van het BWRO is zijnerzijds geïnspireerd op artikel | |
| 32 van de voormelde ordonnantie van 4 maart 1993. | |
| Die bepaling voorziet in een mechanisme van facultatieve subsidiëring | |
| van de werken die nodig zijn voor het behoud van een beschermd goed. | |
| B.7.1. In de oorspronkelijke versie ervan voorzag het ontwerp dat de | B.6.2. L'article 240 du CoBAT s'inspire quant à lui de l'article 32 de |
| voormelde ordonnantie van 4 maart 1993 is geworden, in een vergoeding van de eigenaar van een beschermd goed wanneer een bouwverbod dat uitsluitend voortvloeit uit de bescherming, « een einde maakt aan het gebruik waarvoor het onroerend erfgoed bestemd was op de dag die voorafgaat aan de inwerkingtreding van het [beschermingsbesluit] ». In de parlementaire voorbereiding werd uiteengezet : « De gedwongen aankoop van beschermde goederen en het recht van de eigenaars op schadevergoeding zijn gebonden aan bepalingen die gelijk zijn aan deze vervat in de van kracht zijnde wetgeving (wet op het | l'ordonnance du 4 mars 1993 précitée. Cette disposition prévoit un mécanisme de subsidiation facultative des travaux nécessaires à la conservation d'un bien classé. B.7.1. Dans sa version initiale, le projet devenu l'ordonnance du 4 mars 1993 précitée prévoyait une indemnisation du propriétaire d'un bien classé lorsqu'une interdiction de bâtir résultant uniquement du classement mettait fin à l'usage auquel le patrimoine immobilier était affecté ou normalement destiné au jour précédant l'entrée en vigueur de l'arrêté de classement. Les travaux préparatoires exposaient : « L'acquisition forcée de biens protégés et le droit des propriétaires à l'indemnisation sont soumis à des dispositions semblables à celles contenues dans la législation en vigueur (loi sur la conservation des |
| behoud van de monumenten en landschappen en ordonnantie houdende de | monuments et des sites et ordonnance organique de la planification et |
| organisatie van de planning en stedebouw). | de l'urbanisme). |
| Dit recht ontstaat bij de weigering van een stedebouwkundige | Ce droit naît au moment du refus d'un permis d'urbanisme ou lors de la |
| vergunning of bij de afgifte van een negatief stedebouwkundig attest, | délivrance d'un certificat d'urbanisme négatif, motivé exclusivement |
| uitsluitend gestaafd aan de hand van beschermingsmaatregelen waarvan | par les mesures de protection dont le bien fait l'objet. |
| het goed het voorwerp is. De schadevergoeding wordt berekend op de | L'indemnisation est calculée sur la diminution de valeur résultant de |
| waardevermindering die uit het verbod voortvloeit » (Parl. St., | l'interdiction » (Doc. parl., Conseil de la Région de |
| Brusselse Hoofdstedelijke Raad, 1991-1992, nr. A-165/1, p. 7). | Bruxelles-Capitale, 1991-1992, n° A-165/1, p. 7). |
| Het ontworpen artikel 32 werd als volgt verduidelijkt : | L'article 32 en projet était explicité comme suit : |
| « Voor de bepalingen van dit artikel is men uitgegaan van de artikelen | « Les dispositions de cet article sont inspirées des articles 6 et 16 |
| 6 en 16 van de wet van 7 augustus 1931 en van artikel 37 van de wet | de la loi du 7 août 1931 et de l'article 37 de la loi du 29 mars 1962 |
| van 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en | organique de l'aménagement du territoire et de l'urbanisme. |
| de stedebouw. Teneinde de interpretatieproblemen te vermijden die deze bepalingen in | Afin d'éviter des problèmes d'interprétation auxquels ces dispositions |
| het verleden hebben veroorzaakt, wordt er verduidelijkt dat een | ont pu donner lieu par le passé, il est précisé que subir une |
| waardevermindering zonder vergoeding ten belope van 20 % betekent dat | diminution de valeur sans indemnisation à concurrence de 20 % signifie |
| de aanvrager steeds een vergoedingsaanvraag kan indienen maar dat hij | que le demandeur peut introduire dans tous les cas une demande |
| slechts wordt vergoed ten belope van 80 % van de waardevermindering. | d'indemnisation mais qu'il ne sera indemnisé qu'à concurrence de 80 % |
| Het recht op de vergoeding ontstaat op het ogenblik van de | de la moins-value. |
| kennisgeving van de definitieve beslissing tot weigering van de bouw- | Le droit à l'indemnisation naît au moment de la notification de la |
| of verkavelingsvergunning of van een negatief stedebouwkundig attest, | |
| op voorwaarde dat de aanvrager alle beroepsmiddelen moet hebben | décision définitive de refus de bâtir ou de lotir, étant entendu que |
| uitgeput met inbegrip van het vernietigingsberoep bij de Raad van | le demandeur doit avoir épuisé toutes les voies de recours, en ce |
| State. Het vaststellen van het vergoedingsbedrag wordt overgelaten aan het | compris le recours en annulation au Conseil d'Etat. |
| oordeel van de Rechtsboven en Rechtbanken, indien nodig na een | La fixation du montant des indemnités est laissée à l'appréciation des |
| expertise. | Cours et Tribunaux, au besoin après une expertise. |
| De vorderingen inzake vergoeding verjaren een jaar na de dag waarop | Les actions en indemnités sont prescrites un an après le jour de la |
| het recht hierop ontstaat » (ibid., pp. 14-15). | naissance du droit » (ibid., pp. 14-15). |
| B.7.2. In een amendement, ingediend door de Regering, werd voorgesteld | B.7.2. Un amendement introduit par le Gouvernement a proposé la |
| het ontworpen artikel 32 te schrappen, waarbij werd gesteund op het | suppression de l'article 32 en projet, en se fondant sur le principe |
| principe van de niet-vergoeding van de erfdienstbaarheden van openbaar | de la non-indemnisation des servitudes d'utilité publique (amendement |
| nut (amendement nr. 121, Parl. St., Brusselse Hoofdstedelijke Raad, | n° 121, Doc. parl., Conseil de la Région de Bruxelles-Capitale, |
| 1992-1993, nr. A-165/2, pp. 176-177). | 1992-1993, n° A-165/2, pp. 176-177). |
| Dat amendement heeft aan het einde van de volgende overwegingen geleid | Cet amendement a conduit à la suppression de cet article au terme des |
| tot het schrappen van dat artikel : « De Staatssecretaris doet opmerken dat de bescherming een erfdienstbaarheid tot algemeen nut is en geen onteigening. Een erfdienstbaarheid van algemeen nut levert, behoudens uitdrukkelijke wetsbepaling, in beginsel geen grond op tot schadevergoeding. Een lid verklaart dat het amendement hem erg verbaast. De Raad van State had bij artikel 32 geen enkele opmerking gemaakt. Bovendien heeft een erfdienstbaarheid tot algemeen nut vaak een beperkt toepassingsgebied terwijl de bescherming betrekking heeft op het gehele goed. Het is logisch dat de eigenaar voor zijn nadeel wordt vergoed als het goed door de bescherming minder waard wordt. Voorts rijst er een probleem als een goed waarvoor tevoren een geldige vergunning of een geldig stedebouwkundig attest is afgegeven, wordt beschermd. Volgens de Staatssecretaris is het normaal dat de Raad van State geen | considérations suivantes : « Le Secrétaire d'Etat fait observer que le classement est une servitude d'utilité publique et non une expropriation. Une servitude d'utilité publique ne donne en principe pas lieu à indemnisation, sauf disposition légale expresse. Un membre se déclare fort surpris par l'amendement. Le Conseil d'Etat n'avait émis aucune observation sur l'article 32. En outre, une servitude d'utilité publique a souvent une portée limitée, alors que le classement concerne l'ensemble du bien. Il est logique que le propriétaire soit indemnisé de son préjudice au cas où le classement entraîne une moins-value du bien. Par ailleurs, un problème se pose en cas de classement d'un immeuble faisant l'objet d'un permis ou d'un certificat d'urbanisme délivré antérieurement et valable. Selon le Secrétaire d'Etat, il est normal que le Conseil d'Etat n'ait |
| opmerking heeft geformuleerd over artikel 32 want de wetgever mag in | pas émis d'observation à propos de l'article 32 : le législateur a la |
| een vergoeding voorzien. Het Waalse decreet voorziet bijvoorbeeld in | faculté de prévoir une indemnisation. A titre d'exemple, une |
| een vergoeding en het Vlaamse decreet doet zulks niet. Het Brusselse | indemnisation est prévue par le décret wallon et pas par le décret |
| Gewest heeft de middelen niet om tegelijk een regeling voor de | flamand. La Région bruxelloise n'a pas les moyens de prévoir |
| subsidiëring van werkzaamheden aan de beschermde panden en een | simultanément un mécanisme de subsidiation des travaux aux bâtiments |
| regeling voor de schadevergoeding in te voeren. | classés et un système d'indemnisation. |
| Een aantal leden wijzen erop dat het oorspronkelijke artikel 32 | Plusieurs membres soulignent que l'article 32 initial était |
| rechtstreeks was ingegeven door artikel 37 van de wet van 29 maart | directement inspiré de l'article 37 de la loi du 29 mars 1962 |
| 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de | organique de l'aménagement du territoire et de l'urbanisme (repris |
| stedebouw (overgenomen in artikel 79 van de ordonnantie van 29 augustus 1991 houdende organisatie van de planning en de stedebouw) en door artikel 26 van het decreet CCF van 17 juli 1987 betreffende de bescherming van het onroerend cultureel erfgoed van de Franse Gemeenschap. Enerzijds is het recht op schadevergoeding voorgeschreven door deze wetgevingen geen absoluut recht en zijn er geen voorwaarden aan verbonden. Anderzijds is het noodzakelijk gebleken bij het beschermen zo behoedzaam mogelijk tewerk te gaan. De financiële lasten zouden door de invoering van een recht op schadevergoeding te hoog oplopen. In verband met het geval van een bouwproject dat onmogelijk werd gemaakt doordat een goed beschermd is nadat een bouwvergunning was | dans l'article 79 de l'ordonnance du 29 août 1991 organique de la planification et de l'urbanisme) et de l'article 26 du décret CCF du 7 juillet 1987 relatif à la protection du patrimoine culturel immobilier de la Communauté française. D'une part, le droit à l'indemnisation prévu par ces législations n'est pas absolu et est soumis à des conditions. D'autre part, il est apparu nécessaire en matière de classement d'opter pour une prudence maximale : ouvrir un droit à l'indemnisation entraînerait des charges financières trop élevées. Concernant le cas d'un projet de construction rendu impossible par un classement postérieur à la délivrance d'un permis de bâtir, la Cour de |
| afgegeven, heeft het Hof van Cassatie in een arrest van 16 maart 1990 | cassation a estimé, dans un arrêt du 16 mars 1990 en cause les S.A. ' |
| in zake de n.v. ' SOFIBAC ' en ' ABEB ' tegen de Vlaamse Gemeenschap geoordeeld dat ' uit de vestiging van een door of krachtens een wet of een decreet opgelegde erfdienstbaarheid tot algemeen nut of van een beperking van het eigendomsrecht in het algemeen belang, voor de eigenaar van het bezwaarde onroerend goed geen recht op vergoeding voortvloeit, tenzij de wet of het decreet anders bepaalt '. Een aantal leden stellen het probleem van de bescherming van de landschappen aan de orde. Wanneer een stuk grond gelegen in een woongebied waar [een] BBP van kracht is te goeder trouw wordt gekocht door particulieren die er een woning wensen te bouwen, wanneer een stedebouwkundig attest of een stedebouwkundige vergunning is afgegeven en het stuk grond nadien als beschermd landschap wordt erkend, moet de waardevermindering kunnen worden vergoed aan de eigenaar. De ordonnantie zou de Executieve op zijn minst moeten machtigen om het geval naar billijkheid te regelen. Het artikel doen vervallen is overdreven. | SOBIFAC ' et ' ARER ' contre la Communauté flamande, que ' l'établissement, par une loi ou un décret, d'une servitude d'utilité publique ou d'une restriction du droit de propriété dans l'intérêt public ne confère pas un droit à une indemnité au propriétaire du fond servant à moins que la loi ou le décret n'en dispose autrement '. Plusieurs membres posent le problème du classement des sites. Quand un terrain repris en zone d'habitat avec un PPAS en vigueur est acheté de bonne foi par des particuliers qui souhaitent y construire un logement, qu'un certificat ou un permis d'urbanisme est délivré et que postérieurement le terrain est classé come site, la moins-value encourue par le propriétaire doit pouvoir être indemnisée. Il conviendrait au minimum que l'ordonnance habilite l'Exécutif à régler le cas en équité. Supprimer l'article est excessif. |
| De Staatssecretaris herinnert eraan dat de wet van 1931 inderdaad in | Le Secrétaire d'Etat rappelle que la loi de 1931 prévoyait |
| een vergoeding voorzag voor de landschappen en niet voor de | effectivement une indemnité pour les sites et pas pour les monuments. |
| monumenten. Er moet evenwel rekening worden gehouden met de bijzondere aard van het Brussels Gewest. Voorts voorziet het ontwerp in een mogelijkheid tot subsidiëring van werkzaamheden in beschermde landschappen, wat niet het geval was in de wet van 1931. Een ander lid doet opmerken dat het Gewest door het gewestplan volledig is ingedeeld in gebieden. Het hiervoren aangehaalde geval zou volgens artikel 79 van de ordonnantie van 29 augustus 1991 recht moeten geven op een schadevergoeding. Een aantal leden zijn van oordeel dat dit artikel niet van toepassing zal zijn op de genoemde situatie daar het verbod om te bouwen zijn oorsprong vindt in de bescherming van de grond en niet in een stedebouwkundige beslissing. Een lid merkt op dat het geval van de kleine eigenaar die wegens de bescherming van zijn grond niet mag bouwen, onder de algemene | Il faut toutefois tenir compte du caractère spécifique de la Région bruxelloise. Par ailleurs, le projet prévoit une possibilité de subvention pour les travaux à effectuer aux sites classés, ce qui n'existait pas dans la loi de 1931. Un autre membre fait observer que la Région est complètement zonée par le plan de secteur. Le cas évoqué ci-dessus devrait donc ouvrir un droit à l'indemnité prévue par l'article 79 de l'ordonnance du 29 août 1991. Plusieurs membres estiment que cet article ne pourra pas s'appliquer à la situation visée : en effet, l'interdiction de bâtir naît du classement du terrain et pas d'une décision urbanistique. Un membre observe que le cas du petit propriétaire empêché de bâtir par le classement de son terrain relève des principes généraux du |
| beginselen van het recht valt en naar billijkheid zou moeten worden | droit et devrait être tranché en équité par les tribunaux. La |
| beslecht door de rechtbanken. De opheffing van artikel 32 van het | suppression de l'article 32 du projet n'entraîne pas l'abrogation des |
| ontwerp brengt niet mee dat artikel 11 van de Grondwet en 544 van het | articles 11 de la Constitution et 544 du Code civil. |
| Burgerlijk Wetboek wordt opgeheven. | Le Secrétaire d'Etat souligne également la possibilité réservée au |
| De Staatssecretaris wijst er tevens op dat de eigenaar de onteigening | propriétaire de demander l'expropriation de son bien (article 29, § 3) |
| van zijn goed mag eisen (artikel 29, § 3) of subsidies mag vragen. Hij | ou encore les mécanismes de subsidiation. Il insiste pour qu'on |
| dringt erop aan dat er geen wetsbepaling zou worden aangenomen die | n'adopte pas une disposition légale qui pourrait être utilisée contre |
| tegen het Gewest zou kunnen worden gebruikt » (Parl. St., Brusselse | la Région » (Doc. parl., Conseil de la Région de Bruxelles-Capitale, |
| Hoofdstedelijke Raad, 1992-1993, nr. A-165/2, pp. 70-71). | 1992-1993, n° A-165/2, pp. 70-71). |
| B.8.1. Artikel 16 van de Grondwet bepaalt : | B.8.1. L'article 16 de la Constitution dispose : |
| « Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet dan ten algemenen nutte, | « Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité |
| in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en | publique, dans les cas et de la manière établis par la loi, et |
| voorafgaande schadeloosstelling ». | moyennant une juste et préalable indemnité ». |
| Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag | L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention |
| voor de rechten van de mens bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». | européenne des droits de l'homme dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». |
| B.8.2. Aangezien die internationaalrechtelijke bepaling een | B.8.2. Cette disposition de droit international ayant une portée |
| draagwijdte heeft die analoog is met die van artikel 16 van de | analogue à celle de l'article 16 de la Constitution, les garanties |
| Grondwet, vormen de erin vervatte waarborgen een onlosmakelijk geheel met diegene die zijn ingeschreven in die grondwetsbepaling, zodat het Hof, bij zijn toetsing van de in het geding zijnde bepalingen, rekening houdt met de eerstgenoemde. B.8.3. Artikel 1 van het voormelde Protocol biedt niet alleen bescherming tegen een onteigening of een eigendomsberoving (eerste alinea, tweede zin), maar ook tegen elke verstoring van het genot van de eigendom (eerste alinea, eerste zin) en elke regeling van het gebruik van de eigendom (tweede alinea). De beperking van het eigendomsrecht die een implicatie is van een bouwverbod dat het « gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang » regelt in de zin van de tweede alinea van artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol, valt dus onder het toepassingsgebied van die verdragsbepaling, in samenhang gelezen met | qu'elle contient forment un ensemble indissociable avec celles qui sont inscrites dans cette disposition constitutionnelle, de sorte que la Cour en tient compte lors de son contrôle des dispositions en cause. B.8.3. L'article 1er du Protocole précité offre non seulement une protection contre une expropriation ou une privation de propriété (premier alinéa, deuxième phrase) mais également contre toute ingérence dans le droit au respect des biens (premier alinéa, première phrase) et contre toute réglementation de l'usage des biens (deuxième alinéa). La limitation du droit de propriété impliquée par une interdiction de bâtir, qui règle l'« usage des biens conformément à l'intérêt général », au sens du deuxième alinéa de l'article 1er du Premier Protocole additionnel, relève donc du champ d'application de cette disposition |
| artikel 16 van de Grondwet. | conventionnelle, combinée avec l'article 16 de la Constitution. |
| B.8.4. Elke inmenging in het eigendomsrecht moet een billijk evenwicht | B.8.4. Toute ingérence dans le droit de propriété doit réaliser un |
| vertonen tussen de vereisten van het algemeen belang en die van de | juste équilibre entre les impératifs de l'intérêt général et ceux de |
| bescherming van het recht op het ongestoord genot van de eigendom. Er | la protection du droit au respect des biens. Il faut qu'existe un |
| moet een redelijk verband van evenredigheid bestaan tussen de | rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et |
| aangewende middelen en het nagestreefde doel. | le but poursuivi. |
| B.9.1. Het enkele feit dat de overheid in het algemeen belang | B.9.1. Le seul fait que l'autorité impose des restrictions au droit de |
| beperkingen oplegt aan het eigendomsrecht, heeft niet tot gevolg dat | propriété dans l'intérêt général n'a pas pour conséquence qu'elle soit |
| zij tot schadeloosstelling is gehouden. | tenue à indemnisation. |
| Uit de vestiging van een door of krachtens een wettelijke bepaling | L'établissement, par une disposition légale ou en vertu d'une telle |
| opgelegde erfdienstbaarheid tot algemeen nut of van een beperking van | disposition, d'une servitude d'utilité publique ou d'une restriction |
| het eigendomsrecht in het algemeen belang vloeit in beginsel voor de | d'un droit de propriété dans l'intérêt public ne confère pas, en |
| eigenaar van het bezwaarde onroerend goed geen recht op vergoeding | principe, un droit à une indemnité au propriétaire du fonds servant |
| voort (Cass., 16 maart 1990, Arr. Cass., 1989-1990, nr. 427). | (Cass., 16 mars 1990, Pas., 1990, I, n° 427). |
| B.9.2. De ordonnantiegever heeft weliswaar ervoor gekozen een regeling | B.9.2. Le législateur ordonnanciel a certes choisi d'instaurer un |
| in te stellen inzake vergoeding van de waardeverminderingen die | régime d'indemnisation des moins-values liées à une interdiction de |
| verband houden met een bouwverbod « wanneer het verbod om te bouwen of | bâtir « lorsque l'interdiction de bâtir ou de lotir résultant d'un |
| te verkavelen voortvloeiend uit een bestemmingsplan met bindende | plan revêtu de la force obligatoire met fin à l'usage auquel un bien |
| kracht een einde maakt aan het gebruik waarvoor een goed normaal | est normalement destiné au jour précédent l'entrée en vigueur dudit |
| bestemd is op de dag voorafgaand aan de inwerkingtreding van het plan | plan dans la mesure où ses dispositions ont valeur réglementaire et |
| in zoverre de bepalingen ervan verordenende waarde en bindende kracht | |
| hebben » (artikel 81 van het BWRO). | force obligatoire » (article 81 du CoBAT). |
| De verzoekers vermelden eveneens artikel 7 van de wet van 7 augustus | Les requérants évoquent également l'article 7 de la loi du 7 août 1931 |
| 1931 op het behoud van monumenten en landschappen, dat bepaalt dat de | sur la conservation des monuments et des sites, qui prévoit que les |
| eigenaars en overige belanghebbenden recht hebben op « een vergoeding | propriétaires et autres intéressés ont droit à « une indemnité à |
| ten laste van den Staat voor het nadeel dat hun wordt berokkend door | charge de l'Etat pour le préjudice que leur occasionnent les |
| de beperkingen van hun recht », of artikel 371 van het Waals Wetboek | restrictions apportées à leurs droits », ou l'article 371 du Code |
| van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw en Patrimonium, dat voor de | wallon de l'aménagement du territoire, de l'urbanisme et du |
| eigenaars in de mogelijkheid voorziet om « een schadevergoeding ten | patrimoine, qui prévoit la possibilité pour les propriétaires de |
| laste van het Waalse Gewest » aan te vragen « wanneer een bouw- of | demander « une indemnité à charge de la Région lorsqu'une interdiction |
| verkavelingsverbod dat enkel uit de klassering van een onroerend goed | de bâtir ou de lotir résultant uniquement du classement d'un bien |
| voortvloeit, een einde maakt aan het gebruik of aan de bestemming van | immobilier met fin à l'utilisation ou l'affectation de ce bien au jour |
| dat goed de dag voor de inwerkingtreding van het klasseringsbesluit ». | précédant l'entrée en vigueur de l'arrêté de classement ». |
| B.9.3. Het bestaan van die verschillende schadevergoedingsregelingen betekent echter niet dat een bouwverbod altijd het voorwerp moet uitmaken van een schadeloosstelling. B.10.1. Een beschermingsmaatregel brengt, door het doel en de gevolgen ervan, een beperking van het gebruik van het beschermde goed met zich mee. Een dergelijke beperking van het eigendomsrecht, die in het algemeen belang is opgelegd aan het einde van de in B.5 in herinnering gebrachte procedure, is verantwoord ten aanzien van de specifieke historische, archeologische, artistieke, esthetische, wetenschappelijke, sociale, technische of volkskundige waarde in de zin van artikel 206, 1°, van het BWRO die het beschermde goed heeft voor het behoud van het Brusselse erfgoed. De beperking van het eigendomsrecht die de gevolgen van elke beschermingsmaatregel, die zijn bedoeld in het in het geding zijnde | B.9.3. L'existence de ces différents régimes d'indemnisation ne signifie cependant pas qu'une interdiction de bâtir doive toujours faire l'objet d'une indemnisation. B.10.1. Une mesure de classement emporte, par son objet et par ses effets, une restriction de l'utilisation du bien protégé. Pareille limitation du droit de propriété, imposée dans l'intérêt général au terme de la procédure rappelée en B.5, est justifiée au regard de l'intérêt spécifique - historique, archéologique, artistique, esthétique, scientifique, social, technique ou folklorique, au sens de l'article 206, 1°, du CoBAT - que présente le bien classé pour la conservation du patrimoine bruxellois. La limitation du droit de propriété qu'emportent les effets de toute |
| artikel 232 van het BWRO, met zich meebrengen, kan slechts in die zin | mesure de classement, visés par l'article 232 du CoBAT en cause, ne |
| worden beschouwd dat zij een schadevergoeding vereist indien de last | peut être considérée comme requérant une indemnisation que si la |
| die zij aan de betrokken eigenaar oplegt, onevenredig is ten opzichte | charge qu'elle impose au propriétaire concerné est disproportionnée |
| van de met de beschermingsmaatregel nagestreefde doelstelling van | par rapport à l'objectif de protection du patrimoine poursuivi par la |
| bescherming van het erfgoed (zie o.a. EHRM, 19 juli 2011, Varfis t. | mesure de classement (voy. e.a. CEDH, 15 juillet 2011, Varfis c. |
| Griekenland, § § 29 en 30). | Grèce, § § 29 et 30). |
| B.10.2. Hoewel de betrokken eigenaars, in het geval van een bouwverbod als gevolg van een beschermingsmaatregel, niet zijn onteigend, zijn zij niettemin fundamenteel geraakt in hun eigendomsrecht dat betrekking heeft op een terrein dat bestemd is om te worden bebouwd, met name wanneer, zoals te dezen, voordien een verkavelingsvergunning is uitgereikt. Hoewel een dergelijke verkavelingsvergunning aan de houder ervan geen enkel onvoorwaardelijk of onveranderlijk recht om te bouwen verleent, wegens mogelijke wijzigingen van het vastgoedbeleid, kan zij niettemin een gewettigde verwachting het goed te kunnen gebruiken overeenkomstig die bestemming doen ontstaan. | B.10.2. Dans l'hypothèse d'une interdiction de bâtir résultant d'une mesure de classement, bien que les propriétaires concernés ne soient pas expropriés, ils se trouvent néanmoins fondamentalement affectés dans leur droit de propriété portant sur un terrain destiné à être bâti, notamment quand un permis de lotir a, comme en l'espèce, été délivré antérieurement. Si un tel permis de lotir ne confère à son titulaire aucun droit inconditionnel ou immuable de bâtir, en raison de possibles modifications de la politique immobilière, il peut néanmoins faire naître une espérance légitime de pouvoir utiliser le bien conformément à cette destination. |
| B.10.3. Bovendien dient te worden onderstreept dat de ordonnantiegever | B.10.3. Il convient par ailleurs de souligner que le législateur |
| ervoor heeft gekozen een subsidiëringsmechanisme in te stellen indien | ordonnanciel a choisi d'instaurer un mécanisme de subsidiation lorsque |
| werken tot behoud moeten worden uitgevoerd aan een beschermd goed dat | des travaux de conservation d'un bien classé relevant du patrimoine |
| tot het onroerende erfgoed behoort (in het geding zijnde artikel 240 | immobilier sont nécessaires (article 240 du CoBAT en cause). |
| van het BWRO). Terwijl die subsidieregeling de uitdrukking is van de zorg de gemeenschap te doen bijdragen in de kosten die inherent zijn aan het behoud van het beschermde onroerende erfgoed, en bijgevolg de lasten die in het algemeen belang aan de betrokken eigenaars zijn opgelegd te verlichten, is het des te minder verantwoord elke schadevergoeding te weigeren wanneer de last die door de beschermingsmaatregel aan de betrokken eigenaars is opgelegd, bestaat in een bouwverbod. B.10.4. Door, in het in B.3 beoogde geval, niet te voorzien in een regeling inzake vergoeding van de waardevermindering als gevolg van een bouwverbod, doet de ordonnantiegever op onevenredige wijze afbreuk | Alors que ce régime de subsides traduit le souci de faire participer la collectivité aux frais inhérents à la conservation du patrimoine immobilier classé, et partant d'alléger les charges imposées dans l'intérêt général aux propriétaires concernés, il est d'autant moins justifié de refuser toute indemnisation lorsque la charge imposée aux propriétaires concernés par la mesure de classement consiste en une interdiction de bâtir. B.10.4. En ne prévoyant pas un régime d'indemnisation de la moins-value résultant d'une interdiction de bâtir, dans l'hypothèse visée en B.3, le législateur ordonnanciel porte une atteinte disproportionnée au droit des propriétaires concernés, en |
| aan het recht van de betrokken eigenaars, met schending van artikel 16 | méconnaissance de l'article 16 de la Constitution combiné avec |
| van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste | l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention |
| Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de | européenne des droits de l'homme. En raison de ce constat de |
| mens. Wegens deze vaststelling van schending is er geen noodzaak om de | violation, il n'est pas nécessaire de contrôler les dispositions en |
| in het geding zijnde maatregelen te toetsen aan de artikelen 10 en 11 | cause au regard des articles 10 et 11 de la Constitution. |
| van de Grondwet. | |
| B.11. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. | B.11. La question préjudicielle appelle une réponse positive. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| De artikelen 232 en 240 van het Brussels Wetboek van Ruimtelijke | Les articles 232 et 240 du Code bruxellois de l'aménagement du |
| Ordening schenden artikel 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen met | territoire violent l'article 16 de la Constitution, combiné avec |
| artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag | l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention |
| voor de rechten van de mens, doordat zij geen regeling inzake | européenne des droits de l'homme, en ce qu'ils n'organisent pas un |
| schadevergoeding voor een bouwverbod als gevolg van een | régime d'indemnisation d'une interdiction de bâtir résultant d'une |
| beschermingsmaatregel organiseren. | mesure de classement. |
| Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 23 januari 2014. | la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 23 janvier 2014. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| De voorzitter, | Le président, |
| J. Spreutels | J. Spreutels |